http://ascenteq.com/project/epdp

ኣዛዚ ሰራዊት ናጽነት ኦሮሞ፡ ኩምሳ ደሪባ/ጃል መሮ (ስእሊ ካብ ማሕበራዊ መራኸቢ)

 “ጃል መሮ” እናተባህለ ዝጸዋዕ፡ ኣዛዚ ሰራዊት ናጽነት ኦሮሞ ኩምሳ ደሪባ፡ ዝሳተፈሉ ምስ ፈደራላዊ መንግስቲ ኢትዮጵያ ዝግበር 2ይ ዙር ዘተ ብ7 ሕዳር 2023 ኣብ ኣብ ከተማ ዳረሰላም-ታንዛንያ ከም ዝተጀመረ መርበብ ሓበሬታ ኣዲስ ስታንዳርድ ዲፕሎማሲያዊ ምንጭታት ብምጥቃስ ሓቢራ።

እቶም ዲፕሎማሲያዊ ምንጭታት ከም ዝጠቐስዎ፡ ኩምሳ ደሪባ፡ ብሓገዝ ነቲ ዘተ ዘሳልጡ ዘለዉ ወጻእተኛታት እዩ ካብ ወለጋ መዓርፎ ነፈርቲ ደንቢደሎ ናብቲ  ወተሃደራዊ ኣዘዝቲ ክልቲኡ ወገናት ንመጀመርያ ግዜ ብኣካል ዝተራኸብሉ  ቦታ ተወሲዱ። ካልኦት ምንጭታት ከም ዝጠቐስዎ ከኣ ብወገን መንግስቲ ኢትዮጵያ ዝዛተ ኣካል፡ ጀነራል ጌታቸው ጉዲና ብዝበሃል ሓደ ካብ ላዕለዎት ኣዘዝቲ ሰራዊት ኢትዮጵያ ዝምራሕ እዩ።

ኣዲስ ስታንዳርድ ከም ዝገለጸቶ፡ ቅድሚዚ 2ይ  ዙር ዘተ፡ ኣብ ዝሓለፈ ሰለስተ ሰሙናት ላዕለዎት ኣዘዝቲ  ክልል ኦሮሞን ክልተ ካብ ሰራዊት ናጽነት ኦሮሞን ብስቱር ክዛተዩ ከም ዝጸንሑን ዘተኦም ኣውንታዊ ውጽኢት ከም ዝነበሮን ተሓቢሩ። እቶም ኣብቲ ናይ ቅድመ-ወግዓዊ ርክብ ዝተሳተፉ ኣካላት እንተደኣ እዚ 2ይ ዘተ ተዓዊቱ ኣብ ምክታም ስምምዕ ተበጺሑ ኣብቲ መድረኽ ከም ዝርከቡ ተገሊጹ።

ዞባዊ ትካል ኢጋድ ካብቶም ቀንዲ ኣቀራረብቲ ናይዚ 2ይ ዙር ዘተ ኮይኑ፡ ናይቲ ትካል ፈጻሚ ዳይረክተር ኢትዮጵያዊ ዶር ወርቅነህ ገበየሁ ምስ ክልቲኦም ወገናት ጥቡቕ ርክብ ስለ ዘለዎ፡ ናይቲ ርክብ ናይ ምዕዋት ዕድል ሰፊሕ ምዃኑ እቶም ዲፕሎማሲያዊ ምንጭታት ይግምቱ።

ኣብ ዝሓለፈ ወርሒ ጉንበት 2023 ኣብ መንጎ እዞም ኣካላት ዝተኻየደ ቀዳማይ ርክብ፡ ኣብ ስምምዕኳ እንተዘይበጽሐ፡ ክልቲኦም ወገናት ኣብ ዘውጽእዎ መግለጽታት፡ እቲ ርክብ ኣንታዊ ከም ዝነበረ ብምጥቃስ ከም ዝቕጽልዎ ቃል ምእታዎም ዝዝከር እዩ።

ፈደራላዊ መንግስቲ ኢትዮጵያ ቅድሚ ሓደ ዓመት ምስ ትግራይ ኣብ ደቡብ ኣፍሪቃ ውዕል ሰላም ከቲሙ፡ ሎሚ ድማ ምስ ሰራዊት ናጽነት ኦሮሞ ዘተ ክጅምር እንከሎ፡ ኣብ ክልል ኣምሓራ ከኣ ኣብ ሓያል ውግእ ኣትዩ ከም ዘሎ ይፍለጥ።

ኣብ ውድብ ሕቡራት ሃገራት፡ ብጉዳይ ህጻናት ዝግደስ ትካል ዩነሴፍ፡ ሕብረተሰብብ ዓለም ህጻናት ሱዳን ካብቲ ብሰንኪ ውግእ ዝሓልፍዎ ዘለዉ መከራ ንምድሓን ኣባርክተኦም ከሕይል ጸዋዒት ኣቕሪቡ። ናይቲ ትካል መግለጺ ኣተሓሒዙ “ህጻናት ሱዳን ብሰንክ’ቲ ዘይፈጠርዎ ውግእ ከቢድ ናይ ህይወት  ዋጋ ይኸፍሉ ኣለዉ’ውን” ኢሉ።

መግለጺ ዩነሴፍ ኣተሓሒዙ ኣብዚ እዋንዚ ሱዳን ብደረጃ ዓለም ዝለዓለ ቁጽሪ ህጻናት ዝተመዛበሉላ ሃገር ኮይና ከምዘላ ኣስፊሩ፡ 3 ሚልዮን ህጽናት ካብቲ ዝወርዶም ዘሎ ግህሰት ንምድሓንን መግቢ፡ ውሑስ መዕቆብን ጥዕናን ንምርካብን ኣብ ኣብ ውሽጢ ሃገርን ወጽእን ናብ ዝተፈላለዩ ኩርነዓት ይሃድሙ ከምዘለዉ  ጠቒሱ።

ምስዚ ብዝተተሓሓዘ ኣብዚ እዋንዚ ኣብ ሱዳን 14 ሚልዮን ህጻናት ህጹጽ ህይወት ናይ ምድሓን ሰብኣዊ ሓገዝ ይደልዩ ከም ዘለዉ ገሊጹ። መብዝሕትኦም ኣብ ትሕቲ ናይ ሞት፡ መቑሰልትን ግዱድ ዕስክርናን ሓደጋ ዝነብሩ ዘለዉ እዮም። እቲ ጸገም ጾታዊ ዓመጽ እውን ዘጠቓልል ኮይኑ፡ ብፍላይ ድሕሪ ውግእ ኣብ ካርቱም፡ ዳርፉርን ኮርዶፋንን ምሕያሉ ድማ እቲ ኣብ ልዕሊ ህጽናት ዝወርድ ዓመጽ መሊሱ ይገድድ ከም ዘሎ እቲ መግለጺ ኣቃሊዑ።

ኣብዚ እዋንዚ 19 ሚልዮን ህጽናት ሱዳን ካብ መኣዲ ትምህርቲ በዂሮም ኣለዉ። እዚ ከኣ ሱዳን ብደረጃ ዓለም ኣብ ዝለዓለ ትምህርታዊ ቅልውላው ዝወደቐት ሃገር ኮይና  ተመዝጊባ ኣላ። እዚ ከምዚሉ እንከሎ ዩነሴፍ ኣብ ሱዳን ኮነ ጐረባብቲ ሃገራት ህይወት ህጽናት ንምድሓን ናይ ጽሩይ ማይ፡ ሕክምና፡ መግቢ፡ ውሑስ መጽለልን ትምህርትን ሓገዝ ይገብር ከም ዘሎ፡ እንተኾነ ናይ ቀረብ ሕጽረት ከም ዘጋጠሞ   ኣፍሊጡ።

ብዘይካዚ ከም ናይ ኮሌረላን ዓሶን ዝኣመሰሉ ሕማማት ኣብ ሱዳን የስፋሕፍሑ ስለ ዘለዉ፡ በዚ ሓደጋ ይጥቅዑ ካብ ዘለዉ ህጻናት መብዛሕትኦም ትሕቲ 5 ዓመት ዝዕድሚኦም ምዃኖም ዩነሴፍ ኣስፊሩ።

 ገዲም ተጋዳላይ ኸሊፋ ዑስማን፡ ዓርቢ 3 ሕዳር 2023  ብሕማም ምኽንያት ከም ዝዓረፈ ተረዲእና ብመሪር ሓዘን ተቐቢልናዮ።

ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ፡ ነቲ ተጋዳላይ ኸሊፋ ዑስማን ስለ ናጽነትን ሃገራዊ ክብርን ኤርትራ ዘበርከቶ ሰፍ ዘይብል ተወፋይነትን፡ ንህዝቢ ኤርትራ ዝሃቦ ሰፊሕ ኣገልግሎትን እናዘከረ ናይዚ መሪር ሓዘን ተኻፋልነቱ ይገልጽ።

ተጋዳላይ ከሊፋ ዑስማን፡ ካብ ስሳታት ጀሚሩ ኣብ ሃገራዊ ምንቅስቓስ ተመሃሮ ኤርትራ ክነጥፍ ድሕሪ ምጽናሕ፡ ብ1971 ኣብ እዋን ቀዳማይ ሃገራዊ ጉባኤ ተሓኤ ናብ ሜዳ ክስለፍ እንክሎ፡ ኣብ ኢጣልያ ብመሃንድስነት ትምህርቱ ኣጠናቂቑ፡ ኣብ ፊያት ካምፓኒ ተቖጺሩ ጀሚርዎ ዝነበረ ስራሕ ጠንጢኑ እዩ ተሰሊፉ። ድሕሪ ምስላፉ ኣብ ሃገራዊ ሰውራዊ ባይቶ ኮይኑ፡ ኣብ ዝተፈላለየ ጽፍሕታት ተሓኤ፡ ኣውራ ድማ ኣብ ምምሕዳር ጸጥታ፣ ኣብ ምጣኔ ሃብታዊ ቤት ጽሕፈት፣ ኣብ ክፍሊ ምርምርን መጽናዕትን፣ ኣብ ዜናዊ ጉዳያት ቤት ጽሕፈት ብዓቢ ብቕዓትን ብተወፋይነትን ኣገልጊሉ። ሓው ኸሊፋ ዑስማን ብዕምቈት ፍልጠትን፡ ብስፍሓት ፍልስፍናዊ ርእይቶን ዝፍለጥ፡ ዝተፈላለየ ቋንቋታት ብፍላይ ድማ ዓረበኛ ዝመልኽ ዓቢ ናይ ስነ-ጽሑፍ ክኢላ ተቐላሳይ ምንባሩ ዝምስከረሉ እዩ።

እንሆ እዋን ኣኺሉ፡ ኣብታ ምሉእ ዕድሜኡ ዝኸፈለላ ሃገር፣ ምስቲ ምሉእ ዕድሜኡ ዘገልገሎ ህዝቢ፣ ኣብ ናጻ ኤርትራ ህይወት ከስትማቕርን መሬት ሃገሩን ከረግጽ ዝተነፍገ ተጋዳላይ ኮይኑ ኣብ ግዳም ዓሪፉ ኣሎ።

ብዕረፍቲ ተጋዳላይ ኸሊፋ፡ ዑስማን ኣብ መላእ ስድራቤት፣ ቤተ ሰብን፡  መቓልስቲ ብጾቱን፡ ወሪዱ ዘሎ ሓዘን፡ ከቢድ ምዃኑ እናተረዳኣና፡ ኣኻእሎን ጽንዓትን ይሃብኩም ይሃበና፡ ጠሉ ይግደፈልኩም ንብል።

ንተጋዳላይ ከሊፋ ዑስማን ከኣ መንግሰተ ሰማይ የዋርሶ!  

ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ

ገረዝጊሄር ተወልደ

ኣቦ መንበር

ብምኽንያት ቀዳማይ ዓመት ምኽታም ስምምዕ ምቁራጽ ህውከትን ተጻብኦን ምርግጋጽ ቀጻሊ ሰላምን ፕሪቶሪያ ብዝምልከት፡ ኣብ ኢትዮጵያ ዝርከባ ኤምባሲታት፡ ኣወስትራሊያ፡ ካናዳ፡ ደንማርክ፡ ፊንላንድ፡ ጃፓን፡ ነዘርላንድስ፡ ኒውዘላንድ፡ ኖርወይ፡ ስዊደንን ዓባይ ብሪታንያን ነቲ ናይ ክልተ ዓመታት ውግእ ጠጠው ዘበለ ስምምዕ ኣፍልጦ ንምሃብ  ብ2 ሕዳር 2023 ናይ ሓባር መግለጺ ኣውጺአን።

እቲ ናይ ሓባር መግለጺ ነቲ ስምምዕ ዘለዎ ደገፍ ገሊጹ፡ ኩሎም ወገናት ድሕሪቲ ታሪኻዊ ስምምዕ ንዘርኣይዎ ኣበርክቶ ኣፍልጦ ከም ዝህብ ጠቒሱ። ስምምዕ ፕሪቶርያ ድምጺ ብረት ዘቋረጸን ንቐጻሊ ሰላም እቲ ዞባ ባይታ ዘንጸፈን ምዃኑ ድማ ኣመልኪቱ። መግለጺ ኣተሓሒዙ እዚ ዝኽሪ ቀዳማይ ዓመት፡ ነቲ ዝተረጋገጸ ዓወት ንምዕቃብ፡ ዝተረፈ ብደሆታት ንምንጻርን መጻኢ ኣበርክቶ ንምዝያድን ዕድል ዝኸፍት ምዃኑ ከኣ ኣንጸባሪቑ።

ብምትሕሓዝ ድማ ኣብ መጻኢ ኣብ መዳያት፡ ምፍታሕ ዕጥቅን ምጥያስን፡ ቀጻሊ ፖለቲካዊ ምይይጥ፡ ምውጻእ ሰራዊት ኤርትራን ካብ ሰራዊት ኢትዮጵያ ወጻኢ ዝኾኑ ዕጡቓት ሓይልታትን ካብ ትግራይ፡ ምምላስ ብሰንኪ ውግእ ካብ መረበቶም ዝተመዛበሉ ተጋሩ፡ ምሕጋዝ ናይ ውግእ ግዳያትን ዝኣመሰሉን ዝያዳ ክስራሕ ከም ዝድግፍ እቲ መግለጺ ኣስፊሩ።

እቶም ኤምባሲታት፡ ነቲ ስምምዕ ንምትግባር ሃገራቶም፡ ምስ መንግስቲ ኢትዮጵያ፡ ግዝያዊ ምምሕዳር ትግራይ፡ ሕብረት ኣፍሪቃን መሓዙት ዘይመንግስታዊ ማሕበራትን ይሰርሓ ከም ዘለዋ እቲ ናይ ሓባር መግለጺ ጠቒሱ።  ዝምልከቶም ፈረምቲ ወገናት ስምምዕ ፕሪቶሪያ ምሉእ ብምሉእ ኣብ ግብሪ ንከውዕል ክሰርሑ ድማ እቲ መግለጺ ጸዊዑ።

ምዝካር ቀዳማይ ዓመት ስምምዕ ፕሪቶሪያ፡ ኣብ ሰሜን ኢትዮጵያ መንገዲ ሰላም ዝኸፈተ ምዃኑ ንምምልካት ጥራይ ዘይኮነ፡ ኣብ ክልላት ኣምሓራን ኦሮሚያን ዘሎ ኩነታት እውን ብሰላም ንክፍታሕ ዘተባብዕ  ምዃኑ እቲ መግለጺ ኣዘኻኺሩ

ኣብ መንጎ ፈደራላዊ መንግስቲ ኢትዮጵያን ህዝባዊ ወያነ ሓርነት ትግራይን ብ2 ሕዳር 2022 ኣብ ደቡብ ኣፍሪቃ ከተማ ፕሪቶርያ ብዛዕባ ዝተፈረመን ጌና ኣብ መስርሕ ዘሎን፡ ስምምዕ ምቁራጽ ተጻብኦን ምርግጋጽ ቀጻሊ ሰላምን  ዝተፈላለዩ ወገናት ሚዛኖም ይህቡ ኣለዉ።

እቲ ንክልተ ዓመታት ኣብ ትግራይ ዝቐጸለ ውግእ በዚ ስምምዕዚ ስለ ዝተቛረጸ፡ ካብቲ እንተዝቕጽል ክስዕብ ዝነበሮ ተወሳኺ ህልቂትን ዕንወትን ዘድሓነ ስለ ዝኾነ፡ እቲ ዝዓበየ ኣውንታዊ ገጹ ምዃኑ ናይ ብዙሓት እምነት እዩ። ብዘይካዚ ኣብ ልዕሊ ተጋሩ ዝፍጸም ዝነበረ ጃምላዊ ማእሰርቲ ምቁራጹን ተኣሲሮም ዝነበሩ  ምፍተሖምን፡ ከም ኣገልግሎት ተለፎን፡ ባንክ፡ ሕክምና፡ ትራንስፖርትን ዝኣመሰሉን ናብ ንቡር ምምላሶምን፡ ግዝያዊ ምምሕዳር ትግራይ ተመስሪቱ፡  ሓያሎ መንግስታዊ ትካላት ናብ ንቡር ምምላሶም’ውን  ከም ኣውንታዊ ውጽኢት ናይቲ ስምምዕ ዝግለጹ ዘለዉ እዮም።

ብኣንጻሩ በቲ ስምምዕ መሰረት ክትግበሩ ካብ ዝነበሮም፡ ከባብታት ወልቃይትን ራያን ናብ ምምሕዳር ትግራይ ዘይምምላሶምን እቶም ካብኡ ዝተመዛበሉ ነበርቲ ናብ መረበቶም ተመሊሶም ዘይምጥያሶምን ከኣ ካብቶም ኣብ ኣተገባብራ እቲ ስምምዕ ብኣሉታ ዝግለጹ ዘለዉ እዮም።  ምስዚ ብዝተተሓሓዘ በቲ ውዕል መሰረት ዕጡቓት ሓይልታት ኣምሓራን ሰራዊት ኤርትራን መሊኦም ካብ ትግራይ  ዘይምውጸኦም ከም ዘይተተግበረ ነጥቢ ናይቲ ስምምዕ ዘዛርብ ዘሎ እዩ። ብዘይካዚ መስርሕ ትግባረ  ናይቲ ስምምዕ ክከታተል ብሕብረት ኣፍሪቃ ቆይሙ ዝነበረ ላዕለዋይ ወተሃደራዊ ተቖጻጻሪ ኮሚተ ቀልጢፉ ስራሑ ምቁራጹን ንጉዳይ ንምጽራይ ናይቲ ዝወረደ ጥፍኣትን ተሓታትነትን ዝምልከት ኣቓልቦ ዘይምሃብን ኣዛራቢ ኮይኑ ዘሎ እዩ።

በቲ ካልእ ወገን ድማ በቲ  ስምምዕ መሰረት ሰራዊት ትግራይ በቲ ዝድለ ደረጃ ዕጥቁ ኣይፈትሐን ዝብል ስምዕታ ጌና ኣዛራቢ ኮይኑ ዘሎ እዩ።

ድሕሪዚ ብኣወሃሃድነት ሕብረት ኣፍሪቃን ተዓዛብነት ውድብ ሕቡራት ሃገራት፡ ሕብረት ኤውሮጳ፡ ኣሜሪካን ካለኦት ግዱሳት ሃገራትን ዝተኸተመ ስምምዕ ፕሪቶርያ፡ ኣብቶም ሓቢሮም ኣንጻር ትግራይ ክዋግኡ ዝጸንሑ ሓይልታት ናይ ኣሰላልፋ ለውጢ ዘኸተለ ኮይኑ፡ ንፖለቲካዊ ኩነታት ትግራይ እውን ናብ ሓድሽ ምዕራፍ ዘእተወ ኮይኑ ዝቕጽል ዘሎ መስርሕ እዩ።

ሃላ ኣል-ካሪብ ኣብ ቤት ምኽሪ ጸጥታ ክፉት ምይይጥ ሓሳባ እናቕረበት

ብመሰል ደቂ ኣንስትዮ እትሕለቕ፡ ሃላ ኣል ካሪብ፡ ቤት ምኽሪ ጸጥታ ሕቡራት ሃገራት፡ ኣብ ሱዳን ብሰንክቲ 6ይ ወርሑ ሒዙ ዘሎ ውግእ ሕድሕድ ይፍጸም ዘሎ ገበናት ውግእ ብመንጽር ዓለም ለኻዊ ሕግታት ንከጽንዖ መጸዋዕታ ምቕራባ ካብቲ ቤት ምኽሪ ዝተረኽበ ሓበሬታ ከም ዘረደአ ሱዳ ትሪቡን ጠቒሳ።

ኣል ካሪብ ዞባዊ ዳይረክተር ተበግሶ ንጉዳይ ደቂ ኣንስቶ ኣብ  ቀርኒ ኣፍሪቃ፡ ነዚ መጸዋዕታ ዘቕረበት ብ25 ጥቅምቲ 2023 ኣብ ቤት ምኽሪ ጸጥታ ሕቡራት ሃገራት  ኣብ ዝተኻየደ ክፉት ምይይጥ እዩ። ኣብቲ ክትዕ እታ ዞባዊት ዳይረክተር፡ እቲ ብቤት ምኽሪ ናይቲ ገበንናት ተሓተቲ ኣብ ምቅላዕ ንክሰርሕ ጸዊዓ። ብምትሕሓዝ ድማ እቲ ምጽራይ ደረጃኡ ብዝሓለወ ዓለም ለኻዊ ሕጊ ናጻን ዘይሻራ ብዘይብሉን ክኸውን ጸዊዓ።

ኣተሓሒዛ ድማ እቲ ዝግበር ምጽራይን እገዳን፡ ኣብ ጉዳይ ጾታው ወሲባውን ዓመጻት ደቂ ኣንስትዮ ዝሕተቱ ኣካላት ብንጹር ኣብ ግምት ዘእተወ ክኸውን ጸዊዓ። ኣል ካሪብ መግለጺኣ ብምቕጻል፡ ሚልዮናት ሱዳን ደቂ ኣንስትዮ ህይወተን ንብረተንን ከም ዝሰኣናን እተን ብህይወት ዝተረፋ ድማ መሰረታዊ ቀረባት ክረኽባ ከም ዘይከኣላ ዘርዚራ። ሕጂ እውን እቶም ካብቲ ዝተመዛበለ ህዝቢ ዓብላሊ ብጽሒት ዘለዎም ኣደታትን ህጻናትን እቲ ዝተሓተ መሰረታዊ ሰብኣዊ ቀረባት ይጽበዩ ከምዘለዉ ኣብሪሃ።

ስእሊ ካብ መርበብ ሕብረት ኤውሮጳ

ላዕለዋይ ወኪል ሕብረት ኤውሮጳ  ጆሴፍ ቦረል፡ ኣብ ዘውጽእዎ መግለጺ ኣብ ኢትዮጵያ ክልል ኣምሓራ ይካየድ ብዘሎ ቀጻሊ ጐንጺ ይወርድ ብዘሎ ግህሰት ሰብኣዊ መሰልን ይኽተል ብዛዕባ ዘሎ ሞት ሰባትን ብዝሓደሮም ተሪር ሻቕሎት  መግለጺ ኣውጺኦም።

በቶም ኤውሮጳዊ ላዕለዋይ ሓላፊ ዝወጸ መግለጺ፡ ኣብ ኢትዮጵያ ህጹጽ ኩነታት ካብ ዝእውጅ ንደሓር ብዝተኻየደ ሰፊሕ ወፈራ ዝተኣስሩ ኢትዮጵያውያን ንክፍትሑ፡ ብሕብረት ኣፍሪቃ፡ ብኮሚሽን ሰብኣዊ መሰል ኢትዮጵያን ሃገራዊ ኮሚሽን ዘተ ኢትዮጵያን፡ ብተደጋጋሚ መሰል ሲቪል ሕብረተሰብ ንክሕሎን ህውከት ንክቋረጽን ክቐርብ ንዝጸንሐ መጸዋዕታታት ሕብረት ኤውሮጳ’ውን ዝቕበሎ  ምዃኑ ሓቢሩ።

እቲ መግለጺ ኣተሓሒዙ ሕብረት ኤውሮጳ ኣብ ኢትዮጵያ፡ ምስ ዝኾነ ልዝብ፡ ዕርቅን ሰላምን ዘምጽእ ፖለቲካዊ መፍትሒ ንምምጻእ ዝካየድ መስርሕ ክተሓባበር ቅሩብ ምዃኑ ሓቢሩ። ኢትዮጵያውያን መንገዲ ሰላምን ዘተን ክኽተሉ ድማ ኣትሪሩ ጸዊዑ።

እዚ ከምዚሉ እንከሎ፡ ኮሚሽን ሰብኣዊ መሰል ውድብ ሕቡራት ሃገራት ብወገኑ፡ ኣብ ኩሉ ኩርነዓት ኢትዮጵያ ዝረኣዩ ዘለዉ ሰብኣዊ ጥሕሰታት፡ ብዘይኣድልዎን ብብቕዓትን ክጻረዩን ዝምልከቶም ኣካላት ከኣ ኣብ ቅድሚ ሕጊ ተሓተቲ ንክኾኑ ተሪር መጸዋዕታ ኣቕሪቡ።

ሕብረት ኤውሮጵ ምስ መበል 78 ጠቕላላ ጉባአ ባይቶ  ሰብኣዊ መሰል ሕቡራት ሃገራት ዝተተሓሓዘ  ኣብ ዘውጸኦ መግለጺ፡ ብዛዕባ   ኩነታት ሰብኣዊ መሰል ኣብ ኤርትራ ዝለዓለ ሻቕሎት ከም ዝሓደሮ  ኣፍሊጡ። በቲ ኩነታት ሰብኣዊ መሰል ኤርትራ ንክከታተል ብሕቡራት ሃገራት ዝተመዘ ኣካል ናብቲ ኣኼባ ብዝቐረበ ጸብጻብ መሰረት፡ ኣብ ኤርትራ ጌና ብዙሓት ሰባት ብጃምላ ይእሰሩን ብዘይፍሉጥ ኩነታትን ኣብ ዘይፍሉጥ ቦታትን ይስወሩን ምህላዎም፡ ሕብረት ኤውሮጳ ምርድኡ ኣፍሊጡ።

ሕብረት ኤውሮጳ ኣብዚ መግለጺኡ መንግስቲ ኤርትራ ነቶም ተሰዊሮም ዘለዉ ናብ መድረኽ ብምምጻእን ነቶም ብዘይፍርዲ ብጃምላ ተኣሲሮም ዘለዉ ድማ ናብ ፍርዲ ብምቕራብ ስጉምቲ ንክወስድ ተሪር መጸዋዕታ ኣቕሪቡ። ብጃምላ ምእሳርን ምስዋርን፡ መሰል ሓሳብካ ምግላጽ፡ ምእካብን ምውዳብን ምንፋግን ኩሎም ዓለም ለኻዊ ሕግታት  ሰብኣዊ መሰል ዝግህሱ ምዃኖም ድማ ኣብቲ ንኤርትራ ብትሪ ዘጠንቀቐሉ መግለጺ ኣስፊሩ።

ምስዚ ብምትሕሓዝ ድማ እቲ ኣብ ኤርትራ ዝዝውተር ዘሎ ግዱድ ውትህድርናን ናይ ትሕቲ ዕድመ ህጻናት ዕስክርናን፡ ብሓፈሻ ነቲ ህዝቢ ብፍላይ ድማ ንመንእሰይ ኤርትራ ኣብ ጨንቂ ኣውዲቕዎ ዝጸንሐን ዘሎን ከምኡ እውን ቀንዲ ጠንቂ ስደት ምዃኑ ብሰፊሑ ዘርዚሩ።

እቲ ሕብረት መንግስቲ ኤርትራ ብመሰረት እቲ ላዕለዋይ ኮሚሽን ዶብ ኤርትራን ኢትዮጵያን ዝወሰኖ፡  ኣብ ትግራይ ዝተረፈ ሰራዊቱ ጠቕሊሉ ንከውጽእ ኣዘኻኪሩ። ነቲ ኣጋጣሚ ተጠቒሙ ድማ ኣብ ግዜ ውግእ ኣብ ትግራይ ብዕጡቓት ሓይልታት ዝተፈጸሙ ኩሎም ሰብኣዊ ግህሰታት ብናጻን ኣፍልጦ ዘለዎ ኣካልን ተመርሚሮም ክጻረዩ ጸዊዑ።

ካብ ዝተፈላለዩ ኩርነዓት ዓለም ናብ ኢትዮጵያ ዝገሹ ኤርትራውያን ናብ ኣዲስ ኣበባ “ኣይተኣትዉን” እናተባህሉ ካብ መዓርፎ ነፈርቲ ነናብ ዝመጽዎ ይምለሱ ከም ዘለዉ፡ ኣብ ጉዳያት ሰብኣዊ መሰል እትነጥፍ ኤርትራዊት ወይዘሮ ኤልሳ ጭሩም ሓቢራ። በዚ መሰረት፡ ናብ ኢትዮጵያ ናይ ምጋሽ መደብ ዘለዎም ኤርትራውያን ኩነታት ክሳብ ዝቕየር ጉዕዘኦም ከቋርጹ ኣተሓሳሲባ።

እዚ ከምዚሉ እንከሎ፡ ሓይልታት ጸጥታ ኢትዮጵያ ኣብ ኣዲስ ኣበባ ካብ ዝነብሩ ኤርትራውያን ምእሳር ከም ዝጀመሩ ብዝተፈላለያ ማዕከናት ዜና ይሕበር ኣሎ። እቶም ዝተኣስሩ ኣብ ዘይሕጋዊ ሸርፊ ገንዘብ ክሳተፉ ዝጸንሑ እዮምኳ እንተተባህለ፡ እቲ ኩነታት ንብዙሓት ኤርትራውያን እውን ዝጸልው ኩይኑ ከም ዘሎ ተፈሊጡ ኣሎ። ብሰንክዚ ብዙሓት ኤርትራውያን ካብ ኣዲስ ኣበባ ዝሓሸ ውሑስ እዩ ናብ ዝብልዎ ክልላት ኢትዮጵያን ኣብ ዳባት ናብ ዝርከብ መደበር ስደተኛታትን  ይብተኑ ከም ዘለዉ’ውን ተፈሊጡ። ብዙሓት ወገናት እቲ ኣብ ውግእ  ኢትዮ-ኤርትራ1998-2000 ዝተራእየ ምክልባት ኤርትራውያን ከይድገም ይሰግኡ ኣለዉ።

ብኻልእ ወገን ድማ ኣብቲ ኣብ ክልል ኣምሓራ መደበር ስደተኛት ኤርትራውያን ኣለምዋጭ ተዓቚቦም ዘለዉ ኤርትራውያን ኣብ ከቢድ ስግኣት ከም ዝወደቑ፡ ናብ ዝኸድዎ ጠፊእዎም ከም ዝተጨነቑን ደገፍቲ ህግደፍ ድማ ዘይጭበጥ ሓበሬታ እናዘርግሑ ናብ ኤርትራ ንክምለሱ ይጉስጉስዎም ከምዘለዉ ተሓቢሩ።

ናይዚ ኩሉዚ ዘይህዱእ ኩነታት ጠንቂ ብሓፈሻ ካብ 2018 ዝጀመረ ዘይግሉጽን ዘይትካላውን ዝምድና ኤርትራን ኢትዮጵያን ኮይኑ፡ ብፍላይ ድማ  መንግስቲ ብልጽግና ኣብዚ ቀረባ ግዜ ናይ ወደብ ዓሰብ ተጠቃምነት ጥራይ ዘይኮነ፡ ናይ ቀይሕ ባሕሪ ዋንነት ብዝምልከት ኣልዒልዎ ዘሎ ሓደገኛን ናብ ዝለዓለ ወጥርን ወተሃደራዊ ምትፍናንን ገጹ ከይዓርግ ዘስግእን ኣጀንዳ እዩ።

ፈጻሚ ሽማግለ ሰዲህኤ ብ21 ጥቅምቲ 2023 ኣብ ዘውጸኦ ጋዜጣዊ መግለጺ፡  “ተጠቃምነት  ኣፍደገ ባሕሪ ኣብ ዝምልከት፡ ንልኡላውነት ኤርትራ ብዘይጻባእን ብዓለም ለኻዊ ውዕላት ብዝግዛእን ስምምዓት ኢትዮጵያ ክትጥቀም እሞ ክልቲኡ ህዝብታት ሓቢሩ ዝዓብየሉ ኩነታት ምፍጣር ከም ዝከኣል ርዱእ ምዃኑ ተገንዚቡ።”  ዝብል ሓሳብ ምስፋሩ ዝዝከር እዩ።