http://ascenteq.com/project/epdp

ኮሚሽነር ኮሚሽን ሕብረት ኣፍሪቃ፡ ሙሳ ፋቂ መሓመት ብ1 ጥቅምቲ 2022 ናብ ዶ/ር ደብረጽዮን ገ/ሚካኤል፡ ፕረሲደንት ክልላዊ መንግስቲ ትግራይን ኣቦመንበር ህዝባዊ ወያነ ሓርነት ትግራይን ኣብ ዝጸሓፍዎ ደብዳበ፡ ኣብ ደቡብ ኣፍሪቃ ኣብ ዝጋባእ ናይ ሰላም ኣኼባ ንክሳተፉ  ዓዲመሞም።

ሙሳ ፋቂ ኣብቲ ናይ ዕድመ ደብዳበኦም፡ ንሰላም ብዝምልከት፡ ምስ ፈደራልዊ መንግስቲ ኢትዮጵያን ህዝባዊ ወያነ ሓርነት ትግራይን ምውኽኻስ ክካይድ ድሕሪ ምጽናሕ፡ ሕብረት ኣፍሪቃ ዝመርሖ 8 ጥቅምቲ 2022 ዝጅመር ርክብ ኣብ ደቡብ ኣፍሪቃ ክካየድ ከም ዝወሰነን ንክሳተፉ ብኽብሪ ከም ዝዓደምዎምን ጠቒሶም።

እዚ ኣብ መንጎ መንግስቲ ኢትዮጵያን ክልል ትግራይን  ክግበር ዝተዓደመ ርክብ፡ ናብ ነባሪ ፍታሕ ንምብጻሕ ኣብ ዝካየድ ዘተ፡  ቀጻልን ስሩዕን ምእንቲ ክኸውን፡ መትከላት ኣካይዳ ኣኼባታት፡ ዝዝረበሎም ኣጀንዳታትን ናይ ግዜ ኣሰራርዓን ብዝምልከት ኣብዚ ናይ ደቡብ ኣፍሪቃ ኣኼባ ከም ዝዝቲ ኣብ መልእኽቶም ኣስፊሮም።

እቲ ናይ ሰላም ዘተ ብፍሉይ ልኡኽ ሕብረት ኣፍሪቃ ኣብ ቀርኒ ኣፍሪቃን ናይ ቀደም ፕረሲደንት ናጀርያን ኣሊሰንጎ ኣቦኣሳንጆ ዝምራሕ ኮይኑ፡ ናይ ቅድም ፕረሲደንት ረፑብሊክ ኬንያ ኡሁሩ ከኒያታን ናይ ረፑብሊክ ደቡብ ኣፍሪቃ ናይ ቅድም ምክትል ፕረሲደንት ፉምዚየ ሚያምቦ-ንጉካን  እውን ኣዛተይቲ ከም ዝኾኑ ሙሳ ፋቒ  መሓመት ሓቢሮም።

ሙሳ ፋቂ መሓመት ኣብ መወዳእታ ደብዳበኦም፡ ዶ/ር ደብርጽዮን ምእንቲ ሰላም ኢትዮጵያ ክገብርዎ ንዝጸንሑ ጻዕሪ ንኢዶም፡ ንመጸዋዕታኦም ቅልጡፍ መልሲ ብምሃብ ኣብቲ መስርሕ ዘተ ሃናጺ ተሳትፎ ክገብሩ ዘለዎም ተስፋ ኣንቢሮም።

እዚ ከምዚሉ እንከሎ፡  ፍሉይ ልኡኽ ሕቡራት መንግስታት ኣሜሪካ  ኣብ ቀርኒ ኣፍሪቃ፡ ኣንበሳደር ማይክ ሃመር ካብ 3 ክሳብ 18 ጥቅምቲ 2022 ናብ ቀርኒ ኣፍሪቃ ዑደት ከም ዘካይዱን፡ ኢትዮጵያ፡ ኬንያን ደቡብ ኣፍሪቃን ከም ዝበጽሑን ቤት ጽሕፈት ወጻኢ ጉዳይ ኣሜሪካ ኣፍሊጡ።

ዝኸበርካ ህዝቢ ኤርትራ፡ “ኩራዕ - ተሓበን” ዝብል ኣዘራርባ ተኸቲለ ሓሳባተይ ክጽሕፍ እንከለኹ፡ ብመጠኑ ሕልናዊ ዕረፍቲ ይህበኒ። ኣነ ከም ሰብ ንዘሎ ኩነታት ሃገረይን ሕብረተ-ሰበይን፡ ኣብ ፖለቲካዊ፡ ቁጠባዊ ማሕራዊ ብዓቢኡ ከኣ፡ እቲ ኣብ ሂወት ሓደ ሕብረተሰብ፡ እቲ ቀንዲ መሰረታዊ ንኩሉ ትካላት መኣዝን ዘትሕዝን ዘመሓድርን ቅዋማዊ ሕጊ’ዩ እብል። እዚ ከይገበርካ፡ “ተሓበን - ኩራዕ” ምባል፡ ንቡር መነባብሮ ከይረኣኻ ን30 ዓመታት ኣብ ሓደ ሕብረተሰብን ሃገርን ዝኾንካ መሪር መስዋእቲ ዝኸፈልካ፡ ልቦና ዝመልኦ ሕጊ እንዳባ ዝጸንሓካ መግዛእቲ ጥልያን እንግሊዝ ኢትዮጵያ ከም ዘለዎ ዝተቐበሉዎ ኮይኑ፥ ግን ካብ ነጻነት ክሳብ ሕጂ ሓጋግን-ፈጻምን-ፈራድን ብዘይብሉ እቲ ስርዓት ብከርፋሕ መነባብሮ መሰልካን ክብርኻን ንሕስያ ዘይብሉ ረጊጹ ክሳብ ሕጂ ይኸይድ ኣሎ። ንመን’ዩ “ተሓበን-ኩራዕ” ዝብል ዘሎ? ኣነ ከም ሓሳብ ኣቕራቢ፡ ህዝቢ ኤርትራ ኣበየናይ ኩነታት ኣሎ፡ እቶም ከምኡ ዝብሉ ዘለዉ ኣበየናይ ዘበን ከም ዘለዉ ዝፈልጡ ኣይመስለንን።

ዝኸበርካ ህዝቢ ኤርትራ፡ መሰልካን ክብርኻን እናተረገጽካ፡ ብቃላት ክነግሩኻ እሞኸኣ ንኣኻ/ኺ ኤርትራዊ/ት ብስቕታ ትኸይድ ኣሎኻ። እዚ ንሰማዒ ዘገርም’ዩ። ስማዕ ኤርትራዊ፡ ንስኻ ሰብ ኢኻ ኣእምሮ ብኣምላኽ ዝተዋህበካ፡እንስሳታት ናይ ባዕሎም ሕጊ ከም ዘለዎም ትፈልጥ ኢኻ። ሕጂ’ውን ደጋጊመ ንስኻ ሰብ ሓሙሽተ ህዋሳት ዘሎካ ኢኻ። ኣብ መበል 21 ክፍለዘመን እትነብር ዘሎኻ፡ ከምቲ ኣህዛብ ናይ ካልእ ክፍለዓለም ማዕረ ማዕሪኡ ክንከይድ ዝነበሮ ብዘይምኻድና፡ እዚ ከኣ በቲ ስርዓት ኣብ ዓዘቕቲ ድኽነት ዓጸባን ጥምየትን ጸልማትን ጽምኣትን ስደትን ፋሕፋሕን (ምብትታንን)፡ መንእሰይ ኣብ ክንዲ ብትምህርቲ ዝጸግቡ እቲ መወዳእታ ዘይብሉ ዕስክርና ዕድመ ንእስነቶም ክሳብ ዘብሊ መጻኢ ራኢ ዘይብሉ ጸልማት ስለ ዝኾኖም፡ ንስደት ክውሕዙ ንዓለም ዘገርም ምዕራፍ ታሪኽ መዛረቢ ኮይኑ ዘሎ’ዩ። እዚ ከኣ ከም ሰብ ከም ኤርትራዊ ብዙሕ የተሓሳስበኒ።

ንሕና ኤርትራውያን ፈሊጥና ዲና ከይፈለጥና ዘድሊ ዘየድሊ ኣብ ርእሲ መንእሰያት ደቅና ብዙሕ ተዛሪብና። ኣንቱም ሰባት፡ ሰባት ኢኹም፡ ወዲ ሰብ ይኹን ዝኾነ ነገር መወዳእታ ኣለዎ። ወዲሰብ ኣብ ሂወቱ ኩሉ ግዜ ለውጢ’ዩ ዝደሊ። ኮይኑ ግን ሓሲቦም ብዘይምዝራቦም ንነብሶም ኣበይ ከም ዘለዉ ኣቐሚጦም፡ እቲ ዘገርም ዘረብኦም ኣብ ልዕሊ መንእሰይ ደቅና እቲ ሃገር ዘውሓሰ ንባዕሎም ኣብ ስደት እናተቐመጡ እንታይ ክገብሩ መጺኦም ዓዲ ገዲፎም፡ ከዳዓት ብምባል፥ ነዚ ኩሉ ሓደጋታት ከጓንፎም ከሎ መን ምጽኡ ኢሉዎም እናበሉ ሃየንታ ዘለዎ ዘረባታት ይዛረቡ።  

ኣነ ከም ጸሓፋይ ሓሳብ ኣቕራቢ፡ እዞም ሰባት እዚኦም ጽባሕ ንግሆ ደኒኖም ከም ዝኸዱ ኣይጠራጠርን። ጽባሕ ንግሆ’ውን ደቆም ክሓቱዎም ምዃኖም ኣይጠራጠርን፡ መልሲ’ውን ዝረኽቡሉ ኣይመስለንን። ወትሩ ድማ ሕልንኦም ክወቕሶም’ዩ። ኣብዚ ከይጠቐስኩዎ ክሓልፍ ዘይደሊ፡ ለባማት ኣቦታትና መራሕቲ ሃይማኖት፡ ሓውኻ ኣበይ ኣሎ? ሓብትኻ ኣበይ ኣላ? ክብሉ እንከለዉ፡ እቲ ጥፍኣት ሰሃራን ምድረበዳን ምጥላቕ ኣብ ባሕርን ስለ ዝረኣዩዎ፡ መልእኽቲ ናብ ህዝቢ ኤርትራ ኣመሓላሊፎም። ሕጂኸ መንእሰይ ወድኻ መንእሰይ ጓልካ ኣብ ዘይምልከቶም ኲናት ይጠፍኡ ኣለዉ።

ስማዕ ዝኸበርካ ኤርትራዊ፡ ኣዴታት ሶማላውያን ደቅና ኣበይ ኣለዉ ደቅና ኣምጽኡልና ዝብል ሕቶን ሰላማዊ ሰልፍን ብዘይዕርፍቲ ብምክያድ መንግስቲ ኣለዊጠን፡ ገና ሕቶአን ስለ ዘይተመለሰ እቲ ሓድሽ መንግስቲ ላዕልን ታሕትን ይብል ኣሎ። ስለዚ ኣዴታት ኣቦታት ኤርትራ ብሓፈሻ ድማ ህዝቢ ኤርትራ፡ ካብዚ እንታይ ትመሃር? ታሪኽ ስራሕ ዋልታ ደቅኻ፡ ዋልታ ደቅና ክንከውን አማሕጽነካ። እቲ ስርዓት ኩሉ ኣብ ኣፍካ ኢሉካ’ዩ።

ዝኸበርካ ኤርትራዊ፡ ኣብዚ ዝሓለፈ ናይ ፈስቲቫል እዋን ንለባም ዘተሓሳሰበ ኣገራሚ ተርእዮ ተራእዩ። እቲ ሓደ ካብኡ፡ ኣብ መንጎ ፈስቲቫላውያንን ብርጌድ ንሓመዱን’ዩ። ኣነ ከም ጸሓፍን ሓሳብ ኣቕራብን ክጥምቶ እንከለኹ፡ ብዛዕባ እቲ ጎነጽ ብህድኣት ክፍታሕ ዝነበሮ ክንሱ ኣብ ጎነጽ በጺሑ። እቲ ሕቶ ዝቐረበ ናብ ዝምልከቶም ከተማታት፡ እዚ ዝግበር ፈስቲቫል ጽልኢ ዘጐሃህርን ምንእኣስ ሕብረተሰብን ስለ ዝኾነ፡ ሓደጋ ናቱ ከቢድ’ዩ። ስለዚ ንሕና ብሕጊ ንሓትት ኣሎና ንከቋርጽ፡ ዝብል’ዩ ነይሩ። እዚ ሕቶ’ዚ ብወገን ኣመሓደርቲ ከተማ ጀርመን ቅቡልነት ኣይነበሮን። ኣመሓደርቲ እቲ ከተማ ድሕሪ ሕጋዊ ሕቶ ዝግበር ነገር ክርድኡ ነይሩዎም በሃላይ’የ።

ኣነ ከም ጸሓፍን ሓሳብ ኣቕራብን፡ ንምንታይ ኣብ ጎነጽ ዝእቶ፡ እዚ ዘሕፍር’ዩ፡ ስለዚ ሕጊ ንኹሉ ወሳኒ ስለዝኾነ እንታይ ዘሰሓሕብ ነይሩዎ፡ እቲ ጸገምከ ኣበ’ዩ ነይሩ ንዝብል ሕቶ፥ ብመጀመርታ በቶም መንእሰያት፡ ኣብ ዓዲ ሕጊ ስለ ዘሎና፡ ሕጊ ድማ ልዕሊ ኩሉ ምዃኑ ስለ ንፈልጥ፡ ኣቐዲምና እዚ ፈስቲቫል እዚ ንከይግበር ብሕጊ ንሕተት ብምባል ሕጋዊ ሕቶ ከም ዝቐረበ ዝፍለጥ’ዩ። እንተኾነ ምምሕዳር ከተማ ጀርመን ነቲ ፈስቲቫል ደው ኣቢሉ ገና ከሎ እቲ ጎንጺ ከይመጸ ክኣልዮ ዝነበሮ ኮነ ክገብሮ ዝነበሮ ምድላዋት ስለ ዘይገበረ’ዩ እቲ ጎነጽ ተፈጢሩ በሃላይ’የ። ስለዚ ጠንቂ እቲ ጎነጽ ሰዓብቲ ህግደፍን ምምሕዳር ናይቲ ከተማ ጀርመንን እዮም በሃላይ’የ።

    ሰላምን ራህዋን ንህዝቢ ኤርትራ

     ብክፍላይ ተኪአ

      ጀርመን

ቀጺሉ ዝቐርብ መግለጺ፡ ነዚ ኣብ መዘከሪ ገጽ (ፖስተር) ሰፊሩ ዘሎ ስእልታት ናይ ዝተደርሱ መጻሕፍቲ ሓጺር መብርሂ ንምሃብ እዩ። ምሉእ ትሕዝቶ መጻሕፍቲ ንምፍላጥ፣ ገንጺልካ ብምንባብ ዝብጻሕ ምዃኑ ርዱእ’ዩ። ይኹን’ምበር ሓጺር መላለዪ ሓበሬታ፡ ማለት ብዛዕባ ደረስቱን ዕላማ መልእኽቲ መጻሕፍትን ዝእምት ሓበሬታ ኢና ከነስፍር።

ኣድላይነት ምስናድ ታሪኽ እንርድኦ ኣምር ስለዝዀነ፡ ኣብ ምዕቡላት ሃገራትን ሕብረተ-ሰባትን፣ ታሪኽ ተሰኒዱ ንመወከስን ሓበሬታን ይዕቆር፤ ንውሉድ ወለዶ ድማ ይመሓላለፍ። ነዚ ዕማም’ዚ ዝትግብራ ድማ ትካላትን ዝሰልጠኑ ሰብ ሞያን ክህልዉ ይግባእ። ታሪኽ ሃገርና፣ ዘሕለፎ ሰንሰለታዊ መግዛእቲ፣ ንሓርነቱ ዘካየዶ ቃልስታትን ዝኸፈሎ መስዋእትን ብግቡእ ተሰኒዱ ንህሉዋትን ቀጻሊ ወለዶታትን ክመሓላለፍ ይግባእ። ኣብ ሃገርናን ታሪኽ ጉዕዞ ቃልስናን ግን ዝተጠቕሱ ትካላትን ሰብ ሞያን ኣይነበሩን። ነቲ ሃጓፍ’ቲ ዝመልኡ ብተበግሶኦም፣ ወለንትኦም፣ ጻዕርታቶምን ወርቃዊ ጊዜኦምን ብነጻ ወፍዮም፤ ኣገዳሲ ሰነዳት ብመጻሕፍቲ ኣሕቲሞም ናብ ኣንበብቲ ዝዘርግሑ ብዙሓት’ዮም። ታሪኽና ብግዱሳትን ወለንተኛታትን እዩ ክስነድ ጸኒሑን ዘሎን። ስለዝኾነ ድማ ብሓያለ ኤርትራውያን ብሓፈሻ፣ ብኣባላት ሰደህኤ ድማ ብፍላይ ሓያለ መጻሕፍቲ ተዳልዮም ተዘርጊሖም እዮም።

ኣብዚ ፖስተር) ተጠርኒፉ ቀሪቡ ዘሎ መጻሕፍቲ፡ ብግዱሳት ውልቀ ተቓለስትን ጉጅለታትን፡ ኣብ ተጋድሎና ንናጽነት ዝተኻየደ ቃልሲ፣ ገለን ዓጢቖም ኣብ ሜዳ ገለን ድማ ኣብ ድያስፖራ ዝተኻየደ ህዝባውያን ማሕበራት ተወዲቦም፡ ፖሊቲካዊ፣ ዲፕሎማስያውን ቁጠባውን ግዲኦም ዘበርከቱ፣ ከምኡ’ውን ስርዓት ምልኪ ብምውጋድ ቅዋማውን ደሞክራስያውን ስርዓት ንምትካል ዝቃለሱ ዘለዉ የጠቓልል።  መብዝሕትኦም ደረስቲ ነቲ ብኣካል ዝተሳተፍዎ ተሞክሮ ፍጻሜታት ናይቲ ታሪኽ፣ ተዘክሮታቶምን ናይ ገዛእ ርእሶም ኣበርክቶታትን ከም ናይ ዓይኒ ምስክር ብምዃን ሰኒዶም ዘቕረቡ እዮም። ምሉእ ታሪኽ ብዝውዓሉ ጥራይ ዝቐርብ ክኸውን ኣይክእልን፡ ምኽንያቱ ደረስቲ ኣብ ኵሉ’ቲ ፍጻሜታት ዝተኻየደሉ ቦታን ዕለትን ብኣካል ክነብሩ ስለዘይክእሉ፡ ስለዚ ካብ መወከስታት በርቢሮም፣ ሓበሬታ ካብ ሓቀኛ ምንጭታቱ፡ በብዕለቱን ተዋሳእቱን ሰኒዶም ከቕርቡ፣ መጽናዕትን ፍተሻን ካብ ታሪኻዊ መወከስታት ኣካይዶም ዝሰነዱ’ውን ይርከብዎም።

 ኣብ መዘከሪ ገጽ (ፖስተር) ሰፊሮም ዘለዉ መጻሕፍቲ፣ ብኣብ ሰዲህኤ ዘለዉን ዝነበሩን ኣባላት ዝተደርሱ እዮም። ብሕጂ ተደሪሶም ዝወጹ ሓደስቲ መጻሕፍቲ፣ ንዐኦም ዝወሰኸ ሓድሽ ፖስተር ክዳሎ ምዃኑ’ውን ንሕብር። በዚ ኣጋጣሚ፣ ስነጽሑፍን ስነዳን ንምምዕባል፣ ናይ ደረስቲ ማሕበር ብዝተወደበ መልክዕ ክምስረት ነተባብዕን ንጽውዕን።

ብሓልዮት ቤት ጽሕፈት ማሕበራዊ ጉዳያት ሰዲህኤ

ካብ ሬድዮ ኤረና ዝተረኽበ ሓበሬታ ኣብዚ እዋንዚ ካብቲ ዝሓለፈ ግዝያት ብዝኸፈአ፡ ብኩራት ሓይሊ ኤልክትሪክ ይገጥም ከም ዘሎ ክገልጽ እንከሎ፡ ካብ ቢቢሲ ዝተረኽበ ዜና ድማ ኣብዚ እዋንዚ ኣብ ዝተፈላለዩ ከባብታት  ኤርትራ ዘስካሕክሕ ግፋ ንግዱድ ውትህድርና ይካየድ ምህላዉ ምግላጹ ተፈሊጡ።

በቲ ናይ ሬድዮ ኤረና ሓበሬታ መሰረት፡ ዳርጋ ኣብ ኩሉ ከባብታት ኤርትራ ንሓያሎ መዓልታት ብቐጻሊ ሓይሊ ኤለክትሪክ ይቋረጽ ስለ ዘሎ፡ ካብቲ ናይ ቅድሚ ሕጂ ብዝገደደ፡ ናይ ተለፎን ርክባትን ካልእ መሰረታዊ ጉዳያት ብኩራት የጋጥም ኣሎ። ጉዳይ ርክብ ተለፎን ኣይኮነንዶ ናብ ወጻኢ ኣብ ውሽጢ ሃገር እውን የጸግም ከምዘሎ እቲ ካብ ኤረና ዝተረኽበ ዜና ብተወሳኺ ሓቢሩ። ካብዚ ሓሊፉ ኣብዚ ህግደፍ “ኤርትራ ብዕቤት ንቕድሚት ትሕንበብ ኣላ” ዝብለሉ ዘሎ ግዜ፡ ህዝቢ ነታ ዝርካባ መንግስታዊ ተለቪዥን ኤርትራ እውን ምክትታል ከምዘይክእል ተፈሊጡ። እዚ ድማ ኤርትራ ካልእስ ይትረፍ፡ ካብቲ ቅድሚ 20 ዓመታት ዝነበረቶ ደረጃኳ ንድሕሪት ትምለስ ከም ዘላ ዘመልክት  ምዃኑ እቲ ዜና ኣዘኻኺሩ።

እዚ ከምዚሉ እንከሎ ሬድዮ ኤረና ኣብ ከተማታት ኤርትራ ቀጻሊ ዕድመን ጾታን ዘይፈሊ ግፋ ከም ዘሎ ክሕብር እንከላ፡ ማዕከን ዜና ቢቢሲ ብወገና፡ ዝተፈላለዩ ከባብታት ኤርትራ ብምጥቃስ እቲ ግፋ ካብ ናይ ቅድሚ ሕጂ ብዝኸፈአ መልክዕ ይካየድ ምህላዉ ገሊጻ። በቲ ናይ ቢቢሲ ሓበሬታ፡ እቲ ግፋ ካብ ኣሃዱታቶም ብፈቓድ ይኹን ብህድማ ምስ ስድራቤቶም ዝጸንሑን ብዝተፈላለዩ ምኽንያታት ናብ ሳዋ ከይከዱ ዝጸንሑን ዝዓለመ ምዃኑ ጠቒሳ። ነቲ ግዱድ ግፋ  ካብ ናይ ቅድሚ ሕጂ ዝኸፈአ ዝገብሮ ከኣ እዞም ዝተጠቕሱ ኣካላት እንተዘይተረኺቦም፡ ኣብ ልዕሊ ህይወትን ንብረትን  ስድራቤቶም ነዚ ተግባር ብዝተዋፈራ ወተሃደራዊ ኣሃዱታት  ዝውሰድ ዘሎ ዘይሰብኣዊ ስጉምታት ምዃኑ ተፈሊጡ።  እቲ ካብ ቢቢሲ ዝተረኽበ ዜና እቲ ዘይሰብኣዊ ግፋ  ኣብ ብዙሕ ከባብታት ኤርትራ ዝፍጸም ዘሎ ምዃኑ ብምሕባር፡ ከም ኣብነት ነቲ ኣብ ከባቢ ሰገነይቲ ዝተፈጸመ ንኣብነት ብሰፊሑ  ዘርዚሩ ኣቕሪቡ። ብሰንክዚ ዘይሰብኣዊ ተግባራት ካብ መረበተን ሃዲመን ኣብ በረኻ ክሕበኣ ዝተገደዳ ስድራቤተት ከም ዘለዋ ድማ ተፈሊጡ።