ኤርትራውያንን ኢትዮጵያውያንን ስደተኛታት ሓለዋ ክግበረሎም መጸዋዕታ ቀሪቡ
Friday, 12 July 2024 20:52 Written by ቤት ጽሕፈት ዜና ሰዲህኤኣካልቲ ኣብ ልዕሊ ስደተኛታት ስግኣት ዝፈጥር ዘሉ ዕጡቕ ተወርዋሪ ሓይሊ ሱዳን
ኣብ ኒውዮርክ ዝመደበሩ ጉጅለ ሰብኣዊ መሰል፡ ድሕርቲ ኣብ ሱዳን ዝተጀመረ ውግእ ኣብ ምብራቓዊ ክፍሊ ናይታ ሃገር ዝርከብ ልዕሊ ሓደ ሚልዮን ስደተኛ ኣብቲ ዘለዎ መደበር ሓለዋ ስለ ዘየብሉ ወይ ካብኡ ንክወጽእ ዝተታሕዘ መደብ ስለ ዘየለ፡ ከም ዘሰክፎ ብ10 ሓምለ 2024 ካብ ናይሮቢ ብዘውጸኦ መግለጺ ኣፍሊጡ።
ካብቶም ዝደተኛታት ብዙሓት፡ ካብቶም ኣብ ኤርትራ ካብ ዘሎ ወጽዓን ደረት ዘየብሉ ግዱድ ውትህድርናን ዝሃደሙ እዮም። ናይቲ ሰብኣዊ ኣካል ስኽፍታ ዝያዳ ዝዓረገ፡ ተወርዋሪ ዕጡቕ ሓይሊ ሱዳን ኣብቲ ዝያዳ 400 ሺሕ ዝኾኑ ኢትዮጵያውያን ስደተኛታት ዝተዓቖብሉ ምምሕዳር ሲናር ሓያል መጥቃዕቲ ድሕሪ ምፍጻሙ ምዃኑ እቲ መግለጺ ኣረዲኡ።
እዚ ካብ ከተማ ገዳርፍ ብዙሕ ዘይርሕቕ ከባቢ ብሰንኪ ህግደፍ ሃገሮም ገዲፎም ዝወጹ ኤርትራውያን ዝዓርፍሉ ምዃኑ እውን ኣብቲ ዜና ተሓቢሩ። ብፍላይ እቶም ኢትዮጵያውያን ስደተኛታት እቲ ናይ ሱዳናውያን ውግእ ከሰላን ገዳርፍን እንተደኣ በጺሑ ህይወቶም ኣብ ከቢድ ሓደጋ ከም ዝወድቕ ከም ዘፍለጡ እቲ ሰብኣዊ ኣካል ኣፍሊጡ።
እዚ ኣብ ኣሜሪካ ዝመደበሩ ሰብኣዊ ትካል፡ ብፍላይ ኣብ ገዳርፍ ዝተዓቖቡ ኢትዮጵያውያን ስደተኛታት ብዝሓደሮም ስግኣት ሓለዋ ክግበረሎም ወይ ድማ ናብ ውሑስ ቦታ ክውሰዱኳ በተደጋጋሚ ክምሕጸኑ እንተጸንሑ ሰማዒ ከም ዘይረኸቡ ምስክርነቱ ሂቡ። ኣተሓሒዙ ከኣ እቲ ውግእ ሱዳናውያን እንተቐጺሉ እዞም ኢትዮጵያውያን ኮነ ኢልካ ዝፍጸም መጥቃዕቲ ከየጋጥሞም ከም ዝሰግእ ኣጠንቂቑ።
እዚ ከምዚሉ እንከሎ፡ ኣብ ዓባይ ብሪታንያ ብዝተፈጥረ ናይ መንግስቲ ለውጢ፡ እቲ ሓድሽ ቀዳማይ ሚኒስተ ናይታ ሃገር ርኬር ስታመር ነቲ ስደተኛታት ናብ ሩዋንዳ ንምስግጋር ወጺኡ ዝነበረ መደብ፡ “ሞይቱ ዝተቐብረ” ኢልዎ። በዚ መሰረት ብሪታንያ ኣቐዲማ ንሩዋንዳ ዝሃበታ 310 ሚልዮን ዶላር ይመለስ ኣይመለስ የዋጥጥ ከም ዘሎ ቢቢሲ ሓቢሩ።
ቆንስላዊ ጉዳያት ህግደፍ ጀርመን ፍራንክፈርት ብስም ክፍሊ “ህዝባውን ኮማውን ጉዳያት” ኣብ ዘውጸኦ መግለጺ፡ ዝኽሪ ወርቃዊ ኢዮበልዩ ፈስቲቫል ቦለኛ፡ ኣብ ከተማ ኣስመራ ከም ዝካየድን ደገፍቱ ናብ ኣስመራ ተጓዒዞም ክሳተፍዎን ጸዊዑ። እዚ ጥራይ ዘይኮነ ብምኽንያት ናይዚ ካብ 10 ክሳብ 18 ነሃሰ 2024 ኣብ ኣስመራ ዝካየድ ዝኽሪ ፈስቲቫል ቦለኛ ዓመታዊ ፈስቲቫል ጀርመን እውን ከምዘይካየድ እቲ “ዝኽሪ መበል 50 ዓመት ፈስቲቫል ቦለኛ” ብዝብል ዝተዘርገሐ ዘዋሪ መልእኽቲ ኣመልኪቱ።
እቲ ዘዋሪ መልእኽቲ ካብ ኩለን ሃገራት ናብ ኤርትራ ዝጐዓዝ ኤርትራዊ ኣብቲ ናይ ኣስመራ ፈስቲቫል ንክሳትፍ ክደፍኡ ናብ ማሕበረ ኮማት ዘተኮረ መጸዋዕታ ኣቕሪቡ።
ብዙሓት ከም ዝግምትዎ መበል 50 ምጅማር ፈስቲቫል ቦለኛ፡ ታሪኻውን ናይ ኩሉ ፈስቲቫላት ጀማርን ስለ ዝኾነ ኣብቲ ታሪኻዊ መጀምርታኡ ክዝከር ይግበኦ ከም ዝነበረ፡ እንተኾነ ህግደፍ ከምኡ ከይገብር ዘገደዶ ቀንዲ ምኽንያት እቲ ኣብ ዲያስፖራ ዘጋጥሞ ዘሎ ዕንቅፋታት ከምዝኾነ ይገልጹ። ተመኩሮኡ ከም ዝሕብሮ ቀንዲ ዕላማ ፈስቲቫላት ህግደፍ ምእካብ ገንዘብን ጸረ ሓድነት ምልዕዓላት ምክያድን ክኸውን እንከሎ፡ እቲ ዝያዳ እቶት ክረኽበሉ ዝኽእል ኣብ ወጻኢ ዘለዉ ደገፍቲ ካብ ኤውሮጳ ናብ ኤውሮጳ ብቐሊሉ ተጓዒዞም ክሳተፉ እንከለዉ እምበር፡ ናብቲ ከቢድ ወጻኢ ዝሓትት መገሻ ከይዶም ዝሳተፉ ኣዝዮም ውሑዳት ከም ዝኾኑን እቲ ኣታዊኡ ብኽንድኡ ደረጃ ከም ዝንክን ይገልጹ።
ህግደፍ ፈስቲቫላቱ ካብ ኤውሮጳ ናብ ኣስመራ ዘህድም ዘሎ እምበኣር፡ እቲ ዝሓሸ ኣታዊ ኣብ ኢውሮጳ ክኸውን እንከሎ ጠፊእዎ ዘይኮነ፡ ኣብ ዝሓለፈ 2ተ ዓመታት ከም ዝተራእየ ብሳላቲ ኤርትራውያን መንእሰያት ዘርኣይዎ ተባዕ ተቓውሞ ክገብሮ ዝኽእለሉ ባይታ ከምዘየብሉ ስለ ዝተረደ እዩ። እዚ ከኣ ህግደፍ ኣብ ዲያስፖራ ብግብሪ ይሰዓር ከም ዘሎ ዘርኢ እዩ።
ኣብ ኢትዮጵያ ክልል ኣምሓራ ኣብ ዝርከብ መደበር ኤርትራውያን ስደተኛታት፡ ኣለምዋጭ ብ6 ሓምለ 2024 ኣብ ሰዓታት ምሸትን ከምኡ’ው ኣብ ሳልስቱ፡ ብሰንኪ ብዕጡቓት ዝተፈጸመ መጥቃዕቲ ሓደ ስደተኛ ክቕተል እንከሎ፡ ልዕሊ 10 ሰባት ድማ ከም ዝቖሰሉ ቢቢሲ ኣብቲ ቦታ ዘለዉ ምንጭታቱ ብምጥቃስ ሓቢሩ።
ስድራቤት ግዳያትን ኣመሓደርቲ ናይቲ መደብርን ኣብ ዝሃብዎ ሓበሬታ፡ ናብቲ መደበር ተሰሪዖም ዝኣተዉ መንነቶም ዘይተፈልጡ ዕጡቓት ኣካላት ኣብቲ መደበር ንሓደ ሰዓት ዝኣክል ግዜ ጸኒሖም። ኣብ መጀመርያ እቶም ዕጡቓት ንብረት ስደተኛታት ክዘምቱ ከም ዝጀመሩን ድሕሪኡ እቲ ስደተኛ ክከላኸል ምስ ፈተነ ብዝተፈጥረ ምስሕሓብ እቶም ዕጡቓት ጠያይት ብምትኳስን ብኻራሩን ነቲ መጥቃዕቲ ከም ዝፈጸምዎ ሓቢሮም
እቶም ኣብቲ ኩነታት ዝቖሰሉ ንሕክምና ናብ ከተማ ደባርቕ ተወሲዶም ክንክን ይግብረሎም ከም ዘሎ ከኣ ኣብቲ መደበር ዘለዉ ኣባላት ስድራቤቶም ኣፍሊጦም። ካብ ደባርቕ ናብ ጐንደር ንዝሓሸ ሕክምና እኳ ተኣዚዝሎም እንተነበረ ብሰንኪ እቲ መንገዲ ብውግእ ምዕጻዉ ናብ ዝሓሸ ክንክን ክኸዱ ከም ዘይከኣሉ ተፈሊጡ።
ነበርቲ እቲ መደበር ባዕላቶም ብዘቖምወን ናይ ሓለዋ ጉጅለታት ክከላኸሉኳ እንተፈተኑ፡ እቶም መጥቃዕቲ ዝፈጸሙ ዕጡቓት ስለ ዝነበሩ ክከላኸልዎም ኣይከኣሉን። ኣብ ርእሲ’ቲ ኣብቲ መደበር ዝፍጸም ተደጋጋሚ መጥቃዕትን ዝምታን ኣብ መንገዲ ናብ ከተማ ዳባት እውን ናይ ንብረትን ገንዘብን ክትራን ከም ዘጋጥም እቶም ምንጭታት ሓቢሮም። ነቲ ኩነታት ዘጋድዶ ዘሎ ከኣ ኣብ መንጎ ፈደራል መንግስቲ ኢትዮጵያን ሓይልታት ክልል ኣምሓራ ፋኖን ዝካየድ ዘሎ ውግእ ምዃኑ ድማ ተጠቒሱ።
ኣብዚ መደብር ቅድሚ ሕጂ እውን ሞት፡ ዝምታ ንብረትን መጭወይቲ ቆልዑን ከጋጥም ከም ዝጸንሕ ዝዝከር ኮይኑ ዝተፈላለዩ ጸገማት ከጋጥምዎ ዝጸንሐ እዩ።
ኣብ ንቡር ዝምድና ዘለዉ ዝበሃሉ መራሕቲ ኤርትራን ሶማሊያን
ፕረሲደንት ሶማሊያ ሓሰን ሼኽ ማሕሙድ ድሕሪ ምስ ኢትዮጵያ ኣብ ሓድሽ ወጥሪ ምእታዎም፡ ብ8 ሓምለ 2024 ንሳልሳይ ግዜኡ ኣስመራ ኣትዩ። ቀዳማይ ሚኒስተር ኢትዮጵያ ዶር ኣብይ ኣሕመድ ዓሊ ብ9 ሓምለ 2024 ብኡጋንዳ ኣቢሉ ናብ ፖርት ሱዳን ከም ዝኸደ ሱዳን ነውስ/SUDAN NEWS ሓቢራ። ፍሉይ ልኡኻ ሕቡራት መንግስታት ኣሜሪካ ኣብ ቀርኒ ኣፍሪቃ ማይክ ሃመር ድማ ብ9 ሓምለ 2024 ኣዲስ ኣበባ ኣትዩ። ጅቡትን ሶማሊላንድ ከኣ ናብ ወተሃደራዊ ግጭት ከይምዕብል ኣብ ዘስግእ ምፍጣጥ ኣትየን ኣለዋ።
ኣብ ዘይምትእምማን ደረጃ ዘለዉ መራሕቲ ኢትዮጵያን ሱዳንን
ናይቲ ዲፕሎማሲያዊ ዕግርግር መንቀሊ፡ ኣብ ትግራይ ንክልተ ዓመታት ዝተኻየደ ውግእ፡ ኢትዮጵያን ሶማሊላንድን ብ1 ጥሪ 2024 ብዛዕባ ኢትዮጵያ ካብ ሶማሊላንድ ኣገልግሎት ወደብን መመስረቲ ሓይሊ ባሕር መሬት እትረኽበሉን ምስኡ ድማ ንሶማሊላንድ ከም ልኡላዊ ሃገር ኣፍልጦ እትህበሉን ዝተፈራረምዎ መረዳድኢ ሰነድ፡ ኣብ ሱዳን ካብ 15 ለካቲት 2023 ጀሚሩ ዝካየድ ዘሎ ውግእን ኣብ መንጎ ኤርትራን ኢትዮጵያን እናሓደረ ዝሕርፍፍ ዘሎ ዝምድናን ዝጥቀሱ እዮም።
ኣብዚ እዋንዚ ዝፋጠጡ ዘለዉ መራሕቲ ጅቡትን ሶማሊላንድን
መራሒ ሶማሊያ ድሕሪ ምስ ኢትዮጵያ ኣብ ኣንካራ ዘካየድዎ ዘተ ምፍሻሉ ደገፍ ኢሳያስ ንምርካብ እዩ ገይሹ። ኣብይ ኣሕመድ ናብ ፖርት ሱዳን ዝኸደሉ ድማ ኢትዮጵያን ዓረብ ኢማራትን ኣብ ኣፈታትሓ ጉዳይ ሱዳን ዘለወን ርኢቶ ንምግላጽ ምዃኑ ተፈሊጡ። ናብ ኡጋንዳ ዝኸደሉ ምኽንያት ድማ ፕረሲደንት የወሪ ሞሰቪኒ ናይቲ ብኢጋድ ጉዳይ ሱዳን ክከታተል ዝተመዘዘ ኣካል መራሒ ስለ ዘሎ እዩ። ኣምበሳደር ማይክል ሃመር ናብ ኣዲስ ኣበባ ዝኸደሉ ድማ ኣብቲ ሕብረት ኣፍሪቃ ዝመርሖ ኣተገባብራ ውዕል ፕሪቶርያ ዝግምገመሉ ዝርርብ ንምስታፍን ኢትዮጵያ ኣብ ክልላት ኦሮሞን ኣምሓራን ዝካየድ ዘሎ ውግኣት ከምቲ ናይ ትግራይ ብዘተ ንክትፈትሖ ንምትሕስሳብ እዩ።
ፈረምቲ ኣመያየጥን ተዓዘብትን ናይቲ ኣብ መስርሕ ዘሎ ውዕል ፕሪቶርያ
እዚ ኩነታት ሓድሽ ዲፕሎማሲያዊ ዋዒ ምውሳኹ ዘርኢ እምበር፡ ነቲ ዝጸንሐ በቲ ሓደ ወገን ሱዕድያ፡ ግብጺ ኤርትራ፡ ሶማሊያ፡ ወገን ጀነራል ኣልቡርሃን ጅቡትን፡ በቲ ካልእ ወገን ድማ ዓረብ ኤመረት፡ ኢትዮጵያ፡ ሶማሊላንድን ወገን ጀነራል ሕመቲን ሒዘምዎ ዘለዉ ተጸራሪ ኣሰላልፋ ዝቕይር ኣይኮነን። እዚ ኩነታት ነቲ ካብ ቀደሙ ዘቤታዊ ጉዳዩ ጓስዩ ደገደገ ዘማዕዱ ኢሳያስ ኣፈወርቂ ውዲታት ንክኣልም ዕድል ዝህቦ ዘሎ ይመስል።
ንገዛእ ርእሳ ሃዲኣ ከባቢ ኣብ ምትህድዳ ግደ ክህልዋ ትጽቢት ዝተገብረላ ኤንያ ኣብ ሓድሽ ህዝባዊ ናዕብን ዕግርግርን ምእታዋ ከኣ ንኩነታት ምብራቕ ኣፍሪቃ ዘጋድድ እዩ።.
ክፍሊ ውደባዊ ጉዳያት ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ (ፖሓኤ) ብ6 ሓምለ 2024 ዝሰርዖ ናይ መሰረታት ሓፈሻዊ ናይ ሓባር ኣኼባ ተኻይዱ። ናይቲ ኣኼባ ቀንዲ ኣጀንዳ መሰረታት ብዛዕባቲ ኣብ ወርሒ ነሓሰ 2024 ዝካየድ ናይ ሓባር ኮንፈረስን ፈስቲቫልን ሓበሬታ ንምሃብን ድሕሪኡ ካብ ኣባላት ትጽቢት ዝግበረሉ ዕማም ንምእማትን እዩ ነይሩ።
ኣብ መኽፈቲ እቲ ኣኼባ ኣቦመንበር ላዕለዋይ መሰጋገሪ ኣካል ፖሓኤ ኣሕዋት ገረዝጊሀር ተወልደ፡ ያሲን መሓመድ ዓብደላን ምክትል ኣቦመንበርን ዮሃንስ ኣስመላሽ ሓላፊ ወጻኢ ጉዳያትን ቃል ኣስሚዖም። እቶም ኣሕዋት ኣብቲ ዘስምዕዎ ቃል ብሓፈሻ ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ (ፖሓኤ) ክሳብ ሎሚ ዝዓመሞም ዕማማትን ኣብ ድሮ ዋዕላ ምብጽሑን ኣስፊሖም ኣብሪሆም።
ኣቦመንበር ኣብ ዝሃቦ ቃል፡ ከጋጥም ዝጸንሐ ብደሆታትን ኣመኻኽታኡን ኣብሪሁ፡ ንመጻኢ ዋዕላ ዝምልከት ምድላዋት ብግቡእ ከም ዝተጻፈፈ ገሊጹ፡ ነቶም ኣብቲ መስርሕ ክሳተፉ ዝጸንሑ ድማ ኣመስጊኑ። ምክትል ኣቦመንበር ብወገኑ ኣብ ክፍሊ መዳያት ዜናን ሓበሬታን ዝተሰርሑ ጠቒሱ፡ ኣብ መጻኢ ክሰርሕዎ ብዛዕባ ዝግበኦም ኣመልኪቱ። ከምኡ እውን ሓላፊ ወጻኢ ጉዳያት፡ እቲ ንሱ ዝመርሖ ቤት ጽሕፈት ካብ ዝሰርሖም ሓደ ናብ ጸለውቲ ኣካላት መዘክራት ምዝርጋሕ ምንባሩ ጠቒሱ። ብዘይካዚ ምስ ካለኦት ኣካላት ደንበ ተቓውሞ ኤርትራ ብምዃን ዝተወሰነ ዲፕሎማሲያዊ ዕማማት ከም ዘካየዱ ሓቢሩ፡ እቲ መስርሕ ከም ዝቕጽል ከኣ ሓቢሩ።
ኣብ ርእሲዚ ኣሕዋት፡ ሓላፊ ክፍሊ ዜና ኢስማዒል ገበይታ፡ ሓላፊ ክፍሊ ፋይናንስን ማሕበራዊ ጉዳያትን ካሕሳይ ጉፍላን ሓላፊ ክፍሊ ውደባ ተስፋይ ወልደሚካኤል (ደጊጋ)ን እቲ ዝመርሕዎ ክፍልታት ብኸመይ ከም ዝተሰርዐን ዝዓመምዎ ስረሓትን ዝምልከት ንተሳተፍቲ ሰፊሕ መብርህታት ሂቦም።
ኣብ መወዳእታ ድማ ብተሳተፍቲ ዝቐረቡ ሕቶታት በብዝምልከቶም ኣቕረብቲ ሰፊሕ መብርህታት ተዋሂብዎም። ዋዕላ ንምዕዋትን ድሕሪ ዋዕላ ኣብ ዝካየዱ ዕማማት ቀዳምነት ክዋሃቦም ዝግባእ ስራሓትን ኣብ ኣፈጻጽምኦም ዝምልከት ቀዳምነታት ኣብ ምስራዕን ዝግባእ ሓይሊ ሰብ ኣብ ምምዳብን ዝኣምሰሉ ኣገደስቲ ለበዋታት ቀሪቦም ኣኼባ ትስፉውን ሕጋዝን ብዝኾኑ ሓሳባትን ተደምዲሙ።
ኣብ ብሪጣንያ ዝመደበሩ፡ ረሊዝ ኢንተርናሽናል/Release International ዝተባህለ፡ ብዛዕባ ዓለምለኻዊ ጉዳይ እምነት ዝግደስ ትካል፡ ኣብ ኤርትራ ኣብ ዝሓለፈ 12 ኣዋርሕ 218 ዝኾኑ መብዛሕትኦም ህጻናትን ኣዴታትን ምእመናን ከም ዝተኣስሩ ኣፍሊጡ። እቲ ትካል ነዚ ዘፍለጠ ብ3 ሓምለ 2024 ኣብ ዝዘርግሖ ጸብጻብ እዩ።
እቲ ነዚ ብዝምልከት ዝወጸ ጸብጻብ ከም ዘመልክቶ፡ ኣብ ዝሓለፈ ካብ ወርሒ ጥሪ ክሳብ መጋቢት 2024 ጥራይ 110 ኤርትራውያን ምእመናን ከም ዝተኣስሩ ጠቒሱ፡ ኣብዚ እዋንዚ ብሰንኪ እምነቶም ብዘይፍርዲ ንዘይተወሰነ ግዜ ተኣሲሮም ዘለዉ ከባቢ 400 ከም ዝበጽሑ ሓቢሩ። ናይቲ ትካል ከባብያዊ ወኪልን ቅድሚ ሕጂ ተኣሲሩ ዝነበረን ዶር ብርሃነ ኣስመላሽ ኣብዚ እዋንዚ ብደረጃ ምሉእ ኣባላት ስድራቤት ዝተኣስሩ ኤርትራውያን ከም ዘለዉ ምጥቃሱ እቲ ጸብጻብ ብተወሳኺ ኣቃሊዑ።.
ዶር ብርሃነ ኣስመላሽ ኣተሓሒዙ ብፍላይ ናይቶም ዝተስሩ ህጻናት ኣካላዊ ኮነ ስነ-ኣእሙራዊ ኩነታት ኣብ ከመይ ዝኣመሰለ ደረጃ ከም ዝርከብ ከም ዘሰክፎ ምጥቃሱ ተፈሊጡ። እቲ ጸብጻብ ኣብዚ እዋንዚ ስርዓት ህግደፍ ንእምነት ብዝምልከት፡ ንተዋህዶ፡ ሱኒ ምስልምና፡ ካቶሊክን ፕሮተስታንትን ጥራይ ኣፍልጦ ከም ዝህብኳ እንተ ገለጸ፡ እቶም ኣፍልጦ ረኺቦም ዝተባህሉ እምነታት እውን ዝኾነ ናጽነት ከምዘየብሎም ዝፍለጥ እዩ።
ፍሊስ ሂስለር ዝተባህለ ሓላፊ ህዝባዊ ርክባት ዓለምለኻዊ ምሕዝነት ክርስትያን ብወገኑ፡ ዝሓለፈ ተመኩሮ ኣቡነ ኣንጦንዮስ ኣብ ግምት ብምእታው፡ ኣብ ዝሃቦ ምስክርነት፡ ኣብ ኤርትራ ብሰንኪ ስርዓት ህግደፍ፡ ኣመንቲ ክርስትና ቀጻሊ ጥሕሰትን ኢድ ኣእታውነትን ኣብ መሰረታዊ እምንነቶምን ሰብኣዊ መሰሎምን የጋጥሞም ከም ዘሎ ምስክርነቱ ሂቡ።
ኤርትራዊ ተወዳዳሪ ብሽግለታ ቢያም ግርማይ፡ ኣብ ውድድር ግራንድ ቱር ደ ፈረንሳ ቀዳማይ ኣፍሪቃዊ ዕዉት ብምዃን ኣብቲ መዳይ ሓድሽ ምዕራፍ ከም ዘመዝገበ ዝተፈላለያ ዓበይቲ ማዕከናት ዜና ገሊጸን።
ኣብቲ ካብ ከተማ ኪካንዛ ናብ ቶሪኖ ዝተዘርገሓ 230.8 ኪሜ ዝርሕቀቱ ብቅጽበታዊ ውድድር ከም ዝውዳእ ግምት ተዋሂብዎ ዝነበረን ቅድድም፡ ቢንያም ግርማይ፡ ንኮሎምብያዊ ፈርናንዶ ጋቪርያን ቤልጅማዊ ኣርኖድ ደ ሊን ሓሊፉ እዩ ዓወት ኣመዝጊቡ።
እዚ ወዲ 24 ዓመት ተወዳዳሪ ብሽግለታ ቢንያም ግርማይ፡ በቲ ዕለት ዘመዝገቦ ውጽኢት እዩ ኣብ ውድድር “ቀጠልያ ማልያ” ቅጽበት ብ76 ነጥቢ ቀዳማይ ደረጃ ሒዙ ካብ ዘሎ ናይ ዝሓለፈ ዓመት ዕዉት ነርወጃዊ ኣራሃምሰን ብ10 ነጥብታት ድሒሩ 29 ደረጃታት ኣመሓይሹ እዩ ናይዚ ዓመት ክዕወት ክኸውን ክኢሉ።
ቅድሚ ክልተ ዓመት‘ውን ኣብ ውድድር ግራንድ ቱር ጂሮ ዲ ኢጣልያ፡ ቀዳማይ ጸሊም ኣፍሪቃዊ ዕዉት መድረኽ ክኸውን ዝበቕዐ ቢንያም፡ ድሕሪ`ዚ ሎሚ 210 ነጥብታት ኣብ ዘዋህለለሉ መድረኽ ውድድር፡ ብሓጐስ ክስዕሮ ንዝደለየ ንብዓት እናተቖጻጸረ፡ ኣብ ዝሃቦ ቃል፡ ሓይሊ ንዝሃቦ እግዚኣብሄር፡ ከምኡ`ውን ንስድርኡ፡ በዓልቲ ቤቱን ደገፍቱን ብድሕሪ ምምስጋኑ፡ “ኣብ ካልኣይ ዓመት ተሳትፎይ ናይ ቱር ዲ ፍራንስ፡ ንብሉጻት ክኢላታት ስዒረ ብምዕዋተይ ክእመን ዘይከኣል እዩ ከም ዝበለ እቲ ጸብጻብ ሓቢሩ።
ቢንያም ግርማይ፡ ኣብ ቱር ዲፍራስን ንኻልኣይ ግዜኡ እዩ ዝሳተፍ ዘሎ። ኣብ 2023 ኣብ ራብዓይ መድረኽ ዘመዝገቦ ናይ ሳልሳይ ደረጃ ውጽኢት እቲ ዝበለጸ ብጸሊም ኣፍሪቃዊ ኣብ ቱር ዲፍራንስ ዝተባህለሉ ውጽኢት ኣመዝጊቡ ነይሩ።
ወጻኢ ጉዳይ ሚኒስተራት፡ ኢትዮጵያ፡ ቱርክን ሶማሊያን
ወጻኢ ጉዳይ ሚኒስተራት ኢትዮጵያን ሶማሊያን ኣብቲ ብ1 ሓምለ 2024 ኣብ ዋና ከተማ ቱርክ ኣንካራ ዝገበርዎ ርክብ ስለ ዘይተሰማምዑ ኣብ መጻኢ 2 መስከረም 2024 ኣብ ኣንካራ 2ይ ዙር ዘተ ከካይዱ ከም ዝተቛጸሩ ነዚ ብዝምልከት ካብ ኣንካራ ዝወጸ ናይ ሓባር መግለጺ ሓቢሩ።
እቲ መግለጺ ከም ዝሓበሮ ወጻኢ ጉዳይ ሚኒስተር ኢትዮጵያ ታየ ኣጽቀስላሴን ወጻኢ ጉዳይ ሚኒስተር ሶማሊያ ኣሕመድ መዓልምን ዝመርሕዎም ልኡኻት፡ ኣብ መጻኢ ፍልልያቶም ብዘተ ክፈትሑ ዘለዎም ቅሩብነት ገሊጾም፡ ነቲ ዘተ ንምድላው ተበግሶ ንዝወሰዱ ፕረሲደንት ሃገረ ቱርኪ ረሰፕ ታይፕ ኢርዶጋን ኣመስጊኖም።
ፕረሲደንት ሶማሊያ ሓሰን ሼክ ማሕሙድ ድሕሪቲ ርክብ ብዘይውጽኢት ምብታኑ ካብ መቃድሾ ኣብ ዝሃቦ መግለጺ፡ ኢትዮጵያ ካብቲ ምስ ሶማሊላንድ ዝኸተመቶ መረዳድኢ ሰነድ ናይ ምምላስ ምልክት ከም ዘየርኣየት ብምጥቃስ ወቒስዋ። ኣተሓሒዙ ከኣ ናብ ቱርኪ ናይ ኣዛትዩና ሕቶ ዘቕረበት ኢትዮጵያ ምዃና ኣብቲ መግለጺኡ ጠቒሱ፡ እቲ ብወጻኢ ጉዳይ ሚኒስተራት ክልቲአን ሃገራት ዝተመርሐ ልኡኻት ብዘይካ ንክሰኣል ፊትንፊት ተራኺቡ ከምዘይተዘራረበ ኣስፊሩ።
ናይ ሶማሊያ ልኡኽ ብወገኑ፡ እቲ ናይ ሓባር መግለጺ ብርኢቶ እቲ ንከዛትዮም ዝተመዘ ቱርካዊ ሚኒስተር ወጻኢ ጉዳይ ሃካን ፊዳን ዝወጸ ምዃኑ ጠቒሱ፡ እቲ ኣብ መንጎኦም ዘሎ ፍልልይ ሰፊሕ ምዃኑ ሓቢሩ። ሶማሊያ ኢትዮጵያ ነቲ ብ1 ጥሪ 2024 ምስ ፕረሲደንት ሶምሊላንድ ዝኸተመቶ እሞ ናይቲ ወጥሪ ጠንቂ ኮይኑ ዘሎ፡ መረዳድኢ ሰነድ ብወግዒ ክትስርዞ ከም እትጽበ ገሊጹ።
ብሰንክቲ ኣብ ትግራይ ን2 ዓመታት ዝተኻየደ ውግእ ተመዛቢሎም ኣብ ፈቐዶ ግዝያዊ መጽለሊ ዝጸንሑ ተጋሩ ብመሰረት ውዕል ሰላም ፕሪቶርያ ነናብ መረበቶም ክምለሱ ከም ዝጀመሩ፡ ዝተፈላለዩ ሓለፍቲ ግዝያዊ ምምሕዳር ክልል ትግራይ ሓቢሮም። በዚ መሰረት ካብ ደቡብ ትግራይ ኣላማጣን ከባቢኣን ተመዛቢሎም ኣብ ፈቐዶ ግዝያዊ መጽለሊ ዝጸንሑ ኣሸሓት ቅድሚ ክልተ ሰሙን ምምላስ ጀሚሮም ኣለዉ። ብኻልእ ወገን ከኣ መስርሕ ምምላስ ናብ ምዕራብ ትግራይ (ወልቃይትን ጸለምትን) ብ30 ሰነ 2024 ከም ዝጀመረ መርበብ ሓበሬታ ኣዲስ ስታንዳርድ ኣፍሊጣ።
በቲ ሓበሬታ መሰረት ድሮ ኣስታት 1,456 ኣብ ከተማ ሽረ ካብ ዝነበሩ ተመዛበልቲ ማይዓይኒ፡ መድሃኒኣለምን ወሃዳትን ዝበሃሉ ወሲኽካ ናብ 6 ቀበለታት ተመሊሶም ከም ዘለዉ ተፈሊጡ። ኣዲስ ስታንዳርድ ኣብ ግብራዊ መስርሕ ናይቲ ምምላስ ዘለዉ ኣካላት ጠቒሳ ከም ዝሓበረቶ፡ እቶም ናይ ሓደ ወርሒ መቑነን መግቢ ጥራይ ሒዞም ዝምለሱ ዘለዉ ተመዛበልቲ፡ ኣብ ርእሲ እቲ ዘለዎም ናይ ጸጥታዊ እውን ከም ዘሻቕሎም ኣፍሊጣ።
በቲ ዝተረኽበ ሓበሬታ መሰረት፡ ኣስታት 80 ሺሕ ተመዛበልቲ ምዕራብ ትግራይ ናይ ምምላስ መደብ ከም ዘሎን ኣብቲ ቀዳማይ ምዕራፍ ካብ 8,500 ክሳብ 10 ሺሕ ዝኾኑ ከም ዝምለሱ ተፈሊጡ’ሎ። ነቲ ኩነታት ብቐረባ ዝከታተልዎ ኣካላት ከም ዝገልጽዎ እቲ መስርሕ ምምላስ ተመዛበልቲ ኣብ ራያን ምዕራብ ትግራይን ምስ ተወደአ ናብቲ ኤርትራን ትግራይ ዘዳውብ ከባቢ ከኣ ክቕጽል እዩ።
ኣብ ውዕል ፕሪቶርያ ካብቶም ኣብ መስርሕ ትግባረ ጸገም ከየጋጥሞም ከስግኡ ዝጸንሑ ዓንቀጻት፡ ምምላስ ዝተመዛበሉ ናብ መረበቶምን ምፍታሕ ዕጥቂ ሰራዊት ትግራይን ምዃኖም ዝፍለጥ እዩ።
ትካል መግቢ ዓለም፡ 3 ናይ ረዲኤት መግቢ ዝጸዓና ዓበይቲ መካይን ናብ ማእከላይ ዳርፎር እናተጓዕዛ ከም ዝተጨውያ ብ30 ሰነ 2024 ኣብ ዘውጸኦ መግለጺ ሓቢሩ። “ዝተወሃሃደ ደሕንነት መግቢ” ዝተባህለ ኣካል ብወገኑ፡ ኣብ ሱዳን 755 ሺሕ ናብ ደረጃ ዓጸቦ ዝበጽሑ ወሲኽካ፡ 26.6 ሚልዮን ሰባት ተጸባይቲ ረዲኤት መግቢ ምዃኖም ኣፍሊጡ። እዚ ጸገም ናብ 14 ኣብ ኮርደፋን፡ ዳርፎንን ስናርን ዘለዋ ከባብታት ዝያዳ ከይሰፍሕ ስግኣት ከም ዘሎ እውን ኣፍሊጡ።
ብመሰረት መግለጺ ትካል መግቢ ዓለም፡ መንነት ናይቶም ነተን መግቢ ዝጸዕና መካይን ዝጨወዩ ዕጡቓት ኣይተፈልጠን። እቲ ትካል ኣተሓሒዙ ነዚ ኣሸሓት ሰባት ክምግብ ዝነበሮ መግቢ ንዝወሰዱ ኣካላት ተሓተትቲ ንክገብርዎም ናብ ሓለፍቲ ናይቲ ከባቢ መጸዋዕታ ኣቕሪቡ።።
ምስቲ ኣብ ዳርፎር ዘሎ ዝተሓላለኸ ኩነታት ጸጥታ፡ ትካል መግቢ ዓለም እቲ ጭውያ ዝተኻየደሉ ውሱን ቦታ ኣይጠቐሰን። ኣብ ዳርፎር 6 ከባብታት ኣብ ትሕቲ ዕጡቕ ተወርዋሪ ሓይሊ ዝመሓደራ ክኾና እንከለዋ፡ 3 ከባብታት ከኣ ኣብ ትሕቲ ብዓብደል ዋህድ ዝምራሕ ምንቅስቓስ ሓርነት ሱዳን ከም ዝመሓደራ እቲ ሓበሬታ ኣፍሊጡ።
ኣብ ስዊዘርላንድ ዝርከብ፡ “ዓለምለኻዊ ትካል ዝምድና” ብወገኑ፡ ብ24 ሰነ 2024 ኣብ ዘውጸኦ መግለጺ፡ ኣብ ሱዳን ዘሎ ኩነታት እቶት ሕርሻን ዝተኸዘነ ሰብኣዊ ረዲኤትን ኣብ ግምት ኣእቲኻ፡ ክሳብ ዝመጽእ ዘሎ ወርሒ መስከረም 2024 ናይ ህዝቢ ዳርፎርን ኮርደፋንን 15% ማለት 2.5 ሚሊዮን ናይ ሞት ሓደጋ ከጋጥሞ ይኽእልዩ ዝብል ስግኣት ከም ዘሎ ኣጠንቂቑ።
ኣብዚ እዋንዚ ጉዳይ ሱዳን ይሓላልኹ ካብ ዘለዉ ሓደ ህግደፍ እዩ። በዚ መሰረት ካብ ዝተፈላለዩ ብሄረሰብ ምብራቕ ሱዳን ዝተዋጽኡ 4ተ ውድባት፡ ብድምር ኣስታት 7 ሺሕ ሰራዊት ኣብ መሬት ኤርትራ ብናይ ኤርትራ ወጻኢ፡ ኣብ ለኮይብን ሳዋን ይዕለሙ ከም ዘለዉ ምንጭታትና ይሕብሩ።