ሓይሊ ባሕሪ ሩሲያን ኢትዮጵያን ኣብ ኣዲስ ኣበባ ስምምዕ እናኸተሙ
ላዕለዎት ኣዘዝቲ ሓይሊ ባሕሪ ሩሲያን ኢትዮጵያን፡ ዝምድናኦምን ንምድልዳልን ኣብ ምህናጽ ዓቕሚ ንምትሕግጋዝን ብዛዕባ ዘኽእል ከም ዝተመያየጡ “ሂራን ኦን ላይን (hiran online)” ዝተባህለት መርበብ ሓበሬት ካብ መቃድሾ ሓቢራ። እዚ ርክብ ኣብቲ ኢትዮጵያ ኣፍደገ ባሕሪ ዘይብላ ክነሳ፡ ሓይሊ ባሕሪ ንምህናጽ ላዕልን ታሕትን ትብለሉ ኣብ ዘላ ምዃኑ እውን እቲ ዜና ሓቢሩ
ነቲ ናይ ምትሕብባር ስምምዕ ብ14 መጋቢት 2025 ኣብ ኣዲስ ኣበባ ዝኸተሙ፡ ምኽትል ኣዛዚ ሓይሊ ባሕሪ ሩሲያ ኣድሚራል ቭላድሚር ቮሮቢየቭን ምክትል ኣዛዚ ሓይሊ ባሕሪ ኢትዮጵያ ኮሞደር ጀማል ቱፊሳን እዮም። ነዚ ብዝምልከት ካብ ሓይልታት ምክልኻል ኢትዮጵያ ዝወጸ መግለጺ ከም ዝሓበሮ፡ ኣብቲ ርክቦም ናይ ኢትዮጵያ ሓይሊ ባሕሪ ናይ ስልጠናን ምህናጽ ዓቕም ሰብን ሓገዝ ክረክብ ዘኽእለሉ ተክኒካዊ መዳያት ዝምልከት ከም ዝዳህሰሱ ሓቢሩ። ምስዚ ብዝተተሓሓዘ፡ ወተሃደራዊ ልኡኽ ሩሲያ ኣብ ደብረዘይቲ (ብሽፍቱ) ዘሎ ማእከል መሰልጠኒ ሓይሊ ባሕሪ ኢትዮጵያ ወሲኽካ፡ ኣብ ዝተፈላለዩ ወተሃደራዊ ማእከላት ዑደት ከም ዘካየደ እቲ ዜና ኣፍሊጡ።
እቲ ናይ ኢትዮጵያ ኣዛዚ ቀዳምነት ብዛዕባ ዝህብዎም ናይ ስርሒት ስልጠናታት ንምክያድ ምስ ሓይሊ ባሕሪ ሩሲያ ዝምድናኦም ምድልዳል ከም ዝኸውን ጠቒሱ፡ ቀንዲ ዓላመኦም ከኣ ረብሓ ኢትዮጵያ ኣብዚ ዞባዊ ማያት ምርግጋጽ ምዃኑ ጠቒሱ። እቲ ዜና ኣተሓሒዙ፡ ነቲ ኢትዮጵያ ንምሕያል ሓይሊ ባሕሪ ዝምልከት ምንቅስቓስ፡ ካብቲ ብ2024 ምስ ሶማሊላንድ ብዛዕባ ምህናጽ መደበር ሓይሊ ባሕሪ ተበጺሑ ዝነበረ ምርድዳእ ተኸቲሉ ዝመጸ ምዃኑ ብምሕባር፡ ሎሚ ዝካየድ ዘሎ ምንቅስቓስ ከኣ ሰፊሕ ዞባዊ ወጥሪ ኣብ ዝተጋደደሉ ምዃኑ እታ መርበብ ሓበሬታ ኣዘኻኺራ።
ናይ ኢትዮጵያ ሓይሊ ባሕሪ ናይ ምህናጽ ህርፋንን፡ ምስ ሩሲያ ዘለዋ ወተሃደራዊ ዝምድና ምቕጻሉን ኣብ ዞባዊ ፖለቲካዊ ተዋሳእቲ ስኽፍታ የሕድር ከምዘሎ’ውን ተሓቢሩ። ግብጺ ምስታ ምስ ኢትዮጵያ ብቐረባ እትዳወብ ሶማሊያ ወተሃደራዊ ዝምድናኣ ምሕያላን ኣጽዋርን ሰራዊትን ተስፍር ምህላዋ ከኣ ምስዚ ዝምድና ሩሲያን ኢትዮጵያን ተደሚሩ ወጥሪ ዘሕይል ዘሎ ምዃኑ ኣብቲ ጸብጻብ ሰፊሩ’ሎ።
በቲ ዜና መሰረት ሩሲያ ወተሃደራዊ ህልውነኣ ኣብ ኣፍሪቃ ንምሕያል ከም ስትራተጂ መደብ ሰሪዓ ትሰርሓሉ ዘላ ኮይና፡ እዚ ምስ ሓይሊ ባሕሪ ኢትዮጵያ ትገብሮ ዘላ ዝምድና እውን ኣካሉ ምዃኑ ከም ዘርኢ ተሓቢሩ።
እዚ ኩነታት፡ ምስቲ ኢትዮጵያ ብተደጋጋሚ ዋንነት ገማግም ቀይሕ ባሕርን ወደብ ዓሰብን ከም እተረጋግጽ ትገልጸሉ ኣብ ዘላ ምዃኑ ዘሰክፍ እዩ። ስለዚ ናብቶም፡ በቲ ሓደ ወገን ኣብ ሃገርና ሰላምን ዲሞክራሲን ከነረጋግጽ፡ በቲ ካልእ ወገን ከኣ ልኡላውነትን ሓደነትን ኤርትራ ከይድፈር እንቃለስ ዘላና ዘመሓላልፎ መልእኽቲ ረዚን ምዃኑ ክንግንዘቦ ይግበኣና። ህግደፍ ንወራር ሩስያ ኣብ ልዕሊ ዩክረይን ደጋፊት ምህላዋ ከኣ ካልእ ዘገርም እዩ።
እቲ ናይ 30 ዓመታት መሪር ብረታዊ ቃልሲ ህዝቢ ኤርትራ፡ ብግቡእ እንተዝስነድ ነፍሲ ወከፍ ዕለት ናይ ገዛእ ርእሳ ሕላገት ኣንቢራ እያ ሓሊፋ። 1961 ምጅማር ብረታዊ ቃልሲ፡ 1991 ምርግጋጽ ናጽነትን 1993 ምእዋጅ ወግዓዊ ልኡላወት ኤርትራን ናይቲ ኣዝዩ ብዙሕ ዝርዝር ዝሓቖፈ ግን ከኣ ክንድቲ ዝድለ ዘይተነግረሉ ነዊሕ መስርሕ ፖለቲካዊ ቃልሲ ህዝቢ ኤርትራ፡ ዕድለኛታት ፍጻመታት እየን። 15 መጋቢት 1964 ዝኽሪ ሓርበኝነት ተጎርባ ከኣ ኣብቲ መስርሕ ብረታዊ ቃልሲ ናይ ገዛእ ርእሳ ተዘክሮ ኣንቢራ ዝሓለፈት ናብ ነጻነት ካብ ዘብጽሐ ዕለታት እያ። እነሆ ከኣ ንዝሓለፈ 61 ዓመታት ንዝክራ ዝጸናሕናን ዘለናን።
ሓይልታት መግዛእቲ ኢትዮጵያ፡ ሰውራ ኤርትራ ንምብርዓን፣ ብምስትነዓቕን ብደዐን ብሓይሊ ፖሊስ ዓባይ ጥራይ ክከላኸልዎ ዝገበርዎ ፈተነታት ውጽኢት ምስ ሰኣንሉ፡ ኣብዚ ዝተጠቕሰ ዕለት ኣብ ተጎርባ ፍሉይ ሓይሊ ስሩዕ ሰራዊት ካብ ሃይኮታ ኣውፊሮም ኣንጻርቶም ልዕልና ዕላማ፣ ትብዓትን ጽንዓትን እንተዘይኮይኑ፡ ኣዝዩ ውሑድ ቁጽርን ድሑር ኣጽዋርን ዝነበሮም ምዑታት ኣሃዱታት ተጋድሎ ሓርነት ኤርትራ ገጢሞም። ዕላመኦም ከምቲ ክሳብ ስዕረቶም ብተደጋጋሚ ተፈቲኑ ዝፈሸለ ካለኦት ስርሒታት፡ ነቲ ናይ ሰውራ ቁልዒ ሓንሳብን ንሓዋሩን ንምቕሃሙ ነይሩ። እንተኾነ ኩነታታት ካብ ትጽቢቶም ወጻኢ ኮይኑ፡ ኣብዚ ናይ መጀመርያ ኣትኪልካ ፊትንፊት ግጥም መኮነናት ዝርከብዎም 84 ኣባላት ጦርሰራዊት ተቐቲሎም፡ ኣስታት 22 ከኣ ተወጊኦም። ሓይልታት መግዛእቲ ኣብ ልዕሊ እቲ መጀመርያ ዘሰለፍዎ ኣስታት 200 ሓይሊ ሰብ፡ ተወሳኺ ረዳኢ ዓቕሚ’ኳ እንተሰለፉ ካብ ስዕረትን ክሳራን ክድሕኑ ግን ኣይከኣሉን።
ተጎሩባን ሓርበኛታትን ብኸፊል
እቲ ብሓርበኛ መሓመድ ዓሊ ኢድሪስ (ኣቡ ርጃላ) ዝምራሕ ዝነበረ ሰራዊት ሓርነት ኤርትራ ኣብ ልዕሊ ጸላኢ እዚ ዝተጠቕሰ ጉድኣትን ክሳራን ኣውሪዱን ኣሕፊሩን ነቲ ግጥም ናብ ሓድሽ ምዕራፍ ከሰጋግሮ እንከሎ፡ ብጥራዩ ዘይኮነ ክቡር ዋጋ ከፊልሉ እዩ። በዚ መሰረት ኣብ ውግእ ተጎሩባ 18 ምዑታት ተጋደልቲ ብጀግንነት ክስዉኡ እንከለዉ 4 ከኣ ተወጊኦም። ካብቶም ስዉኣት፡ እድሪስ ኣደም ፋጃጅ፡ ዑስማን ዓፋ እድሪስ፡ እድሪስ መሓመድ ዓሊ ሑመድ፡ ዑስማን መሓመድ ዓሊ ኣፋዳድ፡ ዓሊ እድሪስ ጀምዕን ሳልሕ ኑር ሓምደን ዝበሃሉ ምዑታት ከም ዝርከብዎም፡ “ዛንታና” ዝብል ኣቡ ርጃላ ብምውካስ ዝተዳለወ ሰነድ ይሕብር።
ሓይልታት መግዛእቲ ኣደዳ ዘይተጸበይዎ ስዕረትን ክሳራን ኮይኖም ናብቲ ዝመጽዎ ሃይኮታ ምስተመልሱ ምስቲ ዝተሳዕርሉ ውግእ ኢድ ንዘይነበሮም 8 ሲቪል ኤርትራውያን ቀቲሎም። ህዝቢ ንምርዓድን ምስ ሰውራኡ ከይተሓባበር ንምፍርራሕን ከኣ ናይቶም ስዉኣት ተጋደልትን ኣብ ከተማ ዝተቐትሉን ሬሳታት ኣብ ከተማታት ሃይኮታ፡ ኣቑርደት፡ ባረንቱን ከረንን ንነዊሕ ሰዓታት ሰጢሐሞ። ውጽኢቱ ግና ከምቲ ዝተጸበይዎ ራዕዲ ዘይኮነ፡ ሕራነ ነይሩ።
ውግእ ተጎርባ ከም ኣገዳሲ ታሪኻዊ ተዘክሮ፡ ፍሉይ ጅግንነት ዝተፈጸመሉን ካብቲ ካልእ ውግኣት ኣብ ልዕሊ ጸላኢ ዝለዓለ ክሳራታት ዘውረደን ጥራይ ኣይኮነን። ካብኡ ሓሊፉ ነቲ ወተሃደራዊ ግጥም ናብ ሓድሽ ናይ ፊት-ንፊት ቀዋሚ ግጥም ምዕራፍ ዘሰጋገረ ስለ ዝነበረ፡ ነቲ ኣብ ኤርትራ ካብ ምብራቕ ናብ ምዕራብ፡ ካብ ሰሜን ናብ ደቡብ ዝተፈጸመ ጅግንነት ኣፍደገ ዝኸፈተ ስለ ዝኾነ እዩ ብፍሉይ ከም መዓልቲ ሰራዊት ሓርነት ዝዝከር።
ውግእ ተጎሩባ እቲ ወሳኒ ስንቅን ኣጽዋርን ኣብ ሕልና ጀጋኑ ዝሰረጸ ጽንዓት፡ ቅሩብነትን ተወፋይነት ምዃኑ ዘርኣየ እዩ። ቅድሚ 61 ዓመታት ነዚ መስተንክር ዝሰርሑ ኤርትራውያን ሓርበኛታት ምስ ምንዋሕ ግዜ፡ ሎሚ ዳርጋ ብህይወት የለዉን ኢልካ ምድምዳም ይከኣል። እቲ ዝተበግስሉን ዋጋ ዝኸፈልሉን ፍትሒ ናይ ምርግጋጽ ቃልሲ ግና እቲ ሓደ ካብቲ ሓደ እንዳተቐባበልና ኣብዚ ሎሚ ዘለዎ ደረጃ በጺሑ ኣሎ። እቲ በብግዜኡ ነዚ ረዚን ሓላፍነት ዝርከብ ትውልዲ ከኣ መምስቲ ዝርከበሉ መድረኽ ዝመጣጠን ካልእ ተጎርባ ናይ ምስራሕ ሓላፍነት ከም ዘለዎ ንካልኢት’ኳ ክዝንግዕ ኣይግብኦን። ነዚ ንምዝኽኻር ኢና ከኣ ንተጎርባን ካለኦት ታሪኻውያን ዕለታትን ዓመት መጸት እንዝክረን።
ኣብ ተጎርባ ዓወት ዝተመዝገበሉ ግዜን ኩነታትን ብብዙሕ መልክዑ ካብዚ ዘለናዮ ዝተፈልየ እዩ ነይሩ። ናይ ሓይልታት ኣሰላልፋ፡ ናይቲ ቃልሲ እስትራተጅን ስልትን፡ ናይ መራኸቢ ምዕባለ፡ ናይ ጸላኢ ባህሪ፡ ጠቕላላ ዓለማዊ ኩነታት … ወዘተ ዝተፈልዩ እዮም። ብዓብይኡ ከኣ ቅያ ተጎርባን ካለኦት ግጥማትን ኣብ ፍረ በጺሖምስ ድሕሪ ነጻነት ንሓርነት ኣብ እንቃለሰሉ ምዕራፍ ኢና ዘለና። እዚ ክበሃል እንከሎ ግና ሎሚን ግዜ ተጎሩባን፡ ናይ ተመኩሮ ምውርራርስን ምትእስሳርን የብሎምን ማለት ኣይኮነን። ኣብ ግዜ ዓወት ተጎርባ ኮነ ሎሚ ሕቶ ህዝቢ ቅድሚት ምስራዕ ኣብ ቦታኡ እዩ። ሽዑ ኮነ ሎሚ ወሳኒ ግደ ተሳትፎ ህዝቢ ኣብ ቦታኡ እዩ። ንትማሊ፡ ሎምን ጽባሕን ናይ ምትእስሳር ብጽሒት መንእሰይ ከኣ ህያው እዩ። ከምዚ ናትና ዝኣመሰለ ነዊሕን ኣብ ምዕራፍት ዝተኸፋፈለን ቃልሲ ብሓደ ውሱን ትውልዲ ዝውዳእ ኣይኮነን። እንታይ ደኣ ካብ ወለዶ ናብ ወለዶ ዝሰጋገር እዩ። ናይዚ ምስግጋር ቀንዲ ሞተርን ድንድልን ከኣ መንእሰይ እዩ። ስለዚ እዚ ንርከበሉ ዘለና እዋን ከም ወትሩ፡ ዝያዳ ኩሉ ክፍልታት ሕብረተሰብ ንመንእሰይ ትውልዳዊ ሓላፍነት ዘሰክሞ ምዃኑ በዚ ኣጋጣሚ ምዝኽኻሩ ኣገዳሲ እዩ።
ሓላፍነት መንእሰይ ኩሉ ግዜ ዕዙዝ ኮይኑ፡ ከከምቲ መድረኹ ከቢድን ቀሊልን ክኸውን ይኽእል። ናይ ሎሚ መንእሰይ ሓላፍነት፡ ካብ ናይ ግዜ ተጎርባ መንእሰይ ሓላፍነት ዝተፈልየን ዝኸበደን ክኸውን ግድነት እዩ። ብመንጽር’ዚ፡ መንእሰይ ኤርትራ ስለ ዝመረጾ ዘይኮነ፡ ሓራን ዲሞክራስያዊትን ኤርትራ ንምርግጋጽ እዚ ንርከበሉ ዘለና መድረኽ ዝጠልቦ ግቡኡ እዩ ዝስከም። በዚ ኣጋጣሚ ከኣ ነዚ ከቢቡና ዘሎ ኤርትራዊ ኮነ ከባብያዊ ምዕባለታት ኣብ ግምት ኣእትዩ፡ ምስ ትማልን ጽባሕን ኣገናዚቡ፡ ክሳብ ሕጂ ንዝተመዝገበ ታሪኻዊ ጀግንነትን ሐርበኝነትን ዓቂቡ፡ ነዊሕ ዘማዕዱ ራኢ ወኒኑ ናይ ምቅላስን ምስግጋርን ንማንም ከሰክሞ ዘይክእል ከቢድ ሓላፍነት ከም ዘለዎ ኣብ ርእሲቲ ግንዛበኡ ነዘኻኽሮ። እዚ ከምዚሉ እንከሎ ሓይልታት ለውጢ ኤርትራ እውን ኣብ ቅነ እዚ ታሪኻዊ ዕለት፡ ብዛዕባቲ ዝዓበየ ጉድለቶም ኮይኑ ዘሎ ሓቢርካ ክትቃለስ ዘይምብቃዕ ከስተብህልሉ ዘለናዮ እዋን ዝጠልቦ’ዩ።
ዘለኣለማዊ ክብርን ዝኽርን ንሰማእታት ኤርትራ!
ካብ መርበብ ኤንኤል ዝተወስደ፡ ፖሊስ ኔዘርላንድ ኣብ ምኽልኻል ግጭት ኤርትራውያን
ኣብ ኔዘርላንድስ፡ ከንቲባ ከተማ ሪጂክስዊጅክ ኣብዚ ሒዝናዮ ዘለና ወርሒ መጋቢት 2025፡ ኤቨንት ፕላዛ ኣብ ዝተባህለ ማእከል ብኤርትራውያን ክካየድ ተመዲቡ ዝነበረ ኮንፈረንስ ከም ዝኣገደት “ኤንኤል ታይምስ (NL TIMES)” ዝተባህለት መርበብ ኣፍሊጣ።
ብመሰረት ናይታ ከተማ ከንቲባ ሁሪ ሳሂን ዝሃበቶ መግለጺ፡ ዋና ናይ ኣኼባ ማእከል’ኳ ኣቐዲሙ ናብ ምምሕዳር ናይታ ከተማ እንተዘይሓበረ፡ ናይታ ከተማ ኣመሓደርቲ ግና ነቲ ናይ ምእጋድ ስጉምቲ ንክውስኑ ንድሕሪት ከም ዘይበሉ ተፈሊጡ። መሰረታዊ ምኽንያት ናይቲ ምእጋድ ድማ ኣብ መንጎ ኤርትራውያን ክፍጠር ካብ ዝኽእል ምስሕሓብ ብምስጋእ ምዃኑ ኣብቲ ዜና ተጠቒሱ።
እቲ ዕጽዊ ኣኼባ ከካይድ መደብ ዝነበሮ ኤርትራዊ ማሕበረ-ኮም ኤርትራውያን ኣብ ኔዘርላንድ፡ ዝበሃ 500 ሰባት ዝሳተፍዎ ዕጽዊ ኣኼባ ናይ ምክያድ መደብ ከም ዝነበሮ እቲ ዜና ሓቢሩ። ኣተሓሒዙ ከኣ ብሰንክቲ ኣብ ኤርትራ ዝጭቁን ዘሎን ካብ ኤርትራ ወጻኢ እውን ንኤርትራውያን ዜጋታት ክቆጻጸር ዝደሊ ኢሳያስ ኣፈወርቂ፡ ኣብ መንጎ ኣብ ኔዘርላንድስ ዝርከቡ ኤርትራውያን ዘይምርድዳእ ከም ዝጸንሐ፡ ከም ኣመልኪቱ።
ካብቲ ኢሳያስ ከም መቆጻጸርን መገደድን ዝጥቀሞ ኣገባባት ኤርትራውያን ካብ ኣታዊኦም ዝተወሰነ ሚእታዊ ኣገዲዱ ክወስድ ዝገብሮ ጻዕሪ ምዃኑ እውን እቲ ዜና ኣቃሊዑ። ከምዚ ዝኣመሰለ ዓመጸኛ ፖሊሲ ኢሳያስ ከኣ ቅድሚ ሕጂ ኣብ ኔዘርላንድስ ጠንቂ ፍልልይ ተቓወምትን ደገፍትን ስርዓቱ ኮይኑ ከም ዝጸንሐ ተጠቒሱ። ከም ኣብነት ድማ ነቲ ናይ ቅድሚ ክልተ ዓመት ጉድኣት ዘኸተለ ግጭት ኤርትራውያን ኣብ ኔዘርላንድስ ዘኪሩ።
እታ ከንቲባ ቅድሚ ሕጂ ነቲ ናይ ኤርትራውያን ጉዳይ ብጥንቃቐ ብዘይምሓዞም ናብ ዝሰፈሐ ዓመጽ ኣንጻር ፖሊስን ናይ ህጹጽ ግዜ ኣገልግሎትን ናይታ ከተማ ከም ዝተሰጋገረ ዘኪራ፡ እዚ ተመኩሮዚ ድሕሪ ሕጂ ክድገም ከምዘይደልዩ እውን ገሊጻ። እቲ ዝመደቦ ዕጽዊ ኣኼባ ከይካይድ ዝተኣገዶ ኣካል ከኣ፡ በቲ ዝተወስደ ስጉምቲ ከም ዝሰንበደ እቲ ዜናዊ ጸብጻብ ኣመልኪቱ።
ልኡኽ ሕብረት ኤውሮጳ ዝርርከበን ዕስራን ኣርባዕተን ኣብ ኣዲስ ኣበባ ዝመደበረን ኤምባሲታት፡ ብ13 መጋቢት 2025 ናይ ሓባር መግለጺ ምውጸአን “ቡርከና/BURKENA” ዝተባህለት መርበብ ሓበሬታ ኣፍሊጣ። ናይቲ መግለጺ መንቀሊ ኣብ ክልል ትግራይ መመሉሱ ዝገድድ ዘሎ ወጥሪ ምዃኑ እውን እታ መርበብ ኣፍሊጣ።
እተን ኤምባሲታት ነቲ ሓፈሻዊ ምዕባለታትን ኣብ ትግራይ ዝድይብ ዘሎ ሓደገኛ ወጥርን ይከታተልኦ ከም ዘለዋ ኣብቲ መግለጺአን ጠቒሰን፡ እቲ ወጥሪ ሃዲኡ ሰላማዊ ዘተ ክካየድ ጸዊዐን፡ እቲ ናይ ወርሒ ሕዳር 2022 ውግእ ጠጠው ዘበለ ውዕል ፕሪቶርያ ኣብ ምትግባር ከም ዝተሓባበራ ቃል ኣትየን። ኩሎም ወገናት እቲ ስምምዕ ንከይጠሓስ ብዘለዎም ዓቕሚ ንክሰርሑ ከኣ ብትሪ ከም ዝተሓሳስባ ኣብቲ ናይ ሓባር መግለጺአን ኣስፊረን።
ነቲ መግለጺ ካብ ዘውጸኣ ኣዲስ ኣበባ ዝመደበረን ኤምባሲታት፡ ናይ ኣሜሪካ፡ ዓባይ ብሪታንያ፡ ኒውዘላንድ፡ ጃፓን፡ ነርወይ፡ በልጂም፡ ሰርቢያ፡ ደንማርክ፡ ጀርመን፡ ኣየርላንድ፡ ስፐይን፡ ፈረንሳን ኢጣልያን ከም ዝርከበአን ኣብቲ መግለጺ ሰፊሩ’ሎ። እቲ መግለጺ ናይ ፕረሲደንት ግዝያዊ ምምሕዳር ትግራይ ኣቶ ጌታቸው ረዳ ካብ መቐለ ናብ ኣዲስ ኣበባ ምኻድ ተኸቲሉ ዝወጸ እዩ። እዚ ከምዚሉ እንከሎ ኣቶ ጌታቸው ረዳ ኣብ ኣዲስ ኣበባ ካብ ዝርከቡ ናይ ኣሜሪካ ዝርከቦም ኣንበሳድራት ዝተፈላለዩ ሃገራት ኣብ ኣዲስ ኣበባ ቅድሚቲ መግለጺ ምውጽኡ ምዝርራቡ እውን “መርበብ ሓበሬታ ቡርከና” ሓቢራ።
ጅነራል ጻድቃን ገ/ትንሳኤ፡ ምክትል ፕረሲደት ግዝያዊ ምምሕዳር ትግራይ፡ “ትግራይ ናይ ኤርትራን ትግራይን ዓውዲ ውግእ ክትከውን ኣይትኽእልን እያ” ኣብ ትሕቲ ዝብል ኣርእስቲ “ኣፍሪቃ ሪፖርተር” ኣብ ዝተባህለ መርበብ ሓበሬታ ኣዛራቢ ኮይኑ ዘሎ ሰፊሕ ጽሑፍ ኣውጺኡ። ኣብዚ ጽሑፉ፡ ኣብ መንጎ ኤርትራን ኢትዮጵያን ወጥሪ ይሕይል ኣብ ዘለወሉ ክልል ትግራይ ኣብ ማእከል ከም እትቕርቀር ጠቒሱ። ምስዚ ኣተሓሒዙ ከኣ ኣብ መንጎ ኤርትራን ኢትዮጵያን ኣብ ዝኾነ ግዜ ውግእ ክባራዕ ተኽእሎ ከምዘሎ ኣስፊሩ።
ብሰንክ’ቲ ውግእ ከም ሱዳን ዝኣመሰላ ጐረባብቲ ሃገራትን ዞባ ቀይሕ ባሕርን ተጐቲቶም ናብቲ ውግእ ክኣትዉ ከም ዝኽእሉ ጠቒሱ፡ ትግራይ በቲ ዘለዋ ኣገዳሲ ዓቕሚ ማኣከል ናይቲ ግጭትን ውጽኢቱን ክትከውን ከም እትኽእል ገሊጹ። ከምቲ ንቡር ግና ትግራይ ካብቲ ውግእ ተዓቂባ ንሰላም ክትሰርሕ ይግበኣ ምኽንያቱ ትግራይ ቅድሚ ሕጂ ብውግእ ስለ ዝተሳቐየት ምርጨኣ ንሰላም ምስራሕ ክኸው ስለ ዝግበኦ ኢሉ።
ኣብ መንጎ ኤርትራን ኢትዮጵያን ዝነበረ ምቅርራብ ቀስብቀስ እንዳተጸንቀቐ ስለ ዝመጸ፡ ናብ ውግእ ምእታወን ዘይተርፍ እዩ ድሕሪ ምባል ድማ፡ እቲ ናይ ውግእ ምድላዋት ዳርጋ ኣብ ናይ መወዳእታ ደረጃኡ ዝበጸሐ ከም ዝመስልን ንድሕሪት ምምላሱ ከምዘይከኣልን ኣብቲ ነዊሕ ጽሑፉ ኣስፊሩ። ብመንጽር’ዚ ትግራይ ኣብ ወሳኒ፡ ጀኦግራፍያዊ፡ ታሪኻውን ባህላውን ከምኡ እውን ፖለቲካዊ መራኸቢ ቦታ ስለ እትርከብ ኣዝያ ብውግእ ዝተሃስየት እያ ክብል ኣስፊሩ።
ትግራይ ካብቲ ጀኦግራፍያዊ ዓቐና ዝያዳ፡ ፖለቲካዊ ኣገዳስነት ስለ ዘለዋ፡ ኣቀማምጠኣ ኣብ ዞባ ቀርኒ ኣፍሪቃ ጸላዊ እዩ ድሕሪ ምባል፡ ንጉርብትና ኣብ ዝምልከት እውን ምስ ሱዳንን ኤርትራ ዘራኽብ ዓለምለኻዊ ዶባት ከም ዘለዋን ኣብ ውሽጢ ኢትዮጵያ ከኣ ምስ ኣምሓራን ዓፋርን እትዳወብ ኢሉ።
ንኤርትራ ኣብ ዝምልከት ክጠቅስ እንከሎ፡ ድማ ኢሳያስን ደገፍቱን፡ ብወተሃደራዊ ኣብነት ንእስራኤል ብቁጠባዊ ዕቤት ሲንጋፖር ከምኡ ድማ ብማሕበራዊ ዕቤት ደንማርክን መሲሎም ክቐርቡ ከም ዝደልዩ ጠቒሱ። ኣስዒቡ ከኣ ነዚ ንምርግጋጽ ኣብ ናቶም ዓቕሚ ዘይኮኑ ዝምርኮሱ፡ ኣብ ሃብቲ ጐረባብቶም ክንጥልጠሉ እዮም ዝደልዩ ክብል ገሊጽዎም። ቀጺሉ ከኣ ስስዐ ኤርትራ ካብ ግዜ ነጻነት ጀሚሩ እናገደደ ክመጽእ ከም ዝጸንሓ ጽሒፉ።
መንግስቲ ኤርትራን ነቲ መንግስቲ ዝመርሕ ዘሎ ውድብን፡ ኣገዳሲነት ትግራይ ስለ ዝፈልጥዎ፡ ብዘይካ’ቲ ኣብ ደቡባዊ ሸነኽ ዘሎ ትግርኛ ዝዛረብ ሓዎም ክዕወቱ ከምዘይክእሉ ስለ ዝርድኡ፡ ኣብ ጸገም ከም ዝርከቡ ጠቒሱ። ኣተሓሒዙ ድማ ምስ ኢትዮጵያ ኣብ ዘካይድዎ ውግእ፡ ብዘይትግራይ ክዕወቱስ ይትረፍ ክህልዉ እውን ኣይክእሉን እዮም ይብል።
ድሕሪቲ ቅድሚ ሕጂ ኤርትራን ኢትዮጵያን ሓቢሮም ኣንጻራ ዘካየድዎ ኣጽናቲ ውግእ፡ ትግራይ ሎሚ’ውን ናብ ውግእ ክትኣቱ ከገድዳ ከም ዝኽእል ብምጥቃስ፡ ከም ምርጫ ግና ንትግራይ ዘዋጸኣ ነቲ ኣገዳሲ ውዕል ፕሪቶርያ ምትግባር እዩ ይብል እሞ፡ ዋላ’ኳ መራሕቲ ክልቲአን ሃገራት ኣብ ሓጺር ግዜ ክውዳእዩ ዝብሉ እንተኾኑ፡ ውግእ ኣብ መንጎ ኤርትራን ኢትዮጵያን ዝተናወሐ ክኸውን እዩ’ውን ኢሉ።
እቲ ኣብ መንጎ ክልቲአን ሃገራት ዝግበር ውግእ፡ ንክንደይ ግዜ ይካየድ ብዘየገድስ፡ ውጽኢቱ ዞባዊ ዕንወት’ውን ከም ዘኸትል ኣስፊሩ፡ ኣተሓሒዙ ከኣ ጀኦግራፊያዊ ኣቀማምጣ ናይ ሃገራት ድሕርቲ ውግእ ክቕየር ከም ዝኽእል ዘለዎ እምነት ኣስፊሩ። ኣብ መላእ ዞባ ቀርኒ ኣፍሪቃ ሓድሽ ፖለቲካዊ ኣሰላልፋ ከኸትል ከም ዝኽእል ከኣ ሓቢሩ። ኣብ መንጎ ኤርትራን ኢትዮጵያን ውግእ ካይካየድ ዝፍረሓሉ ዘሎ ግዜ፡ ዓለም ኣብ ከም ናይ ዩክረይንን ዲሞክራቲክ ሪፐብሊክ ኮንጎን ዝኣመሰሉ ዓበይቲ ዛዕባታት ኣብ ዝተጸምደትሉ ምዃኑ’ውን ኣብቲ ጽሑፉ ኣስፊሩ።
ናይቲ ውግእ ናይ መወዳእታ ዕድል ኣብ ትግራይ ከይከውን ዘለዎ ስግኣት ዝጠቐሰ ጀነራል ጻድቃን፡ በዚ መሰረት ደጊሙ ምርጫ ትግራይ ወግእ ዓጺፍካ ውዕል ፕሪቶርያ ምትግባርን ኣብ ሕውየት ምስራሕን ከም ዝኸውን ጠቒሱ።
እዚ ከምዚሉ እንከሎ ህግደፍፍ ብወገኑ ነዚ ገምጋማዊ ጽሕፉ ጀነራል ጻድቃን ገ/ትንሳኤ ብመንገዲ የመነ ገብረመስቀል (ቻርሊ) ናይ ተቓውሞ መልሲ ሂብሉ’ሎ።
ሞት ገዲም ተጋዳላይ ሃነጸ ካሕሳይ ብዘሕዝን ኩነታት ሰሚዕናዮ። ተጋዳላይ ሃነጸ ኣብ 1957 ኣብ ኣውራጃ ኣከለጉዛይ ድብድብ ኣብ እትበሃል ዓዲ ተወሊዱ፡ ኣብ ደቀምሓረ ክሳብ መበል 11 ክፍሊ ተማሂሩ። ድሕሪኡ ብዝሓደሮ ሃገራዊ ስምዒት ሃገራዊ ግቡኡ ንክፍጽም ብ1975 ናብ ተጋድሎ ሓርነት ኤርትራ (ተሓኤ) ተሰሊፉ፡ መባእታዊ ወተሃደራዊ ታዕሊም ኣብ ናባጋደ ኬቦ ይተባህለ መደበር ምስ ወሰደ ኣብ ሓይሊ 372 ተመዲብዲ እናተቓለሰ ብ1977 ኣብ ሰላዕዳዕሮ ተወጊኡ።
ድሕሪ መውጋእቱ፡ ኣብ ቤት ጽሕፈት ምጣነ ሃብቲ ክፍሊ ኮኦፐራቲቨ ተመዲቡ ክሳብ ተሓኤ ናብ ሱዳን እትኣቱ ተቓሊሱ። ኣብ 1983 ድማ ኣብ መንጎ ተሓኤ ሰውራዊ ባይቶን ህዝባዊ ሓይልታት ሓርነት ኤርትራን ብዝተገብረ ስምምዕ መሰረት ቃልሱ ኣብ ምቕጻል እንከሎ፣ ስዒቡ ብዝተፈጥረ ዘይምርድዳእ ካብ ዝተኣስሩ ካድራት ሰውራዊ ባይቶ ሓደ ነይሩ። ካብ ማእስርቲ ምስ ወጸ ቃልሱ ብምቕጻል ከኣ ኣብ ሰውራዊ ባይቶ ኣብ ካርቱም ብደረጃ ኣቦመንበር ጫንፈርን ካልእ ጽፍሕታትን ዝተቓለሰ ኮይኑ፡ ኤርትራውያን ስደተኛታት ህጻናት ነጻ ናይ ትምህርቲ ዕድል ንክረኽቡ ርኡይ ጻዕሪ ካብ ዝገበሩ ካድራት ውድብ ሓደ ነይሩ። ነፍሰ-ሄር ሃነጸ ከም ሰብ ተጻዋታይ፡ ተዋዛያይ፡ ለጋስን ኣብ መትከሉ ጽኑዕን ከም ዝነበረ ከኣ መቓልስቱ እንምስክሮ እዩ። ስለዝኾነ ድማ ክሳብ ዕለተ ዕርፍቱ ኣብዝኣመነሉ ውድብ ብትብዓ ክቃለስ ጸኒሑ
እንተኾነ ሞት ዘይተርፍ ዕዳ ስለ ዝኾነ፡ እነሆ ብ9 መጋቢት 2025 ኣብ ሃገረ ኡጋንዳ ዓሪፉ ከምቶም ቅድሚኡ ዝሓለፉ ሓርበኛታት፡ ናይታ ዝተቓለሰላ ሃገሩ ሓመድ ኣዳም ተነፊግዎ፡ ኣብታ ዝዓረፈላ ኡጋንዳ ሓመድ ኣዳም ለቢሱ። ሓው ሃነጸ ካሕሳይ ኣብ ቃልሲ ብዝኸፈሎ ዋጋ እናተዘከረ ዝነብር ኮይኑ፡ ብስም ኩሎም ኣባላት ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ)፡ ብዕርፍቱ ዝተሰመዓና መሪር ሓዘን እናገለጽና፡ “ንመዋቲ መንግስተ-ሰማያት የዋርሶ፡ ንቤተሰቡን ፈተውቱን ድማ ጽንዓትን ኣኻእሎን ይሃቦም” ንብል።
ገረዝጊሄር ተወልደ
ኣቦመንበር ሰዲህኤ
8 መጋቢት 2025 ዓለም-ለኸ መዓልቲ ደቀንስትዮ ኣብ ዝኽበረሉ ኣጋጣሚ፡ ጋዜጠኛ ሄኖክ ተኽለን ተወልደ ስእለን ድማ “ሕጋዊ ህዝባዊ ትካል መራኸቢ ብዙሃን ኤሪፒኤም” ንምምስራት፡ ካብ ዘካይድዎ ዑደታቶም ሓደ ስለ ዝነበረ ዝተረኽብሉ ነይሩ። ምስ ደለይቲ-ፍትሒ ኤርትራውያን ዝወደብዎ ናይ ሓባር ርክብ ኣብ ኦክላንድ ስለ ዝነበረ ብድምቀት ተሰላሲሉ።
ነቲ በዓል ዘሰናድአ ሽማግለ ደለይቲ-ፍትሒ፡ ንተሳተፍቲ ኣኼባ “እንቋዕ ብደሓን መጻእኩም” ብምባልን ስዉኣት ብምዝካርን 8 መጋቢት 2025 ዓለም-ለኸ መዓልቲ ደቀንስትዮ እውን ብምዝካር ነታ ዕለት ዘለዎ ኣኽብሮት ብምግላጽ ኣኼባ ተኸፊቱ።
ኣማሓደርቲ ኤሪፒኤም ሕጋዊ ህዝባዊ ትካል መራኸቢ ብዙሃን ንምቛም ኣብ ከተማታት ሰሜን ኣመሪካ ዘካይድዎ ዘለዉ ዑደት፡ ድምጺ ውጹዓት ኤርትራውያን፡ ኣካላት ደለይቲ ፍትሒ ምንቅስቓሳትን ውዱባትን ብምዃን ናይ ዜና፥ ሓበሬታ፥ ምንቕቃሕን ምልዕዓልን ተራ ዝጻወት፡ ብፍትሕን ማዕርነትን ንኹሎም ምልኪ ብምልጋስ ፍትሓውን ደሞክራስያውን ስርዓት ንምትካል ዝቃለሱ ዘተኣናግድ መድረኽ ንምፍጣር ይጉስጉሱ ኣለዉ። እቲ ትካል ሕጋዊ ፍቓድ ብምርካብ፡ ብግዱሳት ተሳተፍቲ ተነዲፉ ብጉባአ ዝጸድቕ ሕጋዊ መምርሕን መሪሕነትን ዝቐውም፥ ዋንነቱን ተሓታትነቱን ድማ ናይ ዘቖሞ ህዝቢ ክኽውን ዝዓለመ እዩ። ናብቲ መደብ ንምስታፍ ዘኽእል መምርሕታትን ቅጥዕታትን ድማ ኣብቲ ኣጋጣሚ ዓዲሎም።
ተነዲፉ ዘሎ ዕላማን ቅርጻን ትካል ዘርኢ ብዝርዝር ንተሳተፍቲ ኣብሪሆም። ንሕቶታት ተሳተፍቲ መሊሶም፡ ርእይቶታትን ምትብባዕን ካብ ተሳተፍቲ ኣኼባ ተቐቢሎምን። እቲ መግለጺ ብዝርዝር ኣብ ቪድዮታት ኤሪፒኤም ስለ ዝርከብ፡ ግዱሳት ካብኡ ክከታተሉን ክግንዘቡን ይኽእሉ። ብተወሳኺ ጋዜጠኛ ሄኖክ ኣብ ዛዛሚ ኣኼባ ምስጋናኡ ንተሳተፍቲ “ብፍላይ ከኣ ንገዳይም ተጋደልቲ ኣብ ዝገበርናዮ ዑደት ትሳተፉን ተተባብዑናን ንስኹም ኢኹም። ንሕና ድማ ዘጽናሕኩምልና ዕላማን ሞያ ቃልሲን ድማ ክንቅጽሎ ኢ”’ ብምባል ሞገሱ ገሊጹ።
ተሳተፍቲ ኣኼባ፥ ደለይቲ ፍትሒ ኣብ ጀብሃን ሻዕብያን ብዝተፈላለዩ ስርዒታዊ ኣገባባት ንሃገራዊ ናጽነትና ዘበርከቱ፡ ከምኡውን ናጽነትን ልዑላውነትን ሃገርና ንምዕቃብ ኣብ ደረት ኣልቦ ሃገራዊ ቃልሲ ዝተሳተፉ፡ ኣብ ምንቅስቓሳት ይኣክልን ብርጌድ ንሓመዱን ዝነጥፉ፡ ብስኒትን ሓልዮትን ንሓርነት ህዝብናን ቅዋማዊ ፍትሓዊ ደሞክራስያዊ ስርዓት ንምትካልን ዝቃለሱ ዘለዉ እዮም። መርኣያ ደገፎም ከኣ ካብ ተሳተፍቲ ኣኼ $11, 000.00 ዶላር ኤሪፒኤም ንምስሳን ተወፍዩ። ኤሪፒኤም እታ ኣብ ውሽጢ ኤርትራ ብምክትታል ህዝቢ ቀዳማይ ደረጃ ሒዛ እትርከብ መራኸቢ ብዙሃን እያ።
ድሕሪ ኣኼባ ንኽብሪ ዓለም-ለኸ መዓልቲ ደቅንስትዮ ንነፍሲወከፍ ተሳታፊት ዕምባባ ተዓዲሉ፡ ኣብ ማሕበረ-ሰብ በይኤርያ ንጡፍ ተራ ንዝጻወቱ ኣባላት ድማ ናይ ኣፍልጦን ምስጋናን ምስክር ወረቐት ተዓዲሉ። ንኽብሪ ኣጋይሽ ኣማሓደርቲ ኤሪፒኤም ከኣ ኣብ ቤት መግቢ ቀይሕ ባሕሪ ኦክላንድ ሓባራዊ ናይ ድራር እንግዶትን ዕላልን ተኻይዱ።
ኣብ መወዳእታ፡ ንጎስጎስቲ ኣካየድቲ ኤሪፒኤም ዓወት ዘሰነዮ ዑደት ክኾነሎም ብምምናይ፡ ዕዉት ውጽኢታዊ ኣኼባታት ንኽግበር ዘዳለዉ፡ መድረኽ ዝመርሑን ዘወሃሃዱን፡ ትጉሃት ኣሓትን ኣሕዋትን፡ ኣባላት ብርጌድ ንሓመዱ በይ-ኤርያ ዕዙዝ ምስጋና ብምቕራብ ተዛዚሙ።
More...
زيارة رئيس حزب الشعي الديمقراطي الرتري الى استراليا
Written by EPDP Information Officeፕረሲደንት ግዝያዊ ምምሕዳር ትግራ ሰለስተ ጀነራላት ብግዝያውነት ኣጊዱ
Written by ቤት ጽሕፈት ዜና ሰዲህኤ
ሌ/ ጀ ዮሃንስ ወ/ጊዮርግስ፡ ብ/ ጀ ምግበይ ሃይለ፡ ሌ/ጀ ማሾ በየነ
ፕረሲደንት ግዝያዊ ምምሕዳር ክልል ትግራይ ኣቶ ጌታቸው ረዳ ካሕሳይ፡ ብ10 መጋቢት 2025 ኣብ ልዕሊ ሰለስተ ጀነራላት ግዝያዊ ናይ ምእጋድ ስጉምቲ ከም ዝወሰደ ድምጺ ወያነ ትግራይ ሓቢራ። እቶም ብግዝያውነት ዝተኣገዱ ጀነራላት ሰለስቲኦም መራሕቲ ግንባራት ኮይኖም ክእዝዙ ዝጸንሑ ኮኖም፡ ሌተናል ጀነራል ዮሃንስ ወልደጊዮር (ጆን መዲድ)፡ ብሪጋዴር ጀነራል ምግበይ ሃይለን ሌተናል ጀነራል ማሾ በየነን እዮም። ንሱ ናብ ነፍሲ ወከፎም ዝጸሓፎ ደብዳበ ተመሳሳሊ ኮይኑ፡ ትሕዝተኦ ከኣ እዚ ዝስዕብ እዩ።
“ካብ ናይ መንግስቲ ውሳነ ወጻኢ፡ መላእ ህዝብና፡ መንእሰያትና፡ ናብ ዕግርግር፡ ሓይልታት ጸጥታ ናብ ሕድሕድ ግጭት ዘኣቱ፡ ኮታስ ህዝብና ናብ ዘይወጾ ዓዘቕቲ ዘእቱ፡ ምንቅስቓስ ሕዚ’ውን ደው ኣይበለን። በዚ መሰረት ንስኹም ኣዘዝቲ ግንባ ካብ 1 መጋቢት 2017 (10 መጋቢት 2025) ጀሚሩ፡ ስርዓት ኣብ ዘለዎ ኣካይዳ ምርድድዳእ ክሳብ ዝግበር፡ ንዘይተወሰነ ግዜ፡ ካብ ናይ ሰራዊት ናይ ምእዛዝ ሓላፍነትኩም ዝተኣገድኹም ምዃንኩም የፍልጥ።” ይብል።
ፕረሲደንት ጌታቸው ረዳ ናይዚ መእገዲ ደብዳበኡ ቅዳሕ፡ ናብ ሌተናል ጀነራል ታደሰ ወረደ ምክትል ፕረሲደንት ግዝያዊ ምምሕዳርን ሓላፊ ካቢነ ሰክተር ሰላምን ጸጥታን ከምኡ እውን ናብ ቤት ጽሕፈት ጸጥታ ናይቲ ካቢነ ልኢኹ።
መንእሰያት ናብቲ ዘይውሑስን ዘይሕጋውን ጉዕዞ ባሕሪ እናተዳለዉ
ኣብዚ ዝሓለፈ ቀረባ መዓልታት፡ ካብ ጅቡቲ ናብ የመን ዘምርሓ ዝነበራ 4ተ ጃላቡ ብጥሓለን ኣሳፊረናኦም ዝነበራ 186 ሰባት ደሃዮም ከም ዝጠፍአ፡ ውድብ ሕቡራት ሃገራት ምፍላጡ ኣልጀዚራ ሓቢራ። ካብዞም 5 የመናውያን መራሕቲ እተን ጀላቡ ዝርከብዎም ደሃዮም ጠፊኡ ዘሎ ግዳያት፡ ናይ 2ተ ሰባት ኣስከሬን ጥራይ ከም ዝተረኽበ እቲ ዜና ሓቢሩ። ነዚ ሓደጋ ዝምልከት ሓበሬታ ዝሃበ፡ ወሃቢ ቃል ዓለም ለኻዊ ትካል ስደተኛታት (IOM)፡ ታሚም አለያን ምዃኑ እውን እቲ ዜና ጠቒሱ።
ኣብ የመን ናይቲ ዓለም ለኻዊ ትካል ወኪል፡ ዓብዱሳተር ኢስኮር ብወገኑ፡ እተን ጀላቡ ኣብ ተቐራራቢ ሰዓት ኣብ ዝተፈላለዩ ኩርነዓት ሓደጋ ከም ዘጋጠመ ጠቒሱ፡ ናይቲ ሓደጋ ጠንቂ ሓያል ንፋስ ምዃኑ ኣስፊሩ። እተን ጀላቡ ዝተፈላለየ ቁጽሪ ሰባት ኣሳፊረን ከም ዝነበራ ዝጠቐሰ እቲ ዜና፡ እቲ ሓደጋታት፡ ካብ ወረዳ ዱህባብ ምምሕዳር የመን ጣዒስ ኣብ ዘይርሕቕ ከባቢ እዩ ተኸሲቱ።
ካብቶም ኣፍሪቃውያን ግዳያት መብዛሕትኦም ኢትዮጵያውያን ከም ዝነበሩ ዝጠቐሰ እቲ ዜና ኣብ ሓንቲ ካብተን ጃላቡኳ፡ 150 ኢትዮጵያውያን ስደተኛታትን 4ተ የመናውያንን ከም ዝነበሩ እቲ ዜና ኣፍሊጡ።
እዚ ካብ ጅቡቲ ናብ የመን፡ ድሕሪኡ ድማ ናብ ዝተፈላለያ ሃገራት ዓረብ ዝግበር ሓደገኛ ጉዕዞ፡ ካብ ነዊሕ ግዜ ጀሚሩ ብዜጋታት ዝተፈላለያ ሃገራት ቀርኒ ኣፍሪቃ ዝዝውተር ኮይኑ፡ ሓያሎ ግዜ ሓደጋ ዘጋጥመሉ ምዃኑ ኣብቲ ጸብጻብ ሰፊሩ። ኣብ 2023 ጥራይ 97,200 ሰባት በዚ ሓደገኛ መስመር ከም ዝተጓዕዙን እዚ ኣሃዝ ካብቲ ናይ 2021 ብሰለስተ ዕጽፊ ከም ዝዛይድን ተጠቒሱ። ኣብ ዝሓለፈ 10 ዓመታት በዚ ናይ ጂቡቲ-የመን መስመር ጥራይ 2,082 ሰባት ምጥሓሎም እውን ተጸብጺቡ።
በዚ ሓድሽ ጸብጻብ መሰረት፡ እዚ ሓድጋዚ ብፍሉይ ዓይኒ ዝረአ፡ ብሓንሳብ ክንድዚ ዝኣኽሉ ስደተኛታት ደሃዮም ምጥፋኡ ዘሰንብድ ብምዃኑ ፡ እቲ ማዕከን ዜና ሓቢሩ። ምስዚ ብዝተተሓሓዘ ድሮ ኣብ ክልል ትግራይ ከባቢ ራያ 9ተ ስድራቤታት ብሓባር ብሞት ደቆም ብ9 መጋቢት 2025 ከም ዝተረድኡ ተፈሊጡ።
ብጻይ ገረዝግሄር ተወልደ ኣቦመንበር ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ) ኣብ ኣወስትራልያ ዑደት የካይድ ኣሎ። ኣቦመንበር ሰልፊ ገረዝጊሄር ተወልደ ኣብ ጀማሪ ዑደቱ፡ ብ9 መጋቢት 2025 እዩ፡ ኣብ ከተማ መልበርን ኣቦመንበር ዞባዊ ሽማግለ ኣወስትራሊያ ምስ ዝርከቦም ኣባላት ሰዲህኤ ኣኼባ ኣካይዱ።
ኣብዚ ፈላሚ ኣኼብኡ፡ ብሓፈሻ ብደረጃ ሰዲህኤን ፖለቲካዊ ሓይልታ ኤርትራ (ፖሓኤ)ን ክትግበሩ ተታሒዞም ዘለዉ መደባት፡ ብፍላይ ከኣ ጉዳይ ምንቅስቓሳት መንእሰይን ዲፕሎማሲያዊ ርክብን ዝምልከቱ ዛዕባታት ሰፊሕ መብርሂ ሂቡ። ምስዚ ኣተሓሒዙ ከኣ ኣብ መንጎ ኤርትራን ኢትዮጵያን ዝቕልቀሉ ዘለዉ ጠንቂ ምልዓል ውግእ ከይኾኑ ዘስግኡ ምንቅስቓሳት ብዝምልከት ንተሳተፍቲ ገሊጹ።
ኣብ መብርሂኡ ህዝብታት ኤርትራን ኢትዮጵያን ካብ ውግእ ስለ ዘይርብሑ፡ “እምቢ ንውግእ፡ ሕራይ ንሰላም” ዝብል ምንቅስቓስ ከካይዱ ከም ዝግበኦም ጠቒሱ። ብሓፈሽኡ ሕብረተ ሰብ ዓለም፡ ብፍላይ ከኣ ተጽዕኖ ናይ ምፍጣር ዓቕሚ ዘለዎም መንግስታት እውን እዚ ዝረአ ዘሎ ምስሕሓብ ናብ ውግእ ቅድሚ ምዕራጉ፡ ብሰላም ዝፍተሓሉ መንገዲ ንምርካብ ጻዕሮም ከሕይሉ ህጹጽ መጸዋዕታታት ምቕራብ ኣድላይ እዩ ኢሉ።
ብዛዕባቲ ብኤርትራውያን መንእሰያት ዝካየድ ዘሎ ማዕበላዊ ቃልሲ ኣብ ዝሃቦ መብርሂ ከኣ፡ ጉዕዘኦም ብሰንኪ ሕጽረት ተመኩሮን ኣስተብህሎን ከይኩለፍ ምሕጋዞም ኣድላይ ምዃኑ ብምጥቃስ፡ ሰዲህኤ ኣብዚ መዳይዚ ንምሕጋዝ ድልዊ ምዃኑ ጠቒሱ። ኣብ ዝተፈላለየ ኩርነዓት ዓለም ዘለዉ ኣባላት ሰዲህኤ ድማ ዓቕሞም ብዝፈቕዶ ናይ ምትሕግጋዝ ግዲኦም ከበርክቱ ኣዘኻኺ። ኣተሓሒዙ መንእሰያት ኣባላት ሰዲህኤ ሰልፎም ናይ ምምራሕ ዓቕሚ ንክድልቡ ይስረሓሉ ከም ዘሎ ኣብሪሁ፡ ንሳቶምውን ነዚ ንምብቃዕን ሓላፍነት ንምስካም ድልውነቶም ከርእዩን ግቡኣቶም ናይ ምፍጻም ቅሩብነት ንክቕጽልዎ ኣዘካኺሩ።
ድሕርቲ ሰፊሕ መብርሂኡ፡ ብኣባላት ንዝቐረቡ ሕቶታት መሊሱ፡ ሓገዝቲ ለበዋታት ከኣ መዝጊቡ። እዚ ከምዚሉ እንከሎ እቶም ዝተቐበልዎ ኣባላት ሰዲህኤ፡ ዑደቱ ዕዉት ንክኸውን ንዝገበርዎ ኩለ-መዳያዊ ኣቀባብላ፡ ኣብነታዊ ኣበርክቶን ምቅርራብን ኣመጒሱ። ዑደቱ ኣብ ዝተፈላለዩ ቦታታት ኣወስትራልያ ምስ ዝርከቡ ኤርትራውያንን ምስ ዝተፈላለዩ ኣካላት ዝገብሮ ዲፕሎማስያዊ ርክባትን ቀጻሊ ምዃኑ እውን ካብቲ ዝበጻሓና ዜናዊ ጸብጻብ ምርዳእ ተኻኢሉ ኣሎ።
