“ወዲ ወርቂ” ዝብል ቅጽል ዝተዋህቦ፡ ኤርትራዊ መንእሰይ ታሪኻዊ ዓወት ኣመዝጊቡ
Written by ቤት ጽሕፈት ዜና ሰዲህኤ
ኤርትራዊ ተወዳዳሪ ብሽግለታ፡ ሄኖክ ምሉብርሃን፡ ኣብ ናይ 2024 ውድድር ኣፍሪቃ፡ ኣብ ኬንያ ኢልዶረት ኣብ ዝተባህለት ከተማ ፍሉይ ታሪኻዊ ዓወት ከም ዝመዝገበ ምንጭታት ካብቲ ቦታ ጠቒሶም። ሄኖክ ኣቐዲሙ እውን ኣብ 2023 ኣብ ጋና ኣክራን፡ ብ2022 ድማ ኣብ ሻርም ኢል ሸይክን ግብጺ ተኸታታሊ ዓወታት ዘመዝገበ እዩ።
ስፖርታዊ ሄኖክ ኣብዚ ናይ 2024 ውድድር፡ ካለኣይን ሳልሳይን ንዝወጹ ደቡብ ኣፍሪቃውን ኡጋንዳውን ኣኸቲሉ እዩ ቀዳማይ ኮይኑ ወርቂ መዳልያ ተቐቢሉ። ነቲ ርሕቀት ንምዝዛም ዝወሰደሉ ግዜ 3 ሰዓታት፡ 46 ደቓይቕን 21 ሰከንድን ምዃኑ ከኣ ተፈሊጡ።
.ሄኖክ ምስ ጋዜጠኛታት ኬንያ ኣብ ዘካየዶ ቃለ-መተይቕ፡ ነቶም ሓቢረምዎ ዝተወዳደሩ ኤርትራውያን ዘለዎ ክብሪ ብምጥቃስ፡ ነቲ ዓወት ንከመዝግብ ናታቶም ግደ ዕዙዝ ከም ዝነበረ ሓቢሩ። እቲ ዓወት ናይ ሓባሮም ምዃኑ እውን ኣመልኪቱ። ናይ ሄኖክ ምሉብርሃን ዓወት፡ ኤርትራውያን መንእሰያት ተወዳደርቲ ብሽግለታ፡ ኣብ ኣፍሪቃዊ ዓቕሚ ዓብይ ብጽሒት ከም ዘለዎም ዘመልክት ምዃኑ ድማ ዝተፈላለያ ማዕከናት ዜና ገሊጸን። ጋንታ ኤርትራ ኣብዚ ውድድር፡ 7 ወርቂ፡ 5 ብሩርን 4 ነሃስን ብድምሩ 16 መዳልያታት ረኺባ እያ ቀዳመይቲ ኮይና።
ኤርትራ ኣብ ብሽግለታ ጥራይ ዘይኮነ ኣብ ኩዕሶ እግሪ እውን ብደረጃ ኣፍሪቃ ዝፍለጡ ብቑዓት ከም ዝነበርዋ፡ እንተኾነ ኣብዚ እዋንዚ ብሰንኪ ህግደፍ ዝኽተሎ ንስፖርት ዘይምችእ ኣገባብ ካብ ብሽግለታ ወጻኢ ኣብቲ ካልእ ስፖርታዊ ውድድራት ድሕሪት ከም ዝተረፈት ዝፍለጥ እዩ።
ምምሕዳር ቤት ጽሕፈት ወጻኢ ጉዳያት ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ)፡ 12 ጥቅምቲ 2024 ስሩዕ ኣኼባኡ ከም ዘካየደ እቲ ቤት ጽሕፈት ሓኢሩ። ሓላፊ ቤት ጽሕፈት ዶ/ር ኣክሊሉ ግርማይ ንተሳተፍቲ ”እንኳዕ ደሓን መጻእኩም” ድሕሪ ምባል፡ ኣብ መዳይ ዲፕሎማሲ ናይ ዝተኻየደ ንጥፈታት ዝርዝር መብርሂ ሂቡ። ተሳተፍቲ ድማ ኣብቲ ዝቐረበ ዝርዝር መብርሂ ሃናጺ ሓስባት ኣቕሪቦም።
ኣብዚ ብማሐበራዊ መራኸኢ ዙም ዝተኻየደ ናይ 12 ጥቅምቲ 2024 ኣኼባ፡ ናይቲ ምምሕዳር ኣባላት ካብ ማእከላይ ምብራቕ፡ ኣፍሪቃ፡ ኤውሮጳን ሃገራት እስካንድንቪያን ተሳቲፎም። ኣኼባ ምስቲ ህዝብናን ሃገርናን ብሰንኪ ጉጅለ ህግደፍ ዝሓልፍዎ ዘለዉ መሪር ኩነታት፡ ስሩዕ ዲፕሎማሲያዊ ንጥፈታት ብቐጻሊ ንክካየድ ጸዊዑ።
ኣብ መደምደምታ ከኣ ኣብ ዞባና ዝካየድ ዘሎ፡ ኣሰካፊ ምዕባለታት ዝያዳ መግለጽን መብርህን ሰለ ዘድልዮ መሪሕነት ሰልፊ ቆላሕታ ሂቡ ንክሰርሓሉ ተላብዩ። ምስዚ ብምትሕሓዝ ከኣ ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ (ፖሓኤ) ብመንጽር’ዚ ንጥፈታቱ ከቀላጥፍን ከሕይልን ጸዊዑ።
ጓል 85 ዓመት ዝዕድሚኤን ዝርከበኦም፡ ኤርትራውያን ኣመንቲ ተኣሲሮም
Written by ቤት ጽሕፈት ዜና ሰዲህኤ
ኣብ መንበሪ ገዛ ኣኼባ ዘካይዱ ዝነበሩ ኤርትራውያን፡ ኣመንቲ መሰኻኽር ጀሆቫ፡ ብ27 መስከረም 2024 ብሓይልታት ጸጥታ ኤርትራ ተገፊፎም ከም ዝተኣስሩ ጀይ ዳብሊው ኦርግ (JW.ORG)፡ ዝተባህለት መርበብ ሓበሬታ ኣፍሊጣ። እቶም ብፖሊሲ ኤርትራ ዝተኣስሩ ግዳያት 16 ደቂ ኣንስትዮን 2 ህጽናትን ዝርከብዎም 24 ምዃኖም እውን ተፈሊጡ። እቶም ኣባላት ፖሊስ ድሕሪ ሳልስቲ ናብቲ ኣቐዲሞም ዝኣሰርሉ ገዛ ተመሊሶም ጓል 85 ኣደ ከም ዝኣሰሩ ከኣ ካብቲ መርበብ ዝተረኽበ ሓበሬታ ብተወሳኺ ኣፍሊጡ። ኣብቲ መስርሕ እቶም ህጻናት ክፍትሑ እንከለዉ፡ እቶም ዝተረፉ ግና ማይ ስርዋ ናብ ዝተባህለ ጽኑዕ ቤት ማእሰርቲ ተወሲዶም።
ነዚ ብዝምልከት ናይቲ ማሕበር ወሃቢ ቃል ካብ ዓባይ ብሪታንያ ከም ዝገለጽዎ፡ ኣብዚ እዋንዚ 10 ልዕሊ 70 ዓመት ዝርከብዎም ሽማግለታት 63 ናይቲ እምነት ኣባላት ኣብ ኣብያተ-ማእሰርቲ ከም ዘለዉን ኩሎም ናብ ቤት ፍርዲ ቀሪቦም ክሲ ከም ዘይተመስረቶምን ኣፍሊጦም።
እዚ ሓድሽ ሓበሬታ ብዛዕባቲ ኣብ ልዕሊ ኤርትራውያን ኣመንቲ መሰኻኽር ጀሆቫ፡ ዝፍጸም በደል ናይ ቀረባ ፍጻመ ክኸውን እንከሎ፡ ካብ 25 ጥቅምቲ 1994 ጀሚሩ ብቐጻሊ ክካየድ ዝጸንሐ ምዃኑ እቲ ጸብጻብ ጠቒሱ። ዲክተቶር ኢሳያስ ኣፈወርቂ ኣብ 1994 ናይቶም ኣመንቲ ኤርትራዊ ዜግነት ከም ዝሰረዘ ዝጠቐሰ እቲ ዜና፡ ኣብ ልዕሊኦም ጽዑቕ ግህሰታትን ዘይፍትሓዊ ማእሰርትን ክፍጸም ከም ዝጸንሐ ከኣ ኣቃሊዑ።
ሃገር ብዘይ ህዝባ ሃገር ኣይትኸውንን’ያ፡ ህዝቢ እውን ብዘይሃገሩ ክብርን መንነትን ኣይህልዎን። በዚ መሰረት እዩ ከኣ ምእንቲ ሃገርን ምእንቲ ህዝብን ዝግበር ቃልሲ ናይ ሓደ ቅርሺ ክልተ ገጻት እምበር ፈላሊኻ ዘይርአ ዝኸውን። ህዝቢ ንሃገሩ ዝኸፍለላ ግቡኣት ኣለዎ። ብማዕሪኡ ከኣ ካብ ሃገሩ ክረኽቦ ዝግበኦ ዜግነታዊ መሰላት ኣለዎ። ሃገርን ህዝብን ነጻጺልካ ምርኣይ ከምዘይከኣልን ዝምድና ግቡእን መሰልን እውን ከምኡ ሓደ ካብቲ ሓደ ዘይነጻጸል እዩ።
ሃገርን ዜጋን ፈላሊኻ ከምዘይረኣዩ፡ ኣብ ውደባ እውን ኣባልን ዝተሰለፈሉ ትካልን ተመሳሳሊ ዝምድና ኣለዎም። ምኽንያቱ ኣባላት ተምሳል ውዳበኦም እዮም፡ ውዳበታት እውን መርኣያ ኣባላቶም እዮም ክኾኑ ዝግብኦም። ግቡእን መሰልን ከም ድላይካ ተብዘሖን ወይ ተውሕዶን ዘይኮነ፡ ተመጣጢኑ ንክቕጽል ዘኽእል ዝተስነደ ቀጥዒ ኣለዎ። ብደረጃ ሃገርን ህዝብን ክንዛረብ እንከለና፡ እቲ ካብዚ ነጺልካ ዘይረአ ናይ ዜጋታት ግቡእን መሰልን ኣብቲ ኣብ መንጎ ህዝብን መንግስትን ዘሎ ዝምድና ዘነጽር ሕገመንግስቲ ከይተረፈ፡ ብዝተፈላለዩ ሕጋዊ ሰነዳት ዝንጸር እዩ። ብዛዕባ ሓደ ውድብ ወይ ሰልፍን ኣባላቱን ክለዓል እንከሎ ድማ፡ ኣብቲ ክመሓደርሉ ብዲሞክራስያዊ መንገዲ ዘጽድቕዎ መመሓደሪ ሕጎም ግቡእን መሰልን ዓብይ ቦታ ዝሕዙ እዮም። ግቡእን መሰልን ከከም ኩነታት ናይ ሃገራትን ዜጋአንን ናይ ውዳቤታትን ኣባላተንን ክፈላለ ዝኽእል ኮይኑ፡ ዘይስገሩ መሰረታዊ ዘመሳስሉ ነጥብታት ግና ኣለዉዎም።
ዜጋታት ካብ ሕገመንግስቲ ጀሚርካ ነዓኡ መሰረት ገይሮም ንዝወጹ ሕግታት ናይ ምምእዛዝን ናይ ምትግባርን ሓላፍነት ኣለዎም። በቲ ሕግታት መሰረት ንሃገሮም ክኸፍልዎ ዝግበኦም ምኽፋል’ውን ከምኡ ግቡእ እዩ። እቲ ሕግታት ማዕረማዕረቲ ግቡእ፡ መሰል እውን ዘኽብር እምበር ናብ ግቡእ ጥራይ ዝዛዘወ ክኸውን ኣይግባእን። በቲ ሕጊ መሰረት ዜጋታት ንሃገሮም ክኸፍልዎ ግቡኦም ንክፍጽሙ ዝመርሕ መንግስቲ፡ መሰሎም ከይጐድል ናይ ምምጥጣን ሓላፍነት’ውን ኣለዎ። ንግቡእ ኣገዲድካ መሰል ምንፋግ ግና ረብሓ ዜጋ ዘየውሕስ፡ ኣብ ልዕሊ ምዃኑ ናይ ሃገር ሰላምን ልምዓትን’ውን ዘረጋግጽ ኣይኮነን። ብኣንጻሩ ምትእምማን ዘጥፍእ ናይ ሓቢርካ ምቕጻል ሓደጋ እዩ።
ዜጋታት ግቡኦም ዝፍጽምሎም ኣገባባትን ዝሳተፍሎም መዳያትን ብዙሓት እዮም። ወተሃደር ኮይንካ ህልውና ሃገር ምዕቃብ ሓደ ኣገባብ ምፍጻም ግቡእ እዩ። ኣብ መዳይ ልምዓት ተዋፊርካ ቁጠባ ሃገር ምዕባይ፡ ኣብ ማሕበራዊ መዳይ ትምህርታውን ሕክምናውን ኣገልግሎት ምሃብን ከለኦትን ዜጋታት ግቡኣቶም ዝፍጽምሎም ዓውድታት እዮም። እዚ ግቡእ ብሃቦ ተረከቦ ዝፍጸም ዘይኮነ፡ ናይቶም ዝዋፈሩ ዜጋታት ኩለ-መዳያዊ ብቕዓት፡ ቅርቡነትን ዝንባለን ኣብ ግምት ምእታው ንዝያዳ ኣድማዕነት ኣድላይ ይኸውን። ኣብዚ እቲ ዜጋታት ግኡኣቶም ንኽፍጽሙ ዘዋፍር፡ ድሌት ውልቀ መራሒ ወይ ጉጅለ ዘይኮነ እቲ ግቡእን መሰልን ዝድንግግ ሕጊ እዩ ክኸውን ዝግበኦ።
ኣብ መስርሕ፡ ዜጋታት ብዛዕባ ሃገሮምን ናይቲ ዝዋፈርሉ ዕማምን ዓላማን ናይ ምርዳእ፡ ዝምርሕሉ ሕግን ስርዓትን ኣብ ምውሳን፡ ዝመርሖም ኣካል ኣብ ምምራጽ፡ ፍትሒ ናይ ምርካብ፡ መሰረታዊ ዜግነታዊ መሰላቶም ተርዲኦም ናይ ምዕቃብን ካለኦትን ናይ ምፍላጥን ምርካብን መሰል ኣለዎም። ዜጋታት ብመንጽርቲ ኣብ ምፍጻም ግቡእ ዘርእይዎ ትግሃትን ብቕዓትን በቲ ዝመርሖም መንግስቲ ዝምጥኖም መዓርግ ኮነ ነገራዊ ሓለፋ ዘንጸባርቕ መሰል ክረኽቡ ይኽእሉ እዮም። እንተኾነ ዜጋታት ብምዃኖም ጥራይ ብውሕዱ ዝሕለወሎም መሰረታዊ መሰላት ኣለዎም። ኣብ ሃገርካ ናይ ምንባርን ናይ ምንቅስቓስን፡ ወረቐት መንነትን ፓስፖርትን ናይ ምውናንን መጽለሊ እትሰርሕሉ መሬት ናይ ምርካብ …… ወዘተ፣ ዝኣመሰሉ መሰላት ክዕቀበሎም ይግባእ። ነዚኣቶም ንክትረክብ ኣብ ልዕሊ ዜጋ ምዃንካ ተገዲድካ ናይ ዝኾነ ሰልፊ ይኹን ሰብ መዚ መጣቕዕን መቀባጠር ምዃን ኣየድልን።
ኣብዚ እዋን’ዚ ኣብ ኤርትራ ንክትነብር እትሕተቶ ግቡኣት ሕጋዊ ደረት ስለዘይብሉ ዝርዚርካ ዝውዳእ ኣይኮነን። ኣተገባብራኡ ከኣ ግቡእ ምዃኑ ተሪፉስ ናብ ኣገልጋልነት ውልቀ ሰባት ዝቐረበ እዩ። ሃገር ክትከላኸሉ ተባሂሎም፡ ዋኒን ትምህርቶምን ሓዳሮምን ነፊጎም ተገዲዶም ዝወፈሩ ብግብሪ ግና ብዘይክፍሊት ናይ ኣዘዝቶም ኣባይቲ ክሃንጹን ጀራዲኖም ክኹስኩሱን ዝውዕሉ መንእሰያት ኤርትራ ካብ ባርነት ሓሊፉ፡ ሃገራዊ ግቡኣም ይፍጽሙ ኣለዉ ክበሃሉ ዓገብ እዩ። እቲ ብዝተፈላለዩ ሸፈጣት ኣብ ዘይምልከቶም ውግኣት ዝሃልቅዎ ክውሰኾ እንከሎ ድማ እቲ ዓገብ ዝያዳ ይዓርግ። ካብዚ ሓሊፉ ፖለቲካዊ፡ ማሕበራውን ቁጠባውን መሰል ምርካብ እሞ ይጽናሕ ደሃይ ቤተሰቦም ናይ ምፍላጥ መሰል እውን የብሎምን። ካብዚ ብዝገደደ ኤርትራ ብዜግነት ኣብ ሃገርካ ናይ ምቕባር መሰል እውን ብዘየኽብር ጉጅለ እትሳቐ ሲኦል እያ ኮይና ዘላ። እቲ በብሓደ ፈቐዶ ሃገራት ኣብ ሃገሩ ሓመድ ኣዳም ናይ ምልባስ መሰል ዝንፈጎ ዘሎ ኣጽኒሕና፡ ኣብ ሃገር ኢጣልያ ንልዕሊ 11 ዓመታት ተኸዚኑ ዘሎ፡ ኣብ ኤርትራ ናይ ምቕባር መሰል ዝተነፍጎ ኣስከሬናት ምዝካር ጥራይ እኹል እዩ።
ከም ናይ ኤርትራ ብዝኣመሰለ መሰላት ዝነፍግ መላኺ ስርዓት ኣብ ዝምረሓ ሃገራት፡ መራሕተን ነቶም ዜጋታት ሓልዮም ዘይኮኑ፡ ምእንቲ ከገልግልዎም ዝፈቕድሎም ውሱናት መሰላት ኣለዎም። ዝተወሰነ ትምህርትን ጥበብን ንክቐስሙን ኣብ ዝተወሰነ ቁጠባዊ ንጥፈታት ንክሳተፉን የፍቅድሎም። እዚ ኣብታ ኣብ ኣፍሪቃ ብኤርትራ እትውከል ሰሜን ኮርያ’ውን ይረአ እዩ። ኣብ ኤርትራ ዘመሓድር ዘሎ ጉጅለ ግና ኣደንቊሩ፡ ኣድክዩን ኩሉ መሰላት ከሊኡን ዝገዝእ ሕሉፍ ጨካን እዩ። ምስዚ ኩሉ ኤርትራውያን “ሃገርኩም ኣበይ እዩ?” ክንባሃል እንከለና መልስና ብሓበንን ኩርዓትን “ኤርትራ” ዝብል እዩ። ከምዚ ኢልና ምምላስና፡ ብኤርትራውነትና ክንረኽቦ ዝነበረና ዝተነፍግናዮ መሰል ከምዘሎ ብምዝጋዕ ኣይኮነን። እንታይ ደኣ እቲ ጸገም ኣብ ኤርትራውነት ዘይኮነ፡ ኣብቶም ዝመርሕዋ ዘለዉ ዓመጸኛታት ምዃኑ ናይ ምግንዛብና ሓላፍነታዊ መርኣያ እዩ።
ህዝባዊ ግንባር ንዲሞክራስን ፍትሕን (ህግደፍ) ዝበሃል፡ ህዝባዊ፡ ዲሞክርሲያውን ፍትሓውን ብዝብሉ ንተግባሩ ዘይምጥኑ ቅጽላት ተሓቢኡ፡ ንግቡኣት ኣራጒዱ፡ መሰላት ነፊጉ ዝመርሕ ዘሎ ጉጅለ’ዩ እሞ፡ ነቲ ብስም ዝመላኽዖ መንነቱ ብሓባር ናይ ምቅላዑ ቃልስና ነሕድስ መልእኽትና እዩ።
ኣብ መንጎ ኤርትራን ኢትዮጵያን ዝጸንሐ ናይ ቴለፎን ርክብ ካብ 8 ጥቅምቲ 2024 ጀሚሩ ከም ዝተቛረጸ ዝተፈላለያ ማሕበራዊ መራኸብታት ገሊጸን። ተጠቀምቲ እውን ካብን ናብን ኣስመራን ኣዲስ ኣበባን ከምቲ ልሙድ ርክብ ተለፎን ከካይዱ ፈቲኖም ከምዘይከኣሉ ሓቢሮም። እቲ ናይ ምቁራጽ ስጉምቲ ብመነኦም ከም ዝተጀመረ ብወግዒ ዝተገልጸ’ኳ እንተዘየለ፡ ብወገን ኤርትራ ምዃኑ ዝገልጹ ወገናት ኣለዉ።
ርክብ ተለፎን ኤርትራን ኢትዮጵያን ድሕሪ’ቲ ካብ 1998 ካሳብ 2000 ኣብ መንጎ ክልቲአን ሃገራት ዝተኻየደ ደማዊ ውግእ፡ ኣብ ናይ “ኣይሰላም ኣይውግእ” ን20 ዓመታት ተቛሪጹ ምስ ጸንሐ፡ ድሕሪቲ ኣብ መንጎ ኢሳያስ ኣፈወርቅን ዶር ኣብይ ኣሕመድን ዝተፈጥረ ዘይትካላውን ዘይግሉጽን ናይ ሃታሃታ ርክብ፡ ኣብ ወርሒ ሓምለ 2018 እዩ ዳግማይ ተኸፊቱ።
ድሕሪ ውግእ ትግራይ፡ ንህግደፍ ብዘየሳተፈ ብውዕል ፕሪቶርያ ጠጠው ምባሉ፡ ህግደፍ ንምቁራጽ እቲ ውግእ ስለ ዘይደገፎ ርክቦም ክዝሕትል ጀሚሩ። ከም ሳዕቤን ናይዚ ዝሕተላ ድማ ብወገን ኤርትራ መንገዲ ኣየር ኢትዮጵያ ካብ 30 መስከረም 2024 ንደሓር ካብን ናብን ኣስመራን ኣዲስ ኣበባን ከካይዶ ዝጸንሐ በረራ ከም ዘቋረጽ ምስ ኣፍለጠ፡ መንግዲ ኣየር ኢትዮጵያ ድማ እቲ በረራ ቅድሚቲ ኤርትራ ዝወሰነቶ ናይ ግዜ ገደብ ምስ ኣቋጻረጸት እቲ ፍልልይ እናጐለሐ ይኸይድ ኣሎ። እዚ ናይ ተለፎን ምቁራጽ ከኣ ናቱ መቐጸልታ እዩ ዝብል ናይ ብዙሓት ግምት እዩ።
ምስቲ ኣብ ኤርትራ ኢንተርኔት ዘይምህላዉ ኣብ ኢትዮጵያ ዘለዉ ዓሰርተታት ኣሸሓት ኤርትራውያን ምስ ቤተሰቦም ናይ ምርኻብ ጸገም ከጋጥም እዩ።
ዶር ነጋሶ ጊዳዳ፡ ኣቶ ግርማ ወ/ጊዮርጊስ፡ ዶር ሙላቱ ተሾመን ኣንበሳድር ሳህለወርቅ ዘውደን
ንዝሓለፈ 6ተ ዓመታት ፕረሲደንት ፈደራል ሪፐብሊክ ኢትዮጵያ ኮይና ክትመርሕ ዝጸንሐት ኣንበሳደር ሳህለውርቅ ዘውደ፡ ብ7 ጥቅምቲ 2024 ካብ ስልጣና ወሪዳ ናይ ወጻኢ ጉዳይ ሚኒስተር ኮይኑ ክሰርሕ ብዝጸንሐ ኣንበሳደር ታየ እጽቀስላሴ ተተኪኣ። ኣንበሳደር ሳህለወርቂ ብሕገመንግስቲ ኢትዮጵያ ን2ይ ዙር 6ተ ዓመታት ክትቅጽል እናኸኣለት ዝወረደትሉ ምኽንያት ከም ዘይተገለጸን ናይ ስንብታ ቃል ከተስምዕ ከም ዘይተፈቕደላ እውን ተፈሊጡ።
ምስታ ፕረሲደንት ነበር፡ ቅርበት ዘለዎም ወገናት ካብዚ ቀረባ ግዜ ጀሚሮም ኣብ ሓላፍነታት ክትቅጽል ከም ዘይኮነት ከናፍሱ ቀንዮም እዮም። ንሳ እውን ቅድሚ ሳልስቲ ኣብ ናይ “x” ሕሳባ ኣብ ዘውጸኣቶ መግለጺ፡ ብዘይቀጥታዊ ኣገባብ ምስቲ ብዶር ኣብይ ዝምራሕ መንግስቲ ምቕጻል ከምዘይጠዓማን ብፍላይ ዝሓለፈ ሓደ ዓመት ስቕታ መሪጻ ከም ዝቐጸለት ምጥቃሳ ኣዛረቢ ኮይኑ ጸኒሑ እዩ።
ብኸምዚ ኣገባብ ዝወረደት ኣንበሳደር ሳህለወርቂ ዘውደ፡ እቲ ብሕጊ ኢትዮጵያ፡ ካብ ስልጣኖም ዝወረዱ ላዕለዎት ሓለፍቲ ኣብ ስልጣን እንከለዉ ዝረኽብዎ ናይ መንበሪ ገዛ፡ መካይን፡ ደሞዝ፡ ሰራሕተኛ ገዛን ናይ ክብሪ ሓለዋን ሓለፋታት ክፍቀደላ ድዩ ኣይፍቀዳን ድሮ ኣዛራቢ ኮይኑ ኣሎ።
ቅድሚ ሕጂ ብተመሳሳሊ ኩነታት ናይቲ ስማዊ ፕረሲደንትነት ግዜኦም ከይኣኸለ ምስቲ ፈጻሚ ኣካል ናይቲ መንግስቲ ኣብ ፖለቲካዊ ብዘይርድዳእ ካብ ሓላፍነቶም ዝወረዱ፡ ነፍሰ-ሄር ዶር ነጋሶ ጊዳዳ፡ መሰሎም ምስተነፍጎም ክሳብ ኣብ ቤት ፍርዲ ምኽሳስ በጺሖም ከም ዝነበሩ ዝዝከር እዩ። ካብ ግዜ መንግስትነት ኢህወደግ ጀሚሩ ገሊኦም ብሰንኪ ፖለቲካዊ ዘይምርድዳእ ገሊኦም ድማ ብሞት 8 ዓመታት ምሉእ ብፕረሲደንትነት ዝቐጸለ የለን።
ኣብ ኢትዮጵያ ኣብ ኣዲስ ኣበባን ዝተፈላለዩ ከባብታት ክልላት ኦሮሞን ዓፋርን ብ6 ጥቅምቲ 2024 ሰዓት 8.10 ናይ ምሽት ንኣስታት 18 ሰከንድ ዝጸንሐ፡ 4.9 ሬክተር ስኬል ዝዓቐኑ ምንቅጥቃት መሬት ከም ዝተፈጥረ ነበርቲ ገሊጾም። እቲ ዘጋጠመ ምንቅጥቃት መሬት መንቀሊኡ ኣብ ክልል ኦሮሞ ዞባ ምብራቕ ሸዋ ፈንታለ ኣብ ዝተባህለ ጎቦታት ምዃኑ፡ ናይቲ ዓውዲ ክኢላታት ኣፍሊጦም።
ዶር ኤልያስ ለዊ ዝተባህሉ ናይ ጀኦ-ፍዚክስ ምሁር ካብ ኣዲስ ኣበባ ዩኒቨርሲቲ ከም ዝገለጽዎ፡ ቀንዲ መንቀሊ ናይቲ ምንቅጥቃጥ መሬት ጎቦታት ፈንታለ ኮይኑ፡ ኣብ ኣዲስ ኣበባን ካለኦት ቦታታትን ዝተፈጥረ ስምዒት ናቱ ናህሪ ምዃኑን እምብዛ ዘሰክፍ ሓደጋ ከምዘየውርድን ገሊጾም። ኣተሓሒዞም ከኣ እቲ ዓቐኑ ደኣ ንኡስ ይኸውን እምበር፡ ኣብ ክልል ዓፋር ከባቢ ኣዋሽ ተደጋጋሚ ዘጋጥም ክስተት ምኹኑ’ውን ሓቢሮም። ከምዚ ዝኣመሰለ ኩነታት ከጋጥም እንከሎ ሰባት እንታይ ምግባር ከም ዝግበኦም ድማ ምዕዶ ለጊሶም።
ነበርቲ ዝተፈላለዩ ከባብታት ኣዲስ ኣበባ ብወገኖም፡ ብፍላይ ኣብ ናይ ኮንደምኒየም ኣባይቲ ዝነብሩ እቲ ምንቅጥቃጥ ኣጸቢቑ ከም ዝተሰመዖምን ክሳብ ናውቲ ገዛ ካብቲ ዝተቐመጦ ናይ ምውዳቕ ኩነታት ከም ዝተራእየን ሰባት ካብ ኣባይቶም ወጺኦም ናብ ደገ ምህዳም በጺሖም ከም ዝነበሩን ሓቢሮም። በቲ ምንቅጥቃጥ መሬት ዝተመዝገበ ጉድኣት የለን እውን ተባሂሉ።
ፈጻሚ ሽማግለ ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ)፡ ብ28 መስከረምን 5 ጥቅምትን 2024 ፍሉይ ኣኼባኡ ኣካይዱ። ኣቦመንበር ሰዲህኤ ብጻይ ገረዝጊሄር ተወልደ ኣብ መኽፈቲ ኣኼባ ንተሳተፍቲ “እንኳዕ ብደሓን ኣራኸበና” ድሕሪ ምባሉ ኣብ ዘስመዖ መበገሲ ቃል፡ ብዛዕባ ህልዊ ኩነታት፡ ሰዲህኤ፡ ፖሓኤ፡ ደንበ ተቓውሞን ኣብ ከባቢና ዝረአ ዘሎ ምዕባለታትን ዘመላኽት ሓበሬታ ኣስሚዑ።
ኣኼባ ፈጻሚ ሽማግለ፡ ኣቐዲሙ ከም ኣጀንዳ ብዝሰርዖ መሰረት፡ ብኣብያተ-ጽሕፈት ፈጻሚ ሽማግለ ተነዲፉ ዝቐረበ ዓመታዊ ትልምታት 2024-2025 ተመያይጡ ኣጽዲቑ። ብዘይካዚ እቲ ኣኼባ ካብ ዝተፈላለያ ኣብያተ- ጽሕፈት ፈጻሚ ሽማግለ ብዝቐረበሉ ጸብጻባት መሰረት፡ ኣብ ዝተፈላለዩ ምምሕዳራዊ ዛዕባታት ተመያይጡ ውሳነታት ኣሕሊፉ። ከምኡ’ውን ኣባላት ምምሕዳር ኣብያተ-ጽሕፈት ክኹኑ ንዝተሓጽዩ ኣባላት ተመያይጡ ኣጽዲቑ።
ፈጻሚ ሽማግለ ብፍላይ ኣብቲ 2ይ መዓልቲ ኣኼባኡ፡ ብዛዕባ ሃለዋት ኤርትራን ዝተፈላለዩ ንኤርትራን ንከባቢና ዝጸልዉ ፖለቲካዊ ምዕባለታት ዝምልከት ገምጋምን ሚዛንን ኣካይዱ። ኣብቲ ዳህሳስ ኣብዚ እዋንዚ ኣብ ኤርትራ ከምቲ ናይ ቀደም ዘይትግበር መብጸዓታት ካብ ምእታው ሓሊፉ ዝተቐየረ ከም ዘየለ ተገንዚቡ ህዝቢ ኤርትራን ናይ ለውጢ ሓይልታቱን ሎሚ’ውን ሓድነቶም ዓቂቦም፡ ኣንጻር ጉጅለ ህግደፍ ቃልሶም ካብ ምቕጻል ካልእ ምርጫ ከምዘየብሎም መዚኑ።
ብላዕለዎት ሓለፍቲ ኢትዮጵያን ኣብ ዝተፈላለዩ መድረኻት ዝስማዕ ዘሎ፡ ወደብን ኣብፍደገ ባሕርን ኣሳቢብካ ንሉኣውነት ኤርትራ ዝደናደን ወስታታ፡ ሓድሽ’ኳ እንተዘይኮነ፡ ካብዚ ንህዝብታት ኤርትራን ኢትዮጵያን ዘይረብሕን ኣብ ጽኑዕ ባይታ ንዝተደኮነ፡ናጽነትን ሉኣውነትን ኤርትራ ንድሕሪት ዘይመልስ ዛዕባ ኢዶም ከልዕሉ ኣትሪሩ ጸዊዑ። ናይዚ ስምዒት መንቀሊ ህላወ ኣብ ናጽነት ኤርትራ ዘይተዋሕጠሎም ኢትዮጵያዊ ወገናት ምህላዎም’ኳ እንተኾነ፡ እቲ ብጉጅለ ህግደፍ ብፍላይ ካብ 2018 ጀሚሩ ንዝተወሰነ ግዜ ክካየድ ንዝጸንሐ ንልኡላውነት ዘነኣእስን ንቃልሲ ህዝቢ ኤርትራ ዋጋ ዘይህብን ዘይሓላፍነታውን ዘይትካላውን ኣካይዳ’ውን ግደ ስለ ዝነበሮ ዳግማይ ኮኒንዎ።
ኣብ ጐረቤትና ብሓፈሻ ኣብ ኢትዮጵያ ብፍላይ ድማ ኣብ ትግራይ ዝረአ ዘሎ ቅልውላውን ዘይምርግጋእን ዝመዘነ ኣኼባ ፈጻሚ ሽማግለ፡ ካብ ተመኩሮ እውን ከም ዝተረጋገጸ፡ እቲ መዋጸኦ ውግእን ምፍንጫላት ዘይኮነ፡ ብስልጡን መንገዲ ዘተን ልዝብን ጥራይ ስለ ዝኾነ፡ ንዓኡ ክኽተሉ ኣተሓሳሲቡ።
ኣብዚ ከባብና ብፍላይ ድማ ኣብ ጉዳይ ሶማሊያን ሱዳንን ዝረአ ዘሎ፡ ናይ ጐረባብቲ ሃገራትን ዝተፈላለዩ ሓይልታት ምትእኽኻብን ኢድ ኣእታውነትን፡ ነቲ ጸገማት ዘጋድድ ረብሓን ሰላምን ህዝብታት ኣብ ግምት ዘየእተወ ምዃኑ መዚኑ። በዚ መሰረት ጉጅለ ህግደፍ፡ እቲ ዜቤታዊ ሕቶ ንዘይምምላስ ወትሩ ናብ ደገ ጥራይ ዘመዓዱ ጉጅለ ህግደፍ ኮነ ካልኦት ሃገራት ነቲ ዝተፈጥረ ጸገም ኣብ ምፍታሕ ክሕግዙ እምበር ኢዶም ኣእትዮም ካብ ምግዳድ ክቑጠቡ ኣዕዚዙ ኣተሓሳሲቡ።
ኣብ መወዳእታ ኣኼባ፡ ኣባላት ሰዲህኤ ከምቲ ልሙድ መደባት ሰዲህኤ፡ ብፍላይ ድማ ኣብዚ ቀረባ ግዜ ኣብ ምዕዋት ቀዳማይ ዋዕላን ፈስቲቫልን ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ (ፖሓኤ) ንዘበርከትዎ ተሳትፎ ንኢዱ። ኣብ መጻኢ እውን ተሳትፈኦምን ኣበርክተኦምን ከበርትዑ ጸዊዑ።
ልኡኽ ሕብረት ኣፍሪቃ፡ ምስ ጀነራል ኣል ቡርሃን ኣብ ፖርት ሱዳን (3 ጥቅምቲ 2024)
ልኡኽ ሕብረት ኣፍሪቃ ኣብ ሱዳን ሰላም ንክረጋግጽ ዘለዎ እማመ ንምርካብን ምስ ህዝቢ ሱዳን ዘለዎ ምሕዝነት ንምግላጽን ብ3 ጥቅምቲ 2024 ናብ ፖርት ሱዳን ገይሹ። ሕብረት ኣፍሪቃ በዚ መልክዕ ናብ ሱዳን ልኡኽ ክሰድድ ድሕሪ 2015 ንመጀመርያ ምዃኑ እቲ ዜና ኣረጋጊጹ። ኣባላት ናይቲ ልኡኽ ካብቶም 15 ኣባላት ኮሚሽን ሰላምን ጸጥታን ናይቲ ሕብረት ዝተዋጽኡ እዮም። ኣብቲ ጉዕዘኡ ናብ ሱዳን ምስ ኣመሓዳሪ ግዝኣት ዳርፉር ሚኒ ሚናዊ ወሲኽካ ምስ ዝተፈላለዩ ላዕለዎት ሓለፍቲ መንግስቲ ሱዳን ተራኺቡ ብዛዕባቲ ናይ ሰላም እማመ ተዘራሪቡ።
ናይቲ ልኡኽ መራሒ ግብጻዊ ኣንበሳደር ኣብ ሕብረት ኣፍሪቃ፡ መሓመድ ዑመር ጋድ፡ ንትሕዝቶ’ቲ ብሕብረት ኣፍሪቃ ንሰላም ሱዳን ዝቐረበ እማመ ኣመልኪቱ መብርሂ ሂቡ። ኣብቲ መብርሂኡ እቲ እማመ ሱዳናውያን ባዕላቶም ብዘይኢድ ኣእታውነት ዝትግብርዎን ዝምልከቶም ዓለም ለኸ ኣካላት ብዘይኢድ ኣእታውነት ዝሕግዝሉን ምዃኑ ጠቒሱ።
ማኒ ሚናዊ ኣብቲ ኣጋጣሚ፡ ንላዕለዎት ሓለፍቲ መንግስቲ ሱዳንን ነቲ ዘመሓድሮ ከባቢ ዳርፎርን ወኪሉ ኣብ ዝሃቦ መብርሂ፡ ነቲ ዕጡቕ ተወርዋሪ ሓይሊ ሱዳን ብምትሕብባር ገለ ሃገራት ዝተኣጉደ ውግእ ብሰላም ንምፍታሕ ክጽዑሩ ከም ዝጸንሑ ጠቒሱ። ኣተሓሒዙ ሱዳን እቲ ድሕሪ ዕልዋ 2021 ተንጠልጢሉ ዘሎ ኣባልነታ ኣብ ሕብረት ኣፍሪቃ ንክምለሰላ ክትሓትት ከም ዝጸንሐት ኣስፊሩ፡ እቲ ልኡኽ እውን ንኣገዳስነት ግደ ሱዳን ኣብ ሕብረት ኣፍሪቃ ኣፍልጦ ንክህቦ ጸዊዑ።
ሕብረት ኣፍሪቃ ንሱዳን ብዝምልከት ኣብ 2023 ዘውጸኦ እማመ ሰላም፡ ኣብታ ሃገር ህውከት ጠጠው ክብል፡ እኹል ሰብኣዊ ረዲአት ዝቐርበሉ ኩነታት ክፍጠር፡ ሲቪል ሕብረተሰብ ውሕስነት ክረክብን ኣሳታፊ ፖለቲካዊ መስርሕ ክቕጽልን ዝብል እዩ ነይሩ። ነዚ ንምትግባር ድማ ብፕረሲደንት ኡጋንዳ የወሪ ሙሰቪኒ ዝምራሕ ላዕለዋይ ኣካል መዚዙ ነይሩ። መራሒ ልኡላዊ ኩሚተ ሱዳን ጀነራል ኣልቡርሃን ብወገኑ ሱዳን ነቲ እማመ እትቕበል ዝተወንዘፈ ኣባልነታ ኣብ ሕብረት ኣፍሪቃ እንተተመሊሱላ ጥራይ እዩ ብዝብል ከም ዝተቓወሞን ኣብዚ ናይ 3 ጥቅምቲ 2024 መገሻ ናይቲ ልኡኽ እውን ነዚ መርገጹ ከም ዝደገሞ እቲ ዜና ኣፍሊጡ።
እዚ ልኡኽ ሕብረት ኣፍሪቃ ከም ኣካል ናይቲ ሱዳን ተልእኮኡ፡ ናብ ካይሮ ኣቕኒዑ ምስ ዋና ጸሓፊ ዓረብ ሊግ፡ ኣሕመድ ኣቡኢል ገይትን ሚኒስተር ወጻኢ ጉዳያት ግብጺ ባድር ዓብደላጢን ተራኺቡ ብዛዕባ ዞባዊ ሰላምን ጸጥታን ኣገዳስነት ምትሕብባር ሕብረት ኣፍሪቃን ዓረብ ሊግን ኣብ ዝምልከቱ ዛዕባታት ከም ዝተዘራረበ’ውን ተፈሊጡ።
ማሕበር ጋዜጠኛታት ሱዳን (ማጋሱ)፡ ኣብቲ ዝካየድ ዘሎ ውግእ’ ካብ ናይታ ሃገር ትካላት መድያ ትሕተ-ቅርጻ 90% ከም ዘዓነወን ኣሸሓት ጋዜጠኛታት ከም ዝተመዛበለን ሓቢሩ። እቲ ማሕበር ኣተሓሒዙ ብዙሓት ትካላት ዜና ንብረተን ከም ዝተሰርቀን ብዙሓት ጋዜጠኛታት ድማ ካብ ሃገር ንክስደዱ ከም ዝተገደዱን እውን እቲ ዜና ኣፍሊጡ። እዚ ዝተገልጸ እቲ ማሕበር ኣብ ካይሮ ድሕሪ ዘካየዶ ኮንፈረንስ፡ ኣብ ዘውጸኦ መግለጺ ምዃኑ ድማ፡ መርበብ ሓበሬታ ሱዳት ትሪቡን ኣፍሊጣ።
ናይቲ ማሕበር ጸሓፊ ኢማን ፋዱል፡ ነዚ ብዝምልከት ኣብ ዝሃቦ መግለጺ፡ 80% ከባብታት ሱዳን ካብ ኢንተርኔትን ካልእ መራኸብን ስለ ዝተቛረጸ፡ ብዛዕባ ምዕባለ ናይቲ ዝካየድ ዘሎ ውግእ ናብ ህዝቢ ጸብጻባት ምቕራብ ከምዘይተኻእለ ኣፍሊጡ። በቲ ዜና መሰረት፡ ኣብቲ ኣብ ካይሮ ዝተኻየደ ኮንፈረንስ ኣስታት ልዕሊ 100 ጋዜጠኛታት ብኣካል ክሳተፉ እንከለዉ፡ 220 ድማ ብመራኸቢ ብዙሓት ተሳቲፎም። ናይቲ ኮንፈረንስ ቀንዲ ዛዕባ፡ ናይቲ ኮንፈረንስ፡ ጽልዋ ኣብ ጋዜጠኝነትን ንሱዳናውያን ጋዜጠኛታት ዘጋጠሞም ብደሆን ዝምልከት ምንባሩ ሱዳን ትሪቡን ኣብቲ ጸብጻባ ኣስፊራ።
ኣብቲ ኮንፈረንስ ካብ ዝቐረቡ ኣርእስታት፡ ግደ መድያ ኣብ ውግእ፡ ምንዛሕ ናይ ጽልኢ መደረታት፡ ገበን ውግእን መጻኢ ዕድል ጋዜጠኝነት ኣብ ሱዳንን ዝብሉ ይርከብዎም። እቲ ቀንዲ ዝተዘርበሉ ከኣ ንማሕበራዊ ኣቃውማ ሱዳን ዘስግእ ዘሎ ምዝርጋሕ ሓሶት ምዃኑ ጠቒሱ። ምስዚ ብምትሕሓዝ፡ ፋዱል ውግእ ሱዳን ካብ ዝጅመር 445 ጋዜጠኛታት ግዳይ ሞት፡ ማእሰርትን ስቓይን ከም ዝኾኑ ብምጥቃስ ካብዚኣቶም 39 ዝተቐትሉ ምዃኖም ሓቢሩ።
More...
ስማዊ ካቢነ ሚኒስተራት ኤርትራ፡ ብስሩዕ ካብ ዝእከብ 28 መስከረም 2024 ሽዱሽተ ዓመቱ ከም ዝሓለፎ ማዕከን ዜና ቢቢሲ ሓቢራ። እቲ ብ30 መስከረም ዝተዘርግሐ ዜና ቢቢሲ፡ ብዙሓት ደገፍቲ ህግደፍ “ካቢነ ኣበይ ጠፊኡ? ሃለዋት እተን ዝመርሐን ዝነበረ ሚኒስተሪታት ከ ኣብ ከመይ ዝኣመሰላ ሃለዋት ኣለዋ?” ዝብሉ ሕቶታት የቕርቡ ከም ዘለዉ እውን ጠቒሱ። እቲ ዜና ኣተሓሒዙ ደገፍቲ ህግደፍ፡ በቲ ሓደ ወገን ናይቶም ሚኒስተራት ብዕድመ ምድፋእ በቲ ካልእ ወገን ድማ መስርሕ ምትኽኻእ ዘየለ ምዃኑ ከም የተሓሳስቦም ከም ዘሎ’ውን ኣስፊሩ።
ፖለቲካዊ ባህሪኡ ብዘየገድስ ኣብ ንቡር መንግስታዊ ኩነታት፡ ካቢነ ሚኒስተራት ፈጻሚ ኣካል ኮይኑ ዕለታዊ ምንቅስቓስ ናይቲ መንግስቲ ዝከታተል እዩ። ሓጋግን ፈራድን ከኣ ነናቶም ሓላፍነት ዘለዎም ኣካላት መንግስቲ እዮም። ኣብ ኤርትራ ግና ሓጋግን ፈራድን ኣካላት ካብ ቀደም ካብ ንቡር ወጻኢ በቲ ካቢነ ዝተጨውዩ ኮይኖም፡ እቲ ቁርብ ድምጹ ዝስማዕ ዝነበረ ስማዊ ካቢነ ሚኒስተራት ካብ ዝእከብ 6ተ ዓመታት ምሕላፉ ድማ ኩሉ ነገር ተጠቕሊሉ ኣብ ኢድ ውልቀ መላኺ ኢስያስ ምውዳቑ ዘመልክት እዩ።
ካቢነ ሚኒስተራት ብመሰረቱ ብሓጋጊ ኣካል ዝጸድቕ ሕግታትን ኣዋጃትን ዘተግብር ኮይኑ፡ ናይ ሕግታት፡ ዓመታዊ በጀትን ንድፊ ናብቲ ሓጋጊ ኣካል ዘቕርበሉ ኩነታት እውን ኣሎ። ኣብ ኤርትራ ግና ሓጋጊ ኣካል ዘይምህላዉ ጥራይ ዘይኮነ ናይ ኩሎም ሕግታት መሰረት ዝኾነ ሕገ-መንግስቲ ኮነ ብግሉጽነት ዝፍለጥ በጀትን የለን። ኣባላት ስማዊ ካቢነ ሚኒስተራት ምምሕዳር ህግደፍ፡ ብሓጋጊ ኣካል ዝድይቡን ዝወርዱን ዘይኮኑ፡ ውልቀ-መላኺ ብኢደ-ወነኑ ዘደይቦምን ከውርዶም እዮም። ኣብዚ መስርሕ ህዝቢ ኣጋጣሚ መዲያ እንተዘይኮይኑ፡ መን ኣበየናይ ሚኒስትሪ ተመዚዙ ይመርሖ ከም ዘሎ ኣይሕበሮን እዩ።
እቲ ብምርጫ ዘይኮነ ብሕርያ ቆይሙ ዝነበረ ሓጋጊ ኣካል ኤርትራ፡ ካብ 2002 ንደሓር ኣበይ ከም ዘሎ ከምዘይፍለጥን ናይቲ ኣካልቲ ምእካብን ዘይምእካብን ጠንቂ ናይቲ ኣብ 2001 ዝተኻየደ ኣልማማ ማእሰርቲ ፖለቲከኛታትን ጋዜተኛታትን ከም ዝነበረን እውን ቢቢሲ ኣብቲ ሰፊሕ ገምጋማ ኣስፊራ።
ብማእከላይ መሪሕነት ፖሓኤ ዝተማሓየሸ ፖለቲካዊ ውሳኔታት ቀዳማይ ዋዕላ ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ
Written by ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ
ቀዳማይ ዋዕላ ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ (ፖሓኤ) ሃገርና ኣብ ትሕቲ ገባቲ ስርዓት ህግደፍ ካብ ሕማቕ ናብ ዝኸፍአ ኲነታት ኣብ እትኸደሉ፡ ካብዚ ኣትያቶ ዘላ ምንቁልቋል ንምድሓን ሓድሽ ማዕበል መንእሰያት ኣብ ዝካየደሉ፡ ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራውን ሓቢሩ ክሰርሕ ጽላላት ኣብ ዘቑመሉ፡ ኣብ ጎረባብቲ ሃገራት ሱዳንን ኢትዮጵያን ናይ ሕድሕድ ውግእን ምቅትታልን ሃለዋት ኣብ ዝተባርዓሉ፡ ኣብ ናይ ቀረባ ጐረቤትና ዝኾነት ክልል ትግራይ ድማ ብናይ ፕሪቶርያ ስምምዕ መሰረት ናይ ሰላም ጩራ ኣብ ዝተራኣየሉ፣ ከምኡ’ውን ኣብ ዞባና ኮነ ዓለምና ሓድሽ ናይ ፖለቲካዊ ሓይልታት ኣሰላልፋ ኣብ ዝተጋሃደሉ፡ ቀይሕ ባሕሪ ብሰንኪ’ቲ ኣብ መንጎ ፍልስጤምን፣ መንግስቲ እስራኤልን፣ ዩክረይንን ሩስያን ኣልዒልዎ ዘሎ ነውጺ፣ ናብ ተጠምቀቕ ኣትዩ ኣብ ዘሎ ህሞትዩ ተኻይዱ። ዋዕላ ኣብ ርእሲ’ቲ ዝቐረብሉ ንድፊ ቀወምቲ ሰነዳት ቻርተን ዓንዲ ሕግን ተመያይጡ ምጽዳቑ፡ ብዛዕባ ዝተፈላለዩ እዋናዊ ጉዳያት ዓሚቚ ዘተ ኣካይዱ፡ እዚ ዝስዕብ ፖለቲካዊ ውሳኔታት ድማ ኣሕሊፉ።
እዋናዊ ኲነታት ኤርትራ፣ ስርዓት ህግደፍ ንህዝብን ሃገርን ኤርትራ ጥራይ ዘይኮነ፣ ባዕሉ ንዘቖሞም ትካላት’ውን ከይተረፈ ጠሊሙ፡ ናብ ክቱር ክሕደት ስለዝጠሓለ ምስ ህዝቢ ዘለዎ ኩሉ መዳያዊ ዝምድናታት ኣብ ኣዝዩ ክተዓረቐሉ ዘይክእል ዝተረሓሓቐ ደረጃ ከምዝበጽሐ ዋዕላ ፖሓኤ ገምጊሙ። ምስዚ ብምትሕሓዝ ዋዕላ፡ ህዝቢ ኤርትራ ምእንቲ ራህውኡን ሓርነቱን መንገዲ ድሕነቱ ንኽጸርግ ጸዊዑ። ገባቲ ስርዓት ህግደፍ ንምውጋድን ኣብ ክንድኡ ዲሞክራሲያዊ ስርዓት ንምትካልን ኣብ ዘካየድ ዘሎ መስርሕ ሓርነታዊ ቃልሲ፡ ፖሓኤ ቅድሚት ከምዝስለፍ ብምርግጋጽ፡ ህዝቢ ኤርትራ ኣብ ጎኒ ፖለቲካዊ ሓይልታቱ ንኽስለፍ ጸዊዑ።
ኤርትራዊ ልኡላውነት፡ ኣብ ሃገርነት ኤርትራ እሙን ዘይኮነ፡ ተወላዋሊ ስርዓት ህግደፍ ብዝተኽተሎ ስልጣኑ ናይ ምስፋሕን ምሕላውን ፖሊሲ፡ ናጽነት ኤርትራ ዘይተወሕጠሎምን ንኣፍደገ ባሕሪ ምስምስ ዝገብሩ ገለ ኢትዮጵያዊ ውድባትን ውልቀ ሰባትን፡ ንልዑላውነትና ኮነ ሓድነት ህዝብናን መሬትናን ትርጉም ዘስእንዎ ወስታታት ከርእዩ ክንዕዘብ ጸኒሕና። ይኹን እምበር፡ ፖሓኤ ልዑላውነትን ሓድነት ህዝብን መሬትን፣ ባሕርን ኣየርን ኤርትራ ኣብ ዝኾነ ይኹን ግዜ ናብ ዋጋ ዕዳጋ ዘይኣቱ ምዃኑ የረጋግጽ።
ኣድላይነት ሓባራዊ መቃለሲ ጽላል ሓይልታት ተቓውሞ ኤርትራ፡
ፖሓኤ ንተዳላይነት ሓቢርካ ምስራሕ ካብ ምርዳእ ሓሊፉ፣ ምስ ዝተፈላለዩ ኤርትራዊ ፖለቲካዊ ውዳቤታት፡ ግንባራትን ምንቅስቃሳትን ክዝቲ ድሕሪ ምጽናሕ እነሆ ኣብ መስራቲ ዋዕላ በጺኡ። እዚ በጺሕዎ ዘሎ ደረጃ መጀመርታ እምበር መወዳእታ ከምዘይኮነ ስለ ዝኣምን ከኣ፡ ኣብ ዙሪያ’ቲ ከም መእከቢ ኣስፊርዎ ዘሎ ኣርባዕተ መቆሚ ነጥብታት፡ ምስ ኩሎም ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ ጀሚርዎ ዘሎ ኣብ ናይ ሓባር ጽላል ናይ ምምጻእ ቃልሱ ክቕጽሎ እዩ። ንዘተን ሓባርዊ ስራሕን ቅሩባት ምስ ዝኾኑ ኣካላትውን ሓድሽ ናይ ዘተ መኣዲ ንምኽፋት ቅሩብ ኣብ ርእሲ ምዃኑ፣ ዝሰማማዕ ፖለቲካዊ መደብ ዕዮ ምስ ዘለዎም ሓይልታት`ውን፡ ኣብ ሓደ ውዳበ ንኽመጹ የተባብዕ።
ህዝባዊ ማዕበላት፡ ፖሓኤ ምስ ከሎም ኤርትራዊ ህዝባዊ ማዕበላት፡ ብፍላይ ድማ ብብርጌድ ንሓመዱ ዝፍለጥን፡ ብዙሓት ኣባላት ፖሓኤ ተጸንቢሮሞ ኣብ ዝሳተፍሉን ዘለዉ ምንቅስቓስ ንክህሉዎም ዝኽእል ሕጽረታት ብብቕዓት መኪቶም ናብ ዝለዓለ ጽፍሒ ቃልሲ ክድይቡ እንዳተባብዐ፣ ሕጋውን ብጸላኢ ህዝቢ ኤርትራ ህግደፍን ዘይምዝመዝ ኣገባብ ቃልሲ ብምኽታል፡ ንህግደፍ ኣብ ዲፕሎማስያዊ መዳይ ካብ መንግስታትን ህዝብታትን ዝንጽልን ንቑጠባዊ ኣታዊታቱ ዘንጽፍን ክኸውን ንመክር። ብፍላይ ድማ እቲ ብሰንኪ ህግደፍ ዘንቐሎ ተጻራሪ ፖለቲካዊ ኣተሓሳስባ ብምሓዝ ኣብ ዝተፈላለዩ ሃገራት ኣብ ሕድሕድ ኤርትራውያን ክረአ ንዝጸንሐ ምቅትታልን ምጉዳል ኣካላትን መርወይ ድሌት ጉጅለ ህግደፍ ኮይኑ ኣብ ክንዲ ዝቕጽል ጠጠው ንኽብል ኣትሪሩ ይጽውዕ።
ኤርትራውያን ስደተኛታት፣ ኣብ ትሕቲ ስርዓት ህግደፍ፡ ህዝቢ ኤርትራ ብሓፈሻ፡ ብፍላይ ከኣ መንእሰያት ኣደዳ ስደት ኮይኖም ከምዘለዉ፡ ከምኡ’ውን ብምኽንያት መግዛእቲ ካብ 1967 ጀሚሩ ንዓሰርታት ዓመታት ኣብ ስደት ዝጸንሑን፡ ብሰንኪ ነጻጊ ፖሊሲ ስርዓት ህግደፍ፣ ድሕሪ ናጽነት ናብ ሃገሮም ክምለሱ ከምዘይከኣሉን ዋዕላ ተገንዚቡ። ህዝብና ካብዚ ኣብ ፈቐዶ ዝተሰዶ ሃገር ዝሓልፎ ዘሎ ኣስቃቒ ሃለዋት መታን ክገላገል፡ ሓይሉ ኣወሃሂዱ ወጽዓ ንምልጋስ ክቃለስ ዋዕላና ደጊሙ ይጽውዕ። ንሕሰም ህዝብና ተረዲኦምን ካብ ሰብኣዊ ርህራሄ ተበጊሶምን ዓቕሞም ብዘፍቅዶ መጠን ንኤርትራውያን ስደተኛታት ክቕበሉን ክናብዩን ንዝጸንሑ ሃገራትን ህዝብታትን ኣመስጊኑ። ናይ ስደተኛ መሰል ጠሊሞምን ኣህጉራዊ ሕግታት ጥሒሶምን ስደተኛ ካብ ሃገሮም ኣገዲዶም ናብ ኤርትራ ክሰጉ ንዝደናደኑ መንግስታት ከቋርጽዎ ንምሕጸን።
ሰብኣዊ መሰላት ህዝቢ ኤርትራ፡ ገባቲ ስርዓት ህግደፍ ብባይቶ ሰብኣዊ መሰላት ሕቡራት ሃገራት ዝወጸ ሕግታት ብምጥሓስን እቲ ጉዳይ ብዝምልከቶም ኣካላት በብግዜኡ ለውጢ ክገብር ዝወሃቦ መተሓሳሰብታት ብምንጻግ፡ ብዘይ ፍርዲ ኣብ ዘይፈለጥ ቦታታት ንዝኣሰሮም ኤርትራውያን መራሕቲ ሃይማኖታት፡ ፖለቲከኛታት፡ ጋዜጠኛታትን ተራ ሃገራውያንን ኮታ ኣብ ልዕሊ ኩሎም ግዳያት ክፍጽሞ ዝጸንሐን ዘሎን ግፍዕታት ንኹንኖ። ኩሎም ዝምከቶም ዞባውን ኣህጉራውን ኣካላት ተጽዕኖኦም ኣብ ልዕሊ ጉጅለ ህግደፍ ከሕይሉ ድማ ንጽውዕ።
ርክብ ኤርትራን ኢትዮጵያን፣ ኣብ መንጎ ህዝብታት ኤርትራን ኢትዮጵያን ክህሉ ዝግብኦ ዝምድና፡ መሰረታዊ ረብሓን ሰላምን ናይ ክልቲኡ ህዝብታት ኣብ ግምት ዘእተወ፡ ብድልየት ውልቀ መራሕቲ ዘይኮነ ብትካላዊ ኣሰራርሓን ግሉጽ ስምምዓትን ዝተዋሕሰ፡ ኣብ ፖሊሲ ሕድሕድ ጣልቃ ዘይምትእትታው ዝተሰረተ ክህሉ መትከላዊ እምነቱ ምዃኑ ፖሓኤ የረጋግጽ። ብዝተፈላለዩ ኢትዮጵያውያን ኣካላት እንደገና ከም ሓዲሽ ዝወዓዋዕ ዘሎ ጉዳይ ናይ “ኤርትራ ትግባኣኒ እያን” ኣፍደገ ባሕርን፡ ናብ ዘየድሊ ውግእ ንኸየምርሕ ዋዕላና ሻቅሎቱ ይገልጽ። ነቲ ህግደፍ ኣብ ውሽጣዊ ጉድያትን ዝምድናን ሓይልታት ኢትዮጵያ ኣትዩ ዘካይዶ ዘሎ ሓደገኛ ስጉምታት፡ ንገዛእ ርእሱ እምበር ንህዝቢ ኤርትራ ከምዘይውክል ብምጥቃስ ከኣ ይነጽጎ። መንግስቲ ኢትዮጵያ ድማ ንኤርትራ ዝምልከት ዝኽተሎ ፖሊሲ ማእከሉ ልኡላውነት ኤርትራን ሓድነት ህዝባን ዘኽበረ ንክኸውን ዋዕላ ይጽውዕ።
ኣብ ስምምዕ ኣልጅርስ ዝተመርኮሰ፣ ንቐያድን ናይ መወዳእታን ዶባዊ ኣህጉራዊ ብይን ደንሃግ ሓንሳብን ንሓዋሩ ኣብ ባይታ ክትግበር ድማ ዋዕላ ይምሕጸን። ብፍላይ ድሕሪ ውዕል ሰላም ፕሪቶርያ፡ ሕቡራት መንግስታት ይኹን ካልኦት ዝምልከቶም ኣህጉራዊ ትካላትን ጉዳይ ምሕንጻጽ ዶብ ብህጹጽነት ክርእይዎ ዋዕላ ይምሕጸን።
ርክብ ኤርትራን ሱዳንን፣ ቀዳማይ ዋዕላ ፖሓኤ፡ ህዝቢ ሱዳን ኩነታቱ ተቐይሩ፡ ናብ ዝሓሸ ሰላማዊ ህይወት ንምምላስ ኣብ ዝገብሮ ቃልሲ፣ ኣብ ጐኑ ከምዘሎ የረጋግጽ። ኣብ ውግእ ተጸሚዶም ዘለዉ ሱዳናውያን ወተሃደራዊ መራሕቲ ካብ ዓውዲ ውግእ ናብ ዓውዲ ዘተ ተመሊሶም ባህጊ ህዝቦም ከውሕሱ ይጽውዕ። ሕብረተሰብ ዓለም እውን ነቲ ኣብ ዞባና ከይተረፈ ስግኣት ዝፈጥር ዘሎ ጉዳይ ሱዳን፣ ግቡእ ኣቓልቦ ክገብረሉን ብሰንክቲ ውግእ ኣብ ዝተፈላለዩ ማሕበራዊ ጸገማት ተሸሚሙ ንዘሎ ህዝቢ ሱዳን ክሕግዝን ንምሕጸን። ስርዓት ኤርትራ ኣብ ውሽጣዊ ጉዳያት ሱዳን ኣትዩ ዝገብሮ ዘሎ ወተሃደራውን ጸጥታውን ኢድ ኣእታውነት ደው ከብል ህዝብና ብትሪ ክቃወሞ ዋዕላ ይጽውዕ።
ዓወት ንፍትሓዊ ቓልሲ ህዝቢ ኤርትራ!!
ሓባራዊ ስራሕ ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ (ፖሓኤ) ይዓንብብ!!
ውድቀት ንገባትን ጨቋንን ስርዓት ህግደፍ!!
07 ነሓሰ 2024
ሚካኤል ሩቢን
ኣሚሪካዊ ጸሓፊ ሚካኤል ሩቢን፡ ናሽናል ሰኩሪቲ ጆርናል (National Security Journal) ኣብ ዝተባህለ መጺሐት ኣብ ዘሕተሞ ጽሑፍ፡ ሎሚ እውን ኤርትራ ንሰሜን ኮርያ ተኸቲላ፡ ኣብ ትሕቲ ዝለዓለ ጭቆናን መሪር ወጽዓን ትነብር ዘላ ሃገር ምዃና ኣብ ናይ 23 መስከረም 2024 ጽሑፉ ሓቢሩ። ሩቢን ኣብቲ ጽሑፉ ኢሳያስ ኣፈወርቂ፡ ነታ ሃገር ብሓይልን ዓመጽን የመሓድራ ኣሎ ምስ በለ፡ ምርጫ ዝነጽግ፡ ነታ ሃገር ከም ናይ ግሉ ትካሉ ዝሪኣ፡ ኣብ ልዕሊ መንእሰያት፡ ገደቡ ዘይፍለጥ ግዱድ ውትህድርናን ሃገራዊ ኣገልግሎትን ዘዘውትር፡ ጉልበት መንእሰያት ብዘይክፍሊት ብመልክዕ ባርነት ዝምዝምዝ ክብል ጠቒስዎ።
ብሰንኪ ምምሕዳር ዲክተረ ኢሳያስ፡ መንእስያት ኤርትራ ናብ ስደት ከም ርሑ ከም ዝግደዱ ብምጥቃስ ከኣ፡ ብዛዕባቲ ኣብ ጉዕዞኦም ናብ ስደት ኮነ ኣብተን ዝተሰድወን ሃገራት ዘጋጥሞም ዘሎ ጸገማት ብዝርዝር ኣስፊሩ። ኤርትራውያን ኣብ ስደት ፈቓድ ህግደፍ መሊኦም 2% ናይ ኣታዊኦም እንተዘይከፊሎም እቲ ሳዕቤን ነቶም ኣብ ኤርትራ ዘለዉ ቤተሰቦም’ውን ከም ዘረኻኽበሎም ከኣ ኣቅሊዑ።
ኣብ ወጻኢ ዝነብሩ ነቲ ኣብ ኤርትራ ዘሎ ጉጅለ ዝድግፉ ኣለዉ፡ ምስ በለ፡ እዚኣቶም ወይ ብምምሓድር ኢሳያስ ዝርብሑ ወይ ድማ ንስለያ ዝተቖጽሩ ከም ዝኾኑ ዝተጠቐሰ ጽሑፍ ሩቢን፡ እዚ ኣገባብ ካብ ኣሰራርሓ ሰሜን ኮርያ ዝተወስደ ስልቲ እዩ ኢልዎ። ኢሳያስ ኣብ ውሽጢ ሃገር ዘለዎ እስትራተጂ ንምዕዋት፡ ነቶም ኣብ ወጻኢ ዘዋፍሮም ደገፍቱ 4ይ ግንባር ከም ዝብሎም ምስጠቐሰ፡ ቀንዲ ተልእኮ 4ይ ግንባር ነቶም ኣብ ወጻኢ ኮይኖም ንናጽነትን ዲሞክራሲን ዝቃለሱ ኤርትራውያን ምዕንቃፍን ምቅዋምን ምዃኑ እውን ኣስፊሩ። ኣብዚ ቀረባ ግዜ ኣብ ሕድሕድ ኤርትራውያን ክረአ ዝጸንሕ ጐንጽን ግጭትን ከኣ ደገፍቲ ኢስያስ ነቶም ምስ ርኢቶኦም ዘይሰማምዑ ኤርትራውያን ስለ ዘጥቅዕዎም እዩ ኢሉ።
ኣብዚ ዝሓለፈ 2ተ ዓመታት ኣብ ወጻኢ ኮይኖም ንመሰሎም ዝቃለሱ ኤርትራውያን ንተግባራት ደገፍቲ ኢሳያስ ምስቲ ሰማያዊ ማዕበል ኮይኖም ኣብ ኤውሮጳ፡ ኣሜሪካን ካልእ ከባብን ክምክትዎ ጸኒሖም ድማ ኢሉ። ጸረ ደሞክራሲን ደገፍቲ ኢስያስን ጉጅለታት እዚ ኣንጻሮም ብደገፍቲ ዲሞክራሲ ዝግበር ዘሎ ቃሲ ንተቐባልነቶም የህስሶ ከም ዘሎ ክርድኡ ምጅማሮም ድማ ኣብቲ ጽሑፉ ኣስፊሩ።
ሚካኤል ሩቢን ከም ዘስፈሮ፡ ኣብዚ እዋንዚ ደገፍቲ ኢሳያስ ማሕበረ-ኮማት፡ ነቶም ምእንቲ ዲሞክራሲ ኣንጻሮም ዝቃለሱ ኣብ ኣብያተ-ፍርዲ ምኽሳስ ከም ሜላ ሒዘምዎ ከም ዘለዉ ሓቢሩ፡ ኣብ ኣሚሪካ ክሲታት ዝተመስረተሉ ግና ድማ እቲ መስርሕ ፍርዲ ጠጠው ዝበለሉ ኣብነታት ኣስፊሩ። እቶም ዘቕረብዎ ክስታት ዘይተዓወተሎም፡ ኣስታት 7 ሺሕ ኣባላት ዘለዉዎም ማሕበረ-ኮማት ደገፍቲ ኢሳያስ መብዛሕትኡ ግዜ ኣብ ምንኣድን ኢስያስን ምድላው በዓላትን ጽብላት ጥራይ ዝተጸምዱ እዮም ኢልዎም።
ኣብ መወዳእታ ድማ ነቲ ጉዳይ ዝሕዛ ኣብያተ ፍርዲ ኣሜሪካ ሓቀኛታት ክኾና ይግበአን ኢሉ፡ ቤት ጽሕፈት ወጻኢ ጉዳይ ሕቡራት መንግስታት ኣሜሪካ እውን ነቲ መስርሕ ፍርዲ ብቐረባ ክከታተሎን ክስንዶን ይግበኦ ኢሉ።
ዑመር ኣልበሸር ኣብ ካርቱም ናብ ቤት ፍርዲ ንምቕራብ ካብ መኪና እናወረደ ኤኤፍፒ)
ናይ ቀደም ፕረሲደንት ሱዳን ዑመር ኣልበሽርን ካለኦት 3 ላዕለዎት ሓለፍቲ ሱዳን ነበርን፡ ካብቲ ተዳጒነምሉ ዝነበሩ ወተሃደራዊ መደበር፡ ኣብ ሰሜናዊ ግዝኣት ሱዳን ናብ ዝርከብ ሆስፒታል መረወ ከም ዝተወስዱ መርበብ ሓበሬታ “ሱዳን ትሪቡን” ኣፍሊጣ። እዚ ስጉምቲ ዝተወስደ ናይዞም ናይ ቀደም ሓለፍቲ ጥዕናዊ ኩነታት ስለ ዘንቆልቆለ ምዃኑ’ውን እቲ ዜና ሓቢሩ።
እቶም ወዲ ሰይድና ካብ ዝበሃል ወተሃደራዊ መደበር ናብቲ ሆስፒታል ዝተወስዱ ናይ ቅድም መራሕቲ ሱዳን፡ ዑመር ኣልበሺር ፕረሲደንት፡ ዓብደልርሒም መሓመድ ሑሴን ሚኒስተር ምክልኻልን መሓመድ ሑሴን ሚኒስተር ስፖርትን መንእሰያታን ዝነበሩ ምዃኖም ጠበቓ ኣልኣሚን ሰይድ ሓቢሩ። ኣቐድም ኣቢሉ ድማ ምክትል ፕረሲደንት ዝነበረ በክሪ ሑሴን ሳልሕ ብተመሳሳሊ ኩነታት ናብቲ ሆስፒታል ከም ዝተወስደ እቲ ጠበቓ ጠቒሱ።
ናይዞም ናይ ቅድም መራሕቲ ጥዕናዊ ጸብጻብ ተዓዚቡን ኣብቲ ወተሃደራዊ መደበር እኹል ሕክምና ከምዘየለ ተረዲኡን ናብቲ ሆስፒታል ንክውሰዱ ስጉምቲ ዝወሰደ፡ “ብጾት ኣብ ሰራዊት” ዝተባህለ ወተሃደራዊ ጉጅለ ምዃኑ እቲ ዜና ኣፍሊጡ። እቲ ጠበቓ ከም ዝጠቐሶ ዑመር ኣል በሺርን እቶም ካለኦት ሓለፍትን ምስ ብዕድመ ምድፍኦም ተተሓሒዙ ብዝተፈላለዩ ሕማማት ከም ዝሳቐዩን ናይ ወጻኢ ሕክምናን ቀጻሊ ምክትታልን ከም ዘድልዮምን ገሊጹ።
ጠበቓ ኣልኣሚን፡ ዑመር ኣልበሺርን እቶም ካለኦት ናይ ቀደም ሓለፍትን፡ 5 ዓመትን ፈረቓን ስለ ዝተኣስሩን ወተሃደራዊ ደህንነት ሱዳን ንክፍትሑ ወሲኑ ስለ ዝነበረን ብናይ ሰብ ዋሕስ ካብ ቤት ማእሰርቲ ንክወጹ ጸዊዑ።
በሺርን መተኣስርቱን ብ2019 ካብ ስልጥን ምስ ወረዱ፡ ኮበር ኣብ ዝበሃል ቦታ ተኣሲሮም ምስ ጸንሑን ኣብ ወርሒ ማዝያ 2023 ውግእ ምስ ተኸፍተ ድማ ካብቲ ቤት ማእሰርቲ ሃዲሞም ከም ዝነበሩን እቲ ዜና ጠቒሱ።
