ቀዳማይ ሚኒስተር ኣብይ ኣሕመድ ምስ ኣንበሳድር ማሳድ ፓውሎስ
ኣብ ውጻኢ ጉዳይ ኣመሪካ ላዕለዋይ ኣማካሪ ጉዳይ ኣፍሪቃ፡ ማሳድ ፓውሎስ ብ17 መስከረም 2025 ኣብ ኣዲስ ኣበባ ምስ ቀዳማይ ሚኒስተ ኢትዮጵያ ኣብይ ኣሕመድ ተራኺቡ ተዘራሪቡ። ኣብቲ ርክቦም ኢትዮጵያ ምስ ጐረባብታ ሃገራት ኣብ እትገብሮ ርክብ፡ ንምርግጋጽ ሰላምን ምርግጋእ ብትሪ ንከተዕዝዝ ምኽሩ ምልጋሱ ተሓቢሩ። እቲ ላዕለዋይ ኣማኻሪ ኣተሓሒዙ፡ ዞባዊ ሰላምን ምርግጋእን ምርግጋጽ ቀንዲ ምርጫ ፕረሲደንት ትራምፕ ምዃኑ ነቲ ቀዳማይ ሚኒስተር ከም ዝገለጸሉ መርበብ ኣዲስ ስታንዳርድ ጠቒሳ።
እዚ ከምዚሉ እንከሎ፡ ቀዳመይቲ ሚኒስተር ኢጣልያ ጂርጂያ መሎኒ፡ ሓዱሽ ልኡኽ ውድብ ሕቡራት ቀርኒ ኣፍሪቃ ጋንግ ኮንግን ሚኒስተር ወጻኢ ጉዳይ ብሪጣንያን እውን ቀዳማይ ሚኒስተር ኢትዮጵያ ልኡላውነትን ሓድነትን ኤርትራ ዝህድድን ውግእ ዝዕድምን ዘይልዙብ መልእኽቱ ንከቋርጽ ዝጽውዕ መልእኽቲ ምትሕልላፎም ተሓቢሩ። ኣብይ ኣሕመድ ብወገኑ ምስቲ ኣሜሪካዊ ላዕለዋይ ኣማኻሪ ምርኻቡ’ኳ እንተተኣመነ ብዛዕባ’ቲ ዝተመያየጥሉ ኣጀንዳ ግና ኣይጠቐሰን።
ብዘይካዚ እቲ ኣሜሪካዊ ላዕለዋይ ኣማኻሪ፡ ምስ ማሕሙድ ዩሱፍ ኣቦመንበር ኮሚሽን ሕብረት ኣፍሪቃ ተራኺቡ፡ እቲ ሕብረት ኣብ መንጎ ዝተፈላለያ ሃገራት ኣፍሪቃ ዝኽሰት ምስሕሓብ ብመሰረት እቲ ኣብ ቅዋሙ ኣብ ዓንቀጽ 3፡ “ምክልኻል ልኡላውነት፡ ግዝኣታዊ ሓድነትን ድሕነት ህዝብን ናይ ኣባል ሃገራት” ብዝብል ሰፊሩ መትከሉ የየካይዶ ንዘሎ ጻዕሪ ንኢዱ፡ ብዛዕባ ሰብኣዊ ረዲአትን ካልእ ማሕበራዊ ጉዳያትን ከም ዝተዛረቡን ካብ መርበብ ሓበሬታ ኤምባሲ ኣሜሪካ ኣብ ኣዲስ ኣበባ ዝተረኽበ ጸብጻብ ሓቢሩ።
እዞም ዲፕሎማት ሻቕሎቶም ዝገልጹ ዘለዉ፡ ላዕለዎት ሲቪላውን ወተሃደራውን ሓለፍቲ ኢትዮጵያ ምስ ኤርትራ ናብ ውግእ ንምእታው ዝዕድም ዘይሓላፍነታዊ መደረታት የጽዕቑ ኣብ ዘለዉሉ ግዜ እዩ።
መግለጺ ሓዘን ብዕረፍቲ ገዲም ተጋዳላይ መሓመድ ሳልሕ መሓመድ ሓጐስ
Written by ቤት ጽሕፈት ዜና ሰዲህኤ
መስዋእቲ ገዲም ተጋዳላይ መሓመድ ሳልሕ መሓመድ ሓጐስ ብ15 መስከረም 2025 ኣብ ሃገረ ጀርመን ካስል ብዘሕዝን ኩነታት ሰሚዕናዮ። ነዊሕን ጽንኩርን ናይ ቃልሲ ተመኩሮ ዝነበሮ ሓርበኛ መሓመድ ሳልሕ መሓመድ ሓጎስ፡ ኣብ ከተማ መንደፈራ ቤት ትምህርቲ ቅዱስ ጊዮርግስ ተመሃራይ እንከሎ፡ ንጡፍን ሰላማዊ ሰልፍታት ይመርሑ ካብ ዝነበሩን ተመሃሮ ሓደ ከም ዝነበረ ታሪኽ ቃልሱ ይምስክር። በዚ ተባዕ ተግባሩ ብሓይልታት ጸጥታ መግዛእቲ ኢትዮጵያ ተኣሲሩ ከም ዝነበረን ማእሰርቱ ናይ ተመሃሮ ጠቕላላ ምቁራጽ ትምህርቲ ኣስዒቡ ከም ዝነበረ እውን ሓቢረምዎ ዝነበሩ ገልጹ።
ንዝለዓለ ትምህርቲ ናብ ኣዲስ ኣበባ ምስ ከደ’ውን ኣብኡ ቃልሱ ዝቐጸለ ኮይኑ፡ ኣብ መወዳእታ 1974 ድማ ናብ ሜዳ ተጋድሎ ሓርነት ኤርትራ (ተሓኤ) ተሰሊፉ፡ መባእታዊ ወተሃደራውን ፖለቲካውን ትምህርቱ ተኸታቲሉ፡ ብዝነበሮ ሕብረተሰብኣዊ ኣፍልጦ፡ ኣብ ቤት ጽሕፈት ማሕበራዊ ጉዳይ ተሓኤ ክፍሊ ናብራ ዕቤት ተመዲቡ።
ኣብቲ ዝተመደበሉ ክፍሊ ማሕበራዊ ጉዳይ ድማ ዝነበሮ ፍልጠትን ተመኩሮን ብምክፋል ምስ ብጾቱ ኮይኑ ሓያሎ ኪላታት ናይቲ ዓውዲ ኣፍርዮም። ኣብ ህዝቢ ዝካየድ ስረሓት ናብራ ዕቤት ንክዓቢ ድማ ኣበርክቶ ካብ ዝገበሩ ነይሩ። በዚ ሞያኡ ኣብ ከባቢ ጋሽ ክቃለስ ድሕሪ ምጽናሕ ብ1978 ናብ ደንከሊያ ተመዲቡ፡ ኣብኡ ከኣ ኣብ ምምስራት ትካል ተራድኣዊ ስረሓት (cooperative) ግደኡ ኣበርኪቱ።
መሓመድ ሳልሕ፡ ኩነታት ተቐይሩ ተሓኤ ናብ ሱዳን ምስ ኣተወት’ውን ናብ ስደት ኣምሪሑ ካብ ቃልሲ ኣይበኾረን። ክሳብ 2003 ካብ ንጡፋት ኣባላት ተጋድሎ ሓርነት ኤርትራ-ሰውራዊ ባይቶ ሓደ ምንባሩ ከኣ ድሕረ ባይትኡ ይምስክር።
እነሆ ከኣ ሞት ዘይተርፍ ዕዳ ስለ ዝኾነ ሓሊፉ’ሞ፡ ብስም ኩሎም ኣባላት ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ)፡ ናይቲ ሓዘን ተኻፈልቲ ምዃና እናገለጽኩ፡ ንስዉእ መንንግስተ-ሰማይ ከዋርሶ፡ ንቤተሰቡን መቓልስቱን ከኣ ጽንዓት ኣኻእሎን ክህቦም እምነ።
ገረዝጊሄር ተወልደ
ኣቦመንበር ሰዲህኤ
ስእሊ ካብ ክፍሊ ወጻኢ ጉዳያት ሕቡራት ሃገራት ስዊዘርላንድ
ኣርበዓን ክልተን ህልዊ ሰብኣዊ ኩነታት ሰብኣዊ መሰል ኢትዮጵያ ዘሻቐለን ሃገራት፡ ኣብ ጀነቫ ናብ ዝርከብ ቤት ጽሕፈት ውድብ ሕቡራት ሃገራት ናይ ሓባር መልእኽቲ ከም ዝጸሓፋ ቢቢሲ ኣፍሊጣ። እተን ሃገራት ኣብቲ ናይ ሓባር መግለጺአን ኣብ ኢትዮጵያ መጻኢ ምርጫ 2026 ካብ ሓደ ዓመት ንታሕቲ ኣብ ዝተረፎ ግዜ ዝረአ ዘሎ ኩነታትሰብእዊ መሰል ከም ዘሻቕለን ኣስፊረን።
ኣብቲ ዝሓለፈ ሰሙን ዝተዘርገሐ መግለጺ፡ “ኣብ ኢትዮጵያ ዘሎ ብደሆ ሰብኣዊ መሰል ብትሪ የሻቕለና ኣሎ፡ ካብቲ ዝረአ ዘሎ ብደሆታት ከኣ ገደብ ሓሳብካ ምግላጽ፡ ናጻነት ምእካብን ምውዳብን የጠቓልል” ዝብል ሓሳብ ሰፊሩ ይርከብ። ብዘይካዚ ኣብዚ ቀረባ ግዜ ኣብ ኢትዮጵያ ምንቅስቓስ ሲቪካዊ ማሕበራት ምግዳቡ ኣሰካፊ ምዃኑ መግለጺ ናይተን 42 ሃገራት ምጥቃሱ እቲ ዜና ቢቢሲ ሓቢሩ።
ምስዚ ብዝተተሓሓዘ ኣብ ኢትዮጵያ ብዝለዓለ ደረጃ ዝውስኽ ዘሎ፡ ክሳብ ቅትለት ዝበጽሕ ዘስካሕክሕ ግህሰት ሰብኣዊ መሰል ህጻናትን ጾታዊ ዓመጽን ምስዋርን እውን ጸብጻብ ዋና ጸሓፊ ቤት ምኽሪ ጸጥታ 2025 ብምውካስ ኣብቲ መግለጺ ናይተን ግዱሳት ሃገራት ተንጸባሪቑ።
እተን ሃገራት ከምኡ እውን ናይ ነጻ መዲያታትን ጋዜጠኛታተንን ምንግልታዕ ከም ዘተሓሳስበን ጠቒሰን፡ ብዛዕብቲ ተረኽቦታት ግህሰት መሰላት ግሉጽነትን ተሓታትነትን ብዘለዎ ምጽራይ ንክግበር ጸዊዐን።
ኣብዚ ዘለናዮ ዞባዊ ፖለቲካዊ ወጥሪ፡ ብዙሓት ኣዛረብቲ ዛዕባታት ክምዕብሉ ንዕዘብ ኣለና። ብሰንኪ’ዞም እዋናውያን ምዕባለታት ከኣ፡ ኣብ መንጎ ዝተፈላለየ ኣተሓሳስባ ዘለዎም ኣካላት፡ ናይ ርኢቶ ፍልልያት ይኽሰቱ’ለዉ። ጉዳይ “ልኢላውነት ኤርትራ” ከኣ ሓደ ካብቶም ቅድሚት ዝስርዑ ኣዛረብቲ እዋናዊ ዛዕባታት ኮይኑ ኣሎ።
ልኡላውነት፡ ህዝብን ሃገርን፡ ክቡር ዋጋ ዝኸፍለሉን ክዕቅቦ ዘለዎን; ብህዝባዊ ናይ ቃልሲ መስርሕ ዘረጋገጽ መሬት፡ ማይን ኣየርን ዘጠቓልል መሰረታዊ ናይ ሃገርነት ዓንዲ እዩ። ብፍላይ ልኡላውነት ኤርትራ ብመስዋእቲ ኤርትራዊ ዝተነድቀ፡ ብ1993 ብድምጺ ህዝቢ ዝጸንዐ፡ ብኣህጉራዊ ሕግታትን ውዕላትን ኣብ ድልዱል ባይታ ዝተሰረተ እምበር፡ ብነበረያነበረ ዝኹለፍ ኣይኮነን። ካብዚ ብምንቃል እዩ ከኣ፡ ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ) ኣብቲ ብ2017 ዘውጸኦ ሓቢርካ ናይ ምስራሕ፡ እሞ ብብዙሓት ዝተደገፈ፡ እማመ ሓድነት ካብ ዘስፈሮም 4 መቖሚ ኣዕኑድ፡ “ንምዕቃብ ልኡላውነት ኤርትራ” ቅድሚት ሰሪዑ ዝቃለሰሉ ዘሎ። ኣብ ብዙሓት መድረኻት ፖለቲካ ሃገርና ክለዓል እንከሎ ከኣ፡ “ልኡልወነት ናይ ህዝብን ሃገርንዶ ናይ መንግስቲ?” ዝብል፡ ሕቶ ብቐጻሊ ዝጥቀስን ዘካትዕን ኮይኑ’ሎ።
እቲ ቅኑዕ መልሲ ናይዚ መሰረታዊ ሕቶ፡ “ልኡላውነት ነቶም ምስ ግዜ ዘይሓልፉ፡ ህዝብን ሃገርን እምበር፡ ምስ ግዜ ንዝሓልፍ ስርዓትን ምምሕዳርን ዝወሃብ መግለጺ ኣይኮነን” ዝብል እዩ። ብመንጽር’ዚ ኣብ ኤርትራ ልኡላውነት ሃገርን ህዝብን ተዘይኮይኑ፡ ልኡላውነት ናይቲ ነቀይነቀይ ዝብል ዘሎ ጉጅለ ህግድፍ ዝበሃል የለን። እቲ ህግደፍ ነብሱ ንምድሓን “ነዓኡ ዝተቓወመ ልኡላውነት ሃገር ከም ዝጠለመ፡ ንዓኡ ዝደገፈ ድማ ንልኡላውነት ከምዝሕለቕ” ኣምሲሉ ክብለጸሉ ዝፍትኖ፡ መሰረት ዘየብሉ መዳህለሊ’ዩ። ብኣንጻሩ እኳደኣ ህግደፍ ኣብ ጉዳይ ካለኦት ኢዱ ብምእታውን ንዓመጸኛታት ብምድጋፍን፣ ልኡላውነትና ክግህሱ ንዝወጣወጡ ክዕድም ዝጸንሐን ዘሎን ዝአራጊ እዩ።
ኣብዚ ነካይዶ ዘለና ቃልሲ ክስመረሎም ካብ ዝግበኦም ጉዳያት፡ ህግደፍ ዝፍጽሞ ኩሉ ዓይንት ጥሕሰታት ኣብ ቅድሚ ማሕበረሰብ ዓለም ምቅልዑ እምበር፡ “ንሱ’ኳ ከምዚ ዝግበረ” ኢልካ ደድሕሪኡ ምኻድን ተግባራቱ ምድጋምን መተካእታ ኣይኮነን። ብመንጽር’ዚ ነቲ ህግደፍ ዝፍጽሞ እሞ ደጋጊምና ዘወገዝናዮ፡ ልኡላውነት ዝጥሕስ ተግባራት እናዘርዘርካ፡ “ንሱ ስለ ዝዓበደ፡ ምስ’ቶም ልኡላውነትና ክግህሱ ዝህቅኑ ወገናት ምስላፍ ተቐባልነት የብሉን። ኣብ ክንድኡ እቲ ፍታሕ ሰማዒ እዝኒ እንተዝረክብ፡ ሕጋዊ መስርሕ ተኸቲልካ ውሳነ ዶብ ኣብ መሬት ምምልካት’ዩ ነይሩ።
ህግደፍ ኣብ ውግእ ዩክረይንን ሩሲያን ዝወሰዶ ወራር ዝድግፍ መርገጽ፡ ኣብ ኢትዮጵያ ኢድ ኣእትዩ ኣብ ትግራይ ዘካየዶ ውግእን ሳዕቤናቱን፡ ኢሳያስ ኣብ ዝተፈላለዩ መድረኻት ኢትዮጵያ ዘስመዖ ዝነበረ ታሪኽ ኣመዛቢሉ ሽውሃት ስሱዓት ዘጋድድ መደረታት፡ ኣብ ቅድሚ ታሪኽ ዝሕተተሉ እምበር ንዓኡ ዘንጊዕካ፡ ኢትዮጵያውያን ኣንጻር ኤርትራ ዝህቅንዎ ዘለዉ ወራር ጥራይ ምውሳድ ቅኑዕ ኣይኮነን። በቲ ንተግባራት ህግደፍ ክንቃወመሉ ዝጸናሕና ቃናን መትከልን፡ ንዝኾነ ወራር ምቅዋሙ ከኣ ርትዓዊ እዩ። ምኽንያቱ ግህሰት ልኡላውነትን ኣብዘይጉዳይካ ምእታውን፡ “ብመን ኣብ ልዕሊ መን ይፍጸም” ብዘየገድስ፡ ክኹነን ስለ ዝግበኦ። ካብዚ ወጻኢ፡ ንዕዘቦ ዘለና ከተወግዞ ንዝጸንሕካ ምስ ምዕቃብ ልኡላውነት ንዘይቃዶ ተግባራት ህግደፍ፡ ብኻልኦት ንኽድገም ምትብባዕ፡ ተጋራጫዊ ኣቕጣጫ ምሓዝ’ዩ።
ልኡላውነት ኤርትራ ክድፈር እንከሎ፡ ከም ንኢሳያስ መውቅዒ ጥራይ ወሲድካ፡ “ሕራይ ደኣ ኮነ” እናበልካ ናይቶም “ሓይሊ እንተሎ ሕጊ እንታይ ይዓብስ” ብዝብል ግጉይ ተረድኦ ዝሰኸሩ ወገናት መሳርሒ ምዃን ደሓር ተጣዒስካ ዘይምለስ ሕርያ እዩ። ከምቲ “ንልኡላውነት ምጥባቕን፡ ንህግደፍ ምድጋፍን ዘራኽብ የብሉን” ዝበልናዮ፡ “ልኡላውነተይ ኣሕሊፈ ኣይህብን” ንዝበለ ዓይንኻ ብጨው ተሓጺብካ “ደጋፊ ህግደፍ ኢኻ” ዝብል ስም ምሃብ ከተገናዝብ ዘይምብቃዕን ዘይብስለትን እዩ።
ብዘይካዚ ናይ’ቲ ህግደፍ ካብ ናቱ ዝተፈልየ ርኢቶ ንዘለዎም ወገናት ካብ ህዝቢ ንምግላሎም ዝጥቀመሉ ኣግላሊ ስልቲ እሱር ምዃን’ዩ። ብኣንጻሩ ልኡላውነት ናይ ህዝብን ሃገርን ስለ ዝኾነ፡ ምእንታኡ ምሕላቕ መሰረታዊ መግለጺ ኣብ ጐኒ ረብሓ ህዝብን ሃገርን ምስላፍ እዩ። ልኡላውነት ክድፈር እንከሎ፡ ምጽቃጥ ወይ ከኣ መራሕ መንገዲ ናይቶም ህንዱዳት ጠሓስቲ ምዃን፡ ከም ደላይ ለውጥን ሓላይ ህዝብን ጌርካ ክትገልጾ ምፍታን ከኣ “ዘበንያ ግርንቢጥስ ማይ ንዓቐብ” እዩ ዝኸውን።
ሎሚ ኣብ ቅድሜና ዘሎ ቃልሲ ውሕሉል ኣሰራርዓ ቀዳምነታት ዝሓትት፡ በቲ ሓደ ወገን ምውጋድ ጉጅለ ህግደፍ በቲ ካልእ ወገን ከኣ ምዕቃብ ልኡላውነት ኤርትራ ዝማእከሉ በዓል ድርብ ዕማም ምዃኑ ክዝንጋዕ ኣይግበኦን። እቲ ንልኡላውነት ኤርትራ ዘይመልክዑ ንምሃብን ዝተረጋገጸሉ መስርሕ ጠማዚዝካ ናብ ዘይድለ ኣቕጣጫ ንምውሳድን ዝግበር ሃቐነ ከምቲ “ኩሉ ካብ ሓቁ ኣይሓልፍንዩ” ዝበሃል፡ ንበሃልቱ ኣብ ትዕዝብቲ ከውድቖም እንተዘይኮይኑ፡ ከቶ እቲ ክዉን ዝቕየር ኣይኮነን። ምናልባት “ብናይ ሓይሊ ብደዐ”፡ ተመኩሮ ዩክረይንን ሩሲያን ኣብ ኤርትራን ኢትዮጵያን ክደገም ዝጽበዩ እንተልዮም፡ ከምቲ “ክምካሕ ክምካሕ ኣብ ርእሱ ካሕ” ዝበሃል፡ ንዓኣቶም’ውን ጽባሕ ውሕስቲ ከምዘይኮነት ብምርዳእ፡ ኣብ መጻኢ ካብኦም ብዝሓየለ ክጽፍዑ ከም ዝኽእሉ የስተውዕሉ።
ምዕቃብ ልኡላውነት ኣብ ዓውዲ ውግእ ተሰሊፍካ ጥራይ ዝረጋገጽ ዘይኮነ፡ ህዝባዊ፡ ፖለቲካውን ዲፕሎማስያውን መዳያት’ውን ስለዘለዎ፡ ኩሎም ግዱሳት ወገናት፡ ኣብቲ ተሰሊፈምሉ ዘለዉ ኣገባብ ቃልሲ ኮይኖም ግቡኦም ዝፍጽምሉ ሰፊሕ ዓውዲ’ዩ። ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ)፡ ኣብዚ መዳይዚ ብመሪር ቃልስን ሓያል ብደሆታትን ተፈቲኑ ዝተደለበ ተመኩሮ ስለ ዘለዎ፡ ምስ ህዝቡን ሃገሩን እምበር ምስ ዲክታተርነት ኮነ ወረርቲ ሕግብግብ ዝብል ኣይኮነን። ዘይኤርትራዊ ሓይሊ፡ ካብ ናቱ ሃገራዊ ሕሳብን ረብሓን ነቒሉ ብዘዕጥቐና ኣጽዋር’ዩ ራህዋ ህዝብና ዝመጽእ ኢሎም ዝኣምኑ ኤርትራውያን እንተልዮም፡ ክሳብ ክንደገይ ንግደ ህዝቢ የስተናዕቑ ከም ዘለዉ ይረደኣዮም።
ስዉእ ሓርበኛ ስዩም ዑቕባሚካኤል (ሓረስታይ)፡ ኣብ ፈስቲቫል ኤርትራውያን ጀርመን ካስል 1999፡ ኣብ ዘስመዖ መደረ፡ “ንዲክታቶርያዊ ስርዓት ምእላይን ብዲሞክራሲያዊ ስርዓት ምትካእን፡ ናይ ኤርትራውያን መሰል ጥራይ እዩ። …….ናይ ዝምድናታትና ምስ ሃገራት ተደላይነትን ደረጃኡን ከኣ፡ ብመንጽር ረብሓታትና ዝቕየስ’ዩ። ከምኡ እውን ንህዝብታት ዘቐደመን ኣብ ቅድሚ ዝምልከቶም ግሉጽ ዝኾነን እምበር፡ ብውድባዊ ጠቕምታት ዝተሓጽረ ዝምድና ዘይንኣምነሉ’ዩ” ዝበሎ ምዝካሩ እዋናውን ኣገዳስን እዩ።
ስለዚ ብሰንኪ ህግደፍ ኩሉ መሰላቱ ተገፊፉ ጸልሚትዎ ዘሎ ህዝቢ ኤርትራ፡ ብኣና በቶም ኣብ ጉዳይና ቅድሚት እንስራዕ ሰብ ዋኒን ኤርትራውያን እምበር፡ “ልኡላውነቱ ዝግሀሱ ሓይልታትን ኣሳሰይቶምን ብዝፈጥርዎ ኩነታት ክርህዎ እዩ” እናበልካ ቃል ምእታው፡ ክሳብ ክንደይ ደረቱ ዝሓለፈ ሸፈጥ ምዃኑ ህዝብና ከስተብህለሉ ዘለዎ’ዩ።
ሓፈሻዊ ኣኼባ ባይቶ ውድብ ሕቡራት ሃገራት፡ ብ12 መስከረም 2025 ኣብ ዘካየዶ ኣኼባ ጉዳይ እስራኤልን ፍልጥኤምን ንህላወ ክልተ ሃገራት ኣፍልጦ ብምሃብ ክፍታሕ ይግበኦ ዝብል ውሳነ ብዝለዓለ ድምጺ ከም ዝደገፈ ኣብ ዘውጸኦ መግለጺ ኣፍሊጡ። ኣብቲ ኣኼባ ተሳቲፈን ካብ ዘድመጻ 164 ሃገራት 142 ነቲ ሓሳብ ደገፍ፡ 10 ተቓውሞን 12 ከኣ ተዓቅቦ ከም ዘመዝገባ እቲ ዜና ሓቢሩ። ቀዳማይ ሚኒስተር እስራኤል ነታንያሁ እቲ ውሳነ ምስተወሰነ፡ 24 ሰዓታት ኣብ ዘይመልአ ግዜ ነቲ “ፍልጥኤም እትበሃል ሃገር ብፍጹም ኣይትህሉን” ብዝብል ከም ዝነጸጎ ተሓቢሩ።
ነዚ ህላወ ክልተ ሃገራት ዝድፍ “ኣዋጅ ነው ዮርክ” ዝተሰምየ ሓሳብ፡ እዋናውን ንድሕሪት ዘይምለስን ንዝተባህለሉ መፍትሒ፡ ቀንዲ ተቓወምቱ እስራኤል ባዕላን ከም ሕቡራት መንግስታት ኣሜሪካ ዝኣመሰላ ናይ ቀረባ መሻርኽታ ሃገራትን ምዃነን ተጠቒሱ።
እቲ ሓፈሻዊ ባይቶ ተመያይጡ ብዝለዓለ ድምጺ ዘጽደቖ እሞ እንተተግቢሩ፡ ኣብ ጋዛ ዝካየድ ዘሎ ውግእ ጠጠው ኣቢሉ ውሕስነትን ቀጻልነትን ዘለዎ ሰላም ከምጽእ ዝኽል ንእስራኤል ፍልስጥኤም ከም ነጻ ሃገራት ኣፍልጦ ምሃብ ዝብል ሓሳብ ዝሓዘ ብፈረንሳን ሳዑዲ ዕረቢያን ተነዲፉ ዝቐረበ ምዃኑ ከኣ ተፈሊጡ።
ኣብቲ ዝጸደቐ ንድፊ ኣብ ጋዛ ኣንጻር እስራኤል ዝዋጋእ ዘሎ ጉጅለ ሓማስ፡ ጅሆ ሒዝዎም ዘሎ እስራኤላውያን ክፈትሕን ዕጥቁ ነቲ ኣፍልጦ ዝወሃቦ መንግስቲ ፍልስጥኤም የረክብን ዝብል ሓሳብ ከም ዝርከቦ ተሓቢሩ። ሚኒስተር ወጻኢ ጉዳይ ፍልስጥኤም ኣብ ዝሃቦ ሓሳብ ፍረንሳን ሳዑድያን ነቲ ክትግበር ዘለዎ ዝበሎ ንድፊ ብሓባር ብምቕራበን ኣመስጊኑ፡ ግቡእ ኣፍልጦ ፍልጥኤም ብዘረጋግጽ ጐበጣ እስራኤል ንከብቅዕ ከም ዝጸውዐ ኣብቲ ዜና ተሓቢሩ። ኣብዚ ኣኼባ ኢትዮጵያ ዕቃበ ከተመዝግብ እንከላ፡ ኤርትራ ግና ምስተን ምጽቃጥ ዝመረጻ እያ ተሰሪዓ።
ባህግና Eri Bahgna Media 14 09 2025፡ ፈሊጡ ዝደቀሰስ ሓርማዝ ነይንቕንቖ፡ ንትማሊ ምርሳዕ፡ ንሎምን ጽባሕንውን ኣየድምዕንዩ።
Written by Eri-BahgnaMedia
ብጸውዒት ሕቡራት መንግስታት ኣሜርካ፡ ወጻኢ ጉዳይ ሚኒስተራት፡ ኣሜሪካ፡ ግብጺ፡ ሳዑዲ ዓረቢያን ሕቡራት ዓረብ ኢማራትን ንሰላም ሱዳን ዝምልከት ሰፊሕን ዓሚቕን ምይይጥ ድሕሪ ምክያድ፡ ብ12 መስከረም 2025 ናይ ሓባር ጋዜጣዊ መግለጺ ኣውጺኦም። ኣብቲ ድሕሪ ሰፊሕ፡ ምይይጥ ዘውጽእዎ መግለጺ ኣብ ሱዳን ዝካየድ ዘሎ ውግእ; ኣብ ልዕሊ ህዝቢ ዝኸፍኤ ደረጃ ሰብኣዊ ቅልውላው ከም ዘስዓበን ንዞባዊ ጸጥታን ምርግጋእን ሓደገኛ ከም ዝኾነን ተጠቒሱ። እቶም ናይ ወጻኢ ጉዳይ ሚኒስተራት ሽግር ሱዳን ንከብቅዕ ዝከኣሎም ዘበለ ከም ዝገብሩ ቃል ምእታዎም’ውን ተመልኪቱ።
ኣብቲ ጋዜጣዊ መግለጺ መፍትሒ ዝበልዎም፡ እዞም ዝስዕቡ ነጥብታት ኣስፊሮም ይርከቡ። ናይ ሱዳን ልኡላውነትን ሓድነትን ንሰላም ወሳኒ ምዃኑ። ሽግር ሱዳን ብወተሃደራዊ ሓይሊ ዘይፍታሕ ኮይኑ፡ ኩሎም ወገናት ንጽጉማት ሰብኣዊ ረዲኤት ዝቐርበሉ መንገዲ ኣብ ምኽፋት ክተሓባበሩ ወሳኒ ከምዝኾነ፡ መጻኢ ምምሕዳር ሱዳን ህዝቢ ብዝመርጾን ዝውስኖን ኣሳታፊ ክኸውን። ናይ ግዳም ሓይልታት ኣጽዋር ብምቕራብ ውግእ ንኽጋደድ ካብ ዝገብርዎ ኢድ ኣእታውነት ክቑጠቡ። ዝብሉ ከም ዝርከብዎም ኣብቲ ናይ ሓባር መግለጺኦም ኣስፊሮም።
እቶም ሚኒስተራት፡ እዚ ዝተጠቕሰ ውሳነታት ኣብ ግብሪ ንምውዓል ውሕስነት ዘለዎ ተኲሲ ጠጠው ናይ ምባል ስምምዕ ክብጻሕ መሰረታዊ ምዃኑ ኣመልኪቶም። ምስዚ ብምትሕሓዝ ድማ ህዝቢ ሱዳን ብጸበብትን ሕሉፋትን ዘይዝወር ሲቪላዊ መንግስቲ ናይ ምምስራት ዕድል ንክህልዎ ኣስሚረምሉ። ኣብ ርእሲዚ እቶም ሚኒስተራት ናይቲ ዘቕረብዎ መፍትሕታት ኣተገባብራ ከም ዝከታተሉ እውን ተሰማሚዖም።
ኣብ መወዳእታ፡ እቶም ዝዋግኡ ዘለዉ ወገናት መንገዲ ሰላም ንክሕዙ ተጽዕኖኦም ከሕይሉ፡ እቶም ዝዋግኡ ዘለዉ ድሕንነት ሲቪላውያን ክሕልዉ፡ ዞባ ቀይሕ ባሕሪ ካብ ምዝራግ ንክቑጠቡ፡ ኣብ ምምዝባልን ምዝራግን ንዝሳተፉ ናይዚ ዞባ ሓይልታት ካብ ተግባሮም ንክእደቡ፡ ከም ዝሰርሑ ኣብ ስምምዕ ምብጸሖም ከኣ ኣብቲ ናይ ሓባር ጋዜጣዊ መግለጺኦም ኣስፊሮም።
እዘን ወገን ፈልየን ኣብ ውግእ ሱዳን ደገፍ ብምቕራብ ብተጻራሪ ተሰሊፈን ዝጸንሐ ኣብዚ ስምምዕ ምብጸሓን ተስፋ ዝህብ ኮይኑ፡ ኤርትራ ወገን ፈልያ ምስ ግብጽን ሱዕድ ዓረብን ተሰሊፋ ዝጸንሐት ክነሳ፡ ኣብዚ ኣሜሪካ ጸዊዓ ዘተሓባበረቶ ኣኼባ ዘይምስታፋ ክሳብ ክንደይ ብኣሜሪካ ትንጸል ከም ዘላ የመልክት።
More...
ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ)፡ ንመላእ ኣብ ውሽጢ ሃገር ይኹን ኣብ ወጻኢ ንዝነብር ህዝቢ ኤርትራ ብሓፈሻ እንኳዕ ናይ ክረምቲ ጸልማትን ደልሃመትን ሓሊፉ፡ ናብ ብርሃን፡ ብፍላይ ድማ ንኣመንቲ ክርስትና ናብ በዓል ቅዱስ ዮሃንስን፡ ሓድሽ ዓመት ግእዝን ብሰላም ኣብጸሓኩም ኣብጸሓና።
መጻኢና ጸረ ህዝቢ ጉጅለ ህግደፍ ስዒርና፡ ዝተረሓሓቐ ህዝብና ተቐራሪቡ፡ ውግእን ወረ ውግእን ተወጊዱ፡ ሰላምን ርግኣትን እነረጋግጸሉ ክኾነልና ብስም ምሪሕነትን መላእ ኣባላትን ሰዲህኤ ዘለኒ ሰናይ ትምኒት እገልጽ።
ገረዝጊሄር ተወልደ
ኣቦመንበር ሰዲህኤ
10 መስከረም 2025
ኣብዚ እዋንዚ ስም ኤርትራን ኢትዮጵያን ክለዓል እንከሎ፡ እንተ ብጉርሒ እንተ ብገርሂ ዝፍጠር፡ ኣብቲ ብዛዕባ ኤርትራ ዝበሃል ናይ ኣረዳድኣ ፍልልይ ኣሎ። ካብቲ ፍልልያት ዝንጸባረቐሉ ዘሎ እዋናዊ ኣበሃህላታት፡ ናብ ኤርትራ ገጹ ዝስንዘር ዘሎ መደረታት መራሕቲ መንግስቲ ኢትዮጵያ ቅድሚት ዝጥቀስ እዩ። እንተኾነ ብጽሞናን ብቕንዕናን ንዝከታተል፡ እቲ ኣባላት ዝተፈላለዩ ሕብረተሰብን መድያታትን ኢትዮጵያ ዝጽሕፍዎን ዘንብብዎን ገዲፍካ፡ ቀዳማይ ሚኒስተሮምን ኣብ ዝተፈላለዩ ሲቪላውን ወተሃደራውን ጽፍሕታት ዝርከቡ ላዕለዎት ሓልፍቲ በብግዜኡ እሞ ብዘየሻሙ፡ ኣፎም ደም ክሳብ ዝወጽእ“ሕቶና ናይ ወደብ ተጠቃምነት ዘይኮነስ፡ ኣፍደገ ባሕሪ ኤርትራ ናትና’ዩ” ዝብልዎ ንምርዳእ ተርጓማይ ዘድልዮ ኣይኮነን።
ምስ ከምዚ ዝኣመሰለ ኣረዳድኣ ዘለዎም ዝመርሕዎ መንግስቲ “ክዛመድ እየ” ዝብል ኤርትራዊ ኣካል፡ ኮነ ኢሉ ዝኣትዎ ዘሎ ደሓር ዘጣዕሶ ምዃኑ ክእመን ይግብኦ እምበር፡ ነቲ ዋናታቱ ዘነጸርዎ ኣባሃህላ ዘይትርጉሙ ብምሃብን ብምጽብባቕን ከቕርቦ ኣይግባእን። ኣብ ርእሲ’ዚ ግጉይ መልእኽቲ ብምትሕልላፍ ንህዝቢ ናብ ዘየዋጽእ መንገዲ ምምራሕ ምዃኑ ከሎ ጋና ምግንዛብ የድሊ። እቲ ኣበሃህላ ንጹርን ስኑድን ክነሱ፡ ዘይመስል ሕብርታት ቀባቢእካ ንዝሻቐሉ ወገናት ክትጥብር ምፍታን፡ “ንርእስኻ ተጋጊኻ ንኻሎት ምልካም” ስለ ዝኾነ፡ በሃልቱ ቀይሕ መስመር ከይጥሕሱ፡ ብጽሞና ክሓስብሉን ናብ ንቡር ክምለሱን ይግበኦም።
ሓሓሊፉ እውን ካብ ሃገርና ወጻኢ ንቃለስ ስለ ዘለና፡ ጉዳይ ልኡላውነት ቀዳምነትና ኣይኮነን። ልኡላውነት ኣብ ዓድኻ ኮይንካ ጥራይ እተከላኸለሉ ዕማም እዩ ክበሃል ይስማዕ እዩ። ወዮ ጉዳይ ህዝብን ሃገርን የገድሰኒ ኢልካ እሞ ኣብ ኤርትራ መቃለሲ ባይታ ስኢንካ ኣብ ወጻኢ ኮንካ ንለውጢ እንዳተቓለስካስ፡ “ኣብ ሉኡላውነት በጺሕካ” ነዓይ ዝምልከት ኣይኮነን ብምባል፡ ኣንጻር ልኡላውነትካ ዘንቀደ እሞ ተመሓዘዎ ዘላኻ ወገን ከይተረፈ ክዕዘበካ እዩ። ምኽንያቱ ጉዳይ ህዝብን ሃገርን ኣበይ ኮንካን መዓስን ብዘየገስ፡ ኣብ እንግደዓ ኩሉ ደላይ ለውጥን ምዕባለን ኤርትራዊ ዜጋ ዘሎ ጾር እምበር፡ ይጽናሓለይ ዝባሃል፡ ንሓንሳብ ትርዕሞ ንሓንሳብ ከኣ ተዋድቖ ሓላፍነት ኣይኮነን።
እዚ ኩሉ ምስምስ ምስቲ ናይ ምትግባር ዓቕሙ ብዘየገድስ፡ “ልኡላውነት ኤርትራ ከይገሃስኩ ኣይዓርፍን’የ” ዝብል ሓይሊ ንምዝማድ ዝመሃዝ ዘሎ እንተዘይኮኑ፡ ሰኣን ኣፍልጦ ዝመጽአ እዩ ኢልካ ተደዓዕሶ ኣይኮነን። ምናልባት ምስቲ “ንሰውራ ኤርትራን ሓርበኛታቱን፡ ብሽፍትነትን ሸፋቱን” ዝገልጽ ኣተሓሳስባ ዝምድና ከይህልዎ ዝሰግኡ’ውን ብዙሓት እዮም። ነዚ እዩ ከኣ፡ “ፈሊጡ ዝደቀሰሲ ሓርማዝ ነይንቕንቖ ደኣ ከይከውን” ዘብል። “ሎሚ ልኡላውነት ኤርትራኮ ኣብ ኢድ ኤርትራዊ ኣይኮነን ዘሎ ስለዚ ኣብ ኢድና ብዛዕባ ዘየለ ክንግደስ ኣይግበኣናን” ክሳብ ምባል ዝበጽሑ’ውን ይስምዑ’ዮም። ”ኣብ ትሕቲ እንታይ ዓይነት ፖለቲካዊ ባህሪ ዘለዎ ሓይሊ?” ዝብል ኣዛራቢ ምዃኑ ርዱእ እዩ፡ እንተኾነ “ልኡላውነት ኤርትራ ካብ ዋንነት ወጻኢ ኮይኑ” ኣብ ሃዋሁው ተንጠልጢሉ ዘሎ ከምዘይኮነ ምርዳእ ግድን የድሊ።
ውድብ ሕቡራት ሃገራት’ኳ፡ “ኤርትራ ድሕሪቲ ህዝባ ኣህጉራዊ ተዓዘብቲ ኣብ ዝተረኽብሉ፡ ዳርጋ ብምሉእ ድምጺ ነጻነት ዝደገፈሉ ህዝበ-ውሳነ (ረፈረንደም)፡ ካብ 28 ጉንበት 1993 ጀሚራ መበል 182 ኣባል ውድብ ሕቡራት ሃገራት ኮይና ዝተመዝገበት ልኡላዊት ሃገር እይ። ግና ድማ፡ ብሓደ ህዝባዊ ግንባር ንዲሞክራስን ፍትሕን (ህግደፍ) ዝበሃል፡ እንኮ በሓቲ ፖለቲካዊ ውብድ እትግዛእ ዘላ እያ” ዝብል ምስክርነቱ እዩ ዝህብ። እዚ ምስክርነት’ዚ ንክብርን ልዕልናን ህዝብን ሃገርን ዝወሃብ ቀዋሚ መረጋገጺ እምበር፡ ህግደፍ ክህሉ እንከሎ ዝህሉ፡ ክኸይድ እንከሎ ድማ ሒዝዎ ዝኸይድ ዘይምዃኑ ምግንዛብ ከኣ ካልእ ኣገዳሲ ቁምነገር እዩ። ኣብ ክንዲ ንህግደፍ ተቓሊስካ ምስዓር፡ ንዕኡ ዝረኸብካ መሲሉካ፡ ብኤርትራዊ ሃገራውነትን ልኡላውነትን ምውጋይ መሰረታዊ ገጽ ናይቲ ጌጋ’ዩ።
ምዕቃብ ልኡላውነት ኤርትራ፡ ንናይ ለውጢ ቃልሲ ዘሕይል እምበር ዘዕንቅፍ ኣይኮነን። ምእንቲ’ዚ እዩ ከኣ ምዕቃብ ልኡላውነትን ምዕዋት ናይ ለውጢ ቃልስን ተመላላእቲ እምበር፡ ንሓዲኦም ነጺልካ ምውሳድ ዘየዕውት ዝኸውን። ሃገር ከየውሓስካ “ብናይ መንግስቲ ለውጢ ጥራይ” ኣመሳሚስካ ሰላም፡ ዲሞክራስን ልምዓትን ከተውሕስ ምሕላም፡ “ግራት ከይሓዝካ ምሩጽ ዘርኢ ከም ምንዳይ” ዝቑጸር ዝንቡዕ ኣቀማምጣ ዛዕባታት እዩ።
ማእከላይ ባይቶ ሰዲህኤ፡ ኣብ ዝሓለፈ ሰሙናት፡ ድሕሪ ስሩዕ ኣኼባኡ ምክያድ ኣብ ዘውጸኦ መግለጺ፡ “መንግስቲ ኢትዮጵያ ብተደጋጋሚ፡ ብዝኾነ መንገዲ ኣፍደገ ቀይሕ ባሕሪ ክንውንን ኢና ብዝብል ኣንጻር ልዑላውነት ኤርትራ የለዓዕል ከም ዘሎ ብወግዒ ዝገለጾ’ዩ። እዚ ሕቶዚ ብታሪኻዊ ይኹን ፖለቲካውን ዲፕሎማሲያውን መዐቀኒ ቅቡል ስለ ዘይኮነ፡ ከም ዝቃወሞ ኣረጋጊጹ።” ዝበሎ ንገለ ካብቲ ዝንዛሕ ምድንጋራት ንምውጋድ የኽእል’ዩ ብዝብል እዩ።
ነዚ ብዛዕባ ምትፍናን ክልቲአን ሃገራት የማነ ጸጋም ዝገማዳሕ ዘሎ፡ ናብ ንክልቲኡ ህዝብታት ዘየርብሕ ውግእ ከይምዕብል ዘስግእ ተርእዮታት ቅኑዕ መልክዕ ኣብ ምትሓዝ ወሳኒ ዕማም ዝጽበዮ ዘሎ፡ ብሓፈሻ ህዝብና ክኸውን እንከሎ፡ ብፍላይ ከኣ ደንበ ተቓውሞ ኤርትራ ኣብ ቅድሚኡ፡ ሓቢርካ እንተዘይኮይኑ በበይንኻ ዘይስገር ብደሆ ይጽበዮ ከምዘሎ ተደጋጊሙ ዝግለጽ’ዩ። ነዚ ዝምልከት’ውን መግለጺ ማእከላይ ባይቶ ሰዲህኤ፡ “1ይ ምውዳቕ ስርዓት ህግደፍ፡ 2ይ ምዕቃብ ልዑላውነት፡ 3ይ ምሕላው ሓድነት ህዝብን 4ይ ድማ ምትካል ዲሞክራሲያዊ ስርዓትን ኣብ ዝብሉ 4ተ መሰረታዊ ኣዕኑድ ኣትኪሉ ዝተጠርነፈ፡ ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ (ፖሓኤ) ንምሕያል ዘለዎ ድልዉነት እናረጋገጸ፡ ዝሰፍሐ ጽላል ሓይልታት ለውጢ ኤርትራ ንክምስረት ከም ወትሩ ዕዙዝ ጸዋዒት ኣቕሪቡ።” ኢሉ።
ኢሳያስ ኣፈወርቂ ኣብቲ ምስ ኣብይ ኣሕመድ ኣብ ሓድሽ ፍቕሪ ዝነበረሉ መድረኻት፡ ንሰማዒኡ ብዘደንጸወ መደረታት፡ ብሓፈሻ ንልኡላውነት ኤርትራ ብፍላይ ከኣ ንወደ ዓሰብን ገማግም ቀይሕ ባሕርናን ኣብ ሓደጋ ዘውድቕ ኣበሃህልታት ደጋጊሙ ብምቅላሑ ክሳብ ክንደይ ህዝቢ ኤርትራ ተቖጢዑን ተሻቒሉን ከም ዝነበረ ናይ ቀረባ ተዘክሮ እዩ። ስለዚ ህዝቢ ኤርትራ ሎሚ እውን እቲ ተግባር ብኻለኦት፡ መልክዑ ብዝቐየረ ኣገባብ ከይድገም እሞ ናብ ሓደጋ ዝወስድ ኣንፈት ከይሕዝ፡ ነቲ ኩነታት ብንቕሓትን ኣተኩሮን ንኽከታተሎ ብትሪ ነዘኻኽሮ።
