ህዝቢ ኤርትራ፡ ብዘለውዎ ዝተፈላለዩ ክእለታት ዝዋፈር፡ ስራሕ ዘይንዕቕ፡ ብሃፈ-ጻምኡ ዝነብር፡ ኣብ ሕድሕድ ምትሕግጋዝ ዝኣምን እምበር፡ ዘይናቱ ዝምነ ሃካይን ዓመጸኛን ኣይነበረን ኣይኮነን። ምስ ምምጻእ መግዛእትን ንሱ ዘኸተሎ ምግፋፍ መሰላትን ርእሰ-ምምሕዳርን ግና፡ ካብቲ ዝወርዶ ዝነበረ መከራን ክቱር ወጽዓን ንምድሓን ጐኒንጐኒ’ቲ ቃልሱ፡ ከይፈተወ ብሓፈሻ ናብ ሃገራት ኣዕራብ፡ ብፍላይ ከኣ ናብ ጐረቤቱ ዝኾነት ሱዳን ክስደድ ከም ዝተገደደ ታሪኽ ኣመጻጽእ ስደት ኤርትራውያን ይሕብር።
ድሕሪቲ ብመሪርን ነዊሕን ቃልሲ ዝተረጋገጸ ነጻነት ከኣ፡ ህዝቢ ኤርትራ ኣብ ክንዲ ኣብ ስደት ዝጸንሐ ናብ ሃገሩ ዝምለስ፡ ብሰንክ’ቲ ኣብ ሃገሩ ስልጣን ዝበሓተ፡ ጸረ ሰላም፡ ዲሞክራሲ፡ ልምዓትን መሰረታዊ ሰብኣዊ መሰላትን ምምሕዳር ጉጅለ ህግደፍ፡ ካብቲ ናይ ቅድም ብዝኸፍአ ብሓፈሻ ኣብ ፈቐዶ ሃገራት፡ ብፍላይ ድማ ኣብ ጐረባብቲ ብብዝሒ ይነብር ኣሎ። ካብቲ ኣስታት 3.6 ሚልዮን ዝግመት ህዝቢ ኤርትራ፡ ክሳብ 600 ሺሕ ዝበጽሕ ኣብ ዝተፈላለያ 28 ሃገራት ይነብር ከም ዘሎ ዝተፈላለዩ ኣካላት ዘዳለዉዎ መጽናዕቲ የርኢ። ካብተን ኤርትራውያን ብብዝሒ ዝነብሩለን ሃገራት፡ ኢትዮጵያ፡ ጀርመን፡ ኡጋንዳ፡ ኢጣልያን ኣሜሪካን ብኣብነት ይጥቀሳ። ህዝቢ ኤርትራ ኣብተን ዝነብረለን ሃገራት ዝሓልፎ ዘሎ ህይወት እውን፡ ክንድቲ ኣብ ሃገሩ ከጋጥሞ ዝጸንሐን ዘሎን፡ ግዱድን ደረቱ ዘይፍለጥን ውትህድርና፡ ምስዋርን ብዘይፍርዲ ማእሰርትን’ኳ እንተዘይኮነ፡ በዳህቲ ተጻብኦታት ኣይተፈልይዎን።
ካብተን ብዙሓት ኤርትራውያን ኣዝዩ መሪር ህይወት ዘሕልፉለን ዘለዉ ሃገራት፡ ኢትዮጵያ፡ ሱዳን፡ ሊቢያ፡ ደቢብ ሱዳን፡ ኡጋንዳ፡ እስራኤል፡ ቱርክ፡ የመንን ግብጽን ብኣብነት ዝጥቀሳ እየን። ናይቲ ጸገም ጠንቅታት ብዙሓት ክኾኑ እንከለዉ፡ ናይ እተን ሃገራት በቲ ንስደተኛታትን ወጻእተኛታትን ዝምልከት ዝኸተማሉ ውዑላትን ስምምዓትን ዘይምምእዛዝን ህግደፍ ደድሕሪ’ቶም ኤርትራውያን እናሰዓበ ዝኣልሞ ውዲታትን ብኣብነት ዝጥቀሱ እዮም። ይኹን እምበር፡ ናይ ገለ ኤርትራውያን ዘይጥንቁቕ ኣካይዳ፡ ብፍላይ ኣብ ዝተወሰና ሃገራት’ውን፡ ግደ የብሉን ማለት ከምዘይኮነ ኣብ ግምት ዝኣቱ እዩ።
እተን ኤርትራውያን ዝነብሩለን እሞ ምስ ህግደፍ ዘይቃደዋ ሃገራት፡ ንኩነታት ናይቶ ኣብኣተን ዝነብሩ ስደተኛታት በቲ ንህግደፍ ዝርእያሉ መዕቀኒ መዚነን፡ ኣብ ልዕሊኦም ጽልኢ ብምሕዳር ከምቲ “ብሰንኪ ንቑጽ ይነድድ ርሑስ” ዝበሃል፡ ሃሳዪ ስጉምትታት ክወስዳ ይረኣያ እየን። ኣብዚ እዋንዚ ኣብ ኢትዮጵያ ዝረአ ዘሎ ኩነታት ናይዚ ኣብነት እዩ። ኣብዚ ግና ዝምድና መንግስታት ኤርትራን ኢትዮጵያን ኣብዚ ሎሚ በጺሕዎ ዘሎ ወጥሪ ከይበጸሓ እንከሎ’ውን ኣብ ኣዲስ ኣበባን መደበር ኣለውምዋጭን ዝነብሩ ስደተኛታት ከጋጥሞም ዝጸንሐ ሕማቕ ኩነታትን ህግደፍ ይግደሰሉ ዘይምንባሩ ዝዝንጋዕ ኣይኮነን። በቲ ካልእ ወገን ድማ፡ ጉጅለ ህግደፍ ንምሕጓስ ኢለን ንኤርትራውያን ስደተኛታት ግዳይ ዝገብርኦም ሃገራት’ውን ኣለዋ። ግብጺ ኣብዚ እዋንዚ እትኽተሎ ዘላ ኣገባብ ናይዚ ኣብነት ኮይኑ ዝጥቀስ እዩ።
ናይተን ሃገራት ስጉምቲ፡ እኩይ ተግባራት ህግደፍ ናብ ስደት እውን ዝኽተለካ ምዃኑ ዘርኢ እዩ። እዚ ከኣ ብደረጃ ደኣ ይፈላለ እምበር፡ ህግደፍ ኣብ ስልጣን ክሳብ ዘሎ ኤርትራዊ ኣብ ስደቱ’ውን ግዳይ ኣሉታዊ ሳዕቤን እቲ ጉጅለ ኣብ ኤርትራ ናይ ዝፍጽሞ ወጽዓ ካብ ምዃን ከምዘይድሕን ብግብሪ ዘርኢ እዩ። እተን ብቕንዕና መሰል ስደተኛታት ዘኽብራ ሃገራት’ውን ጸጥታአንን ናይ ህዝበን ድሕነትን ዘቐድማ ምዃነን ኤርትራውያን ክግንዘብዎን ኣካይደኦም ብኣኡ መሰረት ዝግዛእ ክኸውንን መሰረታዊ ተደላይነት ኣለዎ። ጸጥታኻ ምኽባር ክበሃል እንከሎ ግና፡ ሃገራት ነቲ ዝተጻልኤኦ ህግደፍ ዝረኸባ መሲልወን ነቶም መሰሎም ክሕልዋሎም ዝግበአን ኤርትራውያን ብጃምላ ምእሳረን መፍትሒ ዘይኮነስ፡ ነዓኣተን’ውን ዘየርብሐንን ዘሕትተንን ምዃኑ ክግንዘባ ይግበአን።
ኣብዚ እዋንዚ ብሓፈሻ ብዛዕባ ኣብ ጐረባብቲ ሃገራት ዝነብሩ ኤርትራውያን፡ ብፍላይ ከኣ ብዛዕባ’ቶም ከም ሕጋዊ ስደተኛ ዝተመዝገቡ ክነሶም ኣብ ልዕሊኦም ዝውሰድ ዘሎ ስጉምቲ ዘየቕስን እዩ። እቲ ዘሰክፍ ተግባራት፡ ብኣኽበርቲ ጸጥታ ክኸፍልዎ ዝግደዱ ዘይተኣደነ ገንዘብ፡ ብጃምላ ምእሳርን ብዘይድሌቶም ናብቲ ህይወቶም ኣብ ሓደጋ ዘውድቕ ህግደፍ ምምላስን ዘጠቓልል እዩ። ኣብ ኢትዮጵያን ግብጽን ዝረአ ዘሎ ከኣ ነዚ የመልክት።
ኤርትራውያን ናይተን ከም ስደተኛ ዝነብሩለን ሃገራት ሕጊ ምኽባርን ናይ ህዝበን ባህሊ ምሕላውን ከምኡ ከኣ ምስቲ ኣብ ከባቢኦም ዝነብር ህዝቢ ምስናይን ጽቡቕ ዝምድና ምፍጣርን መሰረታዊ ተደላይነት ከም ዘለዎም ክግንዘቡ ይግበኦም። እዚ ግና ብፍላይ ናይተን ብዝኾነ ደረጃ ኣብ ትሕቲ ምምሕዳረን ዝነብር ናይ ወጻኢ ዜጋ መሰልን ክብርን ናይ ምኽባር ሓላፍነት ዘለወን ሃገራት ግደ ዝዝንግዕ ኣይኮነን። ኣብዚ እዋንዚ ኣብ መንጎ መንግስታት ኤርትራን ኢትዮጵያን ናበይ ከም ዝምዕብል ዘይፍለጥ ሓያል ወጥሪ ከምዘሎ ጸሓይ ዝወቕዖ ሓቂ እዩ። ኣብ ኢትዮጵያ ዝነብሩ ኤርትራውያን፡ ዝሓለፈ ተመኩሮ ዘኪርካ፡ ክኸውን ዘይግበኦኳ እንተኾነ፡ ኣብ ዓይኒ እቲ መንግስቲ ከም ዝኣትዉ እትግምቶ እዩ።
ካብዚ ብምንቃል እዮም ድማ ኤርትራውያን ብኣካላት ጸጥታን ፖሊስን ኢትዮጵያ ከም ዝእሰሩን ናብ ኤርትራ ከም ዝስጐጉን ቀጻሊ ዜና ኮይኑ ዝቐርብ ዘሎ። እዚ ጥራይ ኣይኮነን ሓደ ወርሒ ኣብ ዘይመልአ ግዜ ኣብ ኣዲስ ኣበባ 3ተ ኤርትራውያን መንእሰያት ብፖሊስ ከም ዝተቐትሉ እውን መዛረቢ ኮይኑ ኣሎ። እቲ ወጥሪ ክሳብ ዝቐጸለ ኣብ ልዕሊ ኤርትራውያን ዝውሰድ ማህሰይቲ ከምዘየቋርጽ ከኣ፡ ካብ ናይ 1998-2000 ውግእን ሳዕቤኑ ኣብ ልዕሊ ህዝብን ነቒልካ እትግምቶ እዩ። እቲ ናይ ሽዑ ጃማላዊ ማእሰርቲ፡ ምስጓጉን ምርሳይ ንብረትን ዘሕደሮ ኣሉታዊ ስንብራት ፈደራላዊ መንግስቲ ኢትዮጵያ ኣብ ግምት ከእትዎ ዝግባእ እዩ። ካብዚ ብምንቃል እቲ ዝረአ ዘሎ ብስም ኤርትራዊ ዝውሰድ ጃምላዊ ስጉምቲ ደሓር ናብ ንቡር ኣብ ምምላሱ ዋጋ ዘኽፍል ጽልኢ ምፍጣር እንተዘይኮይኑ፡ መፍትሒ ከምዘየምጽእ ክርድእዎ ይግበኦም።
ላዕለዋይ ኮሚሽ ጉዳይ ስደተኛታት ሕቡራት ሃገራትን ትካል ሰብኣዊ መሰል ሕብረት ኣፍሪቃን፡ ከምኡ እውን ምስቲ ጉዳይ ዝዛመድ ሓላፍነት ዘለወን ኣህጉራዊ ትካላትን ማሕበራትን ነቲ ኣብ ቅድሚ ዓይኖም ኣብ ኣዲስ ኣበባ ዝፍጠር ቅልውላው ከሎ ጋና ከቕልብሉ ይግባእ። ፈደራል መንግስቲ ኢትዮጵያ እውን ነቲ ጉዳይ ብመንጽር ምስ ህግደፍ ዘለዎም ህዝቢ ኤርትራ ዘይፈልጦ ምጥልላም ዘይኮነ፡ ብመንጽርቲ ዝኸተመሉ ኣህጉራዊ ሕግታትን ውዕላትን፡ ኣብ መንጎ ክልቲኡ ህዝብታት ክህሉ ዝግበኦ ነባሪ ሰላማዊ ጉርብትና ክርእዮ ንጽወዖ። ኣብ ኩሉ ኩርነዓት ዘለዉ ኤርትራውያን ከኣ “ኣበይ ኮይነ እንታይከ እገብር ኣለኹ?” ኢሎም ከስተውዕሉ ይግበኦም። ብሓፈሻ ኣብ ወጻኢ ዘለዉ ኤርትራውያን፡ ብፍላይ ከኣ ሓይልታት ለውጢን ዜናዊ ትካላቱን ድማ ኣብ ዝረኸብናዮም ኣጋጣሚታት ነዞም ግዳያት ድምጺ ክንኮኖም ይግበና።
መዋቲ ኢትዮጵያዊ ዲፕሎማት ኣቶ ፍራህ ኣይዲድ ጃማ
ኣቶ ፋራህ ኣይዲድ ጃማ ዝተባህለ ኢትዮጵያዊ ዲፕሎማት ኣብ ሃገረ ሶማሊያ ኣውራጃ ፑትላንድ ከተማ ገረወ ቆንስል ኮይኑ ዝሰርሕ ዝነበረ፡ ላስ ኣኖድ ኣብ ዝተባህለት ከተማ ብ20 ማዝያ 2025 ከም ዝተቐትለ ሆርን ኦብዘርቨር (HORN OBSERVER) ዝተባህለት መርበብ ሓበሬታ ኣፍሊጣ።
ነቲ ግዳይ ብ13 ጥሪ 2025 ኣብ ፑትላንድ ብዘሎ ጠቕላሊ ኣፈጻሚ ጉዳይ ኤምባሲ ኢትዮጵያ ኢትዮጵያ ኣቶ ወንድወሰን ተኽለ ዝተጻሕፈሉ ደብዳበ ከም ዘመልክቶ፡ እቲ ግዳይ ዝኾነ ዲፕሎማት ፋራህ ኣይዲድ ኣብ ዶብ ሶማሊያን ኢትዮጵያ ዝነብሩ ኢትዮጵያውያን ናይ ምሕጋዝን ምትሕብባርን ሓላፍነት ዝነበሮ እዩ።
እቲ ዲፕሎማት ኣብታ ዝተቐትለላ ከተማ ላስ ኣኖድ ካብ ዝነበሮ ሆቴል ተወሲዱ ጉጃካድ ኣብ ዝተባህለ ሰንጭሮ ተቐቲሉ ከም ዝተረኽበ ዝሓበረት እታ ምንጪ፡ ቅድሚ ምቕታሉ ሒዝዎ ዝነበረ መባይላት ከም ዝተወስደ’ውን ጠቒሳ። ናይታ ዝተቐትለላ ከተማ ምምሕዳር ሞት እቲ ግዳይ ካብ ምሕባር ሓሊፉ ንኣቀታትላኡ ዝምልከት ወግዓዊ መግለጺ ከምዘየወጸአ ዝሓበረ እቲ ዜና ክሳብ ሕጂ ናይቲ ቅትለት ሓላፍነት ዝወሰደ ኣካል የለን። ድሕሪቲ ዘጋጠመ ቅትለት ኣብ ልዕሊ’ቶም ኢትዮጵያውያን ሰራሕተኛታት እቲ ቆንስልን ገያሾን ስግኣት ከም ዝፈጠረ እውን ተሓቢሩ።
ባህግና Bahgna Media 20.04.2025 ኣብቲ ጉዳይካ፡ ኣለኹ ባዕለይ በል፡ ህዝብና ርእሱ ከቕንዕ፡ ዲክታተርነት የብቕዕ
Written by Bahgna MediaMedia
ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ)፡ ናይ 2025 በዓል ትንሳኤ ምኽንያት ብምግባር፡ ብፍላይ ንኣመንቲ ክርስትና፡ ብሓፈሻ ድማ ንመላእ ህዝቢ ኤርትራ፡ “እንቋዕ ኣብጸሓኩም ኣብጽሓና” እናበለ ሰናይ ትምኒቱ ይገልጽ።
ኣመንቲ ሃይማኖት ክርስትና ብሓፈሻ ግዜ ጾመ-ኣርበዓ፡ ብፍላይ ድማ ሰሙነ-ሕማማት ብስግደትን ጾሎትን ፈጺሞም ናብ በዓላት ትንሳኤ ብምብጸሓም “እንኳዕ ጾመ-ልጓሙ ፈተሓልኩም” ንብል። መጻኢና፡ እቲ ኣብ ልዕሊ ህዝቢ ኤርትራ ሓሳረ-መከራ ከውርድ ዝጸንሐን ዘሎን ጸረ ህዝቢ ጉጅለ ህግደፍ ተወጊዱ፡ ውግእን ወረ ውግእን ተሳዒሩ፡ ሰላምን ዲሞክራስን ነስተማቕረሉ ግዜ ክኾነልና ተስፋና ልዑል እዩ።
ነቲ ናይ ጽዕጹዕ ጾምን ጾሎትን ግዜ ሓሊፉ ናብዚ በዓል ንዝበጸሐ ኤርትራዊ ተኸታሊ ክርስትና፡ ደጊምና “እንቋዕ ኣብጸሓና” ብምባል ብስም መላእ ኣባላት ሰዲህኤ “ርሑስ በዓል ትንሳኤ ይኹነልና።“ ንብል።
ቤት ጽሕፈት ዜና ሰዲህኤ
19 ሚያዝያ 2025
يطيب لي أن أتقدم بتهاني القلبية لجميع الشعب الإرتري بشكل عام وللمسيحيين علي وجه الخاص سيما دول الجوار والعالم، متمنياً لهم عيد الفصح السعيد.
وفي هذه المناسبة، أدعو شعوب العالم إلى التسامح والتعاون من أجل بناء عالم يسوده السلام والعدالة والازدهار.
قرزقهير تولدي
رئيس القوى السياسية الإرترية.
19 أبريل 2025م
ብቐዳምነት ነቶም ኣብ ዕለት 20 ሚያዝያ 2025 በዓል ትንሳኤ ዘኽብሩ ዘለዉ ኣመንቲ ክርስትና ብሓፈሻ፥ ንህዝቢ ኤርትራን ጐረባብቲ ሃገራትን ከኣ ብፍላይ፡ እንቋዕ ጾመ-ልጓሙ ፈትሓልኩም እናበልኩ ርሑስ በዓል ፋሲካ ክዀነልኩምን ክዀነልክንን ዘሎኒ ልባዊ ትምኒት ክገልጽ እፈቱ።
በዚ ኣጋጣሚ’ዚ፡ እዚ ኣብ ዓለምናን ዞባናን ዝዝንቢ ዘሎ ናይ ውግእን ወረ-ውግእን ሃዋህው ተቐንጢጡ ህዝብታት ዓለም ተሓጋጊዞምን ተሓባቢሮምን ሰላም፡ ፍትሕን ብልጽግናን ዝሰፈና ዓለም ክሃንጹ ጻውዒተይ አቕርብ።
ገረዝጊሄር ተወልደ
ኣቦ መንበር ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ
19 ሚያዝያ 2025
ኣብ ሱዳን ወጻእተኛታት ኣብ መደበር ንምእታውን፡ ሚኒስተራት ምስንባትን
Written by ቤት ጽሕፈት ዜና ሰዲህኤ
ካብ ምስልታት ከተማ ካርቱም ድሕሪ ውግእ
ሚኒስተር ውሽጣዊ ጉዳያት ሱዳን ጀነራል ካሊል ባሻ ሳይሪን ኣብታ ሃገር ዝርከቡ ወጽእተኛታት ካብ መንበሪ ከባብታት ናብ ዝዳለወሎም መደበራት ስደተኛ ክውሰዱ መደብ ከም ዘሎ ምግላጹ ማዕከናት ዜና ናይታ ሃገር ሓቢረን። ናይዚ ስጉምቲ ግዳያት ካብ ዝኾኑ ኤርትራውያን ከም ዝርከብዎም ከኣ ካለኦት ምንጭታት ሓቢረን። እዚ ከምዚሉ እንከሎ፡ ኣብ ሱዳን ሓያሎ ሚኒስተራት ካብ ስልጣኖም ከም ዝወርዱን እቲ ስጉምቲ ሓድሽ መንግስቲ ንምምስራት ዘኽእል መንገዲ ንምጽራግ ምዃኑ ተገሊጹ።
ኣብ ሱዳን ቅድሚቲ ናይ 23 ማዝያ 2023 ውግእ ሕድሕድ ምጅማሩ 837 ሺሕ ስደተኛታት ከም ዝነበሩን ድሕሪ እቲ ውግእ ግና ውሑስ ቦታ ንምርካብ ካብኣቶም 266 ሺሕ ካብታ ሃገር ከም ዝወጹ ዝገለጸ እቲ ዜና፡ ክሳብቲ ውግእ ዝተጀመረሉ ግዜ ስደተኛታትን ወጻእተኛታትን ጸገማት’ኳ የጋጥሞም እንተነበረ፡ ካብ መደበራት ወጻኢ ምስ ሱዳናውያን ናይ ምንባር መሰል ከም ዝነበሮም ጠቒሱ።
እቲ ሚኒስተር ድሕሪ ካርቱም ኣብ ኢድ ሰራዊት ኣልቡርሃን ምእታዋ ኣብ ዝሃቦ መግለጺ እዩ፡ ብሰንክቲ ውግእ ኣብ ኣዝዩ ኣሸጋሪ ኩነታት ዝጸንሑ ወጻእተኛታት ካብቲ ምስ ሱዳናውያን ዝነብርዎ ዝነበሩ ከባቢ ናብ መደበራት ከም ዝውሰዱ ሓቢሩ፡ እቲ ስጉምቲ ኣብ መጻኢ ወጻእተኛታት ኣብታ ሃገር ብኸመይ ከም ዝነብሩ ዘመላኽት እዩ ኢልዎ።
ብኻልእ ወገን ድማ ኣቦመንበር ልኡላዊ ኮሚተ ሱዳን ጀነራል ዓብደል ፈታሕ ኣልቡርሃን፡ ሚኒስተር ወጻኢ ጉዳይ ዓሊ ዩስፍን ሚኒስተር ሃይማኖታዊ ጉዳያት ዑመር በኺትን ካለኦት ሓሙሽተ ዝርከብዎምን ሚኒስተራት ካብ ስልጣኖም ከም ዘውረደ ተፈሊጡ። እቲ ስጉምቲ ኣብ ሱዳን ሓድሽ መንግስቲ ንምምስራት መንገዲ ዝጸርግ ምዃኑ ከኣ ተሓቢሩ።
ናይቶም ሚኒስተራት ምውራድ ብወግዒ’ኳ እንተዘይተኣወጀ፡ እቶም ኣስማቶም ዝተጠቕሰ ክልተ ሚኒስተራት ግና ካብ ስልጣኖም ከም ዝወረዱ ተኣሚኖም እንከለዉ። ብፍላይ እቲ ናይ ወጻኢ ጉዳይ ሚኒስተር ዝነበረ ብምውራዱ ሕጉስ ምዃኑ ጠቒሱ ንሃገሩ ዝህቦ ኣገልግሎት ግና ክቕጽለሉ ምዃኑ ምምልካቱ እቲ ዜና ጠቒሱ።
እዚ ኩነታት፡ ክልቲኦም ተቐናቐንቲ ሱዳናውያን ወገናት ሓቢሮም መንግስቲ ንክምስርቱ ኣብ ዝሓለፈ ሰሙን ኣብ ለንደን ብጉዳይ ሱዳን ኣብ ዝተጋበአ ኮንፈረንስ ዝቐረበ ሓሳብ ተቐባልነቱ ዕጽዊ ምዃኑ ዘመልክት እዩ ዝብሉ ተዓዘብቲ ኣለዉ።
More...
“ኤውሮጳዊ ኮሚተ ንወጻኢ ዝምድናታት/ECFR” ኣብ ዝተባህለ መርበብ ዝሰፈረ ሰፊሕ ጽሑፍ፡ ትግራይ ኣብ ማእከል እቲ ሜዳ ከም ዘላ ብምጥቃስን ኤርትራን ኢትዮጵያ ኣብ ሓደገኛ ምውጣጥ ኣትየን ከም ዘለዋ ብምሕባርን ክልቲአን ሃገራት ካብ ተግባራተን ከቋርጻ ብትሪ ጸዊዑ። ዝምድናአን ኣብ ዝሓለፉ ክልተ ዓመታት ከም ዝተበላሸወ ዝጠቐሰ እቲ ጽሑፍ ኣብዚ እዋንዚ ኣብ ምድላው ንዝለዓለ ውግእ ከም ዝርከባ ኣመልኪቱ። ኤርትራ ኣብ ዝሓለፈ ወርሒ ለካቲት ክተት ክትጽውዕ እንከላ፡ ኢትዮጵያ ብወገና ኣብ ዝሓለፈ ወርሒ መጋቢት ናብ ክልል ዓፋር ከበድቲ ኣጽዋር ከም ዘጐዓዘት ኣብቲ ድሕረ ማይታ ዝምድና ኤርትራን ኢትዮጵያ ዝዳህሰሰ ሰፊሕ ተንተና ኣስፊሩ።
ቅድሚ ሕጂ ብ1998-2000 ኣብ መንጎ ኤርትራን ኢትዮጵያን ብዶብ ዝጀመረ ውግእ ቀልጢፉ ከም ዝሰፍሓ ዝገለጸ እቲ ጽሑፍ፡ ኣብዚ እዋንዚ ከኣ ድሕሪ ትግራይ ብሳላ ስምምዕ ፕሪቶርያ 2022 ዝምድናዊ ሰላም ምርካባ፡ ኣብ መንጎአን ሰፊሕ ፍልልይ ተፈጢሩ’ሎ ኢሉ። እዚ ተፈጢሩ ዘሎ ምፍጣጥ ንትግራይ ኮነ ካለኦት ኣብ ውግእ ትግራይ ዝሳተፉ ዝነበሩ ኣካላት እውን ዘየቕሰን ኩነታት ምዃኑ ከኣ ሓቢሩ። እዚ ኣብዚ እዋንዚ ኣብ ትግራይ ተፈጢሩ ዘሎ ፖለቲካው ወጥሪ ኤርትራን ኢትዮጵያን ናብ ውግእ ንከምርሓ ጠንቂ ከም ዝኸውን ድማ ብሰፊሑ ኣስፊሩ። ምስዚ ብምትሕሓዝ ሕብርተሰብ ዓለምን ኮነ ኤውሮጳ እቲ ወጥሪ ክንኪ ካብኡ ሓሉፉ ምሉእ ብምሉእ ንክቋረጽ ክጽዕቱ ምዃኖም ኣዘኻኪቱ።
እቲ ጽሑፍ፡ ኤውሮጳ ኣብ መንጎ ኤርትራን ኢትዮጵያን ዝፍጠር ውግእ ከም ኣብ ሱዳን ዘሎ ዘይምርግጋእ ተወሲኽዎ፡ ብደረጃ ዞባ ቀርኒ ኣፍሪቃ’ውን ሻቕሎት ከም ዝፈጥርን ሰብኣዊ ቅልውላውን ዋሕዚ ስደት ናብ ኤውሮጳ ከም ዘስዕብን ብምግንዛብ፡ ደው ንከብሎ ከም ዝጽዕር ኣገንዚቡ። ኣብ ርእሲዚ ኣብ ቀይሕ ባሕሪ ህውከት ወሲኹ፡ ከም ግብጽን ሩሲያን ንዝኣመሰላ ሃገራት ኢደን ንከእትዋ ኣፍደገ ከይከፍት ከም ዘስግእ ተመልኪቱ። ንዲፕሎማሲያዊ ኩነታት ኤውሮጳ እውን ብደሆ ክኸውን ከም ዝኽእል ብዛዕባ ዘሎ ስግኣት ድማ ኣስፊሩ።
እቲ ሰፊሕ ጽሑፍ፡ ግብጺ ምስ ኢትዮጵያ ብጉዳይ ፈለግ ኣባይን ዓብይ ህዳሰ ግድብ ኢትዮጵያን ብዘለዋ ፍልልይ ኢራን ድማ ምስቲ ኣብ የመን ዘሎ ጉጅለ ሑቲ ብዘለዋ ዝምድና ብዝተሓሓዘ ንኤርትራ ክድግፋን ከዕጥቓን ይኽእላ እየን ዝብል ስግኣቱ ብምሕባር፡ ብመንጽርዚ ኤውሮጳ ነቲ ኩነታት ኣብ ምህዳእ ዲፕሎማሲያዊ መሪሕ ግደ ከም ዝህልዋ ጠቒሱ። ኢጣልያ ምስ ኤርትራን ኢትዮጵያን ኣብ ዝተፈላለዩ መዳያት ብዘለዋ ሚዛናዊ ዝምድና ብሃገራት ጀርመንን ፈረንሳን እናተሓገዘት እቲ ውግእ ጠጠው ኣብ ምባል ግደ ከም ዝህልዋ ኣመልኪቱ።
ልኡኽ ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ)፡ ብዝተገብረሉ ዕድመ መሰረት ኣብቲ ካብ 3 ክሳብ 5 ማዝያ 2025 ን3 ተኸታታሊ መዓልታትት ዝተኻየደ ጉባአ ሰልፊ ዕዮ ኖርወይ ከም ዝተሳተፈ ቤት ጽሕፈት ወጻኢ ጉዳያት ሰዲህኤ ሓቢሩ። ናይቲ ሰልፊ ጉባአ “ሰላምን ውሑስ መጻእን” ኣብ ትሕቲ ዝብል ጭረሖ ከም ዝተኻየደ እውን እቲ ኣባላት ጨንፈር ኖርወይ ሰዲህኤ ብጾት ማህደር ዑቕባዝግን ሙሴ ዓማርን ዝኣባላቱ ልኡኽ ኣፍሊጡ።
ኣብዚ ጉባአ 300 ካብ መላእ እታ ሃገር ዝመጹ ጉባአተኛታት ከም ዝነበሩን ካለኦት ብሓላፍነቶምን ናይቲ ሰልፊ ነባር ኣባልነቶምን ዝተሳተፉ ምንባሮም’ውን እቲ ልኡኽ ኣብ ዘቕረቦ ጸብጻብ ተጠቒሱ። ኣብ ርእሲዚ ካብ ወጻኢ ሃገራት ዝተዓደሙ ወከልቲ ኣጋይሽ ምንባሮም ከኣ ተፈሊጡ። እቲ ጉባአ ብኣቦመንበር ናይቲ ሰልፍን መራሒ መንግስቲ ናይታ ሃገርን ዮናስ ኮይኑ፡ ኣብቲ መኽፈቲ መደረኡ፡ ኣብዚ ዘይርጉእነትን ህውከትን ዝበዝሖ ግዜ ድሕነት ህዝብን ናጽነትን ንምሕላው፡ ጽኑዕ ፖልቲካዊ ምሕደራ የድሊ።” ምባሉ ተሓቢሩ።
ኣተሓሒዙ ድማ ኣብዚ እዋንዚ ምስ ምትእትታው ፖሊሲታት ፕረሲደንት ኣሜሪካ ትራምፕ፡ ምስ መሓዙትን ጐረባብትን ሃገራት ከምኡ እውን ምስ ትካል ናቶ ተቐራሪብካ ምስራሕ ከም ዘድሊ ብምጥቃስ፡ ንናይ 1940 ተመኩሮ ሃገሩ ብምዝካር፡ ናይታ ሃገር ሓይልታት ፍልልይ ኣለና ብዘይምባል ሓቢርካ ንድሕነት ህዝብን ሃገርን ምስላፍ የድሊ ምባሉ ተገሉጹ።
ንማሕበራዊ ጉዳይ ሰራሕተኛታት ኣብ ዝምልከቱ ድማ፡ ናይ ሕክምና፡ ደሞዝ፡ ውሕስነት፡ ጡረታ፡ ዓመታዊ ዕረፍቲ፡ ዝምልከቱ መሰላትን ንዝምድና ኣስራሕትን ሰራሕተኛታትን ዝምልከቱ ፖሊሲታት ድሕሪ ምጥቃስ ብዛዕባ ኣድላይነትን ጐዳእነትን ናይ ብሕቲ ኣብያተ-ምህርትን ሕክምናን ኣዘኻኺሩ ብዛዕባ ኣተሓሕዛ ተመሃሮ ምዝራቡ እውን ናይቲ ልኡኽ ሰዲህኤ ጸብጻብ ሓቢሩ።
ኣብቲ ናብቲ ጉባአ ዝቐረበ ጸብጻብ ናይቲ መራሕ መንግስትን ሓላፊ ሰልፊ ዕዮን ነርወይ ብዛዕባ፡ ጸዓት፡ ዝተፈላለዩ ዓይነት መጐዓዝያ፡ ባህርያዊ ሃብቲ፡ ወጻኢ ዝምድናታት፡ ውሽጣዊ ድሕንነት፡ ሃብቲ መሬት፡ ክሊማ፡ ቀረጽን ዝኣመሰሉን ናይታ ሃገር ፖሊሲታት ምድህሳሱ ድማ ተሓቢሩ።
ኣብቲ ጉባአ ካብ ዝተሳተፉ ተወከልቲ ናይ ኤርትራ፡ ደንማርክ፡ ሽወደን፡ ፊንላንድ፡ ደቡብ ኣፍሪቃ፡ ኮንጎ፡ ፍልስጥኤም፡ ኩርዲስታን፡ ዒራቕ፡ ነይሮም። ልኡኽ ሰዲህኤ ምስ’ቶም ተወከልቲ ዝተፈላለያ ሃገራት ጐኒንጐኒ እቲ ጉባአ ናይ ሓሳብ ምልውዋጥ ከም ዝገበረን ንመጻኢ ዘቕጽሎ ሌላ ከም ዝገበረን ከኣ ተፈሊጡ። ምስዚ ብዝተተሓሓዘ ብዛዕባ ሓፈሻዊ ሞደልነት ሃገር ኖርወይ ንዕዱማት ኣጋይሽ መግለጺ ተዋሂቡ።
ዶር ቴድሮስ ኣድሓኖም ሓደ: ካብ 100 ፈጠርቲ ተጽዕኖ ናይ 2025 ተባሂሉ
Written by ቤት ጽሕፈት ዜና ሰዲህኤ
ዳይረክተር ትካል ጥዕና ዓለም፡ ኢትዮጵያዊ ዶር ቴድሮስ ኣድሓኖም ገ/እየሱስ፡ ሓደ ካብቶም መጽሔት ታይም ናይ 2025 ፍሉይታ ተጽዕኖ ፈጠርቲ ኢሉ ዘስፈሮም ባእታታት ኮይኑ ኣብቲ ዝርዝር ሰፊሩ። እዚ ኩነታት ዶር ቴድሮስ 2ይ ዙር ትካል ጥዕና ዓለም ክመርሕ ኣብ ዝተመርጾ፡ ከም ኣብ ፖለቲካ፡ ሳይነስ፡ ኣርትን ዝኣመሰሉ ኣህጉራዊ ጽላታት ልሉይ ኣብቲ ዝርሑ ልሉይ ኣበርክቶ ከም ዝፈጸመ ዘመልክት እዩ።
እዚ ኣብ መጽሔት ታይም ዝወጽእ ዓመታዊ ዝርዝር ተጽዕኖ ፈጠርቲ ባእታታት ኣብ ዝሓለፈ ሓደ ዓመት ኣብቲ ዝተዋፈርዎ ንዘበርከትዎ ልሉይ ኣበርክቶ ኣፍልጦ ዝህብ እዩ። ብመንጽርዚ ዶር ቴድሮስ ኣብቲ ዝተመደቦ ትካል ጥዕና ዓለም ኣብ ምስፋሕ ቀረብ ሕክምና ንዘርኣዮ መሪሕነታዊ ብቕዓት ኣፍልጦ ዝህብ እዩ።
ድሕር’ቲ ንዝተዋህበ ኣፍልጦ ዝምልከት ሓበሬታ ኣብ ማሕበራዊ መራኸቢ ምዝርግሑ፡ ዶር ቴድሮስ ውጽኢት ናይቲ ኣብቲ ዝመርሖ ትካል ዘሎ ሰራሕተኛ ዘበርከቶ ምዃኑ ጠቒሱ፡ እቲ ንዓኡ ዝተዋህበ ኣፍልጦ ንኹሎም’ቶም ምስኡ ዝሰርሑ እውን ዝተሃበ ምዃኑ ኣፍሊጡ። ዶር ላሪ ብሪሊንት ዝተባህለ ኣብ መጽሐት ታይም ዝጽህፍ፡ ኣብ ዝሃቦ ርኢቶ፡ ዶር ቴድሮስ ኣብ ኣተኣላልያ ብደሆታት ጥዕና ዓለም መትከላውን ሳይነሳውን ብዝኾኑ ውሳነታት ዝመከተ እዩ ክብል ገሊጽዎ። ዶር ቴድሮስ ንትካል ጥዕና ዓለም ዝመረሓ ናይ መጀምርያ ኣፍሪቃዊ ምዃኑ ይንገረሉ።
ኣብ ኣስመራ ተወሊዱ ዝዓበየን ዝተማህረን ትግራዋይ ምዃኑ ዝንገረሉ ዶር ቴድሮስ ኣድሓኖም ገ/እየሱስ፡ ኣብዚ እዋንዚ ኣብ 2ይ ዙር ዲረክተር ጥዕና ዓለም ኮይኑ ዘገልግል ዘሎ ኮይኑ፡ ቅድሚኡ ኣብ መንግስታዊ ጽፍሕታት ኢትዮጵያ፡ ብደረጃ፡ ሚኒስተር ጥዕናን ወጻኢ ጉዳይን ልሉይ ኣበርክቶ ዝፈጸመ ምዃኑ ይንገረሉ።
