http://ascenteq.com/project/epdp

ሓላፊ ትካል ሰብኣዊ ረዲአት ሕቡራት ሃገራት ማርቲን ግረፊት ሓገዝ ዝጸዕና መካይን ናብ ትግራይ ክንቀሳቐሳ ሓቲቶም። እዞም ኣብ ሕቡራት ሃገራት ናይ ህጹጽ ረዲአት ሓላፊ ማርቲን ግረፊት፡ ኣብ ትግራይ ጥሜት ጉድኣት የውርድ ከም ዘሎ ከም ዝርድኡ ንማዕከን ዜና ሮይተርስ ሓቢረምዎ።

እቶም ሓላፊ “ኣብ ትሕቲ ወግዓዊ ዘይኮነ እገዳ  ናብ እትርከብ ትግራይ”፡  ክበጽሕ ካብ ዝግበኦ ሰብኣዊ ሓገዝ 10% ጥራይ ናብቶም ሓገዝ ዝጽበዩ ሰባት ከም ዝበጸሐ ነቲ ማዕከን ዜና ሓቢረምዎ። ኣተሓሒዞም ከኣ ህጹጽ ሕተኦም ሓገዝ ዝጸዓና መካይን ናብ ትግራይ ዝንቀሳቐሳሉ ኩነታት ክፍጠር ምዃኑ ኣመልኪቶም።  እዚ ጸገም ሰብ ዝሰርሖ ስለ ዝኾነ መንግስቲ ክፈትሖ  ከም ዝግበኦ  እዞም ሓላፊ ሰብኣዊ ረዲአት ኣመልኪቶም።

 ኣብ ትግራይ ቅድሚ 10 ኣዋርሕ ውግእ ካብ ዝጅመር ንነጀው፡ ብኣሸሓት ዝቑጸሩ ሰባት ከም ዝሞቱን ብሚልዮናት ዝቑጸሩ ድማ ህጹጽ ሰብኣዊ ሓገዝ ከም ዘድልዮምን ዘመልከት ጸብጻባት ክቐርብ ከም ዝጸንሐ እውን ኣብ መግለጺ ናይዞም ሓላፊ ተጠቒሱ።  እቶም ሓላፊ ዓጸቦ ዘጋጥሞም ሰባት ክሳብ 400 ሺሕ ክበጽሑ እዮም ዝብል ግምት ነይሩና ኢሎም። እዚ ግና ከኣ ስሩዕ ሓገዝ ክቐርብዩ ብዝብል ሕሳብ ዝቐረበ ግምት እዩ ነይሩ ኢሎም።

ግረፊትስ፡ ኣብ ትግራይ ናይ ጥረ ገንዘብ፡ ነዳዲ፡ ተሽከርከርትን ወግዓዊ ዘይኮነ ናይ ሰብኣዊ ሓገዝ እገዳን ኣጋጢሙ ከም ዘሎ ጠቒሶም፡ ብሰንክዚ ሕጽረታት’ዚ  ኣጋጢሙ ዘሎ ጥሜት ከጋጥም ዝግመት እዩ ኢሎም። ፈደራላዊ መንግስቲ ኢትዮጵያ ብወገኑ ኣብ ትግራይ ዝኾነ ናይ ሓገዝ እገዳ ከምዘይተግብረ  ሓቢሩ፡ እኳደኣ መስርሕ ምቕራብ ረዲአት ንምቅልጣፍ 7 ዝነበረ መቆጻጸሪ ነቑጣታት ናብ 3 ከም ዘውረዶ ክገልጽ እዩ ጸኒሑ።

መንግስቲ ኢትዮጵያ በወገኑ ናብ ትግራይ ሓገዝ ጽዒነን ምስከዳ ዘይተመልሳ ተሽከርከርቲ ኣብ ትግራይ እንታይ ይሰርሓ ከም ዘለዋ ኣይነጸረለይ ዝብል ስምዕታ ኣቕሪቡ። ክልላዊ መንግስቲ ትግራይ ብወገኑ እተን መካይን ዘይተመልሳሉ ምኽንያት መምለሲ ነዳዲ ስለ ዝሰኣና እየን ዝብል መልሲ ምሃቡ ዝዝከር እዩ። ነዚ ዝምልከት ጸብጻብ ሑቡራት ሃገራት ብወገኑ፡  እተን ተሽከርከርቲ ኣብ ጉዕዞአን ክልተ ግዜ ተኹሲ ከም ዝተኸፍተንን ደቂ ትግራይ መራሕቲ መካይን ኣብ ክልል ዓፋር ዝተኣስርሉ ኣጋጣሚ ከም ዝተፈጥረን ይሕብር።

ኣብ ዝተፈላለዩ ኩርነዓት ዓለም ዝርከባ 30 ማሕበራት ናብ ዋና ጸሓፊ ኣንቶኒዮ ጉተረዝን ቀወምቲ ኣባላት ቤት ምኽሪ ጸጥታ ሕቡራት ሃገራትን ኣብ ትግራይ ዝረአ ዘሎ ህውከትን ጥሜትን ከብቅዕ ዝጽውዕ ቅሉዕ ደብዳበ ጽሒፈን።

ሳራህ ሸፈር ዋና ዳይረክተር ርክብ ዓለምለኸ ስደተኛታት፡ ነዚ ብ22 መስከረም 2021 ዝተላእከ ደብዳበ ጠቒሰን ከም ዝበለኦ፡  እቶም ዝተላእከሎም ኣካልት ውድብ ሕቡራት ሃገራት ኣብ ሰሜን ኢትዮጵያ ንእትርከብ ትግራይ ዝምልከት ስጉምቲ ክወስዱ መጸዋዕታ ቀሪቡ ኣሎ።

እዚ መልእኽቲ ኣብ ትግራይ ካብ ወርሒ ሕዳር 2020 ጀሚሩ፡ ኣብኡ ዝርከቡ ሰቪል ነበርቲ፡ ሓገዝ መግቢ፡ ኣገልግሎት ባንክን መራኸብታትን ከም ዝተቛረጾም ተጠቒሱ፡ ምስዚ ብምትሕሓዝ ከኣ ሓደ ሚልዮን ዝኸውን ህዝቢ ኣብ ጥሜት ኣትዩ ከም ዘሎን ብዙሓት ከኣ ኣብ ኣፍ ጥሜት በጺሖም ከም ዘለዉን ተንጸባሪቑ። በቲ ዝተኻየደን ጌና ዘዓረፈን ውግእ ጾታዊ ዓመጽን ጥምየትን መሳርሒ ውግእን ጠንቂ ምምዝባልን ይኸውን ከም ዘሎ ተጠቒሱ።

እተ 30 ማሕበራት ኣብዚ መልእኽተን፡ ዋና ጸሓፍን ኣባላትን ቤት ምኽሪን ጸጥታ ሕቡራት ሃገራት እዞም ዝስዕቡ ስጉምታት ክወስዱ ጸዊዐን። ተኹሲ ጠጠው ክብልን ኩሎም ሓይልታት ካብ ትግራይን ከባቢኡን ክወጹን፡ መንግስቲ ኢትዮጵያ ሓገዝ ዝኣትወሉ ኣፍደገታት ክኸፍት ኣብቲ መስርሕ ዕንቅፋት ከይፈጥርን፡ ናብ ትግራይ  ተቖጻጸርትን ብዛዕባቲ ዝተፈጸመ ሰብኣውን ሕጋውን ግህሰታትን ዘጻርዩ ኣካላትን ክኣትዉ ተጽዕኖኦም ከሕይሉን፡ ህዝባዊ ወያኒ ሓርነት ትግራይን ካለኦት ተቓወምቲ ኣካላት  ዝሳተፍዎ ዘተ ንክግበር ከተባብዑን ጸዊዐ።

ካብተን ኣብቲ መልእኽቲ ዝኸተማ ማሕበራት፡ ምሕዝነት ምህናጽ ሰላም፡ ባይቶ ኢትዮጵያዊ ማሕበረሰብ ንዕቤት፡ ግሎባላዊ ማእከል ሓላፍነት ንሓለዋ፡ ጀዊሽ ዓለም ለኻዊ ሓለዋ፡ ማእከል ግዳያት ስቓይ (ቶርቸር)፡ ጠቕላላ ቦርድ ቤት ክርስትያንን ማሕበረሰብን፡ ኮሚተ ስደተኛታትን ተጣየስትን ሕቡራት መንግስታት ኣሜሪካ፡ ማሕበር ግዱሳት ምሁራት ኣፍሪቃ፡ ኮሚተ ተግባር ሰቪላዊ ማሕበረሰብ፡ ትካል ሰዓብቲ ስደተኛታትን ተጣየስትን ኣስተምሃሪ ትካል ሰብኣዊ መሰላት ይርከበአን።

ኣብቲ ኣብ ትግራይ ዝካየድ ዘሎ ውግእ ኩሎም ወገናት ከቢድ ግህሰት  ሰብኣዊ መሰል ከም ዝፈጸሙ፡ ሚሸል ባቸለት፡ ላዕለወይቲ ሓላፊት ኮሚሽን ሰብኣዊ መሰል ሕቡራት ሃገራት ገሊጸን። እተን ኮሚሽነር ንሰን ዝመርሐኦ ትካል ሕቡራት ሃገራትን መንግስታዊ ትካል ኮሚሽን ሰብኣዊ መሰል ኢትዮጵያን ብሓባር ናይ ዘካየድዎ ውሱን መርመራ ጠቒሰን መግለጺ ከም ዝሃባ ተፈሊጡ።

ሓይልታት መንግስቲ ኢትዮጵያን ተሓባበርቶምን፡ ጃምላዊ ማእሰርቲ፣ ቅትለት፥ ጾታዊ ዓመጽ፣ ሰፊሕ ዝምታ፣ ምምዝባልን ምቕያድን ሲቪላውያን ፈጺሞም ክብላ ከሲሰን። እተን ኮሚሽነር ኣብቲ ኣብ  ጀነቫ ስዊዘርላንድ ዝተኻየደ ናይቲ ዝመርሐኦ ትካል ኣኼባ፡ ንሓይልታት ትግራይ እውን ኣብ ጐረባብቲ ክልላት ከይዶም ተመሳሳሊ በደላት ከም ዝፈጸሙ ጠቒሰን።

ኮሚሽነር ባችለር ኣብቲ ኣኼባ ውጽኢት ናይቲ ካብ 16 ጉንበት ክሳብ 20 ነሃሰ 2021 ዝተኻየደ ናይ ሓባር መርመራ ባሕቲ ሕዳር 2021 ከም ዝግለጽ ኣፍሊጠን። እቲ  ሓባራዊ መርመራ፡ ኣብ ከተማ መቐለን ምብራቓውን ደቡብውን ትግራይን፡ ከምኡ'ውን ከባብታት ውቕሮ፣ ሳምረ፣ ኣላማጣ፣ ቦራ፣ ዳንሻ፣ ሑመራን  ማይካድራን ዝተኻየደ ኮይኑ፡ ብወተሃደራት መንግስቲ ኢትዮጵያን መሻርኽቱን ኣብ ልዕሊኦም ከቢድ ግፍዒ ከምዝተፈጸመ ተነጊሩ። ብብዙሓት ወገናት ከቢድ ግህሰት ከምዝተፈጸማ ዝንገረላ፡ ጥንታዊት ከተማ ኣክሱም እትርከቦም ማእከላይን  ምብራቓውን ዞባታት ትግራይ ብሰንኪ ጸጥታዊ ጸገም ክብጻሕ ከምዘይተኻእለ ኣብቲ ዝቐረበ ጸብጻብ ተሓቢሩ።

ኣምነስቲ ኢንተርናሽናል ዝተባህለ ትካል፡ ኣብ ዝሓለፈ ወርሒ ለካቲት፡ ኣብቲ ኣብ ትግራይ ዝካየድ ዘሎ ውግኣት ዝተሳተፉ ሰራዊት ኤርትራ፡ ኣብ ኣክሱም ብኣማኢቲ ዝቑጸሩ ሰላማውያን ሰባት ከምዝቐተሉ ርግጸኛ ኮይኑ ሓበሬታ ሂቡ ምንባሩ ዝዝከር እዩ። መንግስቲ ኤርትራ ብወገኑ ነቲ ዝቐረቦ ክሲ ኣይተቐበሎን።

እቶም በቲ መርመራ ዝተኣከቡ ሰነዳት፡ ኣብ ልዕሊ ሰላማውያን ዝበጽሐ መጥቃዕቲ፣ ጃምላዊ ቅትለትን ምስዋርን ዝርከቡዎም፡ ብርክት ዝበሉ ከበድቲ ግህሰታት ሰብኣዊ መሰላት ምፍጻሞም ከምዘነጸሩ እተን ኮሚሽነር ኣረዲአን ።

ኮሚሽነር ኮሚሽን ሰብኣዊ መሰል ኢትዮጵያ ዶክተር ዳንኤል በቀለ ብወገኖም፡ እቲ ዝተኣከበ ሓበሬታ ኣብ መስርሕ ምትንታን ከም ዘሎ ብምጥቃስ  ብመሰረት ክልቲኦም ወገናት ዝበጽሑዎ ስምምዕ ዝመጽእ ዘሎ ወርሒ ሕዳር 2021 ውጽኢቱ ወግዓዊ ከም ዝኸውን ገሊጾም። እቶም ኮሚሽነር ሰብኣዊ መሰል ኢትዮጵያ፡ ኣባላት ቤት ምኽሪ ኮሚሽን ሰብኣዊ መሰልን ማሕበረሰብ ዓለምን ሕጂ'ውን ንስቓይ ኢትዮጵያውያን ፍታሕ ዝህብ ህዝቢ ኢትዮጵያ ምዃኑ ክትግንዘቡ ይግበኣኩም" ኢሎም። ምስዚ ብዝተጠሓሓዘ ኮሚሽነር ባችለር ብወገነን ኩሎም ወገናት፡ ብዘይቅድመኩነት ተጻብኦታት ብምቁራጽ፡ ነባሪ ፍታሕ ከናድዩ ጸዊዐን።

ኣብቲ ኣኼባ ዝተረኸቡ ዓቃቢ ሕጊ ፌደራላዊ መንግስቲ ኢትዮጵያ፡ ዶ/ር ጌዲዮን ጢሞቲዎስ ከኣ እቲ ኮሚሽን ዘካየዶ መጽናዕቲ መንግስታዊ ኣፍልጦ ዘይረኸበ'ዩ፡ ብምባል ከም ዘይቅበልዎ ከም ዝገለጹ ካብ ማዕከን ዜና ቢቢሲ ዝተረኽበ ሓበሬታ ኣገንዚቡ።

ኣባላት ናይ ዓለም መራሕቲ ዘይሻራዊ ጉጅለ (THE ELDERS) ኣብዚ  ቅንያት መግለጺ ኣውጺኦም። ኣብዚ ዘውጽእዎ መግለጺ፡ ቤት ምኽሪ ጸጥታ ውድብ ሕቡራት ሃገራት፡ ኣብ ውግእ ትግራይ ዝሳተፉ ዘለዉ ኣካላት፡ ተኹሲ ኣቋሪጾም ንክዛተዩ ዘተባብዕ ስጉምቲ ንክወስድ ሓቲቶም። ብመሰረቲ ብማዕከን ዜና ቢቢሲ ዝተዘርሐ ሓበሬታ፡  እዞም ኣባላት እቲ ጉጅለ ነዚ ሕቶዚ ዘቕረቡ፡ ዓለም ለኻዊ ሰላምን ድሕነትን ንምስፋን ግደ ቤት ምኽሪ ጸጥታ ብዝምልከት ኣብ ዝተኻየደ ርክብ እዩ። ቤት ምኽሪ ጸጥታ ብሓድነት ቅልውላዋት ኣብ ምፍታሕ ግደኡ ክገብር እውን ኣባላት እዚ ዘይሻራዊ ጉጅለ ጸዊዖም።

ኣብ ዓለም ይረኣዩ ካብ ዘለዉ ቅልውላዋት ተባሂሎም ኣብቲ ኣጋጣሚ  ካብ ዝቐረቡ ጉዳያት፡ ኣብ ርእስቲ ኣብ ትግራይ ዝካየድ ዘሎ ውግእ፡ ናይ ኣፍጋኒስታን፡ ሚንያማር፡ ከምኡ እውን ናይ ፍልስጤም  ተጸሪሖም። ናይዚ እዋንዚ ናይቲ ጉጅለ ዓበይቲ ሰባት መራሒት ናይ ኣየር ላንድ ናይ መጀመርያ ጓለንስተይቲ ፕረሲደንትን  ኣብ ሕቡራት ሃገራት ላዕለወይቲ ኮሚሽነር ሰብኣዊ መሰል ዝነበራን ሜሪ ሮቢንሰን  “ውግእ ጠጠው ምባል፡ ይረአ ንዘሎ ስቅያት ንምውጋድ መተካእታ ዘየብሉ መንገዲ እዩ” ኢለን።  ኣተሓሒዘን ከኣ ምስ ምግዳድ እቲ ውግእ ንሓለዋ ደቂ እንስትዮን በጽሕታትን ቀዳምነት ክወሃብ ኣትሪረን ተምሕጺነን።

እተን መራሒት ናይቲ ጉጅለ ኣተሓሒዘን፡ “ቤት ምኽሪ ጸጥታ ሕቡራት ሃገራት ቅድሚ ሕጂ ብሰንክቲ ውግእ ይወርድ ብዛዕባ ዘሎ ሰብኣዊ ግህሰትን ዋሕዲ መግብን መግለጺ ተዋሂብዎ እዩ። ብተወሳኺ እውን ኣብ ትግራይ ወሲባዊ ዓመጽን ጥሜትን ከም ናይ ውግእ መሳርሒ ምጥቃም ወሲኽካ ብዙሕ ግህሰት ይፈጸም ከም ዘሎ ተገሊጽሉ እዩ” ኢለን።

ኣብ ርእሲዚ  እቲ ቤት ምኽሪ ኣብ ባይታ ዘሎ ሓቂ ንክርዳእ ንትግራይ ወሲኽካ ኣብ ኢትዮጵያ ክበጽሕ እሞ ነቲ ኩነታት ህጹጽ ፖለቲካዊ መፍትሒ ክረኽበሉ ከም ዝግባእ ጠቒሰን። “ወተሓደራዊ መፍትሒ ግና ኣይረብሕን እዩ”  ኢለን።

ኣብቲ ኣጋጣሚ ተወካሊት ሕቡራት መንግስታት ኣሜሪካ ኣብ ቤት ምኽሪ ጸጥታ፡ ኣንበሳደር ሊንዳ ቶማስ ግሪንፊልድ “እዚ ጉጅለ ዓበይቲ ብጉዳይ ኢትዮጵያ ዘካይዶ ዘሎ ምምኽኻር ንድፎ ኢና።”  ኢለን። ኣተሓሒዘን ከኣ ፕረሲደንት ናጀርያ ነበር ኦሊሴንጎ ኦባሳንጆ ተወካሊ ሕብረት ኣፍሪቃ ኣብ ቅርኒ ኣፍሪቃ ኮይኖም ምምዛዞም ጽቡቕ መርኣያ እዩ ኢለን።

ኣብ ትግራይ ብ4 ሕዳር 2020 ዝጀመረ ውግእ 10ይ ወርሑ ዝሓዘ ኮይኑ፡ ኣብዚ እዋንዚ  ናብ ክልላት ዓፋርን ኣምሓራን ልሒሙ  ናይ ብዙሓት ሰባት ምምዝባልን ሞትን የኽትል ኣሎ።

ቤት ጽሕፈት ዜና ሰዲህኤ

ናይ ህዝቢ ዘይኮነ ክነሱ ናይ ህዝቢ መሲሉ ምቕራብ  ካብ መለለይታት ጉጅለ ህግደፍ ሓደ እዩ። ከምዚ ስለ ዝኾነ ኢና ከኣ ንዝምድና ህዝቢ ኤርትራን እቲ ጉጅለን “ዓይንን ሓመድን” ኢልና እንገልጾ። ነቲ ዝምድና ናብ ከምዚ ዝኣመሰለ ምርሕሓቕ ዘምጸኦ ከኣ ናይቲ ጉጅለ ብዙሕን ተደጋጋምን ጥልመታት እዩ።

ነቲ ኣብ መንጎ ህዝቢ ኤርትራን ጉጅለ ህግደፍን ዝጸንሐን ዘሎን ምርሕሓቕ ካብ ዝፈጥርዎ፡ ንኣብነት ንምጥቃስ ዝኣክል፡ ህዝቢ ኤርትራ ኣብታ ብቃልሱ ናጻ ኣውጺኡ ብድምጹ ልኡላውነት ዘልበሳ ሃገሩ ብሕገ-መንግስቲ ክመሓደር ክደሊ እንከሎ፡ እቲ ጉጅለ ብኣንጻሩ ሕገመንግስታዊ መሰረት ብዘየብሎም ግዝያዊ ኣዋጃትን ምስጢራዊ መምርሕታትን ይመርሕ። ህዝቢ ኤርትራ ኣብ ሕጊ ብዝተመስረተ መሰላቱን ሓርነታቱን ክሕለወሉ ይደሊ፡ ህግደፍ ከኣ ብጉልበትን ዓመጽን፡ ፍትሒ ናይ ምርካብ፡ ሓሳብካ ናይ ምግላጽ፡ ናይ ምውዳብን ናይ ምእማንን መሰላትን ናጽነትን ህዝቢ ይነፍግ። ህዝቢ ኣብ ሃገሩ ሰላም፡ ልምዓትን ዲሞክራስን ክወሓሰሉ ይብህግ፡ ብኣንጻርዚ፡ እቲ ጉጅለ ህውከት ይጽሕትር፡ ህዝቢ ኣብ ገዛእ ሃገሩ ከይሓርስን ከይነግድን ኢደ-እግሩ ኣሲሩ ይሕዞ። ብኣድላይነት ዲሞክራስን ህዝባዊ ምርጫን ከኣ ይዋራዘ።

እቲ ዘገርም፡ ህግደፍ ነቲ ብተግባር ዝረአ ዘሎ ናይ ህዝቢ ባህጊ ዘየንጸባርቕ ተግባሩ፡ በቲ ህዝቢ ክኾነሉ ዝጽበዮ  ከመላኽዖ፡ ከምቲ “ትጽቢት ህዝቢ እናጨረሐ ድሌቱ ዝገብር ጉጅለ” ዝበልናዮ፡ ኣብ ባይታ ብዘየለ ምቁር ቃላት ዝተነድቀ መዳህለሊ መደረታትን መግለጽታትን ዘውጽእ ምዃኑ እዩ። ኣብ ዝሓለፈ ሰሙን ብምኽንያት መበል 60 ዓመት ምጅማር ብረታዊ ቃልሲ ህዝቢ ኤርትራ ኣብ ዘውጸኦ መግለጺኳ “ሓርነት ዘይብሉ ግዙእ ህዝቢ ሂወት ዘለዎ ህዝቢ’ዩ ክብሃል ስለዘይክኣል፡ ከም ህዝቢ ህያው ንክኸውን ከኣ ንሓርነቱ ዝሕተት ዋጋ ክኸፍል ስለ ዘለዎ፡ ህዝቢ ኤርትራ ዝኽፈል ከፊሉ ሓርነቱ ብምጭባጥ ናብ ሓድሽ ምዕራፍ ተሰጋገረ።” ዝብል ሓሳብ ንረክብ። ነቲ ኣብ ኤርትራ ኣብ ምምሕዳር ህግደፍ ኣብ ህልም ዝበለ ጭቆና ዝነብር ዘሎ ህዝቢ ኤርትራ ዓይኑ ደፊንካ፡ በዚ ኣበሃህላ ከተዕሽዎን ከይተሰጋገረ እንከሎ፡ ከተሰጋግሮ ምፍታንን እምበኣር፡ ክሳብ ክንደይ እቲ ጉጅለ  “ነቲ ርኡይ በደሉ የለን፡ ነቲ ዘይድህሰስ ተስፋኡ ድማ ኣሎ” ክብል ይህቅን ከም ዘሎ ዘመልክት እዩ።

ጉጅለ ህግደፍ ድሕሪ ናጽነት፡ ኣብ ክንዲ ሕድሪ ሰማእታትን ህዝቢ ዘንበረሉ እምነትን ኣኽቢሩ፡ ነቲ ዝተረፈ ኤርትራዊ ልኡላውነትን ናጽነትን ምሉእ ትርጉም ዘትሕዞ፤ መስርሕ ንምምላእ  ንቕድሚት ምስጓም ዝሓለፈ ተመኩሮ ኣተዓባቢኻን ብሒትካን ብምዝንታው ጥራይ ኣብታ ዝነበራ እዩ ጠጠው ኢሉ። ህዝቢ ኤርትራ ከኣ ነቲ ባዕሉ ዝሰርሖን ክቡር ህይወት ደቁ ዝኸፈለሉን ታሪኽ ንድሕሪት እናተመልሰ ዝጽብጽበሉ ጥራይ ዘይኮነ ንቕድሚት እናማዕደወ መጻኢኡ ዘጣጥሓሉ እዩ ዝጽበ ነይሩ። እቲ ጉጅለ ግና ማእከሉ ድሌት ህዝብን ዕቤት ሃገርን ኣብ ድልዱል ባይታ ምህናጽ ዘይኮነ፡ ዋላ ትድከን መንእሰያታ ተሰዲዶም ትባድምን ኣብታ ብደም ጀጋኑ ዝመጸት ሃገር ጸቢብ ዘይህዝባዊ ዓንኬል ፈጢርካ ንኹሉ ህዝቢ ዝጠልቦ ጸማም እዝኒ ሂብካ ስልጣንካ ምድልዳል ስለ ዝኾነ፡ ኣብ መድረኽ ግዜ ናጽነት ምኹዳድ እምበር  ንቕድሚት ኣይሰጐመን። ሎሚ’ሞ ኸዓ ንድሕሪት ናይ ምምላስ ምልክታት እውን የርኢ ኣሎ።

እስኪ ሓንቲ እናስሓቐት   እተተሓሳስብ ጉዳይ ክንጠቅስ “ኣብዚ ቀረባ መዓልታት ኣብ መደብ ኤርትራውያን ህጽናት፡ ነሽነሽ ኣብ እትበሀል ተለቪዥን ብዩቲብ ዝተዘርሐት እያ። ሓደ ህጻን ናጽነት መን ኣምጺእዋ ምስ ተባህለ “ሓደ ሰብኣይ” ኢሉ መሊሱ። ካልእ ህጻን ከኣ መራሒ ኤርትራ መን ይበሃል ምስ ተባህለት “ኣብይ” ኢላ መሊሳ።” 

ጉጅለ ህግደፍ ተግባሩ ፊትንፊት ኣንጻር ድሌት ህዝቢ ኮይኑ ናይ ህዝቢ ዝመስል ጭረሖ ካብ ምስማዕ ግና ዓዲ ኣይወዓለን። ኣብዚ ኣቐዲሙ ዝተጠቕሰ መግለጺኡኳ፡ ነቲ  ኤርትራ ከይትዓብን ከይትህነጽን ብሰንኩ ተፈጢሩ ዘሎ ድኽነት፡ ድሕረት፡ ስደት መንእሰያትን ምንዋጽ ሓድነት ህዝብን ደፊኑ፡ ኣሽኻዕላል ብዝመስል፡ “ድሕሪ ናጽነት፡ ነቲ ዘይከውን ዝተባህለ ምዕቃብ ናጻ ሃገር ክዉን ዝገበረ፡ ንመጻኢ’ውን ነቲ ዘይክኣል ዝመስል ናይ ራህዋን ልምዓትን ፍትሕን ሃገር ምህናጽ ዝክኣል ክገብሮ ዘኽእሎ ብቕዓት ይውንን’ዩ።” ዝብል ዝርከቦ ሓሳብ ኣስፊሩ። እቲ ዓቕሚ ዝብሎ ዘሎ ናይ ህግደፍ ዘይኮነስ፡ ናይ ህዝቢ ኤርትራ ማለቱ እንተኮይኑ በዚ’ሞ ዝጠራጠር ኣካል የለን።

ህዝቢ ኤርትራ ነዚ ኣብ ቅድሜኡ ዘሎ ንዓኡ እትመስልን ባህጉ እተረጋግጽን ሃገር ናይ ምህናጽ ዕላማ ከዕውት ካብ ዘድልይዎ ቀንዲ መሳርሕታት ሓድነቱ እዩ። ሓድነት ንህዝቢ ኤርትራ ናይ ምዕዋቱ ቀንዲ መፍትሕ ምዃኑ ኣብቲ ቀዳማይ ምዕራፍ ቃልሱ ኣረጋጊጽዎ እዩ። ጸላእቲ ንህዝቢ ኤርትራ ዝፈርህዎ ብብዝሑ ወይ ብዕጥቁ ዘይኮነ ብሓድነቱ እዩ። ህዝቢ ኤርትራ ንምስዓር እቲ ቀንዲ መሳርሒ ሓድነቱ ምድኻም ምዃኑ ኣሚኖም ንምብታኑ ዝጸዓሩ ግና ዘይተዓወቱ ከኣ ብዙሓት እዮም። ናይ ጸላእቱ ዘይምዕዋት፡ ዓወት ህዝቢ ኤርትራ ምዃኑ ከኣ ህግደፍ እውን ኣጸቡቑ ዝፈልጦ እዩ። እንተኾነ ህግደፍ’ውን ካብቲ ህዝቢ ንምድሃኽ ዝጥቀመሉ ሜላታት ሓደ ሓድነት ህዝብና ምድኻም እዩ።  

እቲ ጉጅለ ብባህሪኡ “ሓድነት ህዝቢ ኣይንረብሓይን” ካብ ዝብል ዝነቅል  ምዃኑ ርዱእ እዩ። ናይ ክሳብ ሕጂ ተግባሩ ጥራይ ዘይኮነ፡ ንመጻኢ እውን ከምቲ ኣብ ፈቐዶ ኣደባባያት ኢትዮጵያ ዝጭረሖን ሓዊ ዝኣጉዶን ናብቲ ህዝብና ክምለስ እትጽበዮ ኣይኮነን። “ንህዝቢ ዝደልዮ እናጨራሕካሉ ድሌትካ ምግባር” ካብ ዝብል ምትላል ነቒሉ ኣብቲ ናይ መበል 60 ዓመት ዝኽሪ ባሕቲ መስከረም መግለጺኡ  “ኣብ መጻኢ’ውን ባህግታትናን ዕላማታትናን ንኽሰምር ናብኡ ዘብጽሓና ሓያል ሓድነትን ውዳቤን፡ ቅኑዕ መስመርን መሪሕነትን፡ ጽንዓት ኣብ ዕላማ ከም ዘድልየና ንጹር’እዩ።” ዝበሎ ኣምሰሉነት ምስትብሃል እኹል እዩ። ንኤርትራ ከም ሲንጋፖር ክንገብራ ኢና ኢሉ ኣብ ቃሉ ከም ዘይጸንዐኸ ህዝብና  ረሲዕዎ ማለቱ ድዩ።

ስለዚ ጉጅለ ህግደፍ ዝተለኽየ ሕብሪ እንተተለኽየ፡ ዝኾነ ምቁር መግለጺ እንተውጸአ፡ ከምቲ “ወዲ ድሙ ነይገድፍ ግብረ-እሙ” ዝበሃል፡ ካብ ኣነቓቕላኡ ባህጊ ህዝቢ ዘኽብር ሕልና የብሉን። ካብዚ ብምንቃል ህዝቢ ኤርትራ ብዘይካቲ ሒዝዎ ዘሎ ህግደፍ ኣወጊድካ ለውጢ ናይ ምምጻእ መኸተ ካልእ መተካእታ ከምዘየብሉ ተርዲኡ ቃልሱ ክቕጽል ጥራይ እዩ ዝግበኦ።

ሰላምታ ንመራሕትን ኣባላትን ፖሊቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ

ሰላምታን ምስጋናን ንኣሰናዳኢት ሽማግለ በዓል ባሕቲ መስከረም

ዝኸበርኩም ተሳተፍቲ

ኣብ’ዚ ንታሪኽ ህዝብና ቅኑዕ መንገዱ ኣብ ምትሓዝ ወሳኒ ተራ ዝነበሮ ክቡር መዓልቲ፡ ኣብ መንጎኹም ተረኺብና ርድኢትና ከነንጸባርቕ ንዝገበርኩምልና ዕድመ ዕዙዝ ምስጋና ነመሓልላፍ። ኣካል ፖሊቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ ብምዃን ነዚ ዕድል’ዚ ክንጥቀም የኹርዓና፡ የሐብነና። ብስም ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ፡ (ሰዲህኤ) ከኣ ንመላእ ህዝቢ ኤርትራ እንቋዕ ናብ መበል 60 ዓመት ዝኽሪ ምጅማር ተጋድሎና ኣብቅዓና ብማለት፡ ሰላምታ ጽንዓትን ዓወትን ነመሓላልፍ።

ኣሓትን ኣሕዋትን!

ቅድሚ ኩሉ ኣብ’ዚ ዕለት’ዚ ነቲ ኣቦ ብረታዊ ቃልስና ዝዀነ፡ ስለ’ዛ ሃገር ድማ ህይወቱ ዝኸፈለ ጅግና ተጋዳላይ ሓምድ ኢድሪስ ዓዋተ ንዝክር። ንስዉእ ሓምድ ኢድሪስ ዓዋተ፡ ስሙ ከነልዕል ከሎና ምስ ጅግንነትን ቆራጽነትን ንተኣሳሰር፣ ንተዋፍይነትን፡ ንጽንዓትን ንጥምጠሞም፣  ንኣይሰዓርን በሃልነት ንሓቑፎ፣ ንተስፋ ንውንንኖ ንዓወትን ሃገራዊ ሓድነትን ድማ ነማዕድዎ። እዚ ስለ ዝዀነ ባሕቲ መስከረም ኣባናን ኣብ መላእ ህዝብናን ክብርቲ መዓልቲ እያ። መዓልቲ ቃልስን ጽንዓትን ዓወትን።

ተጋዳላይ ሓምድን ምስኡ ዝተበገሱ ውሑዳት ተጋደልትን፡ ብሓደ መስከረም 1961፡ ኣብ ጎቦታት ኣዳል ምጅማር ብረታዊ ቃልሲ ከበስሩ ከለዉ፣ ሽፋቱ እዮም ተባሂሎም። ይኹን’ምበር እዞም ዉሑዳት ሸፋቱ ዝተባህሉ በተን ዝነበራኦም ውሑዳት ኣጽዋርን ብሃገራዊ ራኢን ተስፋን ተሰንዮም ብምቕጻሎም፡ መላእ ህዝቢ ኤርትራ ዝተሓወሶ፡ ቃልሲ ክካየድን ኣብ መወዳእታ ነቲ ሓያል፡ ሰራዊት መግዛእቲ ኢትዮጵያ ክስዕርን በቒዑ። ከም ውጽኢት ናይ’ዚ ኣብነታዊ ቃልሲ ከኣ ህዝቢ ኤርትራ ኣህጉራዊ ተፈላጥነት ዝረኸበ ናጻ ሃገረ ኤርትራ ክሃንጽ በቒዑ። ነዚ ዕለት’ዚ ከነኽብር ከሎና እምበኣር ንጽንብል ዓወት ጥራይ ዘይኰነ ነቶም ምእንቲ ዓወት ዝተሰውኡ ንምዝካር እውን እዩሞ፡ ስዉኣትና ዘልኣለማዊ ዝኽሪ ይኹኖም፡ ዓቢ ክብሪ ከኣ ይብጻሓዮም።

ድሕሪ ናጽነትክ?  

ድሕሪ ናጽነት፡ ሕልሚ ዓዋተ፡ ከምኡ’ውን ባህጊ ህዝቢ በኒኑ እዩ። ዓዋተ ድሕሪ ምሕላፉ ካልእ ዓዋተ፡ ናይ መድረኽ ናጽነት ዓዋተ፡ ሓድሽ ዓዋተ ኣይረኽብናን። ካብ ጭቆና ተናጊፍና፡ ደጊምስ ሓዊና እናበልና ተደጊስና፤ ብናጽነት ተኻሒስና እናበልና ተጠሊምና፤ ካብ ዕዳ ተናጊፍና እናበልና፡ ሓድሽ ወለዶና ዝስከሞ ሓድሽ ዕዳ መጺኡና።  ደጊም ወዲእና ኢልና ሩፍታ እናተመንነና ሓድሽ ድኻም ሓድ መገሻ ናብ ስደት ኣርኪቡና።

ቀሲንና ኢልና ኢና፤ ግን ተገሪህና’ምበር ለካስ ኣይቀሰንናን። ብሓጺሩ ብዙሕ ግዜ ንዝተባህለ ስቅያት ህዝብና ንዘይምድጋም፡ጌና ኣብ 2021 ህዝብና ኣብ ናይ ኲናት እቶን ዝነድድ ዘሎ ህዝቢ ኰይኑ’ሎ። እቲ መሪር ሓቂ ኤርትራና፡ ነቲ ግዳማዊ ገዛኢ ብውሽጣዊ ገዛኢ ቀይራቶ’ምበር ነቲ ግዝኣት ንባዕሉ ኣየጥፋእቶን። እንሆ’ምበኣር እዛ ሃገር ኣብ ትሕቲ ድሌት ሓደ ውልቀ መላኺ እትሳቐ፡ ብስምዒት ሓደ ውልቀ መላኺ እትመሓደር ሃገር ኰይና’ላ። እቲ ምረት ኣብዚ’ዩ ዘሎ።

ሕጂኸ?

ኣብዚ መድረኽ’ዚ እቲ ዝኸፍአ ገጢሙና ኣሎ። ጉዳይ ልዑላውነትን ናጽነትን ኣብ ሓደጋ ይወድቕ ኣሎ።  ከባቢና ካብ ወርሒ ሕዳር 2020 ጀሚሩ ናብ ኣዕናዊ ኲናት ኣብ ዝኣተወሉ፡ እቲ ስርዓት ካብ’ቲ ከቢብዎ ዝጸንሐ ናይ ውድቀቱ ምልክታት ንምድሓን፡ ንመላእ ህዝቢ ኤርትራ ናብ ዘይናቱን፡ ብቐረባ ናብ ዘይምልከቶን ኢትዮጵያዊ ግርጭት ኣእቲዩ፡ ንሓድሽ ወለዶ ኤርትራ፡ ናብ ውግእ ጠቢሱዎ እዩ።  ከም ሃገር ካብ ሓይሊ ሰብ ጀሚርካ ክሳብ ቁጠባዊ ዓቕሚ ክሳብ ክንደይ ክሳራታት ከም ዝገጠመ ወግዓዊ ጸብጻብ እኳ እንተዘየለ፡ ከቢድ ክሳራ ከም ዝተጓነፈ ይንገረሉ ኣሎ። እዚ ኩሉ ንምክያድ ዝደረኽ ብቑዕን እዋናውን ኤርትራዊ ምኽንያት ነይርዎ ዘይኰነስ፡ ብጋህዲ መደብ ውልቃዊ ዓርኩ ንምሕጋዝን፡ ኣብቲ ከባቢ  ብፍላይ ምስ ትግራይ ንዘለዎ ውልቃዊ ሕሳባቱ ንምጽራይን እዩ። ታሪኽ ከኣ እናመዝገቦ ይሓልፍ ኣሎ።

እቲ ካብ ኩሉ ዘየቕስን ከኣ እዚ ኣብ ክልል ትግራይ ዝተወልዐ ኲናት፡ ብሰንኪ’ቲ ስርዓት ኤርትራ ዝወሰዶ ፖሊሲ ቀጥታዊ ምትእትታው፡ ሰራዊት ኤርትራ ኣብ ጐድኒ ማእከላይ መንግስቲ ተሰሊፉ ናብ ውሽጢ ትግራይ ኣትዩ ውግእ ምክያዱን፡ ኣብ ውሽጢ ደምበ ተቓውሞ ንባዕሉ፡ ነዚ ኩነታት ብዝምልከት ከቢድ ፍልልያት ምግሃዱን እዩ። ስለ’ዚ ጥሩፋት ርእይቶታት ክቕልቀሉ በቒዖም፡ ንመድያ ደምበ ፍትሒ ክቆጻጽርዎ ከኣ ፈቲኖም።  እዚ ድማ ንምልካዊ ስርዓት ኣብ ውሽጢ ዝተባርዐ ግርጭታት ደለይቲ ፍትሒ ኣትዩ ፍልልያት ንኸሳውር ዕድል ከፊቱሉ።

ክቡራት ኣሕትን ኣሕዋትን

 ኣይንረስዕ። እቲ መሰረታዊ ኣጀንዳ ኤርትራውያን ደለይቲ ፍትሒ፡ ምልካዊ ስርዓት ምውዳቕን፡ ብዲሞክራስያዊ ስርዓት ምትካኡን’ዩ። ኣብዚ ዝተሓደሰ ኩነታት ግን እዚ መርሖ’ዚ፡ ቀዳማዊ ቦታኡ ንክለቅቕ ተጻዒሩሉ እዩ።  ብፍላጥ ይኹን ብገርሂ፡ ካልእ ኣጀንዳ ክመርሕ ከይኑ። ምልካዊ ስርዓት ከኣ ከም ወርቃዊ ዕድል ተጠቒሙ  ካብ መጻብቦ ንክወጽእ፡ ነቲ ከኸዶ ዝጸንሐ ናይ ምንቁልቋል መስርሕ ቀይሩ ናብ ምድያብ ምእንቲ ከምርሕ፡ ንደምበ ፍትሒ ብኣጀንዳኡ ኣብ ክንዲ ዝጐዓዝ፡ ኣብ ኣጀንዳ ካልኦት ንክህውትቶ ጽዒሩ።   ደምበ ፍትሒ ካብ ሒዝዎ ዝጸንሐ ናብ መዓልቦኡ ከብጽሕ ዝኽእል ቀንዲ መንገዲ ኣንሻቲቱ፡ ኣብ ቃራና ንዝረኸቦ መንገዲ ሒዙ ንኽጐዓዝ ፈተነታትን ምርጫታትን ክቐርበሉ ጸኒሑ።

ዝኸበርኩም ኣሕዋትን ኣሓትን፡

ንሕና ከም ደምበ ተቓውሞ፡ ኣይንተሃመል። ሕጂ’ውን ዕላማና ንምልኪ ብዘየዳግም ንሎምን ንጽባሕን ምስዓር’ዩ።   ኣብዚ ዓቢ መዓልቲ ባሕቲ መስከረም ከነስትውዕለሉ ዘሎና ድማ፡ ሕጂ’ውን ተመሊስና ነቲ ቀንዲ መንገዲ ምሓዝ እዩ። ነቲ  ንኹልና ዘእንግድ ሰፊሕ መንገዲ! ‘መንገዲ ኣርባዓ!’ ጐደና ዓወት!

እቲ ኣብ ከባቢና ዝርከብ ምዕባለታት ክጸልወና፡ ከሻቕለና፡ ካብኡ ሓሊፉ’ውን ምስቲ ዝተሓደሰ ኩነታት ዘሳኒ ፖሊሲ ክንሕንጽጽን፡ ምሕዝነታትና ከነነጽርን ክገብረና ንቡር እዩ።  ካብዚ ሓሊፉ ግን ልዕሊቲ ኣብ ሃገርና ዝካየድ ዘሎ ጥምጥም ኣይትንክፈናን’ዩ። ናይ ኢትዮጵያ ኩነታት ኢትዮጵያውያን ኣለውዎ፣ ናይ ሱዳን እውን ሱዳናውያን ኣለውዎ፡ ናትና ናይ ኤርትራውያን ተራ ኣብ ጉዳያቶም፡ ኣብ ትሕቲ ዝዀነ ይኹን ኩነታት ድሩትን ውሱንን እዩ። ከምቲ ካልእ ድማ  ንጉዳይ ኤርትራ እውን ኤርትራውያን ኣለውዎ። ንዓና ጉዳይ ኤርትራ እዩ ቀዳማዊ ዋኒንና! ሕጂ’ውን ከም ዓዋተን ብጾቱን ንኤርትራና ነድሕን።

ጸዋዒትና ብኣጀንዳና ንጐዓዝ፡ ዝብል እዩ።  ቀዳማይ ኣጀንዳና ድማ ኣብ ኤርትራ ንምልካዊ ስርዓት ስዒርካ ብህዝባዊ፡ ቅዋማዊ ስርዓት ምትካኡ እዩ። 

ራኢ ባሕቲ መስከረም ንምውሓስ ንቃለስ!

ውድቀት ንምልኪ!

ዘልኣለማዊ ዝኽሪ ንስዉኣት ኤርትራ!

ኣቦ መንበር ሰዲህኤ

1 መስከረም 2021

ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ (ፖሓኤ) ዘዳለዎ መበል 60 ዓመት ዝኽሪ እቲ ብመሪሕነት ሓምድ እድሪስ ዓዋተ ባሕቲ መስከረም 1961 ዝተበሰረ ምጅማር ብረታዊ ቃልሲ ህዝቢ ኤርትራ: ብ4 መስከረም 2021 ብናይ ዙም መራኸቢ ተጸንቢሉ። ኣብቲ ብኣሕዋት ኣድያም ተፈራን እስማዒል ገበይታን ዝተመርሐን  ንሓያሎ ሰዓታት ዝቐጸለን ጽንብል   ኣባላት እተን ውድባትን ካለኦት ኤርትራውያንን ተሳቲፈምዎ። ኣብ መኽፈቲ እዚ ጽንብል ኣቦመንበር ኣወሃሃዲት ኣካል ፖሓኤ ዶ/ር መሓመድ በሺር መእተዊ ቃል ኣስሚዑ። ዶ/ር መሓመድ በሽር ኣብቲ ዘስመዖ ቃል፡ ታሪኻዊ ኣጀማምራ እቲ ብረታዊ ቃልሲ፡ ጽንዓትን ጀግንነትን ናይቶም ጀመርትን ኣብዚ እዋንዚ ብሰንኪ ህግደፍ ኣብ ልዕሊ ህዝብናን ለኣላዉነት ሃገርናን ዘንጸላሉ ዘሎ  ሓደጋን ዝጽበየና ዘሎ ቃልስን ዝምልከት ጠቒሱ።

ድሕርቲ መኽፈቲ ቃል ኣቦ መንበር ኣዋሃሃዲት ኣካል ፖሓኤ፡  ኣቦመንበራት ናይተን ኣባላት ፖሓኤ ዝኾና ግንባራትን ውድባትን ሰልፍን መደረታት ኣስሚዖም። ብዘይካዚ ንገዳይም ተቓለስቲ፡ ደቂ ኣንስትዮን ንመንእሰያትን እውን ብቕደም ሰዓብ ነዚ ታሪኻዊ ዕለት ዝምልከት ቃላቶም ኣስሚዖም።  በቶም ነቲ በዓል ኣመሊቶም መገለጺታት  ዘስምዑ ኣሓትን ኣሕዋትን ቆላሕታ ካብ ዝተዋህቦም ነጥብታት እዞም ዝስዕቡ ይርከብዎም። ኤርትራውያን ብረታዊ ቃልሲ ከካይዱ ዘገደዶም ኩነታት፡ ትብዓትን ጽንዓት ናይቶም ውሑዳት ክንሶም ከም ዝበዝሑን ከምዝሕይሉን ኣሚኖም ብረታዊ ቃልሲ ዘበሰሩ ሓርበኛታት፡ ህዝቢ ኤርትራ  ኣብቲ ብረታዊ  ቃልሲ ዝኸፈሎ ሰፍ ዘይብል ኩለንተናዊ ዋጋን ዘመዝገቦም ዓወታትን ብኹሎም መደርቲ ተንጸባሪቖም።

እዚ ጥራይ ዘይኮነ፡ እቲ ብመሪሕነት ጅግና ስዉእ ሓድም እድሪስ ዓዋተ ብውሑዳት ሰባትን ዝኣረገ ዘመናዊ ዘይኮነ  ዕጥቅን ዝተጀመረ፡ ደሓር ግና ኣሸሓት ዝሰዓብዎን ካብ ጸላእቱ ብረት ሰሊቡ ዝዓጠቐን ቃልሲ፡ ቀዳማይ ምዕራፉ ብምርግጋጽ ናጽነትን ልኡላውነትን ኤርትራ ከም ዝተዛዘመ ብዝተፈላለዩ መልከዓት ተገሊጹ። እንተኾነ ባህጊ ህዝቢ ኤርትራ ብሰንኪቲ ሕድሪ ህዝቢ ጠሊሙ ኣብ ስልጣን ዝተኾየጠ ጉጅለ ህግደፍ እቲ ዓወት ተኾሊፉ ሎሚ ህዝብና ኣብ ጸልማት፡ ልኡላውነት ሃገርና  ከኣ፡ ኣብ ሓደጋ ምህላዎም ካልእ በቶም ቃል ዘስምዑ ቆላሕታ ዝተዋህቦ ዛዕባ  ነይሩ። ምስዚ ብዝተሓሕዘ ኣብዚ እዋንዚ እውን ካልእ ነዚ ኣብ ቅድሜና ዘሎ ብደሆ ዝምጥን ዓዋተ የድልየና ከም ዘሎ ኣብቲ መደረታት ዝተጠቕሰ ክኸውን እንከሎ፡ ቀዳማይ ናይዚ እዋንዚ ናይ ሓባር ዕላማና ምውጋድ ወጻዒ ጉጅለ ህግደፍ ክኸውን ከምዝግበኦን ነዚ ንምዕዋት ሓቢርካ ካብ ምቅላስ መተካእታ ከም ዘየለን ከኣ ካልእ መደርቲ ዘስመርሉ ነይሩ።

ኣብ መንጎ መንጎ ናይቲ መደረታት ከኣ ንባሕቲ መስከረም ዝምልከቱ ግጥምታትን ሰውራዊ መዛሙር ብትግርኛን ዓረብን ቀሪቦም።

ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ (ፖሓኤ) ቅድሚ ሕጂ እውን ን20 ሰነ መዓልቲ ሰማእታት ኤርትራ ብዝምልከት ዕዉት ናይ ሓባር መድረኽ ኣዳልዩ ከም ዝነበረ ዝዝከር እዩ። ዝኽሪ በዓል  ሓደ መስከረም 2021 እውን ከምዝሓለፈ ብዓወት ተዛዚሙ።

ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ

ኣብ መፋርቕ ናይ 1880 ኤውሮጳውያን ገዛእቲ ከከም ዝጥዕሞም ንኣፍሪቃ ከም ስጋ ጉዚ ምስተመቓቐልዋ፡ ኤርትራ ብጽሒት ግዝኣት ጣልያን ኮይና። መግዛእቲ ኢጣልያ ግዝኣቱ ኣብ ምብራቕ ኣፍሪቃ ንምስፍሕፋሕ ንኣስመራ ከም ቀንዲ መንበሪ ከተምኡን መወንጨፊቱን ገይሩ መስረታ። ነዚ ዝገበሮ ብዋጋ ናይቶም ደቀባት ጉልበት ኢዩ ነይሩ። ናይ ሕርሻ መሬቶም መንዚዑ ጉልበቶም ምዝሚዙ ሰብኣዊ መሰላቶም ገፊፉ ግዙኣቱ ብምግባር ነይሩ። ህዝቢ ኤርትራ ምስቲ ኣብቲ እዋንቲ ዝነበሮ  ውሱን ዓቕሚ ንፋሽስታዊ መግዛእታዊ ምምሕዳር ኢጣልያ ብቐሊሉ ኣይረዓሞን። ኣብ ዝተፈላለየ ቦታታት መጠኑን መልክዓቱን ዝፈላለ ይኹንምበር ተቓውሞ ኣርእዩ እዩ።

ድሕሪ መወዳእታ 2ይ ውግእ ዓለም ስዕረት ናይቲ ኢጣልያ ዝነበረቶ ወገን ምግጣሙ፡ ኤርትራ ሓያላት ሃገራት ስለ ዝዘረይዋ፡  ከምተን ካለኦት ኣብ ትሕቲ ኣርዑት መግዛእቲ ኤውሮጳውያን ዝጸንሓ ብቐጥታ ኣኽሊል ናጽነት ክትደፍእ ኣይከኣለትን። ብኣንጻሩ እቶም ናይ ምውሳን ስልጣን ዝነበሮም ሓያላት ሃገራት ኣብ ጉዳይ ሃገርና ኣብ ሕድሕዶም’ውን ምርድዳእ ምስ ሰኣኑ፡ ኤርትራ ካብ ድሌት ህዝባ ወጻኢ ን10 ዓመታት ኣብ ትሕቲ መጉዚትነት ዓባይ ብሪጣንያ ክትጸንሕ ተወሰነ።

ኤርትራ ኣብ ትሕቲ ምምሕዳር ዓባይ ብሪጣንያ ኣብ ዝወደቐትሉ ግዜ፡ “መጻኢ ዕድል ኤርትራ” ንምውሳን ኣዝዩ ጽዑቕ ፖለቲካዊ ላዕልን ታሕትን ተኻየደ። ምምሕዳር እንግሊዝ ምስ ኩሉቲ ጨቋንን ፈላሊኻ ግዛእ ኣመሓዳድራኣን  ንህዝቢ ኤርትራ ዘየርብሕ ቁጠባዊ ፖሊሲኣን፡ መሰል ምውዳብን ሓሳብካ ምግላጽን ስለ ዘፍቀደት ኤርትራውያን ከከም ዝንባለኦም ተወዲቦም  መጻኢ ዕድል ሃገሮም ክውስኑ ተንቀሳቒሶም። እንተኾነ እተን ኣብቲ ግዜቲ ዝተፈጠራ ኤርትራዊ ፖለቲካዊ ማሕበራት ብሓፈሻ፡ ካብ ናይ ወጻኢ ሓይልታት ተጽዕኖ ብፍላይ ከኣ ካብ ኢድ ኣእታውነት መንግስቲ ኢትዮጵያ ናጻ ሰለ ዘይነበራ መሰረታዊ ባህጊ ህዝቢ ኤርትራ ኣይተረጋገጸን። ኣብ መውዳእታ ከኣ እቲ ካብ ትጽቢት ህዝቢ ኤርትራ ወጻኢ ዝተደኰነ ፈደረሽን ኤርትራን ኢትዮጵያን እውን ሰንከልከል ክብል ምስ ጸንሐ፡ ብ14 ሕዳር 1962 ብኢደወነናዊ ውሳነ ንጉሰ ሃይለስላሴ ብወገዒ  ፈረሰ።

ህዝቢ ኤርትራ፡ ኩሉቲ ብሕቡእን ብግሁድን ናጽነቱ ንምውሓስ ዘካየዶ ፈተነታት ምስ መኸነን እቲ ካብ ድልየቱ ወጻኢ ዝተደኰነ ፈደረሽን እውን በቲ ዝወሰኖ ውድብ ሕቡራት ሃገራት ከይተረፈ ተጠሊሙ ምስ ፈረሰን፡ ኣብ ቅድሚኡ“ንመግዛእቲ ክርዕም ወይ ድማ ካልእ ኣገባብ ቃልሲ ክኽተል”  ምርጫታት ቀረበሉ። ህዝቢ ኤርትራ  ኣብ ትሕቲ መግዛእቲ ምንባር ስለ ዘይመረጸ፡ ከም መቐጸልታ ናይቲ ከካይዶ ዝጸንሐ ሕጋውን ፖለቲካውን መኸተ ንናጽነት፡ ካልእ ኣገባብ ተኸቲሉ ቃልሱ ክቕጽል ናይ ግድን ኮነ። በዚ መሰረት ከኣ ብ1961 ኣብ ሜዳ ኤርትራ ብረታዊ ቃልሲ ተበሰረ። ምጅማር ብረታዊ ቃልሲ ወድዓዊ ኩነታትን ድሌት ህዝቢ ኤርትራ  ንናጽነትን ኣንቢቡ ኢዩ ተበጊሱ። ንኤርትራ ልክዕ ከምተን ኣብቲ እዋንቲ ናጽነተን ዘውሓሳ ሃገራት ኣፍሪቃ ንምግባራ ዝዓለመ ነይሩ። ኣብቲ ፖለቲካዊ ቃልሲ ዝተመኮሩ ኤርትራውያን ሓርበኛታት ኣብ ውሽጥን ወጻእን ሓሲቦምን ምስቲ ዝነበረ ዓለማዊ ኩነታት ኣገናዚቦምን ምስ ዝተወሰነ በዓል ቤታዊ ሕጽረታት   ዝኣተዉዎ ምርጫ’ዩ  ነይሩ።

ቅድሚቲ ስዉእ ሓምድ እድሪስ ዓዋተ ዝመራሒኦም ብባሕቲ መስከረም 1961 ኣብ ሜዳ ኤርትራ ብረታዊ ቃልሲ ምብሳሮም፡ ነዚ ብዝምልከት ኣብ ሃገር ግብጺ፡ ብ7 ሓምለ 1960፡ እድሪስ መሓመድ ኣደም፡ ጠሃ መሓመድ ኑር፡ ሰይድ መሓመድ ሑሴን፡ እድሪስ ዑስማን ገላዴዎስ፡ ሰይድ ኣሕመድ መሓመድ፡ መሓመድ ሳልሕ ሑመድ፡ ሱሌማን መሓመድ ኣሕመድ፡ ኣደም መሓመድ ዓልን ሑመድ ሰይድ ኣንታታን ዝርከብዎም ኣብ ዝተፈላለዩ ደረጃ ትምህርትን ስራሕን ዝነበሩ ንኣጀማምራ’ቲ ብረታዊ ቃልሲ ኣብ ዝምልከት ተኣኪቦም  ምዝታዮምን ኣብቲ ዓመት ብ10 ሓምለ 11 ዝኣባላታ መሪሕነት ምምራጾምን ድማ፡   እቲ ብረታዊ ቃልሲ ብሃንደበት ከም ዘይተጀመረ ዘረድእ እዩ።

ብረታዊ ቃልሲ ህዝቢ ኤርትራ ከምቲ ገለ ወገናት ዝብልዎ ዕላማኡ እንታይ ምዃኑ ከይተረደአ ዝነቐለ ዘይኮነ፡ ኣብ 5 ጉዳያት ዘተኩር 14 ዓንቀጻት ዝሓዘ መበገሲ ሰነድ ከም ዝነበሮ ብዛዕባኡ ዓሚቕ መጽናዕቲ ዘካየዱ ተመራመርቲ ዘረጋገጽዎ እዩ። ኣብቲ መበገሲ ሰነድ፡ ሰውራ ንምሕያል ከከም ኩነታቱ ብግሁድን ብስዉርን ሰፊሕ ህዝባዊ ውደባ ምክያድ፡ ሓድነት እቲ ዝምስረት ሰውራን ህዝቢ ኤርትራን ምዕቃብን ጉዳይ ኤርትራ ኣብ ሕቡራት ሃገራትን ካለኦት ዝምልከቶም ኣካላትን ግንዛበ ክረክብ ጻዕሪ ምቕጻልን ዝብሉ፡ ኣይኮነንዶ ኣብቲ  እዋንቲ ሎሚ እውን ኣገዳስነቶም ህያው ዝኾኑ ሓሳባት ነይረምዎ። ከም ኣካል ናይዚ ሰነድዚ ተሳትፎ ኣብቲ ቃልሲ ንዝኾነ 18 ዓመትን  ካብኡ ንላዕልን ዝዕድሜኡ ኤርትራዊ ክፉት ምንባሩ ከኣ ክሳብ ክንደይ ኣህጉርዊ ሕጊ ውትህድርና ኣብ ግምት ዘእተወ  ከም ዝነበረ ዘመልክት እዩ።

ሰውራ ኤርትራ ብባሕቲ መስከረም 1961 ብመሪሕነት እቲ ብ1915 ተወሊዱ ብ1962 ዝተሰወአ ሓምድ እድሪስ ዓወተ ምስ ተበሰረ፡ ብዙሓት ወተሃደራዊ ተመኩሮ ዝነበሮም ኤርትራውያን ክኽተልዎ ግዜ ኣይወሰደሎምን። ኣብ ከባቢ ኣቑርደት ተወሊዱ፡ ብ1934 ኣብ ሱዳን ወተሃደር ዝኾነ፡ ኣቡ ርጀላ ነዚ ብዝምልከት ኣብ ሓደ ኣጋጣሚ ከም ዝገለጾ፡ ኣብ ወርሒ ለካቲት 1962 ንሱ ዝርከቦም 20 ሃብታም ወተሃደራዊ ተመኩሮ ዝነበሮም ኤርትራውያን ናብቲ ዕሸል ሰውራ ከም ዝተጸንበሩ ይገልጽ። እቲ ዋሕዚ ተሳትፎ ድሕሪኡ’ውን  ቀጺሉ።

እቲ ብኸምዚ ዝሃብተመ ሰውራ፡ ኣብቲ መስርሕ የጋጥሞ ንዝነበረ  ውሽጣዊ ምፍንጫላትን መግዛእታዊ ተጻብኦታትን በዲሁ፡ ናይ ኣእላፍ ጀጋኑ ህይወት ገቢሩ ድሕሪ ናይ 30 ዓመታት ናይ ቃልስን ዓወትን ጉዕዞ  ብ1991 ናጽነት ኤርትራ፡ ድሕሪኡ ከኣ ብ1993 ብመንገዲ ረፈረንደም ልኡላዊት ኤርትራ ኣውሒሱ። እዚ ዓውትዚ ናይቲ ቃልሲ ናይ መጀመርያ ምዕራፍ መዛዘሚ እምበር፡ ናይ መውዳእታ ኣይነበረን። ምኽንያቱ “ልኡላዊት ኤርትራ ከመይ ትመሓደር?” ዝብል መሰረታዊ ሕቶ ዝመለሰ ስለ ዘይነበረ። ብመሰረቱ እውን ናይቲ ቃልሲ መበገሲ ናይ ባዕዳውያን ገዛእቲ ኣብ ኤርትራዊ ኣካላዊ ህልውና ጥራይ ዘይኮነ፡ ምረት ናይቲ ብኣታቶም ዝወርድ ዝነበረ ወጽዓ እዩ ነይሩ። ድሕሪ ናጽነት እውን ንኤርትራ መን ይምረሓያ ብዘየገድስ እቲ መግዛእታዊ ወጻዒ ኣተሓሳስባ ክሳብ ዘይተወገደ፡ ህዝቢ ኤርትራ ቃልሱ ክቕጽል ግድን ነይሩ። ስለዚ እዩ ከኣ ንምውጋድ ጉጅለ ህግደፍ ዝግበር ቃልሲ ክቕጽል  ባህርያዊ ዝኸውን።

ባሕቲ መስከረም እዚ ን60 ዓመታት መልክዓቱ እንዳቀያየረ ጌና ዘይዓረፈ ዘሎ ቃልሲ በቲ ዝበለሐ መልክዑ ዝተጀመረላ ስለ ዝኾነት ክንዝክራ ግቡእ እዩ። ኣብቲ ዝኽራ ኣብ ጸልማት ኮይኖም ብርሃን ከም ዝመጽእ ተኣማሚኖም ቃልሲ ንዝጀመሩ ሓርበኛታትና ገድሎም ከነዝንቱ ግድን እዩ። እቲ ቀንዲ ቁምነገርና ግና “ንሳቶምስ ግቡኦም ፈጺሞም ኣረኩበሙና ንሕናኸ ናበይ ገጽና ኢና?” ዝብል ንቕድሚት ዘማዕዱ ሕቶ ምምላስ እዩ ክኸውን ዝግበኦ። እቶም ሓርበኛታት ግቡኦም ፈጺሞም ኣረኪቦም ስለ ዝሓለፉ ዘይተኸፍለ ዕዳ ዘብሎም ቅሱናት’ዮም። ንሕና ግና እቲ ሓላፍነት ጌና ኣብ እንግደዓና ስለ ዘሎ ሰብ ዕዳ ኢና። ንተካኢና ወለዶ ከነረክብ ባህርያዊ ስለዝኾነ፡ ኣብቲ ምርኽኻብ ድማ “እዚ ዓሚምና ኣለና ንስኻትኩም ከኣ መልእዎ” እንብለሉ ስራሕ ዝዓመምና ክንከውን ይግበኣና።  ኣብ ከምዚ ዝኣመሰለ ታሪኻዊ ዕለት፡ መንእሰይ ወለዶ ተኸኣኢሉ፡ ተጸዋዊሩን ተመላሊኡን፡ ትርጉም ፍልልያዊ ሓድነት ተረዲኡ ብሓባር ዝቃለሰሉ ባህሊ ከነውርሶ  ግበኣና። ከምዚ ክንገብር እንተዘይበቒዕና ግና እቲ ዝትከኣና ወለዶ ጥራይ ዘይኮነ፡ ታሪኽ እውን ክተሓሳሰበና እዩ።