http://ascenteq.com/project/epdp

ኣብ ደንበ ተቓውሞ፡ ብዙሓት ሰልፍታትን ውድባትን ምህላወን ዘሻቕሎም ኤርትራውያን ወገናት ብዙሓት እዮም። እቲ ብዝሒ ውዳበታት፡ ጠንቂ ናይ ዘይምዕዋተን ገይሮም ዝርድኡን “ስለምንታይ  ሰልፍታትን ውድባት በዚሐን?” ኢሎም ዝሓቱን’ውን ከምኡ ብዙሓት እዮም። እዘን ውዳበታት ንክበዝሓ ዝድርኹ ምኽንያታት ገሊኦም ቅቡላት ገሊኦም ድማ ዘይቅቡላት ከም ዝኾኑ ፍሉጥ እዩ። ነቲ ዘይቅቡል ምኽንያታት ምዝርዛር ገዲፍና፡ ነቲ ብግቡእ ከነመሓድሮ ዝግበኣናን ውዳበታት ንክበዝሓ ዝድርኽን ቅቡል እንብሎ  ምኽንያታት፡ ናይ ኣተሓሳስባ ብዙሕነት ምዃኑ ክንግንዘብ ይግበኣና። በዚ ምኽንያት ዝፍጠር ናይ ኣወዳድባ ብዙሕነት፡  ብግቡእ ምስ እንጥቀመሉ፡ ሰፊሕ ናይ ሓሳባት ምርጫ ዘቕርብ ጸጋ እምበር፡ ሓደጋ ከምዘይኮነ ምርዳእን መሰል ምውዳብ ዘውሕስ ሓደ ካብ ዲሞክራሲያዊ መርኣያታት ምዃኑን  ምግንዛብ ድማ የድሊ።

እቶም ናይ ኣተሓሳስባ ብዙሕነት ስለ እንውንን ኣብ ዝተፈላለዩ ውዳበታት ተሰሊፍና ዘለና ፍጹም ዘራኽብ የብልናን ማለት ኣይኮነን። እቲ ሓቂ ከምኡ ኮይኑ እንከሎ፡ እቲ ዓንቃፊ ኮይኑና ዝጸንሐ ኣብ ክንዲ ነቲ ዘሰማምዓና ነቲ ዝፈላልየና ቅድሚት ሰሪዕና ኣብኡ  ክንዋጠጥን ክንትሃላለኽን ምጽናሕና ምዃኑ  ብሩህ እዩ። ከምቲ ልዑል ለውጢ ናይ ምምጻእን ነዚ ንምርግጋጽ ድማ ኣድማዒ ዓቕሚ ናይ ምድላብ ድሌት ዘለናን፡ እቲ ከነድህበሉ ዝነበረናን ዘለናን ነቲ ዘሰማመዓናን ዘመሳስለናን ቅድሚት ሰሪዕካ  ምጉልባቱ እምበር፡ በቲ ዝፈላልየና  ምስሕሓብ ክኸውን ኣይመተገበኦን።

 ኤርትራውነትና እቲ ዝዓበየ ሓቛፊና ኮይኑ፡  ኣብዚ ኣንጻር ጉጅለ ህግደፍ ነካይዶ ዘለና ቃልሲ፡ ምውጋድ  ዲክታተርነት፡ ምዕቃብ ልኡላዊት ኤርትራን ሓድነት ህዝባን፡ መጻኢት ኤርትራ ብኹሉ መዳያት ልዕልና ህዝብን ፍትሕን ዝሰፈና ክትከውን ብዘይካ ህግደፍን ኮራኩሩን ዘይብህግ ኤርትራዊ የለን። ምናልባት “ብኸመይ ኣገባብ? መን ምስ መን ኮይኑ? መዓስን ኣበይን?…..ወዘተ” ኣብ ዝብሉ ዘይመሰረታዊ ጉዳያት ናይ ርእይቶ ፍልልይ እንተሃለዉ፡ ካብ ሓቢርካ ምቅላስ ዝዓግቱ ኣይኮኑን። እቲ ዓብይን ህዝባውን ናይ መሰረታዊ ለውጢ ተልእኮ ምትግባር ብናይ ሓደ ውዳበ ሓላፍነትን ዓቕምን ዝዕመም ኣይኮነን። ነቲ ኣብ ቅድሜና ዘሎ ህግደፍ ዝመሃዞ ጸረ ህዝብን ዲሞክራስን መንደቕ፡ ብናይ ዝተወሰነ ውድብ ወይ ሰልፊ ዓቕሚ ከምዘይፈርስ ንርዳእ ኢና። ነዚ ዘፍርስ ዓቕሚ ድማ እኩብ ድምር ናይቲ ኣብ ሓደ መድረኽ ክጥርነፍ ዝግበኦ ዓቕምታትና ምዃኑ’ውን ብክለሳ-ሓሳብስ ካብ እንርደኦ ነዊሕ ግዜ ኮይኑ እዩ። እንተኾነ ነዚ ሓባራዊ እምነትና ዝምጥን ኩለ-መዳያዊ ኣድማዒ ጻዕሪ ክንገብር ከምዘይጸናሕና  እንስሕቶ ኣይኮነን።

ኣብ ጉዕዞ ቃልስና ነቲ በበይኑ ዘሎ ዓቕምና ኣርኒብና ቀያርን ተሰማዕን ዓቕሚ ናይ ምፍጣር መስርሕ ከጸግሙና ካብ ዝጸንሑ ዕንቅፋታት ሓደ፡ ኣብ ክንዲ ባህሊ ኣብ ማእከላይ ሓሳባት ተራኺብካ “ሓቢርካ ተዓዋታይ ምዃን” ኣብ ጫፋት ተመዓዳዲኻ ስነ-መጎት “ሰዓርን ተሳዓርን”  ከነሰጉም ምጽናሕና ዓብይ ግምት ዝወሃቦ እዩ። እዚ ዘየዕውትን ግዜ ዝሓለፎን ኣገባብ ኣመሓዳድራ ናይ ኣተሓሳስባ ፍልልያት ካብ ግዜ ቃልስና ንናጽነት ጀሚሩ ዝነበረን ኣሉታዊ ስንብራቱ ዘይሃሰሰን እዩ። እዚ ኣካይዳ ንትርጉምን ክብደትን ሓቅን ርትዓውነትን ኣተሓሳስባ ዝጓሲ፡ ንልዕልና ትርጉም ሓይልን ዓመጽን ዘበርኽ ሓደገኛ ተረድኦ እዩ። ኣብ ህዝቢ ኤርትራ ብዛዕባ ተቓወምቲ ውድባት ክለዓል እንከሎ፡ ኣቐዲሞም ካብ ዝለዓሉ ሕቶታት ሓደ “ወተሃደራዊ ሓይልኸ ኣለዎምዶ?” ዝብል ምንባሩን ምዃኑን መልእኽቱ ኣዝዩ ኣሰካፊ እዩ። እቲ “እንታይ እዩ ኣተሓሳስባኦም? ካብ ህግደፍ ዝፈልዮም እንታይ እዩ? ከምቲ ህግደፍ ንህዝቢ ኤርትራ ዝጠለመ ከይጠልሙናኸ እንታይ ውሕስነት ኣለና?   ንዝብሉ መሰረታዊ ሕቶታት ተገዳስነት ዘይምሃብ ድማ ካልእ ገጽ ናይቲ ህግደፍ ዘስረጾ ዓመጸኛ ኣረዳድኣ እዩ። ናይ ህግደፍ ኣገባብ  ኣተሓሕዛ ሓሳባት ካብ ናቱ ዝተፈልየ ርኢቶ ንዘለዎም ኣካላት፡  ህዝቢ ኣብ ልዕሊኦም ኣብቲ መሰረታዊ መምዘንታት ንከየተኩር ዝገብሮ ናቱ ጽልዋን ተጽዕኖን ኣለዎ። ተመኩሮ ጉጅለ 15ን ህግደፍ ዝተኸተሎ መንገድን ድማ ኣብዚ ከም ኣብነት ዝጥቀስ እዩ።

ኣብ ርክባት ናይ ዝተፈላለየ  ኣተሓሳስባ ዘለዎም ኣካላት “ክትህብ እምበር ክትቅበል ቅሩብ ዘይምዃን” ሓደ መርኣያ ናይቲ ከጸግመና ዝጸንሐ ባህሊ “ሰዓራይን ተሰዓራይን” ኣፈታትሓ ፍልልያት  እዩ። ናይዚ መንቀሊ፡ ከኣ ነቲ ሃገራውን ህዝባውን ናይ ለውጢ ዕማም “በይነይ ከተግብሮ እኽእል እየ” ዝብል ጽበትን ትዕቢትን እዩ። ከምቲ “ተመሊስካ እትረድኦስ ሓዲግካዮ ኣይትእቶ”  ዝበሃል፡ ንስኻ  ብዘይብእኡ ዘይኮነልካ፣ ንሱ እውን ብዘይበኣኻ ንዘይኮነሉ ኣካል፡ ኣብ ክንዲ ተቐርቦን ትሓቑፎን ካብ ናይ ቃልሲ መድረኽ ክትንጽሎ  ናይ ምድላይ ስምዒት ናይ ቀረባ ግዜ ተዘክሮና እዩ። ኣብ ከምዚ ዝኣመሰለ ጸዋግ ናይ ኣተሓሳስባ ፍልልያት ምጥሓል  ድማ ብዓቕሚ ንዘይምሕያል ጥራይ ዘይኮነ፡ ኣብ ክንዲ ጸላእቲ እትንኪ ጸላእቲ ዝዕድም እዩ። ኣብዚ እዋንዚ ግና ብውሕዱ ካብ ከምዚ ዝኣመሰለ መረሓሓቕን ግጉይን ግንዛበ ንወጽእ ምህላውና  መጻኢና ትስፉውን ብሩህን ምዃኑ የመልክት።

ኣብዚ ግዜዚ ደንበ ተቓውሞ ኤርትራ ካብ ተመዓዳዲኻ ጉዕዞ፡ ከም ዝደላለ ዝተረደአ ይመስል ኣሎ። ናይ ሓሳብ “እንካን ሃባን”  ባህሊ ኣጥሪና፡ ክቐርበና ክንጽበ  ጥራይ ዘይኮነ፡ ንሕና እውን ክንቀርብ እሞ ኣብ ማእከላይ ቦታ ክንራኸብ ከም ዝግበና ተገንዚብና፡ ምእንቲ ሓቢርካ ምቅላስ ዋጋ ክንከፍል ቅሩባት ምህላውና ኣውንታዊ ምልክታት ይረአዩ ምህላዎም ክዕቀብ ዝግበኦ ትስፉው  መጻኢ  እዩ። እቲ ኣብ መንጎ ዝተፈላለዩ ወገናት ዘሰማመዓካ  ንምርካብ ዝግበር  ዳህሳሳትን ዘተታትን ቀጻሊ ኣሎ። ምምስራት ጽላል ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ “ፖሓኤ” ድማ ብመንጽርዚ ዝረአ እወንታዊ  ኣብነታዊ ተበግሶ እዩ። 

ኣብ ደንበ ተቓውሞና ክንድቲ ጽንዓትናን ተጻዋርነትናን፡ ጌና ዘየመሓደርናዮ ሕጽረታት ከም ዘለና ካብ ንእመነሉ ዓመታት ኮይኑ ኣሎ። ጠንቂ ድኽመትና ኣብ ብውጋን ሕጽረታትና  ገሊኡ በዓል ቤታዊ ክኸውን እንከሎ፡ ገሊኡ ድማ ወድዓዊ ተጽዕኖ ዝፈጥሮ እዩ። እቲ ዝያዳ ከተሓሳስበና ዝግበኦ እምበኣር፡ ነቲ ኣብ ኢድና ዘሎ ወድዓዊ ጸገማትና ኣብ እዋኑ ክንብድህ ዘይምብቃዕና እዩ። “ክንዕወት ኢና፡ ህዝቢ ኤርትራ ኣብ ኣርዑት ህግደፍ ኣይክነብርን እዩ፡ ብሓባር ክሰርሕ ምኽኣልናን ዘይምኽኣልናን ምስጢር ዓወትና እዩ” ብዝብሉን ዝኣመሰሉን ጸኒዕና ምቕጻልና ናይ ኣወንታናን ተስፋናን መርኣያ እዮም። ነዚ ኣወንታና ዝዕቅብን ባህግና እነተግብረሉ መሳርዕን ኣብ ዘተኣማምን ባይታ ዝተደኮነ ኣካይዳን  ክንውንን ዘይምኽኣልና ከኣ መርኣያ ድኽመትና ኮይኑ ዝጸንሐ እዩ።

ጐሊሖም ክረኣዩ ካብ ዝጸንሑ ድኽመታትና፡ ጸላኢና ሓደ ንሱ ድማ ጉጅለ ህግደፍ፡ ዕላማናን ባህግናን እንተኾነ ተመሳሳሊ ካብኡ ሓሉፉ ድማ ኣዝዩ ዝቀራረብ ክነሱ፡ ክሳብ ሎሚ እናተረዳዳእናን እናተመላላእናን ብሓደ ክንስጉም ዘይምኽኣልና እዩ። እቲ ኣብቲ ዘሰማምዓካ ተቐራሪብካ ዘቃልሰካ መድረኽ ምፍጣር፡ ናይ ግድን ብቓልሲ እተዕውቶ እምበር፡ ጓሲኻዮ እትሓልፈሉ ኣቋራጭ መንገዲ የብሉን። ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ ብመንገዲ ቀዳማይ ዋዕላኡ ወሲድዎ ዘሎ ተበግሶ ምምስራት ጽላል ከኣ፡ ናይ ምርጫ ጉዳይ ዘይኮነ፡ ዘለናዮ መድረኽ ዝጠልቦ ናይ ግዜን ጉልበትን ዋጋ ዝተኸፍሎ ግደታ ምዃኑ ብምግንዛብ እዩ። እዚ ዘረድኦ ድማ እቲ ጉዕዞ ዘይልሙጽ፡ እቲ ትኸፍሎ ዋጋ ከኣ  ብዙሓት ዕንቅፋታት በዲህካ ብምሕላፍ ዝረጋገጽ ምዃኑ እዩ። ጽልዋኡ ድማ ኣብቶም ዝመስረትዎ ኣካላት ጥራይ ዝድረት ዘይኮነ፡ ኣብቲ ዝሰፍሐ ደምበ ተቓውሞና’ውን ነብሱ ዝኸኣለ ኣወንታዊ ጽልዋ ዘሕድር እዩ።

ቀዳማይ ይኹን ካለኣይ ምዕራፋት ቃልስና ብንኡሳን ምዕራፋት ዝተኸፋፈሉ ብምትኽኻእ ዝተቓነዩ እምበር ብሓደ ወለዶ ተጀሚሮም ብኣኡ ዝውድኡ ኣይኮኑን። ካብቶም ዝኣረገ ብረት ዓጢቖም ሰውራ ኤርትራ ዘበሰሩ ሓርበኛታት ምናልባት ናጽነት ኤርትራ ዝረኣ ኣይነበረን። ምናልባት ዝረኣዩ እንተነይሮም ከኣ ክልተ-ሰለስተ ጥራይ እዮም። እንተኾነ ሳሊቲ ብዝተራእየ ቀጻሊ ዋሕዚ ምውርራስ እቲ ሓደ ክሓልፍ እንከሎ እቲ ካልእ እናተከአ ተጓዒዙ እቲ ቃልሲ ተዓዊቱ ኤርትራ ከኣ ናጻ ሃገር ኮይና።

ምውርራስ ኣውራስን ወራስን ማዕረ ዝግደስሉን ብሓላፍነት ዝዓይሉን እምበር ንሓዲኦም ዝግደፍ ኣይኮነን። ምኽንያቱ እቲ ኣውራሲ ካብ ንእስነቱ ጀሚሩ ዋጋ ዝኸፈለሉ ቃልሱ ዘቐጽሎ ዋና ከይስእን፡  ተረኪቡ ኣብ ሽቶኡ ዘብጸሓሉ ወራሲ ክረክብ ናይ ግድን ስለ ዝኾነ። እቲ ወራሲ ድማ ዘካይዶ ቃልሲ ንትማሊ ኣብ ግምት ዘየእተወ ኣብ ሎሚ ጥራይ ዝተንጠልተለ ሓደ ኢሉ ዝጅምር  ጐናይ ጉዕዞ ካብ ምዃን ስለ ዘድሕኖ ዘውርሶ ይደሊ። መንእሰይ ዝወርስን ዘይወርስን ብድሌቱ’ኳ እንተኾነ፡ ትውልዳዊ ሓላፍነት ከም ዘለዎ ግና ክዝንጋዕ ኣይግባእን። ከምኡ እንተዘይኮይኑ እቲ ቃልሲ ጥራይ ዘይኮነ ከም ህዝቢ ናይ ምቕጻል ጉዳይ እውን ኣብ ምልከት ሕቶ እዩ ዝወድቕ።

ካብዚ ሓሊፉ ከምቲ ሓደ ርሻን ንምህናጽ  ኣብቲ ዝተደኰነ ጡብ ኣብ ልዕሊ ጡብ እናወሰኽካ ኣብ ዝብጻሕ እተብጸሖ፡ ቃልሲ እውን ነቲ ዝተረከብካዮ ተመኩሮ ከም ኣድላይነቱ እናወሰድካን እናመላእካን እዩ ኣብ ዓወት ዝብጻሕ። ኣብ ካልእ ከይከድካ ናብ ናጽነት ዘብጸሐ ቃልስና ነዚ እዩ ዘርእየና። ልዕሊ ኩሉ ግቡእ ኣቕልቦ ክረክብ ዝግበኦ፡ ዕዉት ምውርራስ ተቐራሪብካ እምበር ተመዓዳዲኻን ነናትካ ኩርባ ፈሊኻን ዝረጋገጽ ኣይኮነን። ኣብ ባህልና’ኳ ዝራብዕ ምስ ተስታይ ኣብ ሓደ ኣርዑት ተጸሚዱ እዩ ዝጸሪ እምበር ተመዓዳዲኻ ብምርእኣይ ኣይኮነን። ኣብ ግዜ ብረታዊ ቃልሲ ብዕድመ ዝደፍኡን ብተመኩሮ ዝበሰሉን ሰራሕተኛታት መንግስቲ ዝነበሩ ሲቪልን ከም ኮማንዶስ ዝኣመሰሉ ወተሃደራዊ ተመኩሮ ዝነበሮን እቲ ካብ ቤት ትምህርቲ ዝስለፍ ዝነበረ ዕሸል መንእሰይን ክሳብ ክንደይ ተመኩሮ ይመጋገቡ ከም ዝነበሩ ምዝካሩ ጠቓሚ እዩ። እዚ ክበሃል እንከሎ ግና ሽዑ ዘይነበሩ፡ ሎሚ ዘለዉ ምዕባለታት ኣብ ግምት ክኣትዉ ከም ዝግበኦም ብምዝንጋዕ ኣይኮነን።   ኣብዚ ንርከበሉ ዘለና ዘመነ ምዕቡል ተክኖለጅስ ከኣ ምውርራስ  እቲ ዝቐለለ እዩ።

እቲ ናይ ሎሚ ወራሲ መንእሰይ ከምቲ “እንቲ መርዓት ጽባሕ ትኾኒ ሓማት” ዝበሃል፡ ጽባሕ ኣውራሲ ከም ዝኸውን ከስተውዕል ይግበኦ። ከምኡ እንተዘይኮይኑ ግና ዘዝተጀመረ ሰኣን ወራሲ ከይትወደአ እናሓለፈ እቲ ቃልሲ መጀመርታ እምበር መፈጸምታ ዘይብሉ እዩ ዝኸውን። ከምቲ ኣብ ግዜ ቃልሲ ንናጽነት ኣንጻር መግዛእቲ  ዝነበረ፡ ሎሚ ንህግደፍ ኣወጊድና ብዘተኣማምን፡ ቅዋማዊ፡ ህዝባውን ዲሞክራስያውን ስርዓት ንምትክኡ ዝካየድ ዘሎ ቃልሲ እውን፡ ብሓደ ወለዶ ተጀሚሩ ብእኡ ዝውዳእ ዘይኮነ፡ ብምርኽኻብን ምውርራስን ዝግለጽ ምዃኑ ርዱእ እዩ።

ዕዉት ተረዳዲእካ ምምልላእን ምውርራስን ኣብ ሓደ መስርሕ ተጸሚድካ፡ ትማሊ ዘስርሕ ዝነበረ ሎሚ እውን ግዜ ዘይሓለፎ ተመኩሮ እናሕየልካ፡ በቲ ካልእ ድማ ግዜኡ ንዝሓለፎ ገሊፍካ ኣብ መዘክር ታሪኽ እናመዝገብካ ዝኽየድ እዩ። እዚ ዝያዳ ዘድምዕ ድማ ኣብ ሓደ ተወዲብካ  ኣብ ቀጻሊ ቃልሲ ተጸሚድካ እምበር ወውድብካ ሒዝካ ተመዓዳዲኻ “ያላኻየ” እናተበሃሃልካ ኣይኮነን። ንኣብነት “እቶም ነባራት ተቓወምቲ ውድባት ነቲ መንእሰይ ተመኩሮ ንክወርስ ኣይሓገዝዎን” ክበሃል ይስማዕ እዩ። እዚ ኣበሃህላ ፈጺሙ ሓቅነት የብሉን ማለት’ኳ እንተዘይኮነ፡ “እቲ መንእሰይከ ንምውርራስ ብዘብቅዕዶ ምስተን ውድባት ተሰሊፉ?” ኢልካ ምሕታትን ምምላስን ከኣ መሰረታዊ እዩ። ዕዉት ምውርራስን ምምልላእን ብምክእኣልን ብምጽውዋርን እሞ ድማ ግቡእ ግዜ ወሲድካ እምበር፡ ብትምክሕትን ምንዓቓቕን ኣብ ሓጺር ግዜ ብሕዝ ግድፍ ዝረጋገጽ ኣይኮነን። ስለዚ ኢና ድማ “ንረዳድእ እሞ ንመላላእ”  ኢልና እንጽውዕ ዘለና።

ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ (ፖሓኤ)፡ ቀዳማይ ዋዕላኡ ከም ዘሰላሰለ ዓብይ ዜና ኣብ ፖለቲካ ኤርትራ ኮይኑ ቀንዩ። ኣብዚ ዋዕላኡ፡ ኣገደስቲ ሰነዳት ምጽዳቑ፡ ፖለቲካዊ ውሳነታት ምውሳኑ፡ ንመጻኢ ክልተ ዓመታት ነቲ ጽላል  ዝመርሕ ኣካል ምምዛዙን ደማዳሚ መግለጽ ምውጻኡን ከኣ ዝርዝር ትሕዝቶ ናይቲ ዜና ነይሩ። እዚ ውጽኢት ተበግሶ ነባሪ ዓባይ ብሪጣንያ ዝነበረ ግዱስ ኤርትራዊ ነፍሰ-ሄር ብርሃነ ወልደገብሪኤን (SUDAN NOW) ዘይተሓለለ ጻዕሪ ብዙሓት ውድባት ኣብ ዝሓለፈ 4ተ ዓመታትን’ኳ እንተኾነ፡ ጌና  ተስፋ ኣብ ዝህብ ቀዳማይ ምዕራፍ  ዘሎ እዩ።

ጽላል ዝመስረቱ ኣባል ውድባት ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ ካብ ዝሓለፈ ጉዕዞ ደንበ ተቓውሞ ኤርትራ ከም ዝተማህሩ ኣብቲ ዋዕላ ብዘርኣይዎ፡ ምክእኣል፡ ምጽውዋር፡ ምምልላእ፡ ምክብባር፡ ሓይልዮትን ቀዳምነትካ ምንጻርን ናይ ሓሳባት እንካን ሃባን ኣረጋጊጸምዎ እዮም። እቲ ን4ተ ዓመታት ብዘይምስልካይ ክካየድ ዝጸንሐ ጻዕሪ ኣብ ምምስራት ሰፊሕ ጽላል ምብጽሑ ድማ፡ ነቲ ካብ ዝሓለፈ ተመኩሮኻ ምምሃር ኣንጸባሪቑዎ እዩ። ምስዚ ኩሉ ግና እቲ ጽላል ናብ ሓድሽ ምዕራፍ እዩ ተሰጋጊሩ እምበር፡ ኣብቲ ፖሓኤ ዓሊሙ ዝቃለሰሉ ዘሎ ምውጋድ ወጻዓን ገባትን ጉጅለ ህግደፍን፡ ኣብ ክንዳኡ ቅዋማዊ፡ ብዙሕነታውን ዲሞክራስያውን ስርዓት ምትካልን ንምብጻሕ እቲ ዝያዳ ጻዕርን ተወፋይነት ዝሓትት ናይ ቃልሲ ብደሆ ኣብ ቅድሚኡ  ይጽበዮ ከም ዘሎ ዘማትእ ኣይኮነን። ፖሓኤ ቃልሱ ኣብ ምውጋድ ወጽዓ ጥራይ ዝድረት ዘይኮነ ኣርሒቑ ከም ዝጥምት ኣብዚ ዋዕላ ብዘጽደቖ ቻርተር  ኣሚቱ ኣሎ። እቲ ኣብዚ ጽላል  ዝቆመ መሪሕነት ካብ ዝምርኮሰሎም ዕማማት ድማ ኣብቲ ቻርተር ቀሪቡ ኣሎ። እቲ ሓይልታት ነዚ ጽላል ክምስርት እንከሎ፡ ኣይኮነንዶ ወጽዓ ኣወጊድካ ብራህዋ ንምትካእ ኣብ ዝካየድ መሪርን ነዊሕን ቃልሲ፡ ኣብ ተራ ማሕበራዊ ህይወት ወዲሰብ እውን ብሓባር ተሰሊፍካ ምስጓም ከም ዘድምዕ ብምግንዛብ እዩ።

ኣባል ውድባት ፖሓኤ ነዚ ጽላል ንምምስራት ዝኸፈልዎ ክቡር ዋጋ፡ ብዘይካኡ ኣብ ዓወት ዘብጽሕ ካልእ መዋጸኦ ከምዘየለ ብምግንዛብ እዮም። ረብሓኡ ከኣ ናይ ኩሎም እምበር፡ ናይ ዝተወሰነ ካብኣቶም ከምዘይኮነ ብምስትውዓሎም እዮም። ናይቲ ጽላል ቃልሲ ምዕዋቱን ዘይምዕዋቱን ዝውሰን ድማ ብናይ ኩሎም ዘይተገደበ ጻዕርን ቃልስን እዩ። እቲ ክምስረትሉ መሪጸሞ ዘለዉ ኣዕኑድ እውን፡ እቲ ብዝሓሸ ኣኪቡ ከሰጉሞም ዝኽእል ንሱ ምዃኑ ብምእማን እዩ። እዚ ጥራይ ዘይኮነ እቲ መሰረታዊ ኣዕኑድ ናይቲ ውድባት ናይ ሓባር እምነትን ዝንባለን ዘንጸባርቕ ጥራይ ዘይኮነ፡ ህልዊ ፖለቲካዊ ኩነታት ኤርትራ ዘንብብን ንዝሰፍሕ ተሳትፎ ሓይልታት ለውጢ ዝዕድምን  ከም ዝኸውን ኣብ ግምት ዘእተወ እዩ። ንኣብነት “ልኡላውነት ኤርትራን ሓድነት ህዝባን መሬታን ምዕቃብ” ዝብል ኣምር ክሳብ ክንደይ መሰረታውን ሓቛፍን ምዃኑ በብግዜኡ በቲ ሓይልታት ክእወጅ ዝጸንሐ ምዃኑ ኣብ ግምት ብምእታው ምርድኡ ዘጸገም ኣይኮነን። እዚ ኣተሓሕዛ ናይ ሓሳብ ብዙሕነት፡ ተመኩሮ ብዙሓት ምስ ናትና ዝመሳሰል ፖለቲካዊ ባህሪ ዘለዎምን ዝተዓወቱን  ወገናት እውን ኣብ ግት ዘእተወ እዩ።

ፖሓኤ ኣብዚ ሓድነታዊ ቃልሱ ናብ ሓድሽ ምዕራፍ ዘሰጋግረሉ ዘሎ እዋን፡  ኣብ ኣገደስቲ ጉዳያት ናይ ሓባር ፖለቲካዊ ኣተሓሳስባ ኣጥርዩ ከም ዘሎ ዘርኢ እዩ። ብኣተሓሳስባ ክሳብ ክንድዚ ምቅርራቡ መሰረታዊ ኮይኑ፡ ኣብ ቅድሚኡ ናብ ተግባር ናይ ምስግጋሩ ወሳኒ ብድሆ ከም ዝጽበዮ ከኣ ኣብቲ ዋዕላ ብዝተፈላለዩ መልከዓት ተንጸባሪቑ’ሎ። ዝወሰኖም ፖለቲካዊ ውሳነታትን ዘውጸኦ መግለጽን እውን ነዚ እዮም ዘመልክቱ። እንተኾነ እቲ ቅኑዕ መንገዲ  ምጥርናፍን ምስፋሕን ሒዝዎ ስለ ዘሎ ብኣኡ ሰጒሙ ካብ ምዕዋት ዝገትኦ ሓይሊ ከምዘይህሉ ኣብዚ ዋዕላ ምልክታቱ ዝተራእየ እዩ። ኣብ ቅድሚ ጽላል ፖሓኤ ዘሎ ዕማም፡ ብመንጽር ምትግባር ዝወሰኖ ውሳነታት ዝቃነ ኮይኑ፡ እቲ ቀንዲ ውሽጣዊ ጽንዓቱን ስጥመቱን ዝያዳ ምሕያልን ምትራርን ከም ዝኸውን ዘጠራጥር ኣይኮነን።

 እቲ መድረኽ ናይ ሰለስተ ኣካላት ጥራይ ኮይኑ ክተርፍ ዘይኮነ፡ ናይ ብዙሓት ከም ዝኸውን ንምግባሩ ዝጀመሮ ናይ ምቅርራብ ጻዕሪ ክቕጽሎ እዩ። እቲ ጻዋዒትን ጐስጓስን ፖሓኤ ናይቶም ካለኦት ዝምልከቶም ቅርቡነት ተወሲኽዎ ዝዕወት እምበር፡ ብናቱ ድልየትን ጻዕርን  ጥራይ ዝውሰን ኣይኮነን። ምስዚ ኩሉ ናይቲ ኣቐዲሙ ዝተደኮነ ጽላል ውሽጣዊ ስጥመት ምጽናዕ፡ ነቲ ኣብ ቀጻሊ ዝሰፍሕ ተሳትፎ እውን ወሳኒ እምነ-መሰረት ስለ ዝኸውን ኣገዳስነቱ ዕዙዝ እዩ። ንርከበሉ ዘለና እዋን ነቲ ኣገዳስነት ናይ ሓባር ጽላል ንጠልበሉ መጸዋዕታ ዝምጥን  ዘይተሓለለ ጻዕሪ ክንገብር እንሕተተሉ ምዃኑ ኩሉ ክግንዘቦ ዝግባእ እዩ።

ኣብ ደንበ ተቓውሞ ኤርትራ፡ ምስ ናይ ፖሓኤ ዝመሳሰል ባህጊ ዘለዎም ውዳበታት ብዙሓት እዮም። እዚ ክሳብ ክንድዚ እናተደላለየ ዘይተጠርነፈ ባህግታት ኣብ ትሕቲ ናይ ሓባር ጽላል ብዝተወደበ ኣገባባት ጥራይ ከም ዝዕወትን ነዚ ንምትግባር ናይ ሓባር መቃለሲ ሜዳ ምምስራት ከም ዘድልን ከኣ ፖሓኤ ፈጢርዎ  ዘሎ ጽላል ክጅምር እንከሎ ናይ ብዙሓት ምንባሩ ምስክር እዩ።

ኣብ ቀጻሊ እቲ ጽላል ብግብሪ ናይ ብዙሓት ከም ዝኸውን ን1ይ ዋዕላ ፖሓኤ ብዝተፈላለዩ ኤርትራዊ ፖለቲካዊ ትካላት፡ ግዱሳት ባእታታትን መድያታትን ዝተገብረሉ ምትብባዕ ዝነኣድ እዩ። ዝተፈላለዩ ወገናት ንምጥርናፍ ዘካይድዎ ዘለዉ ጻዕርን ቀጻሊ መደባት ዘተ ፖሓኤን እውን  ክሳብ ክንይ ብሓባር ክንቃለስ ዝጽበየና ዕማም ከምዘሎ ዘመልክት እዩ። እምባኣር፡ ክሳብ ሎሚ ኩልና ናብ ሓደ ጽላል ክንመጽእ ዘይምኽኣልና ናይ ፖለቲካዊ ፍልልያት ኣተሓሕዛና ድኽመትና ዘመልክት ምዃኑ ተገንዚብና፡ ካብ ሕጂ ንድሓር ግና ንተረሓሒቕካ ምጥምማት ዕድል ክንህብ ኣይግበኣናን ንብል።

ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ

ዲሞራሲያዊ ውድብ ዓፋር ቀይሕ ባሕሪ፡ ስሙር ሃገራዊ ግንባር ኤርትራን ሰልፊ ዲሞራሲ ህዝቢ ኤርትራን ክዋስእሉ ዝጸንሑ ጽላል ኣብ መጀመርያ ሰሙን ወርሒ ነሃሰ 2024 ናብ ሓባራዊ ዋዕላን ፈስቲቫልን ክኣቱ እዩ። እቲ  ዋዕላ ነቲ ዝጸንሔ ኣካይዳ ናብ ምቛም ወግዓዊ ጽላል ዘሰጋግር  ክኸውን እንከሎ፡ እቲ ፈስቲቫል ድማ ውጽኢት ናይቲ ዋዕላ ዝብሰረሉ  እዩ። ናይ ክልቲኡ ኣገደስቲ መድረኻት ኣሰናዳእቲ ሽማግለታት ድማ ምድላዋተን ኣጻፊፈን  ኣለዋ።

እዚ ዋዕላ ኣብ ርእሲ እቲ ጽላል ብወግዒ ዝምስረተሉ ምዃኑ፡ ኣብ መጻኢ እቲ ጽላል ዝምረሓሉ ኣገደስቲ ሰነዳት ከጽድቕ እዩ። ኣብዚ ዝጸድቕ ውሽጣዊ ቅዋም እቲ ጽላል ካልኦት ኣባላት ወሲኹ ዝሰፍሓሉ መንገዲ ዝእምትን ኣብ ነንሕድሕዱ ከመይ ከም ዝናበብን ዘብርህ ዓንቀጻት ከም ዝህልዎ ዘማትእ ኣይኮነን።  ካብዚ ሓሊፉ ንመጻኢ ነቲ ጽላል ዝመርሕ  ኣካል ምስ ተጠባበቕቱ ኣብዚ ዋዕላ ክስየም እዩ። ካብዚ ብዘይፍለ ከኣ ኣብ ትሕቲ እቲ ዝስየም ሓጋጊ ኣካል ዝነጥፋ ፈጸምቲ ኣብያተ-ጽሕፈት ክንጸራ  እየን።

እዚ ጽላል ክሳብ ሕጂ ተመስሪትሎም ዘሎን ኣብቲ ዋዕላ ዝጸድቁን መሰረታዊ መዕቀኒ ኣዕኑድ ፡ ልኣላውነት ኤርትራን ህዝባን ምዕቃብ፡ ዲክታተርያዊ ምምሕዳር ህግደፍ ምውጋድን ኣብ ክንድኡ ዲሞክራስያውን ቅዋማውን ስርዓት ምትካል፡ ሓድነት ህዝብን መሬትን ኤርትራ ምውሓስ፡ ኤርትራዊ ብዙሕነት ምንጽብራቕን ኩሉ ዲሞክራስያውን ሰብኣውን መሰላት ህዝቢ ኤርትራ ምኽባርን ዝብሉን ነፍሲ ወከፎም ሰፊሕ ዝርዝር ዝሓቖፉን እዮም። እዘን ጽላል ዘቑማ ዘለዋ ውድባት ካብዚ ውጻኢ ዘሰማምዐን የለን ማለት ኣይኮነን። እንተኾነ እዚኣቶም ቀዳምነት ዝተዋህብሉ ምኽንያት፡ መሰረታውያን መለለይታት ቃልሲ ኤርትራ ኮይኖም፡ ብብዙሓት ፖለቲካዊ ውድባትን ሰልፍታትን ኤርትራ ተቐባልነት ስለ ዘለዎም ዝሰፈሐ ሓይሊ ንምጥርናፍ  ዘኽእሉ እዮም ካብ ዝብል ዝተወስዱ እዮም።  

ናይዚ ጽላልዚ ምምስራት ኣብ ጉዕዞ ሓድነት ተቓውሞ ኤርትራ ናይ መጀመርያን መወዳእታን ስጉምቲ ዘይኮነ፡ ከም ቁልዒ ዝውሰድ እዩ። ነዚ ቁልዒ ንህግደፍ ክልብልቦ ናብ ዝኽእል ሓያል ህዝባዊ መጋርያ ንምምዕባሉ ድማ ናይ ኩሎም ብመንገዲ ምጥርናፍ ኣቢልካ ዓቕሚ ኣብ ምፍጣር ዝኣምኑ ወገናት ጻዕርን ተሳትፎን ከም ዝሓትት ፖሓኤ ኣዕዚዙ ይኣምንን ምእንታኡ ይቃለስን። ካብዚ ብምንቃል እዩ ከኣ ካልኦት ኤርትራዊ ፖለቲካዊ ውዳበታት’ውን ከም ናቶም ክወስድዎን   ክሳተፍዎን ፖሓኤ ወትሩ ዝጽውዕን ኣብቲ ዋዕላ ከጉልሖ ትጽቢት ዝግበረሉን።

ምምስራት ጽላል ኣብ ደንበት ተቓውሞ ኤርትራ ክሳብ ሎሚ ዝወድቕን ዝትንስእን ዘሎ እምብር፡ ከምቲ ትጽቢት ዝግበረሉ ከም ዘይተዓወተ ናይ ኩልና ተዘክሮ ዝምስክሮ እዩ። እዚ ክበሃል እንከሎ ግና፡ ዝሃቦ  ትምህርቲ የብሉን ማለት ኣይኮነን። ካብቲ ዝሓለፈ ናይ ምትንሳእን ምውዳቕን ስግኣት ብምንቃል ከምቲ “ብተመን ዝሰንበደስ ብልሕጺ ተዳህለ” ዝበሃል ምስላ፡ “ተበግሶ ፖሓኤኸ ክዕወት ድዩ?” ዝብል ሕቶ ክለዓል ይስማዕ እዩ። እዚ ስግኣት ካብቲ ዝሓለፍናዮ ዘይተዓወተ መስርሕ ዝነቅል እምበር፡ ካብ መሬት ሓፊስካ ዝውረ ከምዘይኮነ ፍሉጥ እዩ። ፖሓኤ’ውን ኣብ ግምት ዘየእትዎ ኣይኮነን። እንተኾነ ሎሚ ትማሊ ኣይኮነን። እቶም ተዋሳእቲ እውን ኣብቲ ዝቐደመ መስርሕ ዝነበሩ’ኳ እንተኾኑ፡ ምስ ትማሊ ዘይኮነስ ምስ ሎሚ  ዝስጉሙ ዘለዉ እዮም። ካብዚ ሓሊፉ ቃልሲ ብውረድ ደይብ ዝተመልአ ኣብ መወዳእታ ብብራኸ ዝድምደም እምበር ልሙጽ መንገዲ ከምዘይኮነ ምርድኡ የድሊ። እቲ ቀንዲ ዝጽላእ ከኣ ናይ ምውዳቕን ምትንሳእን ሓጐጽጐጽ ዘይኮነ፡ ካብቲ ውድቀት ዘይምምሃር እዩ።

ስለዚ ናይዚ ፖሓኤ ዝምስርቶ ጽላል ናይ ምዕዋት ውሕስነት፡ በቲ ትማሊ ዘይነበረ ሎሚ ዝምዕብል ዘሎ “ምእንቲ ሓቢርካ ምቅላስ ክቡር ዋጋ ክኸፍል እዩ” ዝብል ግንዛበ ዝተበገሰ ጌርካ ዝውሰድ እዩ። ኮታ ናይ ሎሚ ናይ ምዕዋት ተስፋና ካብ ናይ ትማሊ ፍሽለት ምምሃርና ዝነቅል እዩ። ብኣተሓሳስባ ኣብቲ ናይ ትማሊ እንተንህሉ ግና  ናብዚ ዋዕላ ንምብጻሕ ፖሓኤ ዝያዳ ሰለስተ ዓመታት ኣይምተጸመመን። ካብዚ ሓሊፉ፡ ኣብ ክንዲ ነቲ ዝፈላልየካ ንእሽቶ ተጉልሕ፡ ነቲ ዘሰማማዕካ ዝዓበየ ዝያዳ ኣጀንዳ ንምግባሩ ዝረአ ዘሎ ኣተሓሕዛ ተስፋ ዝህብ እዩ። ከምኡ እውን እቲ ናይ ትማሊ ኣብ ሕድሕድካ “ብማይ ቀጠነ” ምጽልላምን ምክሳስን ሎሚ ዘይምህላዉ ነቲ መንገዲ ምጽውዋርን ምክእኣልን ሒዝናዮ ንቃለስ ከም ዘለና ዘርኢ ስለ ዝኾነ፡ ክንዕቅቦ ዝግበኣና እዩ።

ናይቲ ኣብ ጽላል ፖሓኤ ዝጠራነፍ ዘሎ ሓይሊ ናይ ብዝሕን ዓይነትን ውሱንነት ዘሰክፎም ወገናት እውን ይስምዑ እዮም። እዚ እውን ዘየዛርብ ኣይኮነን። እንተኾነ በቲ ሓደ ወገን እቲ ጽላል ሒዝዎ ይብገስ ናይ ዘሎ ኣተሓሳስባ ንጹርነትን ህልዊ ኤርትራዊ ባይታን ዳህሲሱ ዝብገስ ዘሎ ስለ ዝኾነ፡ ነብሱ ዝኸኣለ ዓቕሚ ምዃኑ ምርድኡ የድሊ። በቲ ካልእ ወገን ከኣ ብመሰረቱ ጽላል ናይ ምፍጣር ምስጢር በበይኑ ክወፍር እንከሎ ዘየድምዕ ዝተበተነ ዓቕሚታት ናብ ሓደ ኣምጺእካ ከም ዘድምዕ ንምግባሩ ስለ ዝኾነ፡ ምምስራት ጽላል ካብ ናይ ዓቕሚ ውሱንነት ንምውጻእ ካብ ዝውሰዱ ስጉምትታት እቲ ቀዳማይ ምዃኑ ኣብ ግምት ክኣቱ ዝግበኦ እዩ።

ዘይሩ ዘይሩ፡ ናይዚ ብወግዒ ዝምስረት ጽላል ፖሓኤ ረብሓን ኣገዳስነትን ንኣባል ውድባቱ ጥራይ ዘይኮነ፡ ኣብ ቃልሲ ንሓድነት ህዝቢ ኤርትራ ናቱ ልሉይ ኣስተዋጸኦ ዘንብር እዩ። ኣገዳስነቱ ክሳብ ክንድዚ ኣብተን ዝምስርተኦ ዘለዋ ውድባት ጥራይ ዝድረት ካብ ዘይኮነ፡ ኩሎም ኤርትራዊ ናይ ለውጢ ሓይልታት፡ ኣባላት ናይቲ ጽላል ካብ ምዃን ጀሚሮም፡ ምስቲ ጽላል በብዝኽእልዎ ክተሓባበሩን ደገፎም በብዝጥዕሞም ኣገባባትን ክእለትን ከበርክቱን  ፖሓኤ ኣብ ድሮ ዋዕላኡን ፈስቲቫሉን  ይጽውዕ ኣሎ።