ብጻይ መንግስተኣብ ኣስመሮም ካብ 2012 ጀሚሩ ክሳብዚ ኣብዚ ቀረባ ግዜ ብዓወት ዝተዛዘመ ናይ ሰልፊ ደሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ) 2ይ ጉባአ፡ ኣቦመንበር ባይቶን ፈጻሚ ሽመግለን ኮይኑ መሪሑ። ኣብዚ 2ይ ጉባአ ኣባል ባይቶ ኮይኑ ምስተመርጸ ድማ ሓድሽ ማእከላይ ባይቶ፡ ንብጻይ መንግስተኣብ ናይ ማእከላይ ባይቶን ፈጻሚ ሽማግለን ኣቦመንበር ገይሩ መሪጽዎ። ብጻይ መንግስተኣብ ካብዚ ሓሊፉ ኣብ ግዜ ሰውራዊ ባይቶን ሰልፊ ህዝቢ ኤርትራን እውን ኣብ ዝለዓለ ጽፍሒ ሓላፍነት ኮይኖም ሓድነት ሰልፊ ደሞክራሲ ኤርትራ፡ ሰልፊ ህዝቢ ኤርትራን ህዝባዊ ምንቅስቓስን ተረጋጊጹ፡ ሰልፊ ደሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ ንኽምስረት ካብ ዝጸዓቱ ባእታታት ሓደ እዩ። መርበብ ሓበሬታ ሓርነት ኦርግ (harnnet.org) ነዚ ተመኩሮኡን መጻኢ ዕማማቱን ኣብ ግምት ብምእታው ብዛዕባ ሓያሎ ዛዕባታት ኣዛሪባቶ ኣላ።

ሰናይ ንባብ

ሓርነት፦ ኣብ'ዚ ቀረባ ግዜ ዝተኻየደ 2ይ ጕባኤ ሰዲህኤ ኣብ ከመይ ዝኣመሰለ ኵነታት ኢዩ ተኻይዱ?

ብጻይ መንግስተኣብ፦ 2ይ ጕባኤ ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ)፡ ማእከላይ ምብራቕን ሰሜንን ቀርኒ ኣፍሪቃን ብውግእን ወረ ውግእን ጭቆናን ዘይምርግጋእን ኣብ ዝተሓመሰሉን ከም ውጽኢቱ ድማ ዋሕዚ ንስደት ሰማይ ኣብ ዝዓረገሉን፤

 ኣውሮጳ ብብዝሒ ስደተኛታት ዝሕዝዎን ዝገድፍዎን ጠፊእዎም ሓንሳብ ንዶባትና ንዕጾ፣ ሓንሳብ ድማ፡ ነተን ስደተኛታት ዝምንጭውለን ዘለዋ ሃገራት ሓገዝ ብምሃብ ነቲ ዋሕዚ ነህድኣዮ፣ ኣብ ዝብልሉ፤

ሕቡራት ሃገራት ዘቖሞ ኮሚሽን ምርመራ ሰብኣዊ መሰላት ኤርትራ፡ ስርዓት ህግደፍ ዝፍጽሞም ግህሰታት ሰብኣዊ መሰላት ዝግለጽ 483 ገጻት ዝሓዘለ ጸብጻብ ኣብ ባይቶ ሰብኣዊ መሰላት ሕቡራት ሃገራት ኣብ ዘቕረበሉ፤

መንእሰያት ዝበዝሕዎ፥ በሽሓት ዝቝጸሩ ኤርትራውያን ደለይቲ ፍትሒ፡ ብሓደ ሸነኽ ንጸብጻብ ኮሚሽን ምርመራ ብምድጋፍ፣ ብኻልእ ሸነኽ ድማ፡ ንዲክታቶርያዊ ስርዓት ኤርትራ ንምዅናን ኣብ ጀነቫን ካልኦት ከተማታትን ሰላማዊ ሰልፊ ኣብ ዘካየድሉ፤

ስርዓት ህግደፍ እናተሸምረረ፡ ደምበ ደለይቲ ፍትሒ ድማ ብዓቐን እናሳዕረረን እናዓመረን ኣብ ዝኸደሉ፤
ንሓድነት ህዝቢ ኤርትራ ዝፈታተኑ ተርእዯታት ኣብ ዝተባራኸተሉ፤ ናይ ደምበ ተቓውሞ ሓቢርካ ምስራሕን ምርድዳእን ኣብ ዝበዀረሉ. . . እዋን ኢዩ ተኻይዱ።

ሓርነት፦ ካልኣይ ጕባኤ ሰዲህኤ ንኤርትራዊ ፖለቲካዊ ክውንነት ብኸመይ ኢዩ ገምጊምዎ?

ብጻይ መንግስተኣብ፦ ገምጋም ካልኣይ ጕባኤ ሰዲህኤ ንኤርትራዊ ፖለቲካዊ ክውንነት ከም'ዚ ዝስዕብ ኢዩ ነይሩ።

1. ብመንጽር ኣብ ውሽጢ ኤርትራ ዝርከብ ኤርትራዊ ዘሕልፎ ዘሎ ሃለዋት
ኣብ ፖለቲካዊ መዳይ፡- ኤርትራ፡ ብዘይቅዋም እትምሓደር፡ ግዝኣተ ሕጊ ዘይብላን ናይ ሓጋጊ፡ ፈራድን ፈጻምን ስልጣን ኣብ ኢድ ሓደ ዲክታቶር ዝተማእከለላ፡ ምርጫን ፖለቲካዊ ውድድርን ዘይካየደላን ሃገር ምዃና። ካቢነ ሚንስተራት ዝብሃል ንስም እንተዘይኰይኑ ከም ትካል ህይወት ከምዘይብሉ። ኵነታት ሰብኣዊ መሰላት ኣብ ኤርትራ ኣብ ኣዝዩ ሕማቕ ደረጃ ዝርከብ ምዃኑ። ናይ ምዝራብ፡ ምውዳብ፡ ምንቅስቓስ፡ እምነት፡ ምጽሓፍ፡ ...ወዘተ ዝኣመሰሉ መሰረታውያን መሰላት ደቂ ሰባት ብቐጻልነት ይግሃሱ ምህላዎም። ኤርትራ፡ ሰባት ብዘይ ክስን ብዘይ ፍርድን ዝእሰሩላ፡ ጋዜጠኛታት ዝህደኑላ፡ ድምጺ ሓደ ሰልፊ ጥራሕ ዝስምዓላ፤ ደረት ዘይብሉ ሃገራዊ ኣገልግሎትን ምዕጣቕ ብረት ንኣረጋውያንን ንናይ ህዝቢ ተስፋ ዘጸልመቱን፡ መንእሰያት ንስደት ከምርሑን ካብ ዝደረኹን ቀንዲ ምኽንያታት ምዃኖም ኢዩ ጕባኤ ገምጊሙ።

ኣብ ዲፕሎማስያዊ መዳይ፦
ስርዓት ኢሳያስ፡ ብዝተኸተሎ ኣብ ትዕቢትን ኵራን ዝተሰረተ ዲፕሎማሲ፡ ንኤርትራ ካብ ጐረባብታ፡ ዞና ቀርኒ ኣፍሪቃን ዓለምን ከምእትንጸል ገይርዋ ኢዩ። ኣብ ርእስ'ዚ፡ ብሰንኪ ንኣልሸባብ ዝህቦ ዝነበረ ደገፍ፡ ካብ ታሕሳስ 2009 ጀሚሩ ብሕቡራት ሃገራት ማዕቀብ ተነቢርሉ ከምዝጸንሐ ዝዝከር ኢዩ።

ካብ ቀረባ እዋን ጀሚሩ ግን፡ ስርዓት ኣስመራ፡ ፖሊሲታቱ ክቕይር ይርአ ኣሎ። ገለ ኣብነታት ንምጥቃስ፡ ወኪል ኤርትራ ናብ'ቲ ባዕሉ ዝተሓሰሞ ቤት ጽሕፈት ሕብረት ኣፍሪቃ እንደገና ምምዛዙ፤ ኣብ የመን ንሆትይን ይድግፍ'ዩ ተባሂሉ ክሕመ ድሕሪ ምጽናሕ፡ ናብ ስዑድያ ዑደት ብምክያድ፡ ኣብ ጐኒ'ቲ ኣንጻር ሆቲይን ቆይሙ ዘሎ ብስዑዲ ዓረብ ዝምራሕ ልፍንቲ ደው ምባሉ፤ ንሃገራት ምዕራብ ብፍላይ ከኣ ንሃገራት ኣውሮጳ፡ ነቲ ብዋሕዚ ብዝሒ ስደተኛታት ሓዲርወን ዘሎ ፖለቲካዊ፡ ጸጥታዊ፡ ማሕበራውን ቍጠባውን ስግኣት ብምምዝማዝ፡ ሃገራዊ ኣገልግሎት ደረት ክገብረሉ ኢየ፡ ሰብኣዊ መሰላት ከኽብር ኢየ፡ ቅዋም ክነድፍ ኢየ ብምባል ከደናግር ይፍትን ምህላዉ ኢዩ ጕባኤና መዚኑ።

ኣብ ቍጠባዊ መዳይ፦
ኣብ ኤርትራ፡ ሕጽረት ነዳዲ፡ መግቢ፡ ማይ፡ ኣባይቲ፡ ሕክምና፡ ብሓጺሩ ሕጽረት ኵሉ ዓይነት ንምንባር ዘድሊ መሰረታዊ ነገራትን ሕጽረት ናይ ወጻኢ ባጤራን ክርአ ጸኒሑን ኣሎ። እቲ ዝርካቡ ሃለኽቲ ኣቝሑ ብኮንትራባንድ ኢዩ ዝኣቱ። እዚ ከኣ ኣዝዩ ክቡር፡ ምስ ዓቕሚ ህዝቢ ዘይከይድ’ዩ። እቲ ዝነብር ዘሎ ህዝቢ ኣብ ደገ ሰብ ዘለዎ ጥራይ ምዃኑ።

ናይ ህንጻ ኩባንያታት ኣለዋ። ግን ተዳኺመን ኢየን። ብዋሕዲ ናይ ስሚንቶ፡ ንዋትን ሰብን ይሳቐያ ኢየን። ኣብ’ዚ መዳይ’ዚ ዝዋፈሩ ኤርትራውያን ሰብ ርእሰማል፡ ናብ ደቡብ ሱዳን ኢዮም ዝኸዱ ዘለዉ። ዝህነጽ ነገር ከምዘየለ ኢና ርኢና፡

ናይ ሓመድ ጽርግያታት ዳርጋ ንብዙሕ ክፍሊታት ኤርትራ ዘራኽብ ተሰሪሑ’ዩ። ህዝብን ኣቝሑን ዝመሓላለፈሉ ግን ኣይኰነን። እቲ ነባር ጽርግያታት'ውን እንተዀነ፡ ከም'ቲ ቅድሚ ናጽነት ዝህቦ ዝነበረ ኣግልግሎታት ይህብ የለን። ስለዚ፡ ኵነታት ጽርግያታት ኤርትራ ከም'ቲ ካልእ ጽላታት ቁጠባ ሃገርና ኣብ ቀጻሊ ዕንወት ምንቍልቋልን ኢዩ ዝርከብ። እቶም ተሰሪሖም ተባሂሎም ብዙሕ ዝዝረበሎም ሓጽብታት ውን እንተዀኑ ኣብ ኣገልግሎት ህዝብና ኣይወዓሉን።  

ኣብ ማሕበራዊ መዳይ፦
ንትምህርቲ ዝምልከት፡ እታ ሓንቲ ዝነበረት ዪኑቨርስቲ ተዓጽያ ብብቕዓት ዘይብሉ ኮለጃት ኢያ ተተኪኣ። ካብታ curriculum ዝኸለሱላ ዕለት ንድሓር ዘሎ ኩነታት ትምህርቲ ኣጸቢቑ ኣንቆልቍሉ ኣብ ዝኸፍአ ደረጃ ወሪዱ ይርከብ። ላዕለዋይ ደረጃ ትምህርቲ ኣብ ወተሃደራዊ መደበራት ታዕሊም ምክያዱ፡ ንስድራ ቤታት፡ ንትምህርትን ተመሃሮን ብኣሉታ ኢዩ ዝጸልዎም ዘሎ።

ኣገልግሎት ሕክምና ብማዕረ ትምህርቲ፡ ወዲቑ’ዩ። ልክዕዩ ኣብ ነፍሲ ወከፍ ኩርናዕ ናይ ኤርትራ ኣገልግሎት ጥዕና ክህብ ተባሂሉ ዝተሃንጸ ኣዝዩ ብዙሕ  ክሊኒክን ኣባይትን ኣሎ። ግን፡ ገዛ ብዘይ ሓካይምን መሳርሒ ሕክምናን ኢዩ። ኣብ ሆስፒታል ኬድካ ኣገልግሎት ምርካብ ቀሊል ኣይኰነን። እንተተረኺቡ ውን ብሰበይ ሰብካ ኢዩ ኰይኑ። እቶም ሰበስልጣን ከይተረፉ ኣብ ሱዳን ከይዶም ኢዮም ዝሕከሙ ዘለዉ።

ምብትታን ስድራ ቤታትን ዝኽትምናን ካብ ክትገልጾ ዝከኣል ንላዕሊ ዓሪጉ ይርከብ። ኣፍራዪ ዓቕሚ መንእሰይ ኤርትራ ንስደት ኢዩ ዘምርሕ ዘሎ።

2. ብመንጽር ሃለዋት ደምበ ተቓውሞ፦

ደምበ ተቓውሞ ወይ ድማ ደምበ ደለዪቲ ፍትሒ፡ ብዓቐን ካብ ዕለት ናብ ዕለት እናወሰኸን እናበረኸን ኢዩ ዝመጽእ ዘሎ። ኣብ ተስዓታት ዝነበረ ሃለዋትን ሎሚ ዘሎን ከነነጻጽሮ ከለና ሰማይን ምድርን ኢዩ። ኣብ ተስዓታት ኣንጻር ስርዓት ኤርትራ ምዝራብ ከም ነውሪ ኢዩ ዝቝጸር ነይሩ። ተቓወምቲ ስርዓት ውን ውሑዳት ኢዮም ነይሮም። ደገፍቲ'ቲ ስርዓት ተባሂልዎም ጥራሕ ዘይኰነስ ብዕግበቶም መንግስትና እናበሉ ዝከላኸልሉ ኵነታት ኢዩ ሰፊኑ ነይሩ። ብሓጺሩ፥ ተቓወምቲ መሕለፊ መንገዲ ዝስእንሉ ኵነታት ኢዩ ነይሩ ክበሃል ይከኣል። ሳላ ብጽንዓት ዝተቓለሱ ግን፡ እቲ ኵነታት ተቐይሩ። ተቓውምቲ ዝስስንሉ ዘመን መጺኡ። እቲ ጸቢብ ዝነበረ መንገዲ ገፊሑ። ናይ'ቲ ስርዓት መራሕትን ኣባላትን ዝነበሩ ዜጋታት ሎሚ ተቓወምቲ ኰይኖም፡ ንደገ ንምውጻእ ዕድል ዝረኸበ ዲፕሎማሰኛ፡ ስፖርታዊ፡ ተመሃራይ፡ በብዝኸዶ ዑቝባ ይሓትት ኣሎ። ማእለያ ዘይብሎም ዜጋታት ሃገሮም ሲኦል ስለዝዀነቶም ንስደት የምርሑ ኣለዉ። ነቲ ስርዓት ዝቃወሙ ኣብ ውሽጢ ሃገር ካብ ዝተጋህዱ ምንቅስቓሳት፥ ኣድማ ተጋደልቲ ናይ 1993፡ ኣድማ ኣካለ ስንኩላን (1995)፡ ናይ እሱራት ዓዲ ኣበይቶ ኣበያታት፡ ናይ ኣባላት ማእከላይ ባይቶን ጋዜጠኛታትን ፍትሓዊ ሕቶታትን ተቓውሞታን (2001) ናይ ወዲ ዓሊ ዝመርሖ ናይ ገለ ክፋል ናይ ሓይልታት ምክልኻል ምንቅስቓስ (2013) . . .ወዘተ ምጥቃስ ይከኣል ኢዩ። ከምኡ'ውን፥ ኤርትራውያን ሲቪላውያን ማሕበራት እናዓምበባን ንህዝቢ ኤርትራ ኣብ ምንቃሕን ኣብ ምቅላዕ ስርዓት ኢሳያስን ዓቢ ኣበርክቶ እናገበራን ይኸዳ ምህላወን ኢዩ ጕባኤ ገምጊሙ።

ደምበ ተቓውሞ ብዓቐን እኳ እናሰሰነ ይኺድ ደኣ'ምበር፡ ብሰንኪ ምፍንጫላትን ብሰንኪ ስእነት ስምምዕን ምርድዳእን ኣድማዒ ተራ ክጻወት ኣይከኣለን። ካልኣይ ጕባኤ ሰዲህኤ፥ ስርዓት ኢሳያስ፡ ዝደፍኦ ሓያል ተቓዋሚ ስለዝሰኣነ ኢዩ ዕምሪ ስልጣኑ ከናውሕ ክኢሉ ዘሎ ዝብል ገምጋም ኢዩ ገይሩ። ደምበ ተቓውሞ ድኽመታቱ ከለሊ ምኽኣሉ ብኣወንታ ዝርአ ኣኳ ይኹን እምበር ንድኽመታቱ ክፈትሕ ዘይምኽኣሉ ግን ኣዝዩ ዘሕዝንን ዘሕፍርን ኢዩ።

ሓርነት፦ እዚ ጕባኤ'ዚ ካብ'ቲ ቅድሚኡ ዝነበረ ጕባኤ ዝፈልዮ ነይሩ'ዶ? እንተነይሩ እንታይ ኢዩ?

ብጻይ መንግስተኣብ፦ ቀዳማይ ጕባኤ ሰዲህኤ፡ ብዓይነቱ መስመሪ ጕባኤ ናይ ዝተፈላለዩ ውድባት ኢዩ ነይሩ ክበሃል ይከኣል። ሰልፊ ህዝቢ ኤርትራን፡ ሰልፊ ዲሞክራሲ ኤርትራን ኤርትራዊ ህዝባዊ ምንቅስቓስን ዝሰመርሉ ጕባኤ ኢዩ ነይሩ። ቀንዲ ዕማም ናይ'ቲ ጕባኤ፡ ንዝሓለፎ መድረኽን ዝሰርሖም ዕማማትን ምግምጋም ዘይኰነስ፡ ኵሎም እቶም ብዝተፈላለየ ድሕረ ባይታ ዝመጹ ውድባት ዝሰማምዕሉ ፖለቲካዊ መደብ ዕዮን ቅዋምን ምጽዳቕን፤ ከምኡ'ውን፡ ንሰለስቲአን ውድባት ዘንጸባርቕ መሪሕነታዊ ኣካላትን ትካላትን ምቛም ኢዩ ነይሩ።

ካልኣይ ጕባኤ ሰዲህኤ ግን፡ ዝዓበየ ስርሑ ነቲ ካብ ሓምለ 2011 ክሳብ ነሓሰ 2015 መሪሕነት ኣብ ዝተፈላለዩ መዳያት ዘካየዶም ንጥፈታትን ጕባኤ ዝካየደሉ ኣብ ዝነበረ እዋን ኣብ ሃገርና፡ ዞባናን ዓለምናን ሰፊኑ ዝነበረ ኵነታትን ምግምጋም ኢዩ። ልክዕ'ዩ ንክሰርሓሉ ዝጸንሐ ፖለቲካዊ መደብ ዕዮን ቅዋምን ዳህሳስ ኣካይዱን ከመሓየሽ ኣለዎ ዝበሎም ገለገለ ምምሕያሻት እውን ገይርሉን ኢዩ።

ኣብ ካልኣይ ጕባኤኡ፡ ሰዲህኤ፡ ንኣድማዒ ተሳትፎ ኤርትራዊ መንእሰይ ንምርግጋጽ ብሓደ ሸነኽ፤ ንምስግጋር መሪሕነታዊ ተራ ናብ ኤርትራዊ መንእሰይ ደማ በቲ ካልእ ሸነኽ ዓቢ ትዅረት ኢዩ ገይርሉ። ነዚ ክውን ንምግባር፡ ዘኽእል መሳለጥያታትን ኣገባባትን ምፍጣር ሓደ ካብ ናይ’ዚ እዋን ቀዳምነታት ምዃኑ ድማ ጕባኤ ኣረጋጊጹ። ካብ'ዚ ሓሊፉ ሓድሽ ኣወዳድባን ዘመናዊ ናይ ርክብ መስመራት ንክዝርጋሕን ከኣ ጉባኤ ወሲኑ። ብዘይካ'ዚ መንእሰይ ዘለዎ ረዚን ሓላፍነት ተገንዚቡ ህዝብን ሃገርን ኣብ ናይ ምድሓን ቃልሲ ብትሪ ንኽሳተፍ ጉባኤ ጸዊዑ።

ኣብ ርእስ'ዚ፡ ተራ ደቂ ኣንስትዮ ኣብ ቃልሲ እናዛሕተለ ኢዩ ክኸይድ ጸኒሑ። ካልኣይ ጕባኤ ሰዲህኤ ጠንቂ ናይ'ዚ ዝሕተላ'ዚ እንታይ ምዃኑ መጽናዕቲ ክግበረሉ ወሲኑ ኣሎ። ካብ'ዚ ብምብጋስ፡ ተሳትፎ መንእሰያትን ደቂ ኣንስትዮን ኣብ ኣመራርሓ ሰልፊ ኣብ ካልኣይ ጕባኤ ብዝያዳ ከምዝብርኽ ተገይሩ ኢዩ። ኣብ ቀዳማይ ጕባኤ ኣብ ማእከላይ ባይቶ 2 ደቂ ኣንስትዮ ጥራሕ ኢየን ነይረን። ኣብ ካልኣይ ጕባኤ ግን ቍጽረን ናብ 5 ክብ ኢሉ ኣሎ።

ካልኣይ ጕባኤ ሰዲህኤ፡ ብኣደ መንበርነት ናይ ጓል ኣንስተይቲ ኢዩ ተሰናዲኡ። እዚ ኣብ ተመኵሮ ሰልፍና ይኹን ኣብ ተመኵሮ ፖለቲካዊ ውድባት ኤርትራ ናይ መጀመርያ ተርእዮ ኢዩ ዝመስለኒ።

ካልኣይ ጕባኤና፡ ነቲ ብኮሚሽን ምርመራ ጕዳይ ሰብኣዊ መሰላት ኣብ ኤርትራ፡ ንኤርትራውያን ግዳያት መሰረት ገይሩ ዝወጸን ንስርዓት ህግደፍ ኣብ መጻብቦ ኣእትይዎ ዘሎን ጸብጻብን ንዓኡ መሰረት ገይሩ ንዝተወስደ ውሳነታትን መርማሪት ኮሚሽን ሕቡራት ሃገራት ደገፉ ገሊጹ ኢዩ። ኣብ ቀጻሊ ስራሓት ኣጻራይት ሽማግለ ክተሓባበር ድልዊ ምህላዉ ድማ ኣረጋጊጹ። ካብዚ ሓሊፉ እቲ ጉዳይ ብቐጥታ ዝምልከቶም ኣካላት፡ ከምቲ ዝጀመርዎ ግህሰታት ሰብኣዊ መሰላት ኣብ ኤርትራ ንኸብቅዕ ዝገብርዎ ተጽዕኖ ኣብ መወዳእታ ንኸብጽሕዎ ደጊሙ ጸዊዑ ኢዩ። ጕባኤ፥ ዲክታቶርያዊ ስርዓት ንዝፍጽሞ ዘሎ ምፍራስ ናይ ኣባይቲ ብትሪ ኰኒንዎ ኢዩ።

እዞም ንተራ መንእሰያትን ደቂ ኣንስትዮን፡ ንኮሚሽን ምርመራ ሰብኣዊ መሰላትን ምፍራስ ኣባይትን ዝምልከቱ ኣብ ላዕሊ ዝጠቐስክዎም ውሳኔታት ሓደስቲ ኢዮም። ኣብ ቀዳማይ ጕባኤና ኣብ ዘሕለፍናዮም ፖለቲካዊ ውሳኔታት ኣይነበሩን።

ካልኣይ ጕባኤ ሰዲህኤ ናይ ተዓዛቢ ቦታ ኣብ ሶሽያሊስት ኢንተርናሽናል፡ መስራቲ ኣባል ናይ ገስጋሲ ምሕዝነት ኣብ ዝዀነሉ እዋን ምክያዱ፡ ሰዲህኤ ምስ ማሕበራውያን ሰልፍታት ዘለዎ ዝምድና እናዓበየ ይኸይድ ምህላዉ ኢዩ ዘመልክት።

ሓርነት፦ ንተራን ተሳትፎን መንእሰያት ካብ ኣልዓልካ፡ እዚ ቃልሲ ብመንእሰያት ክምራሕ ኣለዎ፡ እቶም ዝኣረጉ መራሕቲ ከልግሱ ኣለዎም ዝብል ካብ ገለ መንእሰያት ዝስማዕ ኣርኣእያ ከመይ ኢኻ ትርእዮ?

ብጻይ መንግስተኣብ፦ ኣብ ኤርትራ ይንዋሕ ይሕጸር ብዘየገድስ ለውጢ ክመጽእ ናይ ግድን ኢዩ። እቲ ለውጢ ከይተዳለና ከይመጽእን ሃገርናን ህዝብናን ኣብ ሕንፍሽፍሽ ከይኣትዉን ክንሓስበሉ ኣለና። ሓደ ንፉዕ ዓላሚ ናይ ሓንቲ ጋንታ ናይ ስፖርት ኣባላታ ኵሎም ክሳብ ዝኣርጉ ብዘይ መተካእታ ኣይጽበይን ኢዩ። ነቶም ዘዝዓበዩ ብንኣሽቱ እናተክኤ፡ ማለት ምኩራትን ሓደስትን እናዛነቐ ኢዩ ዝኸይድ። እቲ ምትኽኻእ ከም ዘየቋርጽ ውሕጅ፡ እቲ ቀዳማይ እናሓለፈ፡ እቲ ዳሕረዋይ እናሰዓበ ክኸይድ ኣለዎ። ብኻልእ ሸነኽ ድማ፡ ንኽሎም እቶም ምኩራትን ክኢላታትን ገዳይም ተጻወቲ ብሓደ ግዜ ኣልጊሱ ብሓደስቲ ዝትክእ ዓላማይ ውን ነታ ጋንታ ንሓደጋን ንውድቀትን ኢዩ ዘቃልዓ።

ምዝናቕ ንቐጻልነት ቃልሲ ኣገዳሲ ምዃኑ ተረዲእና ናይ ምምራሕ ሓላፍነት ካብ ገዳይም ናብ ሓደስቲ ምስግጋር ብጥንቅቑን እተጸንዐን ኣገባብ ኣብ ግብሪ ከነውዕሎ ክንክእል ኣለና። መንእሰያት ይኹን ዓበይቲ ነናቶም ኣወንታውን ኣሉታውን ሸንኻት ኣለዎም። ነቲ ኣወንታታት ናይ ክልቲኡ ዕድመ ብምዝናቕ ኢዩ ዕዉት ቃልሲ ክካየድ ዝኽእል።

ንዓበይቲ ገዳይም መራሕቲ ቀስ ብቐስ ብሓደስቲ መራሕቲ ምትካእ ካልእ ጥቕሚ እውን ኣለዎ። እቲ ኣብ መንጐ ንብዙሕ ዓመታት ብሓባር ዝሰርሑ መራሕቲ ዝፍጠር ናይ ህልኽን ቅርሕንትን ውድድርን ስምዒታት ኰነ ወይ ድማ ናይ ዘይምንቅቓፍን ሸለል ተባሃሂልካ ምትሕልላፍን ዝኣመሰሉ ኣሉታዊ ልምድታት ይንክዮም ኢዩ።

ሓርነት፦ ኣብ'ዚ ግዜ'ዚ ጕዳይ ደንበ ተቓውሞ ኤርትራ ኣዝዩ ኣዘራራቢ'ዩ ዘሎ እሞ፣ ንዑኡ ብዝምልከት ውሳኔ ጕባኤኹም እንታይ ኢዩ? ብግብሪ'ኸ ኣብ'ዚ መዳይ እንታይ ክትሰርሑ ኢኹም?

ብጻይ መንግስተኣብ፦ ካልኣይ ጕባኤ ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ፡ "ኣብ መንጐ ኤርትራውያን ውድባት ተቓውሞ ስኒት ዝፈጥር፥ ኵሉ ኤርትራዊ ተቓዋማይ ኣንጻር ስርዓት ህግደፍ ኣብ ዝካየድ ቃልሲ አእጃሙ ከበርክት ዘኽእልን ዘተባብዕን፣ ክሳብ ውድቀት ስርዓት ህግደፍ ንዘሎ መድረኽ ቃልሲ ዝመርሕ ምስ ኵሎም ናይ ለውጢ ሓይልታት ናይ ሓባር መድረኽ ንምፍጣር ኣብ ዝግበር ጻዕሪ፡ ከይተሓለለ ቀዳምነት ሂቡ ክሰርሕ ቅሩብ ምዃኑ ደጊሙ ኣረጋጊጹ። ነቲ ክሳብ ሕጂ ዓንቂጹ ዝጸንሐ ናይ ዘይምትእምማንን ዘይምጽውዋርን ገታኢ ባህሊ ንምውጋድ ኣብ ዝግበር ጻዕሪ ሰልፍና እጃሙ ከበርክት ወሲኑ" ኣሎ።

ሰዲህኤ፡ ኣተሓሕዛ ተቓወምቲ ውድባት ኤርትራ ንጕዳይ ምጥርናፍ ወይ ሓባራዊ ስራሕ ካብ ኣበጋግሳኡ ጕድለት ከምዝጸንሖ ኢዩ ክገልጽ ጸኒሑ። እቲ ንምቛም ኤርትራዊ ሃገራዊ ባይቶ ንዲሞክራስያዊ ለውጢ (ኤሃባደለ) ዝተኸደ መስርሕ፡ ናይ መን ዓብለለ መንፈስ ዝገዝኦ፣ ቂምን ቅርሕንትን ምትህልላኽን ዝነገሶ ጕዕዞ ኢዩ ነይሩ። ከም ውጽኢቱ ድማ ካብ ዕለት ናብ ዕለት ኣብ መንጐ ኣሓት ውድባት ናይ ዘይምትእምማን ናይ ሕድሕድ ምጥርጣርን መንፈሳት እናበረኸ ከምዝኸይድ ኢዩ ገይሩ። እዚ ሃለዋት'ዚ ድማ ኢዩ ንኤሃባደለ ወስ ቀስ ከምዘይብል ገይሩ ወጢሩ ሒዝዎ ዘሎ። ካብ'ዚ ኣተሓሳስባን ጐደናን እዚ ከይወጸ ድማ ኣድማዒ ስራሕ ክሰርሕ ከምዘይክእል ርዱእ ኢዩ ዝመስለኒ።

ስለ'ዚ፡ ሰዲህኤ፡ ኵሉ ተቓዋማይ ከከም ዓቕሙ እጃሙ ዘበርክተሉ፡ ህዝቢ ናተይ ኢዩ ዝብል ናይ ዋንነት ስምዒት ዘሕድረሉን ዝዓስሎን፡ ኣህጕራዊ ደገፍ ዘለዎ ምጥርናፍ ወይ ምጥርናፋት ክውን ንምግባር ከም ብሓድሽ ክበጋገስ ከምዘለዎ ኢዩ ዝርኢ። ሰዲህኤ፡ ደጊሙ እቶም ተመሳሳሊ ፖለቲካዊ መደብ ዕዮ ዘለዎም ውድባት ክሳብ ምጽንባር ዘብጽሕ ሓባራዊ ስርሓት ከካይዱ፣ እቶም ዝተፈላለየ ፖለቲካዊ መደብ ዕዮ ዘለዎም ውድባት ድማ፡ ኣብ መንጐኦም ስኒት ዘስፍን፡ ንሓባራዊ ናይ ቀረባ ዕላማታት፡ ማለት ንስርዓት ህግደፍ ምውጋድን ርግኣት ምስፋንን ዝዕላማኡ መድረኽ ንምፍጣር ዝሕግዝ ናይ ምጽውዋር፡ ምክብባርን ምትሕግጋዝን ባህሊ ከጐልብቱ ደጊሙ ጻውዒቱ የቕርብ። ደምበ ተቓውሞ ኣንጻር ሕድሕዱ ዘካይዶ ቃልስን ምውንጅጃልን ንቕድሚት ዘየሰጕምን ንዕምሪ ዲክታቶርያዊ ስርዓት ዘናውሕን ስለዝዀነ ኵሉ ብሃገሩን ህዝቡን ዝግደስ ኤርትራዊ ደው ንኽብል ዝከኣሎ ጻዕርታት ክገብር ንምሕጸን። መጻኢ ዘማዕደወ ኣገዳሲ ኣኼባ

ሰልፍና፡ ብግብሪ ምስ ብዙሓት ተቓወምቲ ፖለቲካዊ ውድባት ካዕባዊ ርክባት እናኣካየደ ኣብ መንጐናን ኣብ መንጐኦምን ህዱእ ኵነታት ክፍጠር ክጽዕር ጸኒሑ። ሕጂ'ውን ነዚ ክቕጽሎ ኢዩ። ኣብ ርእስ'ዚ፡ ምስ ነፍስወከፍ ተቓዋሚ ውድብ፡ ብማዕረ'ቲ ኣብ ምርድዳእ ዝበጽሓሎም ጕዳያት ሓቢሩ ክሰርሕ ድልዊ ኢዩ።

ሓርነት፦ ኣብ'ዚ እዋን'ዚ ተሳትፎ ናይ ህዝቢ ኤርትራ ኣብ ናይ ለውጢ መስርሕ ከመይ ኢኻ ትገልጾ?

ብጻይ መንግስተኣብ፦ ህዝቢ ለውጢ ይደሊ ኣሎ። እዚ ንጹር ኢዩ። ኣቐዲመ እውን እቲ ተቓዋማይ እናበዝሐ፡ እቲ ንስርዓት ዝከላኸል ድማ እናነከየ ይኸይድ ምህላዉ ገሊጸ ነይረ። ለውጢ ከምጽእ ዝኽእል ግን ተወዲብካ ብምቕላስ ኢዩ። እዚ፡ ካብ ተመኵሮና ይኹን ካብ ተመኵሮ ናይ ካልኦት ሃገራት ዝተመሃርናዮ ሓቂ ኢዩ። ኣብ'ዚ መዳይ'ዚ ድማ ተቓወምቲ ውድባት ኤርትራ ማዕረ'ቲ ጠለብ ኰይኖም ኣይተረኽቡን። ብኣንጻሩ፡ ኣብ ተቓወምቲ ውድባት በብእዋኑ ዘጋጥም ምፍንጫላትን ኣብ ሕድሕዶም ዘካይዶዎ ምጥቅቓዕን ንፍናን ህዝብና ኣብ ምድኻምን ንዕምሪ ዲክታቶርያዊ ስርዓት ኣብ ምንዋሕን ዓቢ እጃም ከምዘለዎ ክንእመነሉ ይግባእ። ብሓጺሩ፥ ህዝቢ ዝመርሖ ስኢኑ እምበር ንለውጢ ካብ ዝብህግሲ ሓጺር ግዜ ኣይኰነን ምባል ይከኣል ኢዩ። ሰላማዊ ሰልፊ ናይ ጅነቭ ጽቡቕ ኣብነት ኢዩ።

ሓርነት፦  ኣብ'ዚ እዋን'ዚ ደለዪቲ ፍትሒ ብሓፈሻ፡ ኣባላት ሰልፊ ድማ ብፍላይ እንታይ ክገብሩ ትጽውዕ?

ብጻይ መንግስተኣብ፦ ደለዪቲ ፍትሒ ብሓፈሻ፡ ኣባላት ውድባት ይኹኑ ኣይኹኑ ብዘየገድስ፡ ኣብ መንጐኦም ንዝርከብ ፍልልያትን ዘይምርድዳኣትን ብግቡእ ኣመሓዲሮም፡ ኵሉ ዓቕሞም ኣንጻር ምልካዊ ስርዓት ኤርትራ ክጸምዱ ይግባእ እብል። ፍልልያት ክርከቡ ከለዉ ድማ፡ ኣብ ኵራን ጽልእን ኣብ ወብሳይት ከድካ ምውንጅጃልን ክንዲ ምምራሕ ገጽ ንገጽ ተራኺብካ ብግሉጽ ኣገባብ ተላዚብካ ንምውጋኖም ምጽዓር ስልጡን ኣገባብ ምዃኑ ከስምረሉ እፈቱ። ከም ውልቀሰባት ኰነ ከም ውድባትን ሰልፍታትን ንዝዓበየ ዕላማ ቀዳምነት ብምሃብ፡ ነቲ ንቕድሚት ዘየሰጕም ቆይቊታትን ጸለመታትን ትርጕም ዘይብሉ ምትህልላኻት ዕሽሽ ኢሎም ክሓልፍዎ ይግባእ እብል።

ኣብ ርእስ'ዚ፡ ደለዪቲ ፍትሒ ኣብ ዘዝርከብሉ ከባቢታት ወይ ከተማታት ተጠራኒፎም ብሓደ ሸነኽ ንተግባራት ዲክታቶርያዊ ስርዓት ኣስመራ ኣብ ምቅላዕን ምብዳህን ኵሉ መዳያዊ ንጥፈታት ከካይዱ፣ ብኻልእ ሸነኽ ድማ፡ ነዞም ብዙሕ ስቅያትን ሓሳረ-መከራን ሰጊሮም ናብ ኣውሮጳ ዝሰግሩ ዘለዉ ስደተኛታት ምስ መነባብሮ ናይ ሃገራት ምዕራብ ከላልይዎም፡ ምኽሪ ክህብዎም፡ ክሕግዝዎምን ኣብ ሃገራዊ ዕማማት ክሳተፉ ከተባብዕዎምን ክጽውዕ ወይ ክላቦ እፈቱ። ከምኡ'ውን፡ ነቶም ኣብ ሱዳንን ኢትዮጵያን ዝርከቡ ስደተኛታት ሞያውን ኣካዳምያውን ስልጠናታት ክውሃቦም ብደረጃ ዞባናን ዓለምን ክንጕስጕስ የድልየና።

ኣብ'ዚ እዋን'ዚ፡ ኣውሮጳዊ ሕብረት ንዋሕዚ ስደተኛታት ደው ንምባል ንዲክታቶርያውያን ስርዓታት ደገፍ ንምሃብ ኣብ ዝዋናወነሉ ዘሎ እዋን፡ ብሓደ ኢድ ኮሚሽን ምርመራ ሰብኣዊ መሰላት ኣውጺእካ ብስርዓት ኤርትራ ዝፍጸም ዘሎ ገበናት ምዅናን፤ ብኻልእ ሸነኽ ድማ፡ ብስደተኛታት ኣመሳሚስካ ንዲክታቶርያውያን ምድጋፍ ዝዓይነቱ ድርብ መስፈርትን ዘይቃዶ ኣተሓሕዛን ከነቃልዕን ተቓውሞታትና ከነስምዕን ክንክእል ኣሎና እብል። ነዚ ንምግባር ድማ፡ ናይ ሓባር ሽማግለታት መዚዝካ ኣብ ዲፕሎማስያዊ መድረኻት ምውፋርን ሰላማዊ ሰልፍታት ብምክያድ ናይ ተቓውሞ ድምጽታትካ ምስማዕን የድሊ።

ሓርነት፦ ኣብ መወዳእታ ከተመሓላልፎ እትደሊ ዘይጠቐስካዮ መልእኽቲ እንተልዩ?

ብጻይ መንግስተኣብ፦ ኣብ መወዳእታ ክጠቕሶ ዝደሊ ተራ መራኸቢ ብዙሓን (ሚድያ) ዝምልከት ኢዩ። መራኸቢ ብዙሓን ብግቡእ እንተደኣ ተጠቒምናሎም ንሓደ ሕብረተሰብ ዘበርክትሉ ጥቕምታት ማእለያ የብሉን። ብጌጋ እንተደኣ ተጠቒምናሎም ከኣ ዘስዕብዎ ጕድኣት ቀሊል ኣይኰነን። ስለዝዀነ ድማ፥ ናይ መንግስቲ ይኹኑ ናይ ተቓወምቲ ውድባት መራኸቢ ብዙሓን ንህዝቢ ክጐድእ ካብ ዝኽእል ተግባራት ክቍጠቡ ይግባእ። መራኸቢ ብዙሓን ንሰብኣዊ መሰላት፡ ንሰላም፡ ንፍትሒ፡ ንብልጽግና፡ ንፍቕሪ፡ ንትግሃት፡ ንሓድነት . .  . ወዘተ ዝኣመሰሉ ክብርታት ክጣበቑን ክጕስጕሱን ኣለዎም ደኣ'ምበር፡ ንባእሲ፡ ጽልኢ፡ ምቍንጻብ፡ ምፍልላይ፡ ጭቆና፡ ውግእን ወረ ውግእን ዝኣመሰሉ ኢሰብኣዊ ተግባራት ከመጕሱን ከተባብዑን ኣይግባእን።

ኣጠቓቕማ ኤርትራውያን ንመራኸቢ ብዙሓን ኣዝዩ ዘሻቕል ኢዩ። ርትዓዊ፡ ሓቀኛ፡ ዘይሻራውን መሃራይን መራኸቢ ብዙሓን የብልናን እንተተባህለ ምግናን ኣይኰነን። ንቆይቕን ምጽልላምን ንናትካ ሸነኽ ጥራሕ ምምጓስን ምንኣድን ኢና ንጥቀመሎም። ስለዝዀነ ድማ፡ ህዝብና ካብኦም ዝረኽቦ ጥቕሚ የለን።

እዚ ስለዝዀነ ናይ ህዝቢ ተኣማምነት እናሰኣኑ ኢዮም ክኸዱ ዝርኣዩ ዘለዉ። ዕላማ ናይ ኵሎም መራኸቢ ብዙሓን ንህዝቢ ምግልጋል፡ ንህዝቢ ዋና ጕዳዩ ምግባር፡ ኣብ ልዕሊ ህዝቢ ዝፍጸም በደላት ምቅላዕ፡ ንመንግስቲ ምቍጽጻር ክኸውን ኣለዎ።

ኣብ መወዳእታ ወነንቲ መራኸቢ ብዙሓን ዘዝመጾም ጽሑፋት ወይ መልእኽቲ ከምዘለዎ ምልጣፍ ወይ ምሕላፍ ዘይኰነስ፡ ናይ'ቲ ዝልጥፍዎ ዘለዉ ጽሑፋት ትሕዝቶ ክመምዩን፡ ምስ'ቲ እቲ መራኸቢ ብዙሓን ዝቘመሉ ክብርታት ይሳነዩ ድዮም ኣይሳነዩን ክግምግሙን ዝጠቅምን ዝጐድእን ፈላልዮም ናብ ህዝቢ ከመሓላልፉን ሓላፍነት ከምዘለዎም ክፈልጡ ይግባእ።

ሓርነት፡ ብጻይ መንግስተኣብ፡ ስለቲ ምስ ዘለካ ከቢድ ሓላፍነት ድኻምካ ክይጸብጸብካ ሕቶታትና ዝመለስካ ብስም ኣንበብቲ ኣዚና ነመስግን።

ብጻይ መንግስተኣብ፡ ኣነ እውን ናብ መላእ ኣባላት ሰልፍን ደለይቲ ለውጢ ኤርትራውያንን መልእኽተይ ከመሓላልፍ ንዝተፈጥረለይ ኣጋጣሚ ኣዝየ የመስግን።

ተፈጸመ

ርእሰ-ዓንቀጽ ሰደህኤ፦

ኣብዚ ዝሓለፈ መዓልታት ኣቦመንበር ሰልፊ ደሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ ናይ መላእ ኣባላት ሰልፊ ኣኼባ ኣካይዱ። እዚ ሃገርናን ህዝብናን ኣብ ኣዝዩ ጽንኩር ኩነታት ኣብ ዝርከብሉ መድረኽ ዝተኻየደ ኣኼባ፡ ቀንዲ ቆላሕታኡ ውሽጣዊ ሰልፋዊ ጉዳይ ኮይኑ ንህልዊ ኩነታት ሃገርናን ከባቢናን’ውን ዝጓሰየ ኣይነበረን። እዚ ኣኼባ ብተራ ሓበሬታ ናይ ምትሕልላፍን ዝቐረበ ሕቶታት ምምላስ ጥራይ ዝውሰድ ዘይኮነስ ናይ ደሞክራሲ ኣዕኑድ ካብ ዝኾኑ ግሉጽነት፡ ተሓታትነትን ኣሳታፍነትን ኣብ ምዕኳኽ እውን ግደኡ ዕዙዝ እዩ።

ናይዚ ኣኼባ ቀንዲ ዕላማ ብፍላይ ኣብዚ ቀረባ እዋን ብዓወት ናይ ዝተቓነዐ 2ይ ጉባአ ሰደህኤ ውጽኢት ንምሕባር ኮይኑ፡ እቶም ዝጸደቑ ሰነዳትን ውሳነታትን ኣብ ወረቐት ተደሪቶም ምእንቲ ከይተርፉ ንኣተገባብርኦም ዝምልከት ዝተሓንጸጸ ሜላታትን ዝቖሙ መፈጸሚ ትካላትን ዝሓበረን፡ ኣብ መጻኢ መስርሕ ብጽሒት መሪሕነትን ሓላፍነት መላእ ኣባላት ሰልፍን ንምጻር እውን ዝዓለመ እዩ ነይሩ። ኣብ ብዙሕ ኣጋጣሚታት ከም ዝግለጽ ሓደ ሰልፊ ወይ ውድብ ኣብቲ ብሓባር ምስ ካለኦት ዝግበር ምውጋድ ጉጅለ ህግደፍን ምትካል ደሞክራሲያዊ ስርዓትን ኣድማዒ ብጽሒት ንክህልዎ፡ ቅድም ውሽጣዊ ዓቕሙ ኣብ ምህናጽ ክበቅዕ ይግበኦ። ናቱ ዕዮ ገዛ ብዝግባእ ዘይሰርሐ ሰልፊ ይኹን ውድብ ግና ኣብቲ ናይ ሓባር መድረኽ ልሉይ ግደ ክህልዎ ኣይክእልን እዩ። እቲ መሪሕ ግደን ዓቕምን ዝጥረ ከዓ ብፍሉያት ኣካላት ወይ ድማ ብመሪሕነት ጥራይ ዘይኮነስ ብዝለዓለ ቀጻሊ ተሳትፎን ጻዕርን ኩሎም ኣባላት ሰልፊ እዩ። ኣባላት ሰልፊ ኣብዚ መዳይዚ ከድምዑ ድማ፡ ቅርቡነቶምን ጻዕሮምን እቲ ቀንዲ ኮይኑ ብግቡእ ሓበሬታን ዓሚቕ ኣፍልጦን ክዕጠቑ ይግበኦም። እዚ ናይ ዓቕሚ ምስንናቕ ክጥረ ካብ ዝኽእለሉ መድረኻት ሓደ ድማ እዚ ብላዕለዎት ኣካላት ሰልፊ ዝካየድ መድረኻዊ ኣኼባታት እዩ።

እዚ ኣኼባ ኣባላት ሰልፊ ናይ ኣባልነት ግቡኣቶም ብኣድማዒ ከረጋግጹ ዝጽውዕን ዘበራብርን ጥራይ ዘይኮነ፡ ከባቢና ብመንጽር ፖለቲካዊ ፖሊስ ናይ ሰልፊ እንታይ ከም ዝመስል ዘርኢ ሓበሬታ ናይ ምርካብ መሰሎም ዘመልክት’ውን እዩ። ካብዚ ሓሊፉ ኣረኣእያ መሪሕነትን መሰረታትን ሰልፊ፡ ኣብ ሰልፋውን ከባቢያውን ዛዕባታት፡ ሓላፍዘላፍ ዘይኮነስ ዝተወሃሃደን ኣብ ሕድሕዱ ዝናበብን ከም ዝኸውን ኣብ ምግባር እውን እጃሙ ኣዝዩ ዓብይ እዩ። ኣባላት ሰልፊ ብዛዕባ ናይ ሰልፎም ኩለመዳያዊ ፖሊሲታትን ከባቢኦምን ግቡእ ግንዛበ እንተረኺቦም፡ ኣብ ዘዘለዉዎ ከባቢ ናይ ሰልፎም ኣንበሳድራት ብምዃን ኣብቲ ዘዝተመደብሉ ፍሉይ ኣብያተ ጸሕፈት ጥራይ ከይተደረቱ ኣብ ኩሉ ዛዕባታት ኣብ ዝተፈልለዩ መድረኻት ተሳቲፎም ናይ ሰልፎም ፖሊሲታት ከላልዩ ስለ ዘኽእሎም፡ ካልእ ናይዚ ኣኼባ ኣገዳስነት መርኣያ እዩ።

እዚ ኣኼባ ካብ ዘልዓሎምን ምስ መትከላት ሰልፊ ኣዛሚዱ ካብ ዝተዛረበሎምን ነጥብታት ሓደ ጉዳይ ሓድነት ደንበ ተቓውሞ ኤርትራ ከም ዝነበረ ብዜናና ተሓቢሩ ነይሩ እዩ። እዚ ጉዳይዚ ሎሚ ኩሎም ኤርትራውያን ደለይቲ ለውጢ ዘልዕልዎን ዝጭነቕሉን ኣገዳሲ ኣጀንዳ እዩ። ኩሎም ኣካላት ኣብዚ ጉዳይ ክዕመም ዝግበኦ ዝነበረ ከምዘይተገብረ ይኣምኑ። ከም መተካእታ ድማ “ገለ ዘይንገብር” ክብሉ ይስምዑ። እቲ “ገለኸ እንታይ እዩ?” ዝብል ሕቶ ምስ ተላዕለ ዝወሃብ መስልሲ ግና ወይ ንጹር ኣይኮነን ወይ ድማ ኣብ ሕድሕዱ ዘይሰማማዕ እዩ። እዚ ድማ ሓደ ጉዳይ ክትገብር እንዳበሃግካ፡ ግና ነቲ እትብህጎ መተግበሪ ዓቕሚ ወይ ተጸዋርነት ምስኣን እዩ ዘርኢ። ኣብዚ ብዛዕባኡ ንዛረበሉ ዘለና ኣኼባ ኣባላት ሰልፍና፡ እዚ ጉዳይዚ ብሰፊሑ ተዘትይሉ እዩ። መሪሕነት ሰልፊ ካብዚ ዘለናዮ ብሓባር ከስርሕ ዘይክእል ዕጹው ኩነታት ዘውጽእ ዝሓለፈ ተመኩሮ ኣብ ግምት ዘእተወን ንድሕሪት ዘይምለስን ሓድሽ ኣገባብ ንክሕንጽጽ ዝሕግዞ ሃናጽን ሓላፍነታውን ሓሳባት ረኺቡ እዩ። እዚ ድማ ሓደ ካብ ዕላማታት እዚ ኣኼባ መሪሕነት ኣብ መስርሕ ኣብ ግምት ዘእትዎ ሓሳባት ካብ መሰረታት ንምርካብን ኣሳታፍነት ምንጽብራቕን ስለ ዝነበረ መሪሕነት ነቲ ዝቐርብ ዝነበረ ሓሳባት ብሃናጺ መልክዑ እዩ ዝቕበሎ።

30 መስከረም 2015

Question. Although Eritreans, at least those in the Diaspora, are familiar with your picture and your being one of the trio of the UNCOI, can you provide us with an introduction as to your background and how you ended up with the COI team?

Answer. I am a lawyer from Mauritius and have been working on human rights issues on the African continent for almost three decades.  I have served as the UN Special Rapporteur on the situation of human rights in Eritrea since November 2012.  On 27 June 2014, when the UN Human Rights Council adopted Resolution A/HRC/RES/26/24 setting up the Commission of Inquiry on Eritrea, it specifically indicated that the Special Rapporteur would be one of the three members. This explains my presence on the Commission of Inquiry on Human Rights in Eritrea (COIE) as one of the Commissioners.

Q. What is the COI and how does it come into existence?

A. Following the presentation of my reports (A/HRC/23/53 in June 2013 and A/HRC/26/45 in June 2014) in my capacity as Special Rapporteur, and taking into account the non-cooperation of the Eritrean Government with the mandate and other human rights mechanisms, in June 2014, the UN Human Rights Council (HRC) decided to establish, for a period of one year, a commission of inquiry on human rights in Eritrea (COIE). The HRC mandated the COIE to investigate violations of international human rights law, as outlined in the reports of the Special Rapporteur on human rights in Eritrea. There were also calls for the setting up of the Commission of Inquiry on Eritrea made by civil society and other Eritreans, including those in the diaspora. Following the presentation of the Commissino’s report containing its findings in June 2015, the HRC decided to extend the mandate of the COIE for one year to investigate systematic, widespread and gross violations of human rights in Eritrea with a view to ensuring full accountability, including where these violations may amount to crimes against humanity.

Q. Are members appointed or they have to express an interest and even have to apply to be member of such a commission?

A. The President of the Human Rights Council approaches suitably qualified candidates to see whether they may be interested and then appoints members from among those who express an interest in being part of the Commission.

Q. Since your work entails having to investigate a government’s policy and behavior, does the government in question have a say in approving the members?

A. Appointment of the Commisioners remains the responsibility of the UN Human Rights Council and does not entail the approval of the Government concerned.

Q. What in short were you able to firmly establish from your investigation of the Eritrean regime?

A. The Commission found that systematic, widespread and gross human rights violations have been and are being committed with impunity in Eritrea under the authority of the Government. Some of these violations may constitute crimes against humanity. Our investigation identified specific patterns of systematic human rights violations, based on several factors. They included:

• The high frequency of occurrence of violations documented and corroborated;

• The number of victims and the replication of the violation over a certain period of time;

• The type of rights violated; and

• The systemic nature of these violations, meaning that they cannot be the result of random or isolated acts by the authorities.

The COIE was able to confirm serious human rights violations in Eritrea, including cases of extrajudicial killing, enforced disappearance and incommunicado detention, arbitrary arrest and detention, torture, inhumane prison conditions, violations of human rights in the context of the indefinite national service, which in effect amounts to forced labour, sexual violence in the national service, lack of freedom of expression and opinion, assembly, association, religious belief and movement.

Q. Was there any information that you came across thar surprised you most? What was it, why?

A. It was the extent to which the vast security network reaches into every level of society in-country but also in other countries.  This is one of the reasons why the Commission said that Eritrea is a country ruled by fear and not by law.  While I had an indication of this state of affairs, the Commission was able to gauge how wide-reaching it was.

Q. Have you heard of, read or even worked on a situation like that of Eritrea? Are there regimes out there like the PFDJ?

A. The COIE’s mandate is to focus on human rights violations in Eritrea and it is best to avoid making comparisons with other countries.  However, human rights violations in Eritrea are systematic, widespread and indeed happening on a large scale and we seldom see human rights violations of the scope and scale we see in Eritrea today.

Q. The regime’s constant criticism of the report is that you have never been into the country. How much did you try to convince the regime to allow you in?

A. Although the Commission repeatedly sought the cooperation of the Government in carrying out its work, it received no response.   The Chair wrote to President Isaias Afewerki seeking his invitation and collaboration right at the start and followed up on several occasions, including with requests for information. The Commission even sent an advance copy of the report to the Eritrean authorities. There was no response.

Q. Do you think not being able to talk to the people inside undermined your report?

A. The Commission conducted interviews with some 550 witnesses in eight countries and received 160 written submissions.  As was indicated by the Chair, Mike Smith, the Commission recorded the voices of real Eritrean people as articulated in these 550 testimonies and 160 submissions received. The Commission also reflected the silenced voice of the majority of Eritreans who have never been able to elect their own representatives in national, free, fair and democratic elections, as well as the voices of imprisoned and ill-treated critics, journalists, religious leaders and others who have disappeared into a vast network of jails, the muzzled voice of those subjected to forced labour and inhumane conditions for years on end. Finally, the Commission highlighted the voice of those who every day risk their lives to flee a government that has failed them and all of the others.

Q. There was also this incident of a cut and paste situation involving a North Korean document that somehow ended up being inserted in that of Eritrea. What exactly happened and why? Do tragic errors like that undermine or compromise the credibility of the UN and specifically the COI?

A. This “incident” as you call it did not involve the COIE and it is not something I have personal knowledge about. It is therefore difficult for me to talk about this specific happening. However, not related to the COIE work, it has no incidence on the credibility of the COIE.

Q. You are also accused of being anti-PFDJ because you had previously worked for humanitarian organizations. Can you be an objective investigator with a background of opposing unpopular governments?

A. I have dedicated my time and energy for years to monitor, document, investigate, advocate against human rights violations and even to  litigate abuses wherever they happen, mainly in Africa. I have grounded my work in the human rights treaties and documents accepted universally as well as regionally, on the African continent. I have no interest in opposing any specific political organisation or government. I oppose human rights violations as my unwavering pursuit for human dignity for all.

Q. In fact, what was it like having to work on the Eritrean case?

A. It has been challenging; a situation which I can describe as taking two steps forward and one backward.  However, the work which the Commission was able to achieve with the support of its Secretariat is there for the international community to appraise.  

Q. If you had to do it again, would you still be part of the COIE?

A. I make it a point to deliver on my responsibilities. This is exactly what I did and would continue doing.

Q. There were reports that Commision members were threatened during the Geneva Demonstration by the regime’s supporters. What exactly took place and what can you tell us about the results or status of that investigation?

A. The President of the Human Rights Council made a statement to that effect on 23 June 2015 before the Commission presented its report.  As the investigations are ongoing, I would not like to comment further on the matter.

Q. What was it like to be threatened by the supporters of a regime that you documented as ruling by fear? Would you say the regime unwittingly helped make your case or could one say that people found the report so unfounded that they resorted to threats?

A. It is unfortunate that this happened.  There are other ways of engaging on substantive issues and the Commission has always kept the channels of communication open to address the core of its mandate, that is, human rights violations committed by the Eritrean authorities against its citizens.

Q. You seem to be the most accessible and visible in the media, we do not hear from your colleagues as much. Have you been delegated to be the team spokesperson?

A. Not at all. My fellow Commissioners are also very active and available.  The only difference is that I have been highlighting the situation of human rights in Eritrea since November 2012 in my capacity as Special Rapporteur.

Q. What’s next for the COIE, where do you go from here?

A. The COIE is currently transitioning to its next phase and developing its programme of work.  This is work in progress.

Q. What is it that you would have achieved by the end of the tenure of the Commision?

A. By the end of the tenure of the COIE we are aiming at bringing clarity regarding responsibility for human rights violations committed in Eritrea. Our goal is to pave the way for accountability, in a country where a pervasive culture of impunity is firmly entrenched.

Q. What is meant by Crimes against Humanity?

A. The definition of crimes against humanity is threefold:

–  Crimes against humanity include: murder (killing or causing death, including the deprivation of access to food and medicine); extermination (mass killing or causing death to a part of the population); enslavement; imprisonment or other deprivation of physical liberty; torture; rape; sexual slavery; sexual violence; enforced disappearances of persons; persecution (intentional and severe deprivation of one or more fundamental rights contrary to international law by reason of the identity of the group); and other inhumane acts committed during peace time or war time.

– Crimes against humanity should take place in the specific context of a widespread or systematic attack against a civilian population: the act should not be isolated or sporadic incident but it should be a course of conduct involving the multiple commissions of acts/ crimes against any civilian population.

– In addition, there should be two subjective or mental elements: the criminal intent to commit the inhuman act/conduct and the knowledge that it is part of a widespread or systematic attack against a civilian population. Gross negligence or inadvertent recklessness is not sufficient for the commission of crimes against humanity.

Q. Will you be able to enter into the country this time around? Even if allowed, how would you be able to guarantee your safety? 

A. As the Commission has previously indicated, the preferred way to conduct its investigations would be in situ, that is in the country and we hope to be invited.  It is the responsibility of the host government to provide security to those it has invited.

Q. Just as importantly, how would you guarantee the safety of those you interview?

A. The prime responsibility for the safety of those whom the COIE interview remains with the government authorities.  Witnesses and victims’ protection is a central concern for the Commission. We have adopted procedures and methods of work aimed at protecting such persons, as well as the information they have chosen to share with us, during all stages of our work and beyond the release of our report.

However, our ability to physically protect concerned persons is limited and we count on the governments of the countries we have visited to respect their primary responsibility to protect their residents, including the victims and witnesses we have interviewed. We have systematically sought guarantees from the concerned States that individuals wishing to meet us shall have unhindered access to us, and that none of them shall, as a result of meeting us, suffer any harassment, threat, act of intimidation, ill-treatment or reprisal, or face any criminal prosecution or other judicial proceedings.

Q. What if the regime availed only people that would refute your original report?

A. As part of its working methods, the COIE ensures that it has total freedom to interview any witness who can shed light on human rights violations in Eritrea, as per its mandate.

Q. Are you planning to interview as part of the investigation the current ruler of Eritrea, Mr. Isaias Afewerki or senior officials?  Have there been attempts to contact him directly?

A. As indicated above, the COIE wrote directly to the President at the start of the first mandate and followed up.  We will certainly seek an invitation to Eritrea again.

Q. African leaders seem united in their opposition as discriminatory the International Crimes Court (ICC). What is the point of the COIE and how does it help the victims of the regime you’re investigating?

A. On renewing its mandate in June 2015, the Human Rights Council decided “to extend, for a period of one year, the mandate of the commission of inquiry to investigate systematic, widespread and gross violations of human rights in Eritrea with a view to ensuring full accountability, including where these violations may amount to crimes against humanity”. The mandate is clear.  What the HRC decides to do with the findings is not in the hands of the COIE.  The work of the COIE will also serve as a record of the human rights violations victims have been subjected to at the hands of the authorities.  However, the COIE aims at providing the basis to break the cycle of impunity for human rights violations in Eritrea. To do this the COIE has based and will continue using as legal framework all obligations assumed by Eritrea under international human rights treaties and other relevant treaties as well as those applicable under customary international law.

Source=http://www.erivision.org/an-interview-with-ms-sheila-b-keetharuth-commissioner-commission-of-inquiry-on-eritrea/

ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ፡ ካብ ዝምስረት ኣትሒዙ እነሆ ሻድሻይ ዓመቱ ሒዙ ። እዚ ሰልፊ እዚ ነቲ ኣብ መንጎ ክልተ ውድባት ኤርትራ፥ ተጋድሎ ሓርነት ኤርትራን፡ ህዝባዊ ግምባር ሓርነት ኤርትራን ዝነበረ ናይ ስኒትን ምጽውዋርን ባይታ ዝነፍግ ኩነታትን ሜዳ ኤርትራ ንዝሓለፎ ተመኲሮ ውግእ ሕድሕድን ግርጭታትን ሰጊሩ ኣብ ሓድነትን ዕርቅን ዝበጽሐ ፍርያት እዩ።

ካብቲ ናብ ዕርቅን ስምምዕን ዘብጽሐ ቀንዲ ነጥቢ ድማ ኣብ ሕሉፍ ታሪኽ ምንባር ገዲፍና ኣብ ናይ ሎምን ጽባሕን ነማዕዱ ዝብል ትብዓት እዩ። ከም ኣብነት ናይዚ ድማ ጉዳይ ባንደራን ጉዳይ ቅዋምን ከም ዝስገር ተገብረ። እቲ ዝተረፈ ከኣ ኩሉ ነናቱ ታሪኽ ዓቂቡ ንተመራመርቲ ዝተርፍ ተባሂሉ ስለ ዝተሰግረ እዩ ኣብዚ ቅዱስ ዓላማ ሓድነትን ስኒትን ዝተበጽሐ። እዚ ሓድነት እዚ ንብዙሕነትን ሓድነትን ህዝቢ ኤርትራ ዝሓቁፍ ንመስመር ኣለልዩ ዝቃለስ ስልፍን ንናጻ ፖለቲካዊ ውሳኔታቱ ኣሕሊፉ ዘይህብን ምስ ኩሎም ሃገራውያን ውድባትን ሰልፍታትን በርጌሳውያን ማሕበራትን ውልቀሰባትን ተሳንዩን ተሓባቢሩ ክሰርሕ እዩ። መሰረታዊ ዕላምኡ ድማ ሓርነትን፥ ፍትሕን ዲሞክራስን ንምርግጋጽ ኮይኑ እቲ ዝቐውም መንግስቲ ካብ ህዝቢ ንህዝቢ ክኸውን ዝቃለስ ሰልፊ እዩ።

ነዚ ኣብ ግብሪ ንምውዓል ድማ ከይተሓለለ ክቃለስ እንከሎ ንኹሉ እቲ ፍትሒ ዘናዲ በበይኑ ኮይኑ ግን ድሌታቱ ሓደ ዝኾነ ፖለቲካዊ ሓይልታት ዓቕምታቶምን ጸጋታቶምን ዝጥርንፍ ድልዱል ሃገራዊ ዲሞክራሲያዊ ሓይሊ ብምህናጽ ኣቢሉ ነዚ መላኺ ስርዓትን ምልክን ንሓዋሩ ካብ ሱሩ ምሕዩ ኣብ ክንድኡ ህዝቢ ዝመረጾ መንግስትን ስርዓትን ንምትካል እዩ።

ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ እምበኣር ከምቲ ብደገ ኮይኖም ዘካፍእዎን፥ መንእሰያት ንኸይዓስልዎን ንቕድሚት ንኸይስጉምን ኣሎ ዝበሃል መናፍሓት ሰጊሩ ንህዝቢ ኤርትራ የርብሕ እዩ ኢሉ ዝሓንጸጾ መጻኢ መትከላት ዲሞክራሲ ብግቡእ ክሰርሓሉ ድሉው ኣሎ። ነዚ ብሰንኪ ተሰማሚዕና ዘይምኻድናን ማሕበራዊ ዝምድናታትን ውህደትን ህዝቢከም ዝመዛባዕ ገይሩ ይርከብ። ከምኡ እውን ሃገራዊ ሓድነት ከም ዝዳኸም ብምግባሩ፥ ነቲ መንእሰያት ክስደዱን፥ ንሓደጋታት ክሳጥሑን ጠንቂ ዝኾነ ስርዓት ክነቋምት ኣይበቓዕናን። ነዚ ብዝምልከት ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ ኣብ ካልኣይ ጉባኤኡ ዘጽደቖ ፖለቲካዊ መደብ ዕዮ ተመርኲሱ ነቲ ለውጢ ብውሽጢ ዝብል ኣምር ክውን ንምግባር ብዝተኻእለ ምስ ውሽጢ ክፍጠር ዘለዎ ዝምድናታት ካብቲ ቅድሚ ሎሚ ዝነበረ ዝያዳ ክኻዕብቶ እዩ።

ብተወሳኺ እዚ ሰልፊ ኣዚ ነቲ ቃልሲ መንእሰይ ክወርሶ ኣለዎ ብዝብል ኣብ 2ይ ጉባኤኡ ዘጽደቖ መደብ ዕዮ መንእስያት ኣብዚ ሰልፊ እዚ ተሰሊፎም ነቲ ካብ ታሕቲ ክሳብ ላዕሊ ዝኸይድ ሓላፍነታዊ ቦታታት በብግዚኡ እናተመኮሩ ክትክእዎ ጻውዒት የቕርብ። ካብዚ ነቒሉ ንምልካዊ ስርዓትን ምልካዊ ኣተሓሳስባኡን ካብ ሱሩ ንኽምሕዎ፥ ነቲ ሰፍ ዘይብል ጽኑዕ መትከላዊ እምነቱ ሰላማዊ ወይ ዘይጎነጻዊ ኣገባብ ቃልሲ ኣበርቲዑ ክቃለሰሉ እዩ። ዘይጎነጻዊ ኣገባብን ምስቲ ኣብ ውሽጢ ዘሎ ህዝብና መራኸብን ብዘይፍርሃት ከኣ ነቲ ለውጢ ክበቅዕን ዝሕግዝ ኣብ ርእሲ ምዃኑ፥ ህዝቢ ኣብ ቃልሲ ንኽሳተፍ እውን ስለ ዝሕግዝ፡ ብህዝባዊ ናዕቢ ብዝወሓደ ናይ ደም ምፍሳስ ምልኪ ንምእላይ ክጽዕተሉን ከዕውቶን እዩ።

ድራር ማንታይ

29 መስከረአም 2015