ኣዛዚ ሰራዊት ሱዳን ሌተናል ጀነራል ኣል ቡርሃን፡ ብምኽንያት ዒድ ኣልፈጥር 2024 ኣብ ዘስምዖ ቃል፡ ድሕሪ ሕጂ ናብቲ ሱዳን ቅድሚ ውግእ ዝነበረቶ ኩነታት ምምላስ ከምዘየለ ኣፍሊጡ። መግለጺኡ ብምቕጻል ድማ እቲ ንሱ ዝምርሖ ልኡላዊ መንግስትን መሰጋገሪ መንግስትን ክበሃል ዝጸንሐ ኣገባብ ከም ዘብቀዐ ጠቒሱ፡ ሎሚ ሱዳን ኣብ ዝተፈልየ መንገዲ ከም ዘላ ኣፍሊጡ።
ጀነራል ኣል-ቡርሃን፡ እቲ ኣብ ሱዳን ካብ ወርሒ ማዝያ 2023 ጀሚሩ ዝካየድ ዘሎ ሕድሕድ ውግእ፡ “ምእንቲ ወላዲት ሃገር ዝካየድ ናይ ክብሪ ውግእ እዩ” ኢሉ፡ እዚ ኩነታት ንሱዳን ናብ ሓድሽ ምዕራፍ ዘእትዋ መበገሲ ከም ዝኸውን ኣፍሊጡ። ኣብዚ ተሪር ዝተባህለ መግለጺኡ፡ “ድሕሪ ሕጂ ንድሕሪት ምምላስ የለን” ከም ዝበለ ድማ ሱዳን ትሪቡን ጠቒሳ።
ነቲ መደረ ዝተኸታተሉ ፖለቲከኛታት ኣብ ዝሃዎ ርኢቶ፡ መግለጺ ጀነራል ኣል-ቡሃን አቲ ሰላማዊ መፍትሒ ክርከቦ እሞ እቲ ዝነበረ መሰጋገሪ መንግስቲ ናብ ንቡር ክምለስን ሰራዊት ጀነራል መሓመድ ሓምዳን ኣካል ሃገራዊ ሰራዊት ሱዳን ክኸውንን ንዝነበረ ተስፋ ዘጸልምት እዩ። ከምዚ ዝኣመሰለ መግለጺ ዝወጽእ ዘሎ ኣብ 15 ማዝያ 2024 ክልቲኦም ወገናት ሱዳን ክራኸቡ እዮም ዝብል ትጽቢት እናተገብረ እንከሎ እዩ።
ማእከላይ ትሕዝቶ ናይዚ ብምኽንያት ዒድ ኣልፈጥር ዝተሰምዐ መደረ፡ ስልጣን ናብ ሲቪል ንዘይምምላስ ምዃኑ ዝጠቐሱ ወግናት፡ ዕላማ ኣል-ቡርሃን፡ ምስቲ “ተቐዱም” ዝበሃሉ ሲቪል ሱዳናውያን ዝተጠርነፍሉ ወገን እውን ንዘይምቕባል እዩ። ብናይ ብርሃን እማመ፡ ነቲ ብጀነራል መሓመድ ሓምዳን ዝምራሕ ተወርዋሪ ሰራዊት ሱዳን ብውግእ ስዒሩ፡ ድሕሪኡ ኣካሉ ዝነበሩ ውልቀሰባት ዕጥቆም ብምፍታሕ ኣካልቲ ንሱ በይኑ ዝምስርቶ መንግስቲ ክኾኑ ምፍቃድ እዩ።
እዚ ከምዚሉ እንከሎ፡ ምብራቓዊት ከተማ ሱዳን ገዳርፍ፡ ብ9 ማዝያ 2024 ብድሮን ከም ዝተደብደበትን ኣብኣ ዝነበሩ ኣስታት 400 ሺሕ ተመዛበልቲ ሱዳናውያን ኣብ ጸገም ከም ዝወደቑን ተፈሊጡ። እዚ ስዒሩ ስልጣን በይኑ ከም ዝጥቕልል ዝመደረ ዘሎ ጀነራል ኣል-ቡርሃን፡ ብኤርትራ፡ ግብጽን ሳዑዲ ዓረብን ዝሕገዝ ዘሎ ወገን ሱዳን ምዃኑ ይፍለጥ።
ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ)፡ ናይ 2024 በዓል ዒድ ኣል-ፈጥር ምኽንያት ብምግባር፡ ንኣመንቲ ምስልምና ብፍላይ፡ ንመላእ ህዝቢ ኤርትራ ድማ ብሓፈሻ፡ እንቋዕ ኣብጸሓኩም ኣብጽሓና እናበለ ሰናይ ምንዮቱ ይገልጽ።
ዒድ ኣልፈጥር፡ ነቲ ህዝብና ዝሓልፎ ዘሎ ጸገማትን ምክልባትን ስዒሩ ራህዋ ከምጽእ፡ ነቲ ኩሉ ውግኣትን ስደትን ዛዚሙ ሰላም ክፈጥር፡ ነቲ ጭቆና ዘስዓቦ ሕሰም ይኣክል ብምባል፡ ቅሳነት ዘውርደልና ክኸውን ንምነ።
ጾም ሮሞዳን ብሓያል እምነትን ጽንዓትን ድሕሪ ምዝዛም፡ ናብ ምኽባር ዒድ ኣል-ፈጥር ብምጻሕና ደጊምና እንቋዕ ኣብቅዓና ብምባል ብስም መላእ ኣባላት ሰዲህኤ መልእኽቲ ዒድ ሙባረክ ነመሓላልፍ።
ገረዝግሄር ተወልደ
ኣቦ መንበር፡ ሰዲህኤ
ባህግና Bahgna 201፣ ኣገደስቲ ሰሙናዊ ዜናታት ሃገርናን ከባቢናን ምስ ርእሰ ዓንቀጽ ሰደህኤ፣ ፈትልን ስምዕን ንኹን 07.04.2024
Written by Bahgna MediaMedia
ኣባላት ጉይጅለ ምቑጽጻር ሕብረት ኣፍሪቃ ምስ ናይቲ ከባቢ ኣመሓደርቲ
ኣብ ትሕቲ ሕብረት ኣፍሪቃ ዝንቀሳቐስ ጉጅለ ተልእኮ ምቁጽጻርን ምንጻርን ውዕል ፕሪቶርያ ኣብዚ ቀረባ መዓልታት ኣብ ዞባ ምብራቕ ትግራይ፡ ወረዳ ጉሎ-መኸዳን ከተማ ዛላንበሳ ከም ዝበጸሐ መርበብ ሓበሬታ ኣዲስ ስታንዳርድ ኣፍሊጣ። እዚ ምብጻሕ ድሕሪ ምኽታም ውዕል ሰላም ፕሪቶርያ ን2ይ ግዜ ዝተኻየደ እዩ።
ኣብዚ ብ4 ማዝያ 2024 ዝተኻየደ ምብጻሕ፡ እቲ ጉጅለ ተቖጻጻሪ ሕብረት ኣፍሪቃ፡ ምስ ኣመሓደርቲ እተን ዝሰፈሐ ክፋለን ኣብ ትሕቲ ምቁጽጻር ሓይልታት ኤርትራ ከም ዝርከባ ዝግለጻ፡ ወረዳ ጉሎመኸዳን ከተማ ዛላንበሳን ሰፊሕ ምይይጥ ኣካይዱ። እቲ ምምይይጥ ኣብ ግብሪ ኣወዓዕላ ውዕል ሰላም ፕሪቶርያን ኩነታት ሃለዋት ህዝቢ እቲ ከባብን ዘድሃበ ከም ዝነበረ፡ ነቲ ጉጅለ መብርሂ ዝሃቡ ኣቶ በሪሁ በርሀ ከንቲባ ዛላንበሳ ኣፍሊጦም።
እቲ ምይይጥ ናይቲ ከባቢ ወተሃደራዊ ኣዘዝትን ከባቢያዊ ኣመሓደርትን ከም ዝተሳተፍዎን፡ ብዛዕባ ህላወ ናይ ወጻኢ ሰራዊት ኣብ ከተማ ዘላንበሳን 6 ቀበለታት ወረዳ ጉሎመኸዳን ከምኡ እውን እስትራተጅካዊ ኣሰፋፍራ ሰራዊት ኤርትራ ኣብ ኣፍደገ ከተማ ዘላንበሳ ብዝምልከት ሰፊሕ ሓበሬታ ከም ዝተዋህበ እታ መርበብ ሓበሬታ ሓቢራ።
ካብተን ካብ ወረዳ ጉሎመኸዳ ብወገን ሰሜን ምስ ኤርትራ ዝዳወባ ከባብታት፡ ዛላንበሳ፡ ፋጽን ሰበያን ምዃነን ከኣ ኣብቲ ዜና ተጠቒሰን። ምስዚ ብምትሕሓዝ ድማ ኣብ 75% ከተማ ዛላንበሳ ሰራዊት ኤርትራ ኣብቲ 25% ድማ ሰራዊት ኢትዮጵያ ሰፊሮም ከም ዘለዉ እቲ ጸብጻብ ኣመልኪቱ።
ኣብዚ እዋንዚ ምውጻእን ዘይምውጻእን ሰራዊት ኤርትራን ዕጡቕ ሓይሊ ኣምሓራን ካብ ክልል ትግራይ ንውዕል ፕሪቶርያ ኣብ መንቀራቕሮ ኣእትየምዎ ካብ ዘለዉ ዛዕባታት ምዃኖም ይፍለጥ።
ሚኒስትሪ ወጻኢ ጉዳይን ዓለም ለኻዊ ዝምድናን ሶማሊያ ብ4 ማዝያ 2024 ኣብ ዘውጸኦ መግለጺ፡ ኣንበሳደር ኢትዮጵያ ኣብ ሶማሊያሙክታር መሓመድ ዋረ ኣብ ውሽጢ 72 ሰዓታት ካብታ ሃገር ንክወጽእ ከም ዝተወሰነ ኣፍሊጡ። ብዘይካዚ ሶማሊያ ኣብ ኣዲስ ኣበባ ዘሎ ኣንበሳድራ ናብ ሃገሩ ክምለስ ክትጽውዖ እንከላ፡ ኣብ ሶማሊያላንድ ሃርገሳን ኣብ ፑትላንድ ጋረወን ዘለዋ ኣብያተ-ጽሕፈት ጠቕላሊ ቆንስላዊ ጉዳያት ኢትዮጵያ ኣብ ውሽጢ ሓደ ሰሙን ክዕጸዋ ከም ዝተወሰነ እውን እቲ መግለጺ ኣፍሊጡ።
እቲ መግልጺ ኣተሓሒዙ፡ እቲ ስጉምቲ ንምዕቃብ ልኡላውነትን ሓድነትን ሶማሊያ ዝተወስደ ምዃኑ ኣፍሊጡ። ብምቕጻል ከኣ፡ ኣብ ልዕሊ ትካላት ኢትዮጵያ ስጉምቲ ዝተወስደ፡ ቤት ምኽሪ ሚኒስተራት ሶማሊያ፡ ነቲ ኢትዮጵያ ኣንጻር ሓድነት ሶማሊያ ዝወሰደቶ ዝበሎ ስጉምቲ ተኸቲሉ ብዝተወኖ መሰረት ምዃኑ ተሓቢሩ።
ንዝምድና ኢትዮጵያን ሶማሊያን ናብ ከምዚ ደረጃ ዘውደቖ፡ ቅድም እቲ ኢትዮጵያ ምስ ሶማሊላንድ ዝፈረመቶ ንሶማሊላንድ ከም ሃገር ኣፍልጦ ከም ዝህብ ዝተገልጸ፡ መረዳድኢ ሰነድ እሞ ሶማሊያ መቃድሾ “ኣንጻር ልኡላውነተይ እዩ” ብዝብል ብትሪ ዝተጻረረቶ ነይሩ። ነቲ ኩነታት ብኣቀራራብነት መራሕቲ ጐረባብቲ ሃገራት ጅቡትን ኬያን ናይ ምህዳኡ ጻዕሪ እናተኻየድ፡ ኢትዮጵያ እንደጋ ምስ መራሕቲ እታ ንሕገመግስታዊ ምምሕያሽ ሶማሊያ ኣፍልጦ ከምዘህቡ ዝኣወጁ ካልእ ግዝኣት ሶማሊያ ፑትላድ ብዘያፍልጦ መቃድሾ ካልእ ዝምድና ክትፈጥር ምጅማራ ከም ዘጋደዶ ተፈሊጡ።
እዚ ኣብ መንጎ ኢትዮጵያን ሶማሊያን ዝምዕብል ዘሎ ቅልውላው፡ ብድሕሪኡ ብዙሓት ሓይልታት የሰልፍ ስለ ዘሎ፡ ሓድሽ ፖለቲካዊ ኣሰላልፋ ፈጢሩ ናብ ዝኸፈአ ዞባዊ ዘይምርግጋእ ከይብርኽ ናይ ብዙሓት ስግኣት እዩ።
ማእሰርቲ ኤርትራውያን ኣብ ከተማ ኣዲስ ኣበባ ቀጻሊ ከም ዘሎ፡ ዝተፈላለዩ ምንጭታት ካብቲ ቦታ ገሊጾም። እቶም ዝእሰሩ መብዛሕትኦም መንእሰያት ክኾኑ እንከለዉ፡ እቲ ዝያዳ ዝእሰርሉ ሰዓታት ኣብ ምሸት ኮይኑ ዝያዳ፡ ሃያ ሁለት፡ መብራት ሃይልን 24ን ዝተባህሉ ኤርትራውያን ብጻዕቂ ዝርከብሉ ከባብታት ከም ዝኽዕነ እቲ ሓበሬታ ጠቒሱ።
እቲ ዝተሓዝሉ መብዛሕትኡ መዘናግዒ ቦታታት ክኸውን እንከሎ፡ እቲ ከም ጠንቂ ዝጥቀስ “ሕጋዊ መንበሪ ወይ መንቀሳቐሲ ወረቐት ዘየብሎም” ዝበሃል’ኳ እንተኾነ፡ ሕጋዊ ሰነድ ዘለዎም እውን ተለኪሞም ከም ዝእሰሩን ጉዳዮም ተጻርዩ ካብ መደበራት ፖሊስን ቤት ማእሰርቲ ቃልቲን ንክወጹ ነቶም ዝሓዝዎም ኣባላት ፖሊስ ዘይሕጋዊ ገንዘብ ክኸፍሉ ከም ዝግደዱ’ውን ተፈሊጡ።
እቲ ናይ ማእሰርቲ ምኽንያት፡ ሕጋዊ ሰነድ ዘይምሓዝ ጥራይ ከምዘይኮነ ብዙሓት ዝሰማምዕሉ ኮይኑ፡ ኤርትራውያን ብተግባራት ፖሊስ ምምራር ጥራይ ዘይኮነ፡ ሕጋዊ ንምዃን ከማልእዎ ዝግበኦም ሰነዳት ናይ ምምላእንን] ዝንቀሳቐሰሉ ግዜን ቦታን ናይ ምግንዛብን ግደታ ከም ዘለዎም ኣብቲ ጉዳይ ዓሚቕ ኣፍልጦ ዘለዎም ኣካላት የተሓሳስቡ ኣለዉ።
ኣብ ኣዲስ ኣበባ ዝርከብ ኤምባሲ ኤርትራ፡ ብዘይካ ገዝኡ ዓጽዩ ወረ ምጭንጫንን ዘይሕጋዊ ንግዲ ምክያድን፡ ነቶም ግዳያት ንክሓተሎም ቅሩብ ከም ዘይኮነ፡ ቤተሰብ እቶም ግዳያት በብግዜኡ ክገልጽዎ ዝጸንሑ እዩ።
ኤርትራውያን ንከምዚ ዓይነት በደል ዝቃልዑ ዘለዉ ናብ ኣዲስ ኣበባ ንምብጻሕ ካብ ዶብ ትግራይ ጀሚሮም ብዙሓት ዕንቅፋታት ሓሊፎምን ንኣሰጋገርቲ ገንዘብ ከፊሎም ምዃኖም ዝፍለጥ እዩ።
እቶም ምንጭታት ከም ዝጠቕስዎ፡ እዚ ከምዚሉ እንከሎ፡ ክሳብ ሎሚ ኣስታት 300 ኤርትራውያን ብዘይ ድሌቶም ተገዲዶም፡ ናይ ስደተኛ መንነት ዘለዎም ከይተረፉ፡ ናብ ኤርትራ ከም ዝተመልሱን ብዛዕባ ሃለዋት ናይዞም ግዳያት ድሕሪ ምምላሶም፡ ብምምሕዳር ህግደፍ ዝተዋህበ ሓበሬታ ከምዘየለን ይፍለጥ።
ሚኒስተር ባህልን ዜናን ሱዳን ግራሃም ዓብደል ቃድር
ሰብ መዚ ሱዳን ምንቅስቓስ ሰለስተ ማዕከናት ዜና ዓረብ ከም ዘንጠልተሉ ናይታ ሃገር ሚኒስትሪ ባህልን ዜናን ኣብ ዘውጸኦ መግለጺ ኣፍሊጡ። እተን ምቅስቓሰን ዝተንጠልጠለ ማዕከናት፡ ስካይ ኒውስ ዓረቢያ/ Sky News Arabia፡ ኣል ዓረቢያ/Al Arabiyaን ኣል ሓዳስ/Al Hadathን ምዃነን ኣብቲ መግለጺ ተጠቒሱ።
ሚኒስተር ባህልን ዜናን ሱዳን ግርሃም ዓብደል ቃደር፡ ነቲ መግለጺ ብዝምልከት ኣብ ዝሃቦ ተወሳኺ መብርሂ፡ እታ ብኢማራት እትምወል ስካይ ነውስ ዓረቢያ ዝተንጠልጠለት፡ ጐዳእቲ ጸብጻባት ስለ እተውጽእ ምዃና ጠቒሱ። እተን ክልተ ብስዑድ ዓረቢያ ዝምወላ ዝተንጠልጠላሉ ምኽንያት ድማ ፈቓደን ብዘይምሕዳሰን ምዃኑ ኣረዲኡ።
ብፍላይ ነታ ናይ ኢማራት መድያ ስካይ ኒውስ ብዝምልከት ኣብቲ መግለጺ ዝተጠቕሰ፡ ብዛዕባ ሱዳን ዜናዊ ጸብጻብ ከተቕርብ እንከላ፡ ኤሮ ኒወስ፡ ብዛዕባ ምንቅስቓስ ኣልሸባብ ኣብ ሶማሊያ ንዘውጸኣቶ ተንቀሳቓሲ ምስሊ ምጥቃማ ከሲስዋ። ኣብ ርእሲዚ ምንጭታት ስካይ ነውስ ዓረቢያ፡ ኣብ ናይቲ ተወርዋሪ ዕጡቕ ሓይሊ ሱዳን ጽልዋ ኣብ ዘለዋ ጋዜጣ ከም ዝምርኮስ ጠቒሱ። እዚ ክሲ ምስቲ መንግስቲ ሱዳን ብ26 መጋቢት 2024 ዘውጸኦ ንኤመራት ምስቲ ተወርዋሪ ሓይሊ ብምትሕብባር ዝኸሰሰሉ መግለጺ ዝዛመድ እዩ።
ማሕበር ጋዜጠኛታት ሱዳን ብወገኑ፡ ነቲ ናይ ምንጥልጣል ውሳነ ኮኒኑ፡ “ ምጥሓስ ናጽነት ሓሳብካ ምግላጽ እዩ” ኢልዎ። ኣስዒቡ ከኣ ምዕጻው መድያታት፡ ሞያዊ ጋዜጠኝነት ኣዳኺሙ ግጉይ ሓበሬታን ናይ ጽልኢ መደረታትን ዘነግስ እዩ ኢልዎ።
More...
ርእሰ-ዓቀጽ ሰዲህኤ
ኤርትራ እትርከቦ ከባቢ ህድኣትን ምርግጋእን ካብ ዝሓርሞ ነዊሕ ግዜ ኮይኑ እዩ። እቲ ዘይህድኣት ብውግእን ህልቂትን ዝተሰነየ እዩ። ንሱ ዘኽተሎ ስደትን ምምዝባልን ከኣ፡ ከም ዞባ መለለይና ኮይኑ ጸኒሑን ኣሎን። እቲ ኣብ ከባቢና ዝርአ ውግኣት፡ በቲ ሓደ ወገን ንምጭቋንን ምውራርን ዝተኻየደ ኮይኑ፡ ብኣንጻሩ ድማ ምእንቲ ናጽነትን ሓርነትን ክካየድ ዝጸሐ መኸተ እዩ። ኤርትራ ቅድም ኣብ መንጎ ገዛእትን በሃግቲ ናጽነትን ሎሚ ድማ ኣብ መንጎ በሃግቲ ሓርነትን ጸረ ሓርነትን ውግእ ዝካየደላ ናይ ከባቢና ሃገራት ናይ ጽንዓት ኣብነት ኮይና እትጥቀስ እያ።
ናይ ከባቢና ዘይምርግጋእ ጋና ከም ሕሉፍ ታሪኽ ተመዝጊቡ ፋይሉ ዝተዓጽወ ዘይኮነ፡ ንዓለም’ውን ዘየቕስን ህያው ክስተት እዩ። ከየርሓቕና ህልዊ ኩነታት ኢትዮጵያ ብፍላይ ክልል ትግራይ፡ ሶማሊያ፡ ሱዳንን ደቡብ ሱዳንን እኳ እንተ ዳህሲስና ነዚ ዘይህዱእ ኩነታት እዩ ዘርእየና። እዚ ናይ ጐረባብትና ሃገራት ኣሰካፊ ደበና ናብ ኤርትራ’ውን ከይዘንብ ኣስጋእነቱ ዘይራሓቐ ምዃኑ ምስትውዓል የድሊ። ህዝቢ ኤርትራ ቅድም ምእንቲ ናጻነት ኣንጻር ናይ ርሑቕን ቀረባን ወረርትን ገዛእትን ፊት ንፊት ተዋጊኡ ተዓዊቱ። ብሰንክቲ ውግኣት ከኣ ኣብ ርእሲቲ ናይ ዓውዲ ውግእ ኩቡር መስዋእቲ፡ ብስደትን ምምዝባልን ዝግለጽ ማሕበረ-ቁጠባዊ ዋጋ ከፊሉን ይኸፍል ኣሎን። ናይ ሎሚ ቃልሲ ህዝቢ ኤርትራ፡ ኣብ ሕድሕድ ደቂ ሓደ ዜጋ ዝካየደ፡ መሰረታዊ ናይ ኣተሓሳስባ ፍልልይ ዘንቀሎ ስለ ዝኾነ፡ ዝያዳ ንቕሓትን ምስትውዓልን ዘድልዮ ረቂቕን ዝተሓላለኸን እዩ።
ህዝቢ ኣብ ኩሉቲ ምዕራፋትን ኣገባባትን ቃልሲ መሪሕ ተዋሳኢ እዩ። ብዘይካ ናቱ ተሳትፎ ዝዕወት ከምዘየለ ብምርዳእ ከኣ ቅድም ገዛእቲ ሎሚ ድማ ጨቆንቲ ኣንጻር መሰረታዊ ናጽነቱን መሰሉን ክንሶም፡ ዝሓልይሉን ምእንታኡ ዋጋ ዝኸፍሉን መሲሎም፡ ብስሙ ክምሕሉን ክጥሕሉን ጸኒሖም። ሎሚ እውን ህግደፍ ነዚ ቅዲ ምትላል ኣመላኹዑ ዘይትግበር መብጸዓታት እናኣተወን ክቕጽሎ ንሰምዖን ንርእዮን ዘለና እዩ። ኣብ ተመኩሮ ቃልስና፡ ከም እነስተውዕሎ፡ ኩሉ ብህዝቢ ዝምሕል ሓቀኛ ወገን ህዝቢ ከምዘይኮነ ብግብሪ ተራእዩ እዩ። ሓይልታት መግዛእቲ ብስም ህዝቢ ኤርትራ እንዳመሓሉ ብግብሪ ግና ፖሊሲ መሬቱ እምበር ህዝቢ ኣየድልየናን ንምትግባር፡ “ዓሳ ንምጥፍእ ቀላይ ምንጻፍ” ብዝብል ፈሊጥ ይምርሑ ከም ዝነበሩ ናይ ቀረባ ግዜ ተዘክሮ እዩ። ናይ ሎሚ ህግደፍ እውን ኩሉ ተግባሩ ጸረ ህዝቢ ክነሱ፡ ወገን ህዝቢ ንክመስል ወትሩ “ዓወት ንሓፋሽ” ይጭርሕ። ብግብሪ ግና ህዝብና ከምቲ ብሂጉ ዋጋ ዝኸፈለሉ ከምዘይተዓወተ ይርደኦ እዩ። ብስም’ቲ ዘይተዓወተ ህዝቢ “ዓወት ንሓፋሽ” ምጭራሕ ከኣ ካብ ዘይሓፍር ኣምሰሉነት ምዃን ሓሊፉ ካልእ ክኸውን ከምዘይክእል ርትዓውን ሚዛናውን ኤርትራዊ ተገንዚብዎ ዘሎ ሓቂ እዩ። ህዝቢ ኤርትራ እምበኣር፡ ብሸርሒ ህግደፍ ከምዘይድህለል ንምርግጋጽ፡ “ኣንጻር ምዕዋተይ እንዳሰራሕኩምስ መድመቒ ጭረሖኹም ኣይትግበሩኒ” ዝብል ማዕበላዊ ድምጺ ክስምዕ ትጽቢት ይግበረሉ።
ጉጅለ ህግደፍ ብዝኾነ መዕቀኒ ክምዘን እንከሎ፡ ጸረ ትጽቢትን ባህግን ህዝቢ ኤርትራ እዩ። ስለምንታይ ኣብ ከምዚ መደምደምታ ንበጽሕ ኣለና ዓለም ዝፈለጦን ጸሓይ ዝወቕዖን ስለ ዝኾነ፡ ምምርማር ዘድልዮ ኣይኮነን። ምኽንያቱ፡ ህግደፍ ብዘይካ ከምስል “ኩለንተናይ ንዓኻ” ዝብል መዝሙር፡ ከም ካለኦት ዲክታተራት’ኳ ሳሕቲ ኣብ ትሕተ- ቅርጻን ገለ መሰረታዊ ኣገልግሎትን “ከምዚኣ ዝኣመሰለት ናብ ህዝቢ ዝወገነት እትበሃል ኣውንታ” የብሉን። ምስቶም ዕርቃን ህዝቢ ኣልቢሶም፡ ከብዱ መሊኦምን መባእታዊ ጥዕናውን ትምህርታውን ኣገልግሎት ሂቦምን፡ ካልእ ዲሞክራስያውን ሰብኣውን መሰላት ዝነፍጉ ደቂ ማሕበሩ ዲክታተራት እተወዳድሮ’ውን ኣይኮነን። ብኣንጻሩ ህዝቢ ክሳቐ እንከሎ ዝተዓወተ ዝመስሎ እኩይ እዩ። ናብዚ ዝብጸሖ ከኣ ኣዕሚቑ ዝሰረጸ ንዕቀቱን ጽልኡን ኣብ ልዕሊ ህዝቢ ኤርትራ እዩ።
መለለይ ጸረ ህዝብነት ህግደፍ ብዙሕ መልከዓት ዝሓዘ ኮይኑ፡ በብግዜኡ ህይወት ዝበልዕ፡ ንብረት ዘዕኑን ስም ሃገር ዝድውንን ውግኣት ምኽፋት እቲ ጐሊሑ ዝረአ ተግባሩ እዩ። እዚ ተግባሩ ንኤርትራዊ ጥራይ ዘይኮነ፡ ጐረባብትና ህዝብታት እውን ዘማስንን ዘማርርን ዘሎ እዩ። እቲ ዝያዳ ዝመረረ ዝገብሮ ከኣ ኣብቲ ሓሓሊፉ ዝኣጉዶ ሓዊ እቲ ከም ዕንጸይቲ ዝነድድን ዝስደድን መንእሰይ ኤርትራ’ምበር መራሕቲ ህግደፍን ኣዳኸርቶምን ዘይምዃኖም እዩ። ስለዚ ህግደፍ ብንብረትን መሰልን ህዝቢ ጥራይ ዘይኮነ፡ ብህይወት መንእሰይ እውን ዝነግድ ተጣላዒ እዩ። “ንኽፉእ መልክዕ ብስም የጸባብቕዎ” ከም ዝበሃል፡ ህግደፍ ነቲ ሓሓሊፉ ዝኣጉዶ ውግኣት ንሓንሳብ “ምእንቲ ልኡላውነትና” ንሓንሰብ ድማ “ምእንቲ ህላወናና ከም ህዝቢ” እናበለ እዩ ዘጸባብቖ። ከምቲ “ቀዳማይ ስሕታን ካለኣይ ድማ ዕብዳን” ዝበሃል፡ ህዝቢ ኤርትራ ብተደጋጋሚ ብህግደፍ ስለ ዝተዳህለለ፡ ደፊሮም “ንወጽዓ ህግደፍ ሓንጐፋይ ኢሉ ዝተቐበለ” ኢሎም ዝገልጽዎ ወገናት ኣለዉ። ብግብሪ ንልኡላውነትን ንህልውናን ኤርትራ ኣብ ሓደጋ ከየውድቖ ዘስግእ ህግደፍ ባዕሉ ምዃኑ ብተደጋጋሚ ከም ዝነገረና ምዝካር ይግባእ።
ህግደፍ ነዚ ኣብ ውግእን ወረ ውግእን ናይ ምንባር ዝንቡዕ ፖሊሲኡ ኮነ ኢሉ ስለ ዝረዓሞ፡ ክሳብ ዘይተሳዕረ ደንጊጹ ዘቋርጾ ኣይኮነን። ኣብዚ ቀረባ መዓልታት’ኳ፡ “ሱዳናውያን መንእሰያት ኣብ ምዕራብ ኤርትራ ወተሃደራዊ ታዕሊም ይወስዱ ኣለዉ፡ መካናይዝድ ሓይሊ ኤርትራ ኣብ ውግእ ሱዳን ይሳተፍ ኣሎ”፡ ዝብሉ ምጽራይን ምክትታልን ዘድልዮም ወረታት ይስምዑ ኣለዉ። በቲ ሓደ ወገን ብመንጽርቲ ከመጾ ዝጸሐ ውዲታዊ ተመኩሮ፡ በቲ ካልእ ወገን ድማ ብመሰረት እቲ ኣብ ክንዲ ናብ ውሽጥኻ ምቁማት ናብ ደገ ናይ ምምዕዳው ልማዱ፡ ምስዚ ናይ ሱዳን ብዝተተሓሓዘ ዝውረ ዘሎ “ህግደፍ ውዒልዎ ይኸውን” ዝብል ተረደኦ ናይ ብዙሓት ተዕዘብቲ ከም ዝኸውን ርዱእ እዩ። ስለዚ ህዝቢ ኤርትራ ኣብ ክንዲ ህግደፍ ብዘስምዖ “ሎሚ እውን ጸላእቲ መጹና” ዝቓንኡ ጸዋዒት፡ ዝድህለል ኣመዛዚኑ ከስተብህል ዝግበኦ።
“መለበምን ኣይግበርካ፡ መለበምን ኣይኽላእካ” ከም ዝበሃል፡ ህዝቢ ኤርትራ ንዘይምድህላል መለበሚ ክደሊ ርሑቕ ዘኽይድ የብሉን። ዝሓለፎ ተመኩሮ፡ ኣይኮነንዶ ንዓኡ ንኻለኦት’ውን ሃብታም መለበሚ እዩ። ስለዚ ኣብዚ ቅልጡፍ ምቅይያራት ዝረኣየሉ ዘሎ ግዜ፡ “ደጊም ምድህላል ይኣክል “ ኢሉ፡ ካብ ተመኩሮኡ ክመሃርን ካብ ስግኣት ዘውጸኦ መሰረታዊ መፍትሒ ክረክብን ይግበኦ።
ኣህጉራዊ ፕሮጀክት ማእሰርትን ኮሚተ ንፍትሕን ዝተባህላ ሰብኣዊ ትካላት፡ ብዛዕባ ኣብ ሃገር ግብጺ ዝፍጸም ማእሰርቲ ስደተኛታትን ሓተቲ ዑቕባን ናብ ኣባላት ኮሚሽንን ፓርላማን ሕብረት ኢውሮጳ፡ ኣብ ሕቡራት ሃገራት ብጃምላዊ ማእሰርቲ ስደተኛታት ዝግደስ ኣካል፡ ኣብቲ ሕብረት ስቓይን ግህሰትን ናይ ዝከላኸል ኮሚተ ኣባላት፡ ከምኡውን ጉዳይ ሰብኣዊ መሰል ናብ ዝሕለቑ ኣካላት ህጹጽ ፍታሕ ንክረኽቡ መጸዋዕታ ኣቕሪበን።
እተን ሰብኣዊ ትካላት ከም ዝጠቐሰኦ፡ ካብ ሱዳን ናብ ግብጺ ብዙሓት ስደተኛታት ኣብ ዝኣተዉሉ፡ እቲ ጉዳይ ዝምልከቶም ግብጻውያን ኣብ ክንዲ ብኣህጉራዊ ሕግታት ስደተኛታትን ንሳቶም ብዝኣተዉዎ ውዕልን ዝቕየዱ ብጃምላዊ ማእሰርቲ ከም ዝቐበልዎምን ናብቲ ዝመጽዎ ዘይውሑስ ቦታ ንክምለሱ ከም ዘገድድዎምን ኣቃሊዐን።
ከምዚ ዝኣመሰል ኣንጻር መሰል ስደተኛታት ዝረአ ዘሎ ግህሰት፡ ሕብረት ኤውሮጳ ኣብ ኣተሓሕዛ ስደተኛታት ንምሕጋዝ ንግብጺ ዝህቦ ደገፍ ኣብ ዝወሰኸሉ እዋን ምዃኑ እተን ግዱሳት ትካላት ተጠቒሰን። እተን ትካላት ናብ መንግስቲ ግብጺ ኣብ ዘቕረብኦ መጸዋዕታ፡ ኣብ ክንዲ ጃምላዊ ማእሰርቲ፡ ስደተኛታት ናብ ግብጺ ኣብ ዘእቱ ዶባት፡ መሰሎም ንምክልኻልን መንነቶም ናብ ዝምልከቶ ንምግላጽን ናብ ዝኽእልሉ ዘይሻራዊ ኣካል ዝቐርብሉ ኩነታት ንክፍጠር ጸዊዖም። ነብሶም ንምድሓን ናብታ ሃገር ስለ ዝኣትዉ ቪዛ ንከይሕተቱ ድማ ምሕጽንታ ኣቕሪቦም።
ኣብዚ እዋንዚ ኣብ ግብጺ ካብ ዘለዉ ስደተኛታት እቶም ዝበዝሑ ሱዳናውያን ኮይኖም፡ እቲ ኣብ 2021 ኣስታት 20,778 ዝነበረ ብዝሒ ኤርትራውያን ስደተኛታት ሎሚ ወሲኹ ከም ዘሎ ርዱእ እዩ። እዚ ከምዚ እንከሎ ግብጺ ብተደጋጋሚ ኤርትራውያን ስደተኛታት ኣገዲዳ ናብ ህግደፍ ከተረክብ ዝጸንሐት ሃገር እያ።
