http://ascenteq.com/project/epdp

ርእሰ-ዓንቀጽ

ኣብ ኤርትራዊ ፖለቲካዊ ሜዳ፡ ኣብ'ዚ እዋን'ዚ፡ ብዛዕባ መሰረታዊ ለውጢ ዝብል ኣምር ሓደ ዝዀነ ኣረዳድኣ የለን። ገሊኡ ንመሰረታዊ ለውጢ፡ ብውግእ ወይ ብዓመጻዊ ኣገባብ ጥራሕ ዝመጽእ ለውጢ ገይሩ ይርድኦ። ገሊኡ ድማ፡ ነቲ ኣብ ስልጣን ዘሎ ጕጅለን ደገፍቱን ከም ሰባት ብምድምሳስን ብምቕንጻልን ዝረጋገጽ ለውጢ ገይሩ ክገልጾ ይፍትን። ብኻልእ ኣገላልጻ፡ መሰረታዊ ለውጢ ማለት፡ ነቶም ኣብ ስልጣን ዘለዉ ኣልጊስካ ብኻልኦት ሰባት ምትካእ ገይሮም ይርድእዎ። እዚ ግን፡ እቲ ቅኑዕ ኣገላልጻ ናይ መሰረታዊ ለውጢ ኣይኰነን።

መሰረታዊ ለውጢ ማለት ነቲ ዘሎ ፖለቲካዊ፡ ቍጠባውን ማሕበራውን ስርዓት ብኻልእን ዝማዕበለን ፖለቲካዊ፡ ቍጠባውን ማሕበራውን ስርዓት ምትካእ ኢዩ። ብኻልእ ኣዘራርባ፡ ኣብ ህልዊ ኵነታት ኤርትራ፡ ንምልካዊ ስርዓት ብዲሞክራስያዊ ስርዓት ምትካእ ማለት ኢዩ። እዚ ከኣ መስርሕ እምበር፡ ብሓደ ለይቲ፡ ወይ ብሓደ መዓልቲ ወይ ብሓደ ዓመት ዝረጋገጽ ኣይኰነን። ካብ ምልኪ ናብ ዲሞክራሲ ምስግጋር ማለት፡ ብምእላይ ምልካዊ መንግስቲ ጀሚሩ፡ ብርግኣት ዝሰፈኖ መሰጋገሪ መድረኽ ኣቢሉ፡ ናብ ቅዋማውን ዲሞክራስያውን ስርዓት ምብጻሕ ኢዩ። እዚ መስርሕ'ዚ ብዙሕ ብድሆታት ዘለዎ ምዃኑ ዘካትዕ ኣይመስለናን። ናብ'ዚ ዕላማ'ዚ ንምብጻሕ ድማ፡ ስኒት፡ ዕርቂ፡ ፍትሒ ....ወዘተ ምንጋስ የድሊ። ዲሞክራሲ፡ ብናይ ወለዶታት ቀጻሊ ቃልስታት እናዓመቘን እናዓዀዀን ዝኸይድ እምበር፡ ከም ቃንጥሻ ጽባሕ ውድቀት መንግስቲ ኢሳያስ በቝሉ ዝሓድር ማና ኣይኰነን። ኣብ ኣፍሪቃ ዝህነጽ ዲሞክራሲ፡ ብሓጺር ግዜ፡ ማዕረ'ቲ ኣማእት ዓመታት ዝወሰደ ህንጻ ዲሞክራሲ ኣብ ሃገራት ምዕራብ ክኸውን ክንጽበዮ ውን ኣይንኽእልን ኢና።

መሰረታዊ ለውጢ ብምልጋስ ናይ'ቲ ምልካዊ መንግስቲ ጥራሕ ዝረጋገጽ ኣይኰነን። ንምልኪ ኣልጊስካ፡ ብምልኪ ምትካእ ውን ኣሎ ኢዩ። እቲ ለውጢ መሰረታዊ ክኸውን፡ ናይ ህዝቢ ወይ ሕብረተሰብ መነባብሮ፡ ንቕሓትን ኣተሓሳስባን ውን ክቕየር ክኽእል ኣለዎ። ሕብረተሰብ ንምቕያር ዘገልግል ቀንዲ መሳርሒ ድማ፡ ውግእ ዘይኰነስ ትምህርቲ ኢዩ። ገለ ውልቀሰባት ወይ እኩባት ሰባት ለውጢ ስለዝደለዩ፡ ለውጢ ይመጽእ ማለት ኣይኰነን። ለውጢ ብባህግን ምንዮትን ጥራሕ ክረጋገጽ ኣይክእልን ኢዩ። ናይ ለውጢ መስርሕ ብሕግታት ኢዩ ዝግዛእ። ለውጢ ክረጋገጽ እምበኣር፡ ሕብረተሰብ ብምሉእ ክቕየር ወይ ክልወጥ ኣለዎ። ህዝቢ ምንጪ ናይ ስልጣን፡ ምንጪ ናይ ለውጢ ምዃኑ ብልቢ ኣሚንካ ኣብ ውሽጢ ህዝቢ ብምስራሕ ከኣ'ዩ ለውጢ ዝረጋገጽ። ናጽነት ናይ ኤርትራ፡ ህዝቢ ኤርትራ ብመላኡ ስለዝኣመነሉን ስለዝተቓለሰሉን ኢዩ ተረጋጊጹ እምበር፡ ብውሑዳት ሰባት ዝተመጠወሉ ህያብ ኣይኰነን።

ሕቶ ሰላምን ውግእን ውን ምስ መስርሕ ለውጢ ብቐጥታ ዝተኣሳሰር ምዃኑ ምግንዛብ የድሊ። ሰላም እንተደኣ ዘይሃልዩ ስራሕ፡ ህንጻ፡ ምዕባለ ይኹን ዲሞክራሲ ዝብሃል ክህሉ ኣይክእልን ኢዩ። ህዝቢ፡ ኵሉ ግዜ ምስ ሰላም ምዃኑ ክዝንጋዕ የብሉን። ምኽንያቱ ድማ፡ ውግእ ማለት፡ ዕንወት፡ ብርሰት፡ ሞት፡ ስንክልና፡ ስደት፡ ጥሜት ....ወዘተ ማለት ስለዝዀነ። ህዝቢ ኣመና መሪርዎ ንነብሱ ንምክልኻል እንተዘይኰይኑ፡ ንመሰል ናይ ካልኦት ንኽረግጽ ወይ መሬት ናይ ካልኦት ክምንዝዕ ኢሉ ንውግእ ኣይመርጾን ኢዩ። ስለ'ዚ፡ ብውግእ ዝረብሑን ውግእን ወረ ውግእን ዝፈጥሩን ገበነኛታት መራሕቲ ጥራሕ ደኣ'ምበር፡ ኣህዛብ ከምዘይኰኑ ክስመረሉ ይግባእ።

ኣብ ግዜ ውግእ፡ ወለዲ ኢዮም ንዕሸላት ደቆም ዝቐብሩ፤ ኣብ ግዜ ሰላም ግን፡ እቶም ንኣሽቱ ደቆም ኢዮም ንወለዶም ዝቐብሩ። ብኻልእ ኣገላልጻ፡ ኣብ ግዜ ሰላም፡ እቲ መብዛሕቱ ዝመወት እቲ ብዕድመ ዝደፍአ ሰብ ክኸውን ከሎ፤ ኣብ ግዜ ውግእ ግን፡ እቲ ክጐይን ክዋጋእን ዝኽእል መንእሰይ ኢዩ ዝመውት። ስለ'ዚ ውግእ፡ ንመንእሰያት ዘብርስ ተርእዮ ምዃኑ ዘካትዕ ኣይኰነን። ብዘይ መንእሰይን ብዘይ ትምህርትን፡ ክምዕብል ኰነ ክብልጽግ ዝኽእል ሃገር ከምዘየለ ድማ፡ ኵላትና እንቕበሎ ኵነታት ሃገርና ዝምስክሮ ሓቂ ኢዩ።

ግዝኣተ-ሕግን ምኽባር ሰብኣዊ መሰላት ውን ኣገዳስቲ ቅድመ-ኵነት ንመሰረታዊ ለውጢ ኢዮም። ሰባት መሰሎምን ክብሮምን እንተደኣ ዘይተኸቢሩ፡ ኣብ ልምዓትን ምዕባለን ሃገር ኣወንታዊ ግደ ክህልዎም ኣይክእሉን ኢዮም። ዓመጽን ዓፈናን ኣብ ዝነገሶ ሕብረተሰብ መሰረታዊ ለውጢ ንምርግጋጽ ዝከኣል ኣይኰነን። ዝተዓፈነን ዝተዓመጸን ሰብ ይኹን ህዝቢ ኵሉ ዓቕምታቱ ንምዕባለን ለውጥን ክጸምዶ ፈጺሙ ዘይሕሰብ ኢዩ።

ዓመጽ፡ ጭቆና፡ ግህሰት ሰብኣዊ መሰላት፡ ውግእ ምስ መሰረታውን ኣወንታውን ለውጢ ዘይጠዓዓሙ ኣምራት ኢዮም። ንኣብነት፡ ብህዝባዊ ናዕቢ ዝተረጋገጸ ውድቀት ናይ ምልካዊ መራሒ ሊብያ፡ ፕረሲደንት ጋዳፊ፡ ብናይ ቀቢላን ሃይማኖትን ውድባት ስለዝተጨውዩ፡ ህዝቢ ግዳይ ናይ ምሕረት ዘይብሉ ውግእ ሕድሕድ ኰይኑ ኣሎ። ኣብ ሱርያ እውን፡ ብሰላማዊ ሰልፍታት ዝጀመረ ናይ ለውጢ ጠለብ፡ ብናይ ውግእ ጐይቶት ተጨውዩ፡ ናብ ዘሕዝን ደም ምፍሳስ ከምርሕ ተራእዩ ኢዩ።

ብኻልእ ሸነኽ ከኣ፡ ኣመሪካ ኣብ ልዕሊ ዒራቕ ብዝኸፈተቶ ውግእ፡ ምልካዊ መንግስቲ ሳዳም ሑሴን ክወድቕ'ኳ እንተኸኣለ፡ ህዝቢ ዒራቕ ግን፡ ግዳይ ሃይማኖታውን ቀቢላውን ግርጭታትን ግዳይ ሕንፍሽፍሽን ውግእ ሕድሕድን ኢዩ ኰይኑ። ኣመሪካ ንሰራዊት ናይ ሳዳም ሑሴን ፋሕ ምባላ፡ ሓደ ካብ'ቲ ጠንቂ ናይ ዘይምርግጋእ ናይ'ታ ሃገር ምዃኑ ሎሚ ዋላ ኣመሪካውያን ውን ክዛረብሉ ይስምዑ ኢዮም።

ኣብ ቱኒዝያ ግን፡ እቲ ህዝባዊ ናዕቢ ንስርዓት ናይ ቢን ዓሊ ዓልዩ፡ ብሰላማዊ ናይ ምስግጋር መድረኽ ኣቢሉ፡ ናብ ብዙሓት ሰልፍታት ዝዋስእሉ ቅዋማዊ ስርዓት ተሰጋጊሩ ኣሎ። ቱኒዝያውያን፡ ነዚ መኽሰብ'ዚ ንምሕላው ኣበርቲዖም ይሰርሑ ኣለዉ።

ኣብ ሰሜን ኣፍሪቃን ማእከላይ ምብራቕን ኣብ'ዚ እዋን'ዚ ዝተኸስቱ ኣወንታዊ ይኹን ኣሉታዊ ተራእዮታት ትምህርቲ ክቕሰመሎም ዝኽእሉ ተመኵሮታት ኢዮም።

ብዕለት 14-03-2015 ኣብ ፓል ሓርነት ሓው ኢያሱ ዓንደማርያም ካብ ደቡብ ኣፍሪቃ መሰረታዊ መሰል ወዲሰብ ዝብል እርእስቲ ሒዙ ቀጺሉ። ሓው ኢያሱ ነቲ ብ1949 ዝጸደቐ ውዑል ሕቡራት ሃገራት 30 ዓንቀጻት ዝሓዘለ ኣብ ክልተ ከፍፊሉ፡ ሎሚ እቶም 15 ቀዳሞት ዓንቀጻት ምንባብን መግለጽን ክህበሉ ከለኹ ኣሕጽር ኣቢለ ስለዘብርሆ ተኻፈልቲ ምሉእ ተሳትፎ ንኽህልዎም ንገዛ ክገድፎ ምዃነይ ብወገነይ ኣኻሊ ምርድዳእ ዘለዎ ዘተ ከም ነካይድ ርግጸኛ ኢየ ክብል መደርኡ ጀሚሩ።

ከም እትፈልጡ ኣነ መነባሮይ ኣብ ደቡብ ኣፍሪቃ ኢዩ። ኣብዚ እነካይዶ ዝተፋላለዩ ተበግሶታት ካብ ኤውሮጳን ኣመሪካን ካብ ካልኦት ክፍልታት ዓለም እናመጹ ዝተፈላለዩ ኣርእስትታት ብምልዓል ሰሚናራት ነካይድ ኢና። እዚ ሎሚ ምሳኹም ተራኺበ ሓሳብ ንሓሳብ ክንወሃሃብ ምብቃዕ ሓደ ካብቲ ምልውዋጥ ሓሳብን ተመኩሮን ምስክር ኢዩ። ነዚ ምድላው ዝገበሩ ምምሕዳር ሓርነት ፓል ከኣ አመስግን።

ካብቶም ኣባና መጺኦም ሰሚናር ዘካየዱልና ዶክተር ኣሕመድ ብርሃን ኣብ ኣእምሮይ ተቐሪጹ ዝተረፈ፡ ኩላትና ደቂ ሰባት ኣብ ውሽጥና ንእሽቶይ ዲክታቶርያዊ ባህሪ ኣላትና። ማለት ኣብ ውሽጥና ንእሽቶይ ኢሳያስ ዘይዓበየት ጠባይ ኣላትና ማለት እኳ ኢዩ’’ ምስ በለና ብሓቂ ኣተሓሳሲቡና። ሓቅነት ከም ዘለዎ ንምብራህ ኩነታትን ኣካይዳን ኩሎም ንፍትሕን ዲሞክራስን ግዝኣተ ሕግን ንቃለስ እንብል ሓቢርና ክንሰርሕን ሰፊሕ ጽላል ንኹላትና ዝጥርንፍ ዘይምብቃዕና ካብዚ ባህርያት ስለ ዘይወጻእና ዘብርህ ኢዩ ዝብል መደምደምታ ኢዩ ዝብጽሕ።

ኣብ ደቡብ ኣፍሪቃ ናይ ዑቕበኛታት ናብራ ብጣዕሚ ኣጸጋሚ ኢዩ። ከም ኣብ ኤውሮጳ -ኣመሪካ ኣይኮነን፡መሰልዑቕበኛታትንኽትረክብብሓቂመወዳእታዘይብሉግዜወረንምርካብዘይከኣልክትብሎየብቅዕጸገምኢኮኖሚኢዩኢሉዝርድኦእቲመንግስቲስለዚንኽትርድኦእተደራረበጻዕርንቃልስንኢዩዝሓትት።ካብቲእንገብሮወርክሾፕሰሚናራትምስማሕበራትሰብኣዊመሰላትተጣበቕቲ፣ ናትናናይቁጠባዘይኮነስፖለቲካዊኢዩ።ህዝብናዝነብሮዘሎግፍዕታትዘለዉፖለቲከኛእሱራትንሓለፍቲሜድያንሃይማኖታትዓገብዝበሉዓበይቲዓድንማእሰርቲመቕተልቲ፣መንእስያትነቲመወዳእታዘይብሉሃገራዊኣገልግሎትከምልጡናብጐረባብቲሃገርዝስደዱስጋብኣብኩሉሃገራትኣፍሪቃ፡ ኣስያ፡ ኤውሮጳ፡ ኣመሪካን ኣውስትራልያንፋሕጭንግራሕዝብሉዘለዉምስክርኢዩክንብሎምከለናእዚኩሉጸገማትካብወረደኩምስለምንታይደኣሽግርኩምመፍትሒሓቢርኩምዘይተናድዩ? እቲህዝቢእምቢንምልኪዘይብል? እዝንከምዝንዝኣመሰሉሕቶታትይቐርብና።ነዚሕቶክንምልስእንተደኣኮይኑብመሰረታዊመሰልደቂሰባትዘይተሃነጽና፣ታሪኽናከምዝምህረናናይምክልኻልንእምቢንመግዛእቲኮታሃገርንሓድነትህዝብንዝብል፣ልዑልሃገርነትሓርበኝነትዘመስከርናክነስናብመሰልደቂሰባትግንክንህነጽዕድልዘይረኸብናህዝቢምዃናክትርድኦኣጸጋሚኣይኮነን።ንኣብነትህዝቢቦርኪናፋሶዝገበርዎእምቢንውልቀመላኽነትንምስኡዝተጠላቐዩንኣፍሪቃዊኣብነትክንክተልይግባእ።እዚከምመእተዊኮይኑኣጸቢቕናዘየጽናዕናዮኣብኣፍሪቃናይዲሞክራሲነካይዶዘገምታዊይኹንእምበርከምዘሎኣብዚእዋንእዚፕረሲደንትናሚብያሂፈክፑንየፓሃምባኣብነታዊመራሕኣህጉርኣፍሪቃተባሂሉክሽለምከሎ፣ኣብኤርትራከኣእቲዝገደደዲክቶታርያዊስርዓትክበሃልኣብዓለምለኻዊመጋባእያይዝረበሉኣሎ።ብሕጽርዝበለምስቶምኣብዓለምብዲሞክራሲዝነብሩዘለዉምንጽጻርዘይኮነስእቲኣብኣፍሪቃዝካየድዘሎዲሞክራሲያዊጉዕዞከነራእእዮከሎናብሓቂዘገርምጥራይዘይኮነስፈንቂልናክነልግሶዝጽውዕእውንኢዩ።

ኣብኣርእስትናብምምላስዓለምለኻዊዋዕላሰብኣዊመስላት ብ 10 ታሕሳስ 1947 ዓ.ም.ፈብሓፈሻዊጉባኤውድብሕቡራትመንግስታትዝጸደቐቅጥዒ 217 ኤ 111 ኢዩ።ሃንስ-ደየትሪኽገንሸር (Hans sietrich Genscher) 1927 ዝበሎሓሳብ፣ "መሰልደቂሰባትዘይዕገትሓይሊናይዓለምኮይኑንመጻኢእውንዘይዕገትኢዩ።ናቱኣብግብሪምትርጓምከኣመዐቀኒናይምዕባሌንግስጋሰንኢዩ።’’ ኣብዓለምናንናይኩሎምደቂሰባትተፈጥራኦዊክብረትንንማዕርነትዘይገሃሱን፡ሰብኣዊመስላትንምቕባልን፣መሰረትናጽነትሰላምንስለዝኾነ።

• ንሰብኣዊ መሰላት ምንጻግን ምጽቃጥ መሰል ደቂ ሰባት ሳዕቤኑ፣ ምንዕዓብ ህዝቢ ስለዘስዕብ፣ ናይ ዘረባን እምነትን ናጽነት ዘለዋ፣ ካብ ፍርሕን ጸገምን ናጻ ዝኾነት ዓለም ንኽትህሉ ዝልዓለ ትምኒት ደቂ ሰባት ምዃኑ ስለ ዝተኣምነሉ፣
• ወዲ ሰብ ምልኪን ወጽዓን ንምውጋድ ሓይሊ ንኽጥቀም ምእንቲ ከይግደድ፣ ሰብኣዊ መሰላት ብሕጊ ክኸበሩ ኣድላዪ ስለዝኾነ፣
• ኣብ መንጎ ሃገራት ምሕዝነታዊ ዝምድናታት ንኽዓቢ ምሕጋዝ ኣድላዪ ስለዝኾነ፣
• ህዝብታት፣ ውድብ ሕቡራት መንግስታት፣ ኣብ ቻርተር ውድብ ሕቡራት መንግስታት ንመሰረታዊ ሰብኣዊ መሰላት፣ ንኽብርን ልዕልነትን ሰብኣዊ ፍጡር፣ ንማዕረ መሰላት ደቂ ተባዕትዮን ደቂ ኣንስትዮን ዘለዎም እምነት ምርግጋጽን ምርግጋኦምን ኣብ ዝሰፍሐ ናጽነት ከኣ ማሕበራዊ ምዕባለን ዝሓሸ ደረጃ መነባብሮን ንምዝርጋሕ ዝወሰኑን ስለዝኾነ፣
• ኣባል መንግስታት ምስ ውድብ ሕቡራት መንግስታት ብምትሕጋጋዝ ሰብኣዊ መሰላትን መሰረታዊ ናጽነታትን ዓለምለኻዊ ጠመተን ሓለዋን ምእንቲ ክረኽቡ ንምጽዓር ዝጠልቡ ስለዝኾነ፣
• እዚ ጠለብ እዚ መሊኡ ንኽረጋገጽ ብዛዕባ እዞም መሰላት እዚኣቶም ሓባራዊ ተረድኦ ወይ ፍልጠት ምህልው ወይ ምሓዝ ብጣዕሚ ኣድላዪ ስለዝኾነ፣                    

ስለዚ ሓፈሻዊ ጉባኤ ውድብ ሕቡራት መንግስታት፡ ንኹሎም ህዝብታትን ኩሎም ሃገራትን ክሳብ ንነፍሲወከፍ ውልቀሰብን ክሳብ፣ ንነፍሲወከፍ ክፍሊ ማሕበረ-ሰብን ነዚ ውዕል እዚ ኩሉ ግዜ ብምዝካር እዞም መሰላት እዚኣቶም ኣኽብሮት ንኽረክቡ ንኽፈልጥዎ ክማሃርዎን ንኽጽዕሩ፣

ከምኡ እውን ብሃገራውን ዓለምለኻውን ቀጻልን ምዕቡልን ስጉምትታትን ኣብ ህዝብታት ኣባላት ሃገራትን ኣብ ትሕቲ ምምሕዳሮም ዘለዉ ህዝብታት ሓፈሻዊን ግብራውን ተቐባልነትን ሓለዋን ምእንቲ ክረኽቡ ነዚ ዓለምለኻዊ ውዑል ሰብኣዊ መሰላት ኣዊጅዎ ኣሎ።

ዓንቀጽ-1

ኩሎም ደቂ ሰባት ክውለዱ ከለው ናጻን ማዕረ ክብርን መሰልን ኢዩ ዘለዎም። ምስትውዓልን ሕልናን ዝተዓደሎም ብምዃኖም መጠን ንሕድሕዶም ብሕውነታዊ መንፈስ ክትሓላለዩ ኣለዎም።

ዓንቀጽ-2

ንነፍሲ ወከፍ ዜጋ ብዘርኢ፣ ብሕብሪ፡ ብጾታ፡ብባንቅቋ፡ ብሃይማኖት፡ ብፖለቲካ ወይ ብካኦት ኣራኣእያታት ብብሔራዊ መበቆአል፣ብሃብቲ፣ ብትውልዲ ወይ ብኻልኦት ደረጃታት ኣድልዎ ከይህልዎ ኣብዚ ውዑል (ሪም፣ቅቡል ቅጥዒ) እዚ ሰፊሮም ዝርከቡ ኩሎም መሰላትን ናጽነታትን ተጠቕምቲ ኢዮም።

ብተወሳኺ ንፍጡር ወዲ ሰብ ዘርኢ፡ ኣብ ዝኾነ ዓይነት ምሕደራ ፖለቲካዊ፡ ሕጋዊ ወይ ዓለምለኻዊ ውሳኔ ዝተወስደን ሃገራት ብዘየገድስ ከም ናጽነትን ዝተጓናጸፋ፡ ኣብ ትሕቲ ምሕደራ ጽላል ሓንቲ ሃገር ዝርከባ፣ ዋላ ኣብ ትሕቲ ግዝኣት እውን ይኹና፣ ነዚ ውዑል ሕቡራት ሃገራት መሰረታዊ መሰል ወዲሰብ ክኸብርን ብምኽንያት ናይ ሃገሩ ፖለቲካ ክርገጽ ኣይግባእን።

ዓንቀጽ 3

ነፍሲ ወከፍ ዜጋ፡ ውሕስነት ህይወቱ፡ ናጽነት፡ ውሕስነት ወናኔ ህይወቱ፣ መሰሉ ዝተሓለወ ይኸውን።

ዓንቀጽ 4

ኩሉ ዜጋ ብማንም ብባርነት ወይ ግዙእ (ኣገልጋሊ) ኩልኩል ኮይኑ፣ ባርነትን፣ ናይ ባራዩ ንግድን፡ ብዝኾነ መልክዕ ኩልኩል ከኽውን ኢዩ።

ዓንቀጽ 5

ዝኾነ ዜጋ ብማን ዓይነት ብኸቢድ ስቓይ፡ ጨካንን ዘይሰባዊን ስቅያት፣ ወይ ኣተሓሕዛ (ንእሱራት) ወይ ጨካን መቕጻዕቲ፡ ዘይሰብኣዊ ሕስረት ኣይፍጸሞን።

ዓንቀጽ 6

ኩሉ ዜጋ ኣብ ዝኾነ ቦታ ኣብ ቅድሚ ሕጊ ብሰብኣዊ መንነቱ ንኽፍለጥ መሰል ኣለዎ።

ዓንቀጽ 7

ኩሎም ደቂ ሰባት ኣብ ቅድሚ ሕጊ ማረ ኣብ ልዕሊ ምዃኖም ብዘይ ኣፈላላአይ ናይ ሕጊ ማዕረ ኣማዕቋብነት ወይ መጕዚትነት ኽገረሎም ብሕጊ መሰል ኣለዎም። ኩሎም ደቂ ሰባት ናይ ምክልኻል መሰል ኣንጻር ዝኾነ ይኹን ኣድልዎ ነዚ ውዕል እዚ ዝጥሕስን ከምኡ ዝኾነ ዓይነት ጐስጓስ ነዚ ዓይነት ኣድልዎ፣ መጕዚትነት፣ ናይ ምርካብ መሰል ኣለዎ።

ዓንቀጽ 8

ንኹሎም ዜጋታት ብሕጊ መንግስቲ፣ ወይ ብሕጊ ዝፍቀድሉ መሰረታዊ መሰላት፣ እንተ ድኣ ተጣሒሶም፡ ጥራዓኑ ኣብቲ ዝነብረሉ ሃገር ዘሎ ቤት ፍርዲ ብምቕራብ ግቡእ ካሕሳ ናይ ምርካብ መሰል ኣለዎ።

ዓንቀጽ 9

ዝኾነ ይኹን ዜጋ ብዘይ ሕጊ ብኢደወረዶ፣ ወይ ካብ ስርዓት ወጻኢ፣ ኣይእሰርን፣ ኣይተሓዝን ወይ ኣይሕየርን።

ዓንቀጽ 10

ኩሉ ዜጋ ኣብ ቅሚ ሕጊ ማዕረ ብምዃኑ ንዝቐርበሉ ክሲ ቅድሚ ንጉዳያቱ ምውሳን ኣብ ናጻን ዘይኣድላውነት ቤት ፍርዲ ብፍትሓውን ዕላውን መንገዲ ንኽርኣየሉ መስል ኣለዎ።

ዓንቀጽ 11

1-     ህኾነ ዜጋ ብዘቕጽዕ ገበን ዝተኸሰሰ፣ ስጋብ ብሕጋዊ መገዲ ኣብ ቅሉዕ ቤት ፍርዲ ቀሪቡ ገበኑ ዘይተረጋገጸ ኣብ ቅድሚ ሕጊ ንጹህ ኣብ ርእሲ ምዃኑ ንክልኻል ዘድሊ ውሕስነት ክህልዎ እውን መሰሉ አዩ።

2-   ዝኾነ ዜጋ ብዝገበሮ ወይ ዝጸንሔ ኣደቡ ስጋብ ብሃገራውን ዓለምለኻውን ሕጊ ተረጋጊጹን ወይ ተሰኒዱ ስጋብ ዘይጸንሐ ብሓላፍነት ኣይሕተትን። ከምኡ ኣውን ነቲ ገበን ዝፈጸመሉ እዋን ነቲ ገበን ተወሲኑሉ ካብ ዝነበረ መቕጻዕቲ ንላዕሊ ክውሰኖ ኣይግበኣን።

ዓምቀጽ 12

ነፍሲ ወክፍ ውልቀሰብ ካብቲ ቅጥዓዊ ስርዓተ ሕጊ ውጻኢ ኣብ ልዕሊ ውልቀ ህይወቱ፣ ቤተሰቡ፡ ኣብገዝኡ፡ ኣብ ናቱ ርክባት ወይ ምጽሕሓፍ ጣልቃ ምትእትታው ኣይግባእን፣ ኣብ ልዕሊ ክብሩን ያታኡን ጉድኣት ወይ ማህሰይቲ ኣይፍጸሞን፣ ኩሎም ደቂ ሰባት (መሰል ኣማዕቋብነት) ከምዚ ኣብ ላዕሊ ተጠቒሶም ዘለዉ ኢድ ምትእትታው ወይ በደል ዝከላኸለሉ ኣማዕቋብነት (ውሕስነት) ሕጊ ናይ ምርካብ መሰል ኣለዎ።

ዓንቀጽ 13

1-     ኩሉ ዜጋ ኣብ ውሽጢ ዝነብረሉ ሃገር ናይ ምዝዋርን ምንባርን መሰል ኣአዎ።

2-   ኩሉ ዜጋ ኣብ ዝኾነት ትኹን ሃገር፣ ከምኡ ኣውን ካብ ሃገሩ ናይ ምውጻእን እንደገና ናብ ሃገሩ ናይ ምምላስን መሰል ኣለዎ።

ዓንቀጽ 14

1-     ኩሉ ዜጋ ካብ ንህይወቱ ሓደገኛ ዝኾኑ ግፍዕታት ኣምሊጡ ኣብ ካልኦት ሃገራት ዑቕባ ናይ ምሕታትን፣ ናይ ምርካብን መስል ኣአዎ።

2-   እዚ መሰ እዚ ብጭቡጥ ፖለቲካዊ ኣብ ዘይኮኑ፣ ገበናት ተፈሪዱ፣ብዓለምለኻዊ ዝድለ ምስ ዝኸውን ንዕላማታትን መምርሒታትን ውድባት ሕቡራት መንግስታት ዓለም፣ ኣብ ዝጻረሩ ተግባራት ኣየገልግልን።

ዓንቀጽ 15

1-     ኩሉ ዜጋ ዜግነት ናይ ምርካብ መሰል ኣለዎ።

2-   ዝኾነ ዜጋ ብኢደወረዶ ብዘይሕጋዊ መገዲ ዜግነቱ (ክቕንጠጥ) ክግደፍ ከምኡ ዜግነቱ ናይ ምልዋጥ መሰሉ ክኽልከል ኣይኽእልን።

ከምዚ ዝሰማዕናዮ ኣብ ሀገርና ካብዘን ዘንበብናየን ዋላ ሓንቲ ኣብ ግብሪ ዘይተተርጐመ ምዃኑ ኩላትና እንፈልጦ እዃ እንተኾነ ባህርን ጥባይን ናይ ውልቀ ማላኺ ምዃኑ ዘረጋግጸልና እውን ኢዩ። ብሕጸር ዝበለ እምበኣር መሰላት እንታይ ኢዮም ዝብል ሕቶ ክንምልስ ስለ ዘሎና ብዓቕምና ኽንፍትን ኢና ።

ትርጉም መሰል ናይ ስነ ምግባርን ተሳታፍን ሓርነት ወይ መሰል ስልጣን ናይ ተግባረ ኢዩ። መሰል ብሕጊ መሰረት ክትውንን፡ ክትገብር፡ ነቲ ዝብጽሓካ ካብ ካልኦት ጠሪዒካ ከምልስ የኽእለካ።

ሰብኣዊ መሰላት ካብ ግሪኻዊ ፍልስፍና ኣትሒዞም ክቀላቐሉ ጀሚሮም። ኣብ ብዙሕታ ሃይማኖትታት (እምነታት) ዓለም እውን ካብ ጥንቲ ኣትሒዞም ኣብ ታሪኽ ይዝረበሉ ነይሩ ኢዩ። ኣብ መዋእል ምንቕቓሕ ናይ 18 ክፍለ ዘመን ግን ከም ፍሉጥ መዛረቢ ኮይኑ። ወዲ ሰብ ብተፈጥሮ ዝተዓደሎም ዘይተሓንጸጸ መሰረታውያን መሰላት ከምዘለውዎ መንግስታት ክረግጽዎን ክግህስዎን ከምዘይግባእ፡ ቅድም-ኩነት ናይ ሰብኣዊ ክብሪ ዝለበሰ ህልው ምዃንኖም ተፈልጡን ተቐባልነት ረኸበን።

ቅድሚ 18 ክፍለ ዘመን እንተኾነ ኣውን ብ1215 ኣብ ዓዲ እንግሊዝ ሰነድ ማግና ካርታ፣                                ካልኦት ናይ ብዙሓት ሃገራት ሰንዳት ብዛዕባ ሕግን መሰላትን ተእውጆም ኢዮም።

እቲ ኣብ ኣመሪካ ብ4 ሓምለ ዝተእወጀ ናጽነት፡ ኣብ ፈርንሳ ኣዋጅ ሰብኣዊ መሰላት 1978 እውን ዓበይቲ ሰነዳት ሰብኣዊ መሰላት ኢዮም። ሰብኣዊ መሰላት እምበኣር ንብዙሓት መሰላት ዘጣቓልል ኣብ መሰል ምንባር ህላወ፣ ክሳብ ባህላዊ መሰል ዝዝርጋሕ ሰፊሕ ዓውዲ ኢዩ። ውልቀ ጥርዓን ኣንጻር መንግስቲ ድማ ኢዩ።

ከምቲ ኣቐዲምና ዝረኣናዮም ዓለም፣ብካልኣይ ኩናት ዓለም ምስ ዓነወትን ተቐዝፈትን ንሕቡራት መንግስታት ዓለም ዝዓበየ፣ ግድል ኮይኑ ዘጨነቖም ስለምንታይ ኵናት ይውላዕ ምፍላጥን ብኸመይ መገዲ ኣቐዲምካ ዳግም ትከላኸልን ሰላም፣ ተንግስን ዝብል ኢዩ። ብዘይካ ግዝኣተ ሕግን ሰብእዊ መሰላት ምኽባርን ካልእ ተካኢ መገዲ ሰላም፣ ከምዘየለ ስለ ዝተገንዘቡ ድማ ብ1948 መስከረም፣ ታሪኣዊ ሰነድ ኣድማሳዊ ኣዋጅ ስብኣዊ መሰላት ኣውጽኡ።

ኣብቲ ኣዋጅ ተፈጥሮኣዊ ክብርን ማዕርነትን ዘይዕደሉን ዘይገሃሱን ዘይሕደጉን ዘይምንዝዑን መፋጥርቱን፡ መሰላት ወዲ ሰብ መሰረት ሓርነትን ፍትሕን ሰላምን ኣብ ዓለም ምዃኖም ፣ ምግሃስ ሰብኣዊ መሰላት ባራራዊ ኵናት ከም ዘኸትሉ፡ ምግሃስ ሰብኣዊ መሰላት ንናዕብታት ጠንቅታት ኮይኖም ብግዝእተ ሕጊ ክኽበሩ ከም ዝግባእ ምግባር ኢዩ እቲ ኣማራጺ ። እዚ ስርዓት ውልቀ መላኺ ኢሳያስ ፈጺሙ እዞም መሰላት ናይ ምትርጓም ስለዘይብሉ ን23ዓመታብ ትሕቲ ነቕ ዝይብል ፖሊሳዊ ምሕድራን ኣደራዕን ኣብ ህዝብና የውርዶ ዘሎ፡ ንኩላትና ፍሉጥ እኳ እንተኾነ ስለምንታይ ህዝቢ ናዕቢ ዘየሎል ዝብል ሕቶ ንምላስ ካብ ግዝኣት ናብ ግዝኣት ዝተሰጋገርና ብደምና ኣቢልና ናብ ናጽነት ምስ በጻሕና በቲ ብርሃን ሰላም ግዝኣተ ሕጊ ክህበና ዝብሎም ዝነበሩ ደቁ ተጠሊሙ ጥራይ ዘይኮነስ ብሓርበኝነት ናይ ናጻነት ንምምጻእን፣ ናጽነት ዝተረኽበት ምክልኻል ዝተሃንጸ ሕብረተሰብ ስለ ዝኾነን፣ብመሰላት ወዲ ሰብ ዘይተድቀን፣ መሰልካ ክጐደልካ ከሎ ናይ ተቛውሞ ምስእተርኢ ኣብ ርእሲ እቲ ዝወርደካ ማእሰርቲ ናይ ሃገር ምኽሓድ ገይሩ ዘቕርበካ ስርዓት ካብ ምሉእ ሕብረተሰብ ከም ትፍንፈን ዝተገብረ፣ ዓቢ ስነ ኣእምርኣዊ ጐስጓሳት፣ ስርዓት ህግደፍ ዘይሕከኽ ጽልዋ የሕዲሩ፡ ኣብ ምንዳይ ውልቀ ናጽነት እንርከብ ዘሎና ኮይኑ ይርኤ። ስለዚ ነዚ ንብዙሕ ዓመታት ስነኣእምሮኣዊ ምሕጻብ ሓንጐል ዝተኻየደ በዚ ገባቲ ፈላላዪ ስርዓት ብስነ-ፍጠትን ሰብኣዊ መሰላት ደቂ ሰባት መሰረት ሓርነትን ግዝኣተ ሕግን ምዃኑ ክተስርጽ ዘይተኣደነ ጻዕሪ ከም ዘድሊ እዚ እንርእዮ ዘለና ኣገባብ ኣቀላሳና ኣወዳድባናን ምስክር ኢዩ። ሓቢርካ ምስ እትቃለስ ንመሰላትካን ልኡላውነትካን ሓርነትካን ዘጠናኽርን ግዝኣተ ሕጊ ክህልወካ ከም ዘኻልን ሓቢርካ ሃገርካ ከተማዕብል ሰላም ክተንግስ ከም እትበጽሕ ዝተረዳእና ኣይመስለንን። ስለዚ ኩሉ ኣድህቦና ብመሰረት እቲ እንደልዮ ቅዋም ኣብ ሰብኣዊ መሰላት ዝተመርኰሰ ክከውን እንተኾይኑ ብዝግባእ ክንፈልጦምን ክንመራመረሎምን ይግባእ ክብል መደርኡ ደመደመ።

ኣብ ገዛ ተረኺቦም ዝነበሩ ተሳተፍቲ ኣብቲ ዝካየድ ዝነበረ ክትዕ ምሉእ ምስታፍ ጥራይ ዘይኮነስ ነቲ ዘቐረበ እርእስቲ ኣገዳስነቱን ኣዋናውን ብምዃኑ ጥልቕ ዝበለ ሓሳባት ብምብርካት ሃብታም ናይ ዘተ ማእዲ ምንባሩ ተመሳጊኖም ንምዝመጽእ ካልኣይ ክፋል ተቐሪብናን ሰፊሕ ምይይጥ ክነካይድ ተላብዮም ተሰናበቱ።

ብምምሕዳር ፓል ሓርነት ዝቐረበ ጻሟቍ መደረ።

EPDP Editorial

When Yalda Hakim of BBC asked Mr. Yemane Gebreab, Head of Political Affairs of the People’s Front for Democracy and Justice (PFDJ), on 12 March 2015, as to when elections will be held in Eritrea, he said, "When the time comes we will do it, but this fixation with elections is wrong and I think it's creating problems for Africa.” Mr. Yemane just read that straight from the script of dictators. Mr. Yemane even invoked the presence of peace and development in Eritrea while Yemane and his boss barricaded the country for the past twenty four years and denied any semblance of freedom and rights to the Eritrean people.

The point is fixation on elections is what Eritrean people are struggling to achieve. It is election that brings the power of citizens into being; it is democratic election that brings development, peace, innovation, hope, and happiness to any society. It is democratic election that secures the rule of law and justice. In case Mr. Yemane missed it, fixation on election is a number one agenda of Eritrean people – it means election ensures the sovereign power of the Eritrean citizens to hire and fire their leaders. But portraying ‘fixation with elections’ as a negative phenomenon for a society was what Mr. Yemane attempted to do, meaning democratic elections are antithetical to freedom and peace or dangerous to Eritrea’s unity. Mr. Yemane, there is no benevolent dictatorship if that is what you are trying to tell Eritrean people.

What is dangerous to Eritrea and its people is fixation with dictatorship, and not fixation with elections. It is the fixation on dictatorship that brought Mr. Yemane and his boss to brute power, which subsequently exposed the country and its people to unprecedented crisis and destruction, mass starvation, and mass exodus of its youth to the extent of weakening the socio-cultural fabric of Eritrean society. Eritrea would not have looked like it is now if it had held elections following its ratification of the constitution.

The irony is Mr. Yemane also portrayed election as a problem to Africa when he said, “… fixation with elections is wrong and I think it's creating problems for Africa,” the very area that Mr. Yemane and his boss has failed or refused to address in the past 24 years of their rule in Eritrea. Mr. Yemane invoked the comparison to distort the reality of Eritrea or to justify the unjustifiable, and that is to avoid the fundamental question related to the suspension of elections and constitutional governance in Eritrea. But comparing Eritrea with other countries and directing accusations at outsiders have been the single best campaign of distortion for PFDJ while the very destructive force that is robbing and stifling the destiny of Eritrea is none other than Isaias and his gang of political and military allies. Again, Mr. Yemane’s portrayal of negative light about other African countries has one message: and that is there are countries that have bigger problem than Eritrea; hence we are doing fine – a distorted and baseless comparison to disguise the brutality and violent nature of the regime of Isaias in Eritrea. This is what social psychologists call “downward comparison” – entities experiencing negative affects try to enhance their status through comparison with less fortunate others. Short of finding any inferior government or society to downward compare to, the regime engages in active derogation or defamation of other governments and societies to achieve downward comparison. This kind of downward comparison is aimed at making the Eritrean people’s perception of regime look good by creating a lower reference point to evaluate its activities.

Another question that Yalda Hakim asked Mr. Yemane was about the human rights abuses in Eritrea and the lack of freedom of expression and freedom of speech. Putting aside his gibberish and misleading comments, this is what Mr. Yemane said, “This is a country committed to human rights; we are against torture; our human rights record is a fairly good one; we do not have secret prisons.” This is not the first time Mr. Yemane and his PFDJ riffraff made a mockery of human rights and democracy in Eritrea. We know the gross human rights abuses in Eritrea has drastically affected the ability of the country to democratize and to function as a nation; it deprived Eritrea’s younger population to live in peace and prosperity, and to ensure the sustainability and continuity of the country to future generations; we know Eritrea has become a nest of poverty and terror because of the brutality perpetuated by the repressive regime of Isaias for the past two decades. This picture is not fabricated; it is real in Eritrea, Mr. Yemane.

The human disasters of Eritrea happening in the Lampadusa, in the Sinai desert, in the high seas…etc do not occur in a country that is “committed to human rights.” The faces of those Eritreans vanishing in no man’s land are not stereotypes or images portrayed to vilify Eritrea; they are true reflection of the real massive human rights violation and lack of freedom in Eritrea. Arresting hundreds of thousands of Eritrean citizens and not guaranteeing the right to defend themselves in the court of law does not happen in a country that is “committed to human rights.” This only happens in countries that condone human rights violations, as well as in countries that fail to adhere to democratic governance, and Eritrea is one of them. And the point here is that Eritrean people should understand that they are riding at the back of a dying nation under the PFDJ regime and should take a united and systematic step to reverse it now and put Eritrea in order.

We also remember the 37 Eritreans who were asked to be interviewed by the BBC producers who sneaked out to the street of Asmara without the government minders. All declined to be interviewed saying that “they are scared because the government might be watching them.” This is the typical life in Eritrea, a PFDJ’s control and political siege over the entire population, which is unbearable and forcing Eritrean youth to flee their country in droves. Eritrean people, particularly the younger ones cannot live life under the PFDJ tyranny and terror. This iron siege accompanied by prison, torture, and incessant muzzling of free speech and dissent is what Mr. Yemane misrepresented, denied, and lied to Yalda Hakim, ‘lying through one’s teeth’ as the saying goes. Elites who are fixated with dictatorship are good at it.

In all, Mr. Yemane, the right-hand man of Issais, has been and continues to lead and guide the politics of national destruction by lying and deceiving to the public. Eritrea rose in the first few years of its independence, but rapidly drifted into decadence as a result of the dictatorship of which Mr. Yemane is part of that making, which betrayed the promise and dream of freedom and democracy that Eritrean people had struggled for over half a century. Whether in the Diaspora, at home or in the international arena, Mr. Yemane continues to be the face of lies, betrayal, tyranny and destruction in Eritrea. But history has it all, Mr. Yemane and his boss will soon be relegated to the dustbin of history by the power of Eritrean people. And Mr. Yemane knows it.  

ራብዓይ ክፋል

ኣብ መዛዘሚ ሳልሳይ ክፋል ጽሑፈይ ብሔረ ትግርኛን ተወላዲ ከበሳን እውን ብወገኑ ኣብ ልዕሊ ካልኦት ብሔራትን መታሕታውያንን ብኽልተ ምኽንያት እምነት ከምዘጕደለ ውስ ኣቢለ ኣቋሪጸ ነይረ: ክቕጽል እምበኣር::

እቲ ብሔረ ትግርኛን ከበሳውን ኣብ ልዕሊ መታሕታውያንን፣ ካልኦት ብሔራትን፣ ሃይማኖት ምስልምናውን ከይተረፈ እምነት ከምዘጉድል ክገብሮ ዝገደዶ ምኽንያታት ብቀንዱ ክልተ እየን:: ንሳተን ድማ ፖሊሲ መንግስቲ እትዮጵያን ኣብ ሊዕሊ ኤርትራን ምስኡ ተዛሚዱ ዝመጸ ምስሳን ብሔራውያንን ሃይማኖታውያንን ፖለቲካውያን ውድባትን፣ መታሕታውያን ብከበሳውያን ተበዲልና ዝብል ሓዲሽ ናይ መታሕታውያን ክስን ምውድዳብን እዩ::

ሕማቅ ዕድል ክልቲኡ ህዝብታትን ሃገራትን ኮይኑ፣ ዕርክነት ስርዓታት ኣዲሳበባን ኣስመራን ኣብ 1998 ናብ ጽልኢ ምስ ተለወጠ፣ ክሳብ ሎሚ ዝቅጽል ዘሎ ጻዕርታት ክልቲኦም መንግስታት፣ ሓደ ነቲ ሓዲ ንምዕናውን ንምድምሳስን ኮነ:: ነቲ ኣብ ጽባሕ ዓወታቶም ብቃሎም ብደም ዝተፈራረምናሉ ዘይጥለምን ዘይሕከኽን ምሕዝነት ኣሎና ዝበልዎ፣ ድሕሪ 7 ዓመት ዳግማይ ኲናት ብምብራዕ ብደም ንጹሓት ዜጋታት ሓኺኾም ናብ ጉሁር ጽልኢ ቀየርዎ:: እቲ ላዕለዋይ ሽፋን መወሊዒ ኵናት ናይ ክልቲኦም መንግስታት ዶባትን ልዑላውነትን ሃገር ዝብል እኳ እንተነበረ፣ ሓቁ ግን ካልእ ከምዝኾነ ታራ ሰብ እውን ዝርድኦ እዩ:: ክፋል መሬቱ ዝተመንዘዐን ልዑላውነት ሃገሩ ዝተደፍረን ህዝን መንግስትን እንተተኻእለ ብልዝብን ሕግን፣ በዚ እንተዘይተኻእለ ድማ ብቃልሱ ይግበኣኒ እዩ ዝምሎ ዝተመንዝዐ መሬቱን ልዑላውነቱን ክመልስ ንቡርን መሰሉን እዩ:: ኣብ ስርዓታት ኣዲሳበባን ኣስመራን ግን ከምኡ ኣይተራእየን:: ነቲ ድሕሪ ምፍሳስ ደምን ማእለያ ዘይብሉ ዕንወት ክልቲአን ሃገራትን ዝተበጽሐ ስምምዓቶም ኮነ ከም ሳዕቤኑ ዓለም ለኻዊ ቤት ፍርዲ ዝበየኖ ናይ ዶባት ፍርድውን ክቅበልዎን ከኽብርዎን ኣይተራእዩን:: ኣብ ክንድኡ ገና ሓደ ንህልውና ናይቲ ካልእ ካብ ገጽ መሬት ክጥፍእ ብዝዓቅሙ ይቃለስ: ይፍክር እውን::    

ኣብ ከይዲ ኲናት ኢትዮ - ኤርትራ 1998 - 2000 ኣብ ዝተፈላለየ ላዕለዋይ ጽፍሒ ዝርከቡ ሰበስልጣን ኢትዮጵያ ንመግስቲ ኤርትራ ከም መንግስቲ ኤርትራ ዘይኮነስ ከም ዕቡይ ሓይሊ ከበሳን ብሔረ ትግርኛን ክገልጽዎ ተረኽቡ:: ኣብ መደረታቶም እውን ነዚ ትዕቢት ከበሳውያን ክነምበርክኾን ክነምክኖን ኢና ዝብል ናይ ኣይትሓዙኒ ፈኸራ ኣስምዑ:: ጋናውን ይቅጽሉ ኣለዉ:: ክሳብ ሕጂ ንስርዓት ኢሰያስ ዋላ ኣስመራ ኣትዮም ብዝኾነ ከውድቅዎ እንተዘይኮይኑ ዝኸሰርናዮን ዘኽሰርናዮን ይኣክል፣ ከም ቃልናን ስምምዕናን ሕጊ ዝሃበና ብጽሖትና ወሲድና፣ ዶባትና ክንሕንጽጽ እሞ ህዝብታት ክልቲኡ ሃገራት እፎይታ ረኺቡ ንቡር ህይወት ከስተማቅር ክነፍቅደሉ ዝብል ነገር ኮታ ኣብ ሓንጎሎም እውን የለን:: መራሒ ሰርዓት ኣስመራ ብወገኑ፣ ነቲ ብምኽንያት ዓንዳሪ ኣካይድኡ ካብ ህዝብን መንግስታት ዓለም ኣጋጢምዎ ንዘሎ ተነጽሎ ከመኽንየሎ፣ ንዝምድናን ርክባትን መንግስቲ ኢትዮጵያን ምስ ዝተረፈ ክፍሊ ዓለም ብመጋበርያነት ጥራሕ ክገልጾ ይርከብ:: ንመንግስትን መራሕትን ኢትዮጵያ ኮራኹርን መጋበርያን ናይ ምዕራባውያን እዮም ዝብል ብደዐ ዝመልኦ ዘረባ መኽፈትን ኣፍን ቀንዲ መልእኽቲ ነፍሲ ወከፍ መደረ ፕረሲደንት ኢሰያስን እዩ::

እዚ ብመርሕነታት መንግስቲ ኢትዮጵያ ንስርዓት ኣስመራ ከም ናይ ከመሳን ናይ ብሔረ ትግርኛን ዕቡይ ሓይሊ ገርካ ናይ ምግላጽ ስጉምቲ እምበኣር፣ ምስቲ ብብሔረ ትግርኛ ተወሪርና ተዓብሊልናን ዝብል ናይ ውሽጢ ሃገር መረረ ተሳነየ:: ንብሔረ ትግርኛን ከበሳዊ ክፋልን ድማ ምስ ዝነበሮ ተደሚሩ ኣዝዩ ኣሻቀሎ:: በዚ ውን ግን ኣይተረፈን::

ድሕሪ ምዝዛም ኲናት ኢትዮ - ኤርትራ እተን ካብ 10 ዘይበዝሓ ዝነበራ ኤርትራውያን ፖለቲካውያን ውድባት ብሔራውን፣ ዞባውን፣ ሃይማኖታውን፣ መልክዓት ሒዘን ናብ 30ታት ደየባ:: መጨጪሒ ቦትአንን፣ ኣብያተ ጽሕፈተንን እውን ኣብ ኢትዮጵያ ኮነ:: በንጻሩ ሃገራዊ መልክዕ ዝለበሳ ውድባት ኣብ ኢትዮጵያ ከምቲ ዝድለ ቦታ ኣይረኸባን:: እቲ ንኤርትራዊ ሰብኣውን ንዋታውን ጸጋታት ኣወሃሂዱ ብምቅላስ፣ ንድሕነት ህዝብን ሃገርን ኤርትራ ከቀላጥፍ ትጽቢት ዝተነብረሉ ኤርትራዊ ሃገራዊ ባይቶ ንለውጢ እውን፣ ንዝተጫጭሓ ብሔራውያንን፣ ሃይማኖታውያንን፣ ዞባውያንን ውድባት ክሳብ ምግንጻል ንዝብል ጠለባተንን፣ ኣብ ብሔራውን፣ ሃይማኖታውን፣ ዞባውን ከናለታት ተጎጃጂለን ንምህላወን ተቀባልነት (legitimacy) ዝህብን ንዝያዳ ምስሳነን ዝተባብዕን ኮይኑ ምርካቡ እውን ተደራቢ ስግኣት ፈጠረ:: እዚ ተርዮዚ ግን ንብሒረ ትግርኛን ከበሳን ብቀንዱ ኮይኑ ንብምልኡ ህዝቢ ኤርትራውን ኣብ ናይ ስኽፍታ ቃላይ ኣስጢምዎ ይርከብ::

ኣሉታዊ ሳዕቤን ናይዚ ኩሉኸ እንታይ ነይሩ እንተበልና ከምዚ ዝስዕብ ይመስል:

1. ኣብ መንጎ ከበሳን መታሕትን፣ ኣብ መንጎ ሃይማኖታት ምስልምናን ክርስትናን፣ ኣብ መንጎ ብሔረ ትግርኛን ካልኦት ብሔራትን ምትእምማን ጎዲሉ:
2. ኣብ መንጎ ሃገራዊ ኣጀንዳ ዘለወንን ብሔራውን፣ ሃይማኖታውን፣ ከባቢያውን ፖለቲካዊ መድብ ዕዮ ዘለወንን ፖለቲካውያን ማሕበራት ምትእምማን ጎዲሉ:
3. ህዝቢ ኤርትራ ብሓፈሻ ብሔረ ትግርኛ ድማ ብፍላይ ምስ ስርዓት ኣስመራ ክቱር ጽልኢ እኳ እንተሃለዎ፣ ዝዓበየ ስኽፍታኡ ግን ካብዘን ኣብ ኢትዮጵያ ዝመደበረን ብሔራትን፣ ሃይማኖታትን፣ ዞባታትን ዝውክላ ውድባትን ሰልፍታትን ኮይኑ፣ ጽባሕ ካብ ሎሚ ዝበኣሰት ከይትኾኖ ፈሪሒ ካብ ዘይትፈልጦ መልኣኽሲ እትፈልጦ ሰይጣን ኣብ ምባል በጺሑ ይርከም: ከም ሳዕቤኑ ድማ
4. ኩሉ ኤርትራዊ ንለውጢ በሃንቀውታ እንዳተጽበየ፣ ለውጢ ኣብ ምምጻእ ኣብ ዝግበር ቃልሲ ግን መብዛሕትኡ ልኡም (silent majority) ኮይኑ ተሪፉ:: ገሊኡውን ካብ ናይ ለውጢ ተቃለስቲ ኢና በሃልቲ ወገናት ናይ ለውጢ ጩራውን ክርኢ ስለዘይከኣለ፣ ስርዓት ኢሰያስ ዝጥቀመሉ ናይ ምትላል ረብሓታት ንኸይሓልፎ ከይፈተወ ናይቲ ስርዓት ጎኒ ክሕዝ መረጸ:
5. ካብዚ ዝተበገሰ፣ ድምበ ተቃውሞ ንድሕነት ህዝብን ሃገርን እቃለስ ኣሎኹ እንዳበለ ሰብኣውን፣ ንዋታውን፣ ሞራላውን ሓገዝ ናይቲ ለውጢ ዝምነት ህዝቡ ተሓረሞ:
6. ውጺእት ናይዚ ኹሉ ድማ እቲ ብህዝቡ እውን ዝተጸልአን ዝተነፍገን ስርዓት ህግዲፍ ዕድመ ስልጣኑ ካብ ገደብ ንላዕሊ ተማጠጠ: ከመይሲ ህዝቢ ብሓደ ወገን ንስርዓት ኢሰያስ ከም ሃልሃልታ ሓዊ ክርእዮ እንከሎ ንድምበ ተቃውሞ ግን ካብኡ ብዝገደደ ንኽትፋእ ዕለቱ ዝኣኸለ ሃገራዊ ኢሳተ ጎሞራ ገይሩ እዩ ዝግምቶ::

እዚ ውድዓውነትዚ ኣበይ ገጹ እዩ ክወስደና፧

1. ከምቲ ወገናት ድለይቲ ፍትሒ ዝብልዎ ንስርዓት ኣስመራ ካብ ሱሩ ምሒካ ኣብ ምእላይን ሰላምን ፍትሕን ዲሞክራስን ዝሰፈና ሃገር ኣብ ምፍጣር፧
2. ወይስ ከምቲ ስርዓት ኢሰያስ ዝመነዮ ደምበ ተቃውሞ ኣብ ናይ ጋእ ማን ቃልሲ፣ ሃዝቢ ኤርትራ ኣብ ስኽፍታን ሽቁረራን፣ ንሱ ኣብ ስልጣኑ ዝነብረሉ ሃዋህው
3. ወላስ ከምቲ ስኽፍታ ዝበዝሐ ህዝብና ዝኾነ ስርዓት ኢሰያስ ምስ ወደቀውን ኣብ ዝገደደ ሕንፍሽፍሽን ሕድሕዳዊ ጎንጽን እዩ ከምርሓና ንግዝየ ዝግደፍ እዩ::

ግዜ ኣብ ዘፍቀደሉ ካብ ሰለስቲኡ ዕጫኻ ክትቅበል መጽባይ ግን ናይ ሰነፍ ህዝቢ መለለዪ ባህርያት እዩ:: እቲ ክግበር ዘለዎ ከሎ ጋን ንዘይ ቅድው ኩነታት ኣሊኻ፣ ብህግኻን ድሌትካ ብዝተወሃሃደ ቃልስኻ ምርግጋጽ እዩ:: ከመይ ገርና እሞ ነዚ ኣብ ሊዕሊ ህዝብን ሃገርን ኤርትራ ተንጠልጢሉ ዘሎ ናይ ድነ ሞት ደመናታት ክንኣልዮ ንኽእል፧ መንከ መርሕ ታራ ክጻወት ኣለዎ ንዝብሉ ሕቶታት ኣብ ዝቅጽል ሓምሻይ ክፋል ጽሑፈይ ክምልሶ ክፍትን እየ::

ንሎሚ ግን እዚ ወደሓንኩም!!!

መድሃኔ ሃብተዝጊ

(LLM)