http://ascenteq.com/project/epdp

ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ

ቤት ምኽሪ ጸጥታ ሕቡራት ሃገራት ኣብ ልዕሊ ኤርትራ ተነቢሩ ዝጸንሐ እገዳ ምልዓሉ ናይዚ ቅንያት መዘራረቢ ኮይኑ ኣሎ። ከምቲ ኩልና ክንከታተሎ ዝጸናሕና እቲ ቤት ምኽሪ ነዚ እገዳ ኣብ ልዕሊ ጉጅለ ህግደፍ ክውስን እንከሎን፡ ደሓር እውን በብግዜኡ ከሕድሶን ከመሓይሽን እንከሎ ኣብ ግምት ከእትዎ ዝጸንሐ እቲ ኣብ ኤርትራ ዝነበረን ሕጂ እውን መመሊሱ እናገደደ ዝኸይድ ዘሎ ጭቆና ኣብ ልዕሊ ህዝቢ ኤርትራ ዘይኮነ፡ ናይቶም ነቲ እገዳ ዝወሰኑ ልዕለ ሓያላን ክብርን ልዕልናን እዩ ነይሩ። ስለዚ እቲ ናብ ውሽጣዊ ኤርትራዊ ኰነታት ዘይቋምት እገዳ፡ ነቲ ህዝቢ ኤርትራ ምእንቲ መሰሉ ዘካይዶ ዘሎ ቃልሲ ክንድቲ ዝድለ ሓጋዚ ኣይነበረን።

እቲ እገዳ ንኤርትራዊ ዘቤታዊ ኣዝዩ ሕማቕ ኩነታት ኣብ ግምት ዘይምእታዉ ጥራይ ዘይኮነ፡ እቲ ዝወሰኖ ኣካል ነቲ ውሳነኡ ተኸታቲሉ ከተግብሮ ዘይምኽኣሉ ከኣ ካልእ ነቲ እገዳ ትርጉም ዘስኣኖ ነይሩ። ብዛዕባዚ እገዳ ክለዓል እንከሎ ኣብ ኤርትራውያን ኣካታዒ ዝነበረ፡ እቲ እገዳ ንህዝቢ ይጐድእዶ ኣይጐድእን ዝብል ምንባሩ ዝዝከር እዩ። ግደ ሓቂ ንምዝራብ ወዮደኣ ከምቲ ዝተዓዘብናዮ ኣይተተግበረን እምበር ብንጹር ኣብ ውሱናት ሓለፍቲ ህግደፍን ምንቅስቓስ ንብረቶምን ዘነጻጸረ ስለ ዝነበረ፡ ንህግደፍ ዝቐጽዕ እምበር ንህዝቢ ዝብድል ኣይነበረን። ህግደፍ ግና ኣብቲ ካልእ ጉዳይ ነቲ ህዝቢ “ኣነ ኣለኹልካ” ዘይበሎ፡ ኣብዚ እገዳ በጺሑ “በደለይ በደልካ እዩ” እንዳበለ ክመጻደቕ ከም ዝጸንሐ ዝተኸታተልናዮ እዩ። እቲ ንህዝቢ ኤርትራ ክጐድኦ ዝጸንሓን ዝጐድኦ ዘሎን እቲ ህግደፍ ኣብ ልዕሊኡ በይንዎ ዘሎ፡ ከቢድን ንኩሉ መዳያት ህይወቱ ሓላሊኽዎ ዘሎ ዘቤታዊ እገዳ እዩ።

ቤት ምኽሪ ጸጥታ ሕቡራት ሃገራትን ዝተፈላለዩ ኣካላት ናይዚ ትካልን ንህልዊ ኩነታት ኤርትራ ግቡእ ግምት ኣይሃብዎን። ባዕሉ ዝመዘዞ መርማሪ ኣካል ጉዳይ ሰብኣዊ መሰል ኣብ ኤርትራ በብግዜኡ ከቕርቦ ንዝጸንሐ ጸብጻባትን ናይ ስጉምቲ ሓሳባትን ዝሃቦ ክብደትን ዝወሰዶ ውሳነን ዘይምህላዉ ከም ናይ ሸለልትነቱ ኣብነት ዝውሰድ እዩ። እዚ ከኣ ኤርትራውያን ጉዳይና ከም ቀደምና ባዕልና እንሕዞ እምበር ካብ ካልእ ኣካል ዘይንጽበየሉ ምዃኑ ዘገንዝብ እዩ። ምኽንያቱ ቤት ምኽሪ ጸጥታ ብዛዕባቲ ኣብ ኤርትራ ኣንቢርዎ ዝጸንሐ ስማዊ እገዳ ዝበለ እንተበለ፡ ኩሉቲ ኣብ ልዕሊ ህዝብናን ልኡላውነት ሃገርናን ኣንጠልጢሉ ዘሎ ናይ ጥፍኣት ደበና ኣብ ቦታኡ ስለ ዘሎ። እቲ ዘገድስ መን እንታይ ኢሉ ዘይኮነ፡ ኣብ ኤርትራ ባይታ ዝንበብ ዘሎ ኩነታት ምርኣይን ምድህሳስን እዩ።

ኣብዚ ሓደ ክዝንጋዕ ዘየብሉ ኣብዚ ዘለናዮ ዘመን ብዝተፈላለዩ ምኽንያታት ኣብ ልዕሊ ዝተፈላለያ ሃገራት እገዳ ይውሰን እዩ። ምስ ናይ ኤርትራ ክወዳደር እንከሎ ኣዝዩ ዝኸበደ እገዳታት’ውን ይውሰን። ምስዚ ኩሉ እቶም እገዳ ዝተወሰኖም መንግስታት ብዛዕባቲ እገዳ ኣብ ምቑዛም ከይተወሰኑ ብዘለዎም ዓቕሚ ናይ ህዝቦም ሕቶ ክምልሱ ይጽዕሩ። ጉጅለ ህግደፍ ዝመረጾ ግና ኣብቲ ስማዊ እገዳ ተሓቢእካ ምስቲ እገዳ ዝምድና ዘየብሉም ጉዳያት እንዳዘርዘርካ ምቑዛም እዩ። ብዘይካዚ ብዘይግቡእ ኣብ ልዕለይ ዘይምኽኑይ እገዳ ተወሲኑ እንዳበለ፡ እቲ ሕሱም ጉጅለ ብግዲኡ ኣብ ልዕሊ ህዝቢ ኤርትራ ወሲንዎ ዝጸንሐ ሕጂ እውን ዘይተላዕለ ህግደፋዊ እገዳ ክሳብ ክንደይ ንህይወት ህዝብና ከም ዝሓላለኾ እንዳ ኩሉ ኤርትራ ዘሎ ስለ ዝኾነ ምዝርዛሩ ኣድላይ ኣይኮነን። ህግደፍ ንእገዳ ህዝቢ ኣብ ክንዲ ናብ ውሽጡ ዘቕልብ ደገደገ ምስ ሕብረተሰብ ዓለም ምእንቲ ክቋየቕ ከም ሜላ ክጥቀመሉ ጸኒሑ እዩ።

ጉጅለ ህግደፍ ንእገዳ’ውን ከምቲ ምስ ኢትዮጵያ ንዝነበረ “ኣይውግእ ኣይሰላም” ሃዋህው ከም መህደሚ ካብ ሕቶ ህዝቢ ክጥቀመሉ ጸኒሑ እዩ። ጉዳይ ሕገመንግስቲ፡ ጉዳይ ምርጫ፡ ጉዳይ ግዱድ ወተሃደራዊ ኣገልግሎት፡ ጉዳይ ፍልሰት መንእሰያት፡ ጉዳይ ግህሰት ሰብኣዊ መሰል፡ ጉዳይ ልዕልና ሕግን፡ ጉዳይ ናይ ኣተሓሳስባ ብዙሕነትን ዝኣመሰሉ ክለዓሉ እንከለዉ፡ ንዝምድና ምስ ኢትዮጵያን ንእገዳን እንዳቐያየረ ክሕበኣሎም ጸኒሑ እዩ። ኣብቲ ንኤርትራን ኢትዮጵያን ዝምልከት እቲ ኩነታት ምስተቐየረ፡ ካብ ውሽጣዊ ኤርትራዊ ጉዳይ ንምህዳም ዘርኣዮ ህድማን ሸታሕታሕን ተዓዚብናዮ ኣለና። እዚ ህድማ ዘገርም’ኳ እንተኾነ፡ ምስ ተበላጺ ባህርያት ናይቲ ጉጅለ ዘይተጸበናዮ ግና ኣይኮነን። ሕጂ ከኣ እነሆ እታ ናብ ኤርትራዊ ጉዳይ ከየድህብ ክሕበኣላ ዝጸንሐ ናይ መወዳእታ ዕርዲ እገዳ ፈሪሳ ኣላ። ደጊም ምኽንያታቱ ሰለ ዝተወደአ ህግደፍ ናብ ዜቤታዊ ጉዳያት ክኣቱ እዩ ዝብል እምነት የብልናን። ካልእ መመሳመሲ ምኽንያት ከም ዝምህዝ ግና ዝግመት እዩ።

ብመንጽር እዚ ኩነታት፡ መንገዲ ህግደፍ በቲ ዝገመትናዮ ይኸይድ ከም ዘሎ ንዕዘቦ ኣለና። ጉጅለ ህግደፍ ሓንሳብ ኣብ ናይ ጸረ ህዝቢ ናይ ኣተሓሳስባ ጫካ ስለ ዝሰፈረ፡ ጉዳይ ኤርትራን ኢትዮጵያን ከምዚ ንርእዮ ዘለና ዋላ ብግጉይን ዘይውሑስን ኣተሓሕዛ እዚ ሒዝዎ ዘሎ መልክዕ እንተሓዘ፡ ጉዳይ እገዳ እውን እንተተላዕለ ንህዝቢ ዝርህርህ ሕልናን ዓቕምን ከምዘይህልዎ ክንግንዘብ ይግበኣና። እዚ ማለት ከኣ ካብ ቃልስና እምበር፡ ካብ ህግደፍ ዝምጽወት ፍታሕ ከምዘየለ ዘመልክት እዩ። ምኽንያቱ እቲ ጉጅለ በዚ ተኸፊቱሉ ዘሎ መዓጹ ካብ ኣብ ሓጽቢ ዓዲ ሃሎ ተዓኹሊልካ ምውዓል ወጺኡ ኤርትራዊ ዛዕባ ዕሽሽ ኢሉ ዝዓበየ ዞባዊ ቅጫ ከናዲ ደድሕሪ ጉዳዮም ዝወገኑ መራሕቲ ሃገራት ሃተምተም ክብል እምበር ናብ ኤርትራዊ ጉዳይ ከቕልብ ከምዘይኮነ ይነግረና ኣሎ። ብፍላይ እቶም ህግደፍ ነብሱ ንከድሕን በብግዜኡ ንዝስነዖም ምኽንያታት ክትምርቕሉን ከተቃልሕሉን ዝጸናሕኩም ወገናትና፡ ዝያዳ ኢሳይያስን ጉጅለኡን ኤርትራን ህዝባን ከም ዝቐርብኹም ተረዲእኩም “ክሳብ እተኣምን ኪድ ካብ ዘተኣምን ተመለስ” ከም ዝበሃል “ደጊም ኣይምስኻን” ክትብልዎ ንምሕጸነኩም። እቶም ካብ ቀደም ለውጢ ክንሓትትን ምእንታኡ ክንቃለስን ዝጸናሕና ከኣ እዚ ንርከበሉ ዘለና ኩነታት ንጉጅለ ህደፍ ዘጻብበሉን ዘቃለዖን፡ ንዓና ከኣ ሓጋዚ ምዃኑ ተረዲእና ከይሰልከና ንቕድሚት ክንደፍእ ይግበኣና።

ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ

 ኣብዚ እዋንዚ ጉዳይና፡ ጉዳይ ኤርትራውያን ክለዓል እንከሎ፡ እቶም ኣዛረብቲ ዛዕባታት ኣዝዮም ብዙሓት እዮም። ኰለንተናና ኣዛራቢ እዩ እንተተባህለ’ውን ምግናን ኣይኮነን። እዚ ኣተሃላልዋና ርጉእ ከምዘየለ ዘመልክት እዩ። ወረ ሃለዋትና ዘይርጉእ ጥራይ ዘይኮነ ኣዝዩ ኣሻቓሊ እዩ። ገሌና ኤርትራውያን ክንድቲ ክንሻቐሎ ዝግበና ንሻቐል ዘይምህላውና ከኣ ዘተዓዛዝብ እዩ። እዚ ከምቲ “መነባብሮ እንተ ኢልካዮ መቓብር እውን ይመውቕ” ዝበሃል፡ ነዚ ዘለናዮ ሃለዋት ኣብ ክንዲ ክንቅይሮ ንቃለስ ለሚድናዮን ርዒምናዮን ከይነራጥጥ እውን ዘየሰክፍ ኣይኮነን።

ተመኩሮና ከም ዝሕብሮ ጉጅለ ህግደፍ ካብዞም ኣዛረብቲ ዛዕባታት ከከም ግዜኡ እንዳመረጸ በብታራ ኣብ ሓዲኦም ተሓቢኡ ክነብርዩ ክሰርሕ ጸኒሑን ዘሎን። ከከም ዘዋጽኦ ንሓንሳብ ጉዳይ ወጥሪ ምስ ኢትዮጵያ፡ ንሓንሳብ ኢድ ኣእታውነት ናይ ግዳም ሓይልታት፡ ንሓንሳብ ድማ እገዳ (ማዕቀብ) እንዳቐያየረ ይሕበኣሎም። ቀንዲ ጸገሙ እዞም ዝተጠቕሱ ዘይመሰረታዊ ግዳማዊ መሕቢእታት ዘይኮኑስ ዘቤታዊ ስንፍናኡ ምዃኑ ከተልዕለለኡ እንከለኻ ግና ርእሱ ይሓምም። ኮታ ከምኡ ዝገብር ከምቲ “ወዮ ናታስ ንሓማታ” ዝበሃል ብዛዕባ ካለኦት እምበር ብዛዕባኡ ዘዛርብ፡ ትዕግስቲ፡ ትብዓትን ግሉጽነትን ስለ ዘይነበሮን፡ ዘየብሉን ንመጻኢ እውን ስለ ዘይህልዎን እዩ።

ኣብዚ እዋንዚ ጉጅለ ህግደፍ ምስቲ ብጉዳይ እገዳ ክራገሞ ዝጸንሐ ምምሕዳር ኣሜሪካ ከም ዝተዓርቀ ነጊሩና ኣሎ። ነቲ ብዜጋታቱ ዘይተፈትወ ምምሕዳር ሮናልድ ትራምፕ ከኣ ናይቶ ቅድሚኡ ዝነበሩ መራሕቲ ጌጋታት ንምእራም ዝቃለስ ዘሎ ክብል ንኢድዎ። ኣብ መስርሕ ምዕራይ ጌጋታት ምምሕዳር ኣሚሪካ ምስ ትራምፕ ከም ዝተሓጋገዝ ከኣ ኣተንቢሁልና። እዚ ጉዳይ ዘገርምን “ኣበይ ኣለኻ ዘይበልዎስ ኣብዚ ኣለኹ ይብል” ዘብልን እዩ። ጉዳይ’ቲ ዓንቂፉኒ ክብሎ ዝጸነሐ ዝምድና ምስ ሕወሓት ከኣ “ጸወታ ተወዲኡ” ብዝብል ቃና ገሊጽዎ ሓሊፉ። እቲ ሓቂ ከምኡ ድዩ ኣይኮነን ኢሳይያስ ዘይኮነስ እቲ ኣብ ባይታ ዘሎ ውድዕነት ዝውስኖ እዩ። ዲክታተር ኢሳይያስ ግና ቅድሚ ምብቃዕን ዘይምብቃዕን ናይ ካለኦት ጸወታ ብዛዕባ’ቲ ዝምረሓሉ ሕጊ ዘየብሉ ጸወታኡ እንተዝዛረብ መምሓረሉ።

ኣብዚ እዋንዚ ኩሉ ናይ ዲክታቶር ኢሳይያስ መጣልዒ ዛዕባታት፡ ይቀበሎ ኣይቀበሎ ካብ ጸወታ ወጻኢ ኮይኑ እዩ። ሕጂ ተሪፋቶ ዘላ መሕብኢት፡ እታ እገዳ እትብል ሓረግ እያ። ኩሉቲ ሃገር ከይነልምዕ ዓንቂጹና ክብሎ ዝጸንሐ መመሳመሲ ምኽንያታት ዓዳጊ ምስ ሰኣነ፡ እነሆ ኣብዛ “እገዳ” እትብል ተላሒጉ ኣሎ። ዝኾነ ንዝቐርብ ናይ “ሃየባ ለውጢ ኣምጽኡ?” ሕቶ፡ “እዋእ እንታይ ለውጡ ደኣ ዓለም ኣጻቢባትልና ኣብ እገዳ እንዲና ዘለና” እትብል ከም ናይ መወዳእታ መከላኸሊት ዕርዲ ተቐርቂሩላ ኣሎ። ህግደፍ እገዳ ዝብሎ ዘሎ ነቲ ብሰንኪ ኣብ ጉዳይ እንዳማቱ ኢዱ ምእታዉ ዝተነብሮ ግና ድማ ነኺሱ ዘየድሚ ኮራርምቲ ዘየብሉ ናይ ቤት ምኽሪ ጸጥታ ስጉምቲ እዩ። ንሕና እቲ ኣብ ዘይጉዳይካ ምእታው ኣየቕጽዕን እዩ ዝብል መደምደምታ’ኳ እንተዘይብልና፡ እቲ ቀንዲ ምኽንያት ንእገዳ ኣብ ልዕሊ ጉጅለ ህግደፍ ክኸውን ዝግበኦ ዝነበረ፡ ህግደፍ ኣብ ልዕሊ ህዝብና ክፍጽሞ ዝጸንሐን ዘሎን ወጽዓ ክኸውን ነይሩዎ በሃልቲ ኔርና፡ ሕጂ እውን እዚ እምነትና ኣብ ቦታኡ እዩ ዘሎ። ቤት ምኽሪ ጸጥታ ሕቡራት ሃገራት ነዚ ክትርደኦ’ሞ ንመራሕቲ ህግደፍ ፈልዩ ብዝቐጽዕ ኣገባብ ከትርሮ ከነተሓሳስብ ጸኒሕና ኢና፡ ሕጂ እውን ኣብኡ ኢና ዘላና።

ንሕና ቀዳምነት እንህቦን ክእለ እንቃለሰሉን እቲ ህግደፍ ኣብ ልዕሊ ህዝብና ኣንቢርዎ ዘሎ ኣደንዛዚ ዘቤታዊ እገዳ እዩ። እዚ እገዳዚ፡ መሰል ምንቅስቓስ ዝኸልእ፡ ብገዛእ ገንዘብካ ግዜኡ ዝሓለፎ ናይ መቑነን ኣርዑት ዝጽዕን፡ ተኸሲስካ ኣብ ቅድሚ ሕጊ ምቕራብ ዘየፍቅድ፡ ኣብ ቤት ማእሰርቲ ቤተሰብካን ካለኦት ዝምልከቶም ከይበጽሑኻ ዝነጽግ፡ ኣብ ገዛእ ዓድኻ ሰሪሕካ ምብላዕን መጽለሊ ምቕላስን ዝነፍግ፡ ኣብ ሃገርካ መሰል ሓሳብካ ምግላጽን ምውዳብን ዝነጽግ፡ ዝመረጽካዮ እምነት ከይትስዕብ ዝዕንቅጽ፡ ብዓብዩ ከኣ ብዘይሕገ መንግስቲ ከትግዛእ ዘገድድን ልዕልና ሕጊ ዘይቅበልን ብህግደፍ ዝተጻዕነ እገዳ ኣሎ። ስለዚ ንሕና ቅድሚ ኩሉ እዚ ህግደፍ ዝወለዶ እገዳ ክለዓል ባዕልና ክንቃለስ ኣለና በሃልቲ ኢና። እቲ ቀንዲ ኣብ ኩሉ ኤርትራዊ ቤተሰብ ኣሳፊሑ ዘሎ እገዳ ኣቐሚጥካ፡ ናብቲ ንቤት ምኽሪ ጸጥታ ዝምልከት ዋናታቱ ምስ ክብሮም ዘተሓሕዝዎ ምምጥጣር ፍትሓዊ ኣብ ልዕሊ ዘይምዃኑ፡ ህግደፍ ኣብ ክንዲ ኣጻብዕቱ ናብ ገዛእ ርእሱ ዘቕንዕ፡ ብዛዕባ ካለኦት ክዛረብ ዕድል ዝህብ እዩ። ንዲክታቶር ምትብባዕ ከኣ ዋጋ ዘኽፍል ተግባር እዩ። ዓዲ ደሓን መሲልዎም ኮራርምቱ ምስ ዝወደአ ህግደፍ ንዘኹድዱን ዝዘርይሉን ናይ ቀረባን ርሑቕን ወገናት ከኣ ብጽሞና ምስ ነብሶም ክማኸርሉ ዝግበኦም ጉዳይ እዩ።

እቲ ውሽጣዊ ህግደፋዊ እገዳ ቀንዲ ሃሳይ ምዃኑ ኣብ ገዛእ ተመኩሮና ርኢናዮ ኢና። ህግደፍ ንኤርትራዊ ዘቤታዊ ጉዳይ ዝምልከት ሕቶ ክቐርቦ እንከሎ ንእገዳ እዩ ከም ዘይመመለሲ ምኽንያት ዘቕርብ። እንተኾነ ኣሉታዊ ተጽዕኖ እገዳ ዝርደኣና’ኳ እንተኾነ፡ ውሽጣዊ ዓቕምን ቅሩብነትን እንተዘይርሒቑካ ብቤትምኽሪ ጸጥታ ማዕቀብ ተነቢሩልካ ምስተበሃልካ፡ ዘቤታዊ ዋኒንካ ኣቋሪጽካ ብዛዕባ እገዳ ምቑዛም ቅቡል ኣይኮነን። ካብ ዘቤታዊ ማዕቀብ ናጻ እንተኮይንካ ብዙሕ ክስራሕ ይከኣል እዩ። ተመኩሮ እተን ዝተፈላለየ ጽላታት ዘለዎ እገዳ ተጻዊረን ካብ ምህናጽ ሃገረንን ምምዕባል ህዝበንን ዓዲ ዘይወዓላ ሃገራት ምዕዛብ ይከኣል። እዚ ኩሉ ተደሚሩ ዘረደኣና እምበኣር ቀንዲ ጠንቂ ልምሰት ሃገርና ናይ ግዳም ዘይኮነ፡ ዘቤታዊ እገዳ ምዃኑ እዩ።

ኣብዚ ኣቲናዮ ዘለና መድረኽ፡ ቀንዲ ጉዳይና ብዛዕባቲ ቆሪጽካ እምበር ስሒብካ ዘይውዳእ በደል ህግደፍ ኣብ ልዕሊ ህዝብና ምዝርዛር ኣይኮነን። ምኽንያቱ ክንድቲ ዝኣኽሎ ዝተዘርበሉ ግሉጽ ሓቂ ስለ ዝኾነ። ስለዚ ቀንዲ ጉዳይና ነዚ እንዳሓደረ ዝገድድ እምበር ዘይመሓየሽ ዘሎ በደልን ህድማን ህግደፍ ንምዕጻፍ እንታይ ክንገብር ኣለና? ዝብል እዩ። መልሱ ንጹርን ሓደን እዩ፡ ናይ ህግደፍ ዘይፍጸም መብጸዓን ካብ ኤርትራዊ ውድዕነት ምህዳምን ንምምካት፡ ብሓባር ንሰጉም ዝብል ጥራይ እዩ። ምኽንያቱ በበይንና ከም እንለምስ እንተ ሓቢርና ግና ከም እነድምዕን እነስምዕን ውሁብ ስለ ዝኾነ።

ኣቶ ገብረእግዝኣብሄር ገብረስላሴ ማና (ጃዕመል) ኣብ ዝተፈላለዩ ሕክምናዊ ትካላት ክእለዩ ድሕሪ ምጽናሕ ብ8 ሕዳር 2018 ፡ ኣብ ኣዲስ ኣበባ ዓሪፎም። ኣብቲ ዝዓረፍሉ ዕለት ከኣ  ኣብ ቤተክርስትያን ቅዱስ ገብርኤል ለቡ ቤተሰቦም፡ ፈተውቶምን ብዙሓት ኤርትራውያንን ኣብ ዝተረኽብሉ ሓመድ ኣዳም ለቢሶም። ታሪኽ ህይወቶም ከም ዝሕብሮ ብ1947 ኣብ ከባቢ ኣስመራ ቤት መኻእ ዝተወልዱ ኣቶ ገብረእግዝኣብሄር፡ ካብ ተጋድሎ ሓርነት ኤርትራ- ሰውራዊ ባይቶ ጀሚሮም ክሳብ ዕለተ ሞቶም ኣባል ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ) ኮይኖም ኣብቲ ምእንቲ ፍትሒ፡ ደሞክራስን ሰላምን ኤርትራን ህዝባን ዝግበር ዘሎ ቃልሲ ብዝለዓለ ደረጃ ክሳተፉ ዝጸንሑ ኤርትራዊ ነይሮም። ኣቶ ገብረእዝኣብሄር ገ/ስላሴ ኣብ ልዕሊቲ ዝነበሮም ህዝባዊ ሓልዮት፡ ነብሶም ንምኽኣል እውን ኣብ ዝተፈላለዩ ናይ ስራሕ መዳያት ክሳተፉ ዝጸንሑ ህርኩት ነይሮም።

ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ) ብሞት ኣቶ ገብረእግዝኣብሄር ዝተሰመዖ መሪር ሓዘን እንዳገለጸ፡ ናይቲ ሓዘን ተኻፋሊ ብምዃኑ ንቤተሰቦም ጽንዓት ንመዋቲ ከኣ መንግስተ-ሰማያት ይምነ።

ክብርን ዝኽርን ንሰማእታትና!

መንግስተኣብ ኣስመሮም

ኣቦመንበር ሰዲህኤ

9 ነሓሰ 2018

ርእሰ-ዓንቀጽ

ብሓፈሻ ኣብ ዞናና ብፍላይ ከኣ ኣብ መንጎ ኤርትራን ኢትዮጵያን ሓድሽ ኩነታት ምስተፈጥረ ብዙሓት ኣዛረብቲ ኩነታት ተጋሂዶም። ሓደ ካብቲ ሓድሽ ዝተጋህደ ኩነታት ናይ ኣቶ ኢሳይያስ ኣፈወርቅን ንሱ ዝመርሖ መርዛም ጉጅለን ካብ ሓደ ተሓቢእሉ ዝጸንሐ በዓቲ ሃንደበት ናብ ካልእ ኩርናዕ ምንጣር ነይሩ። እዚ ኩነታት ኣይኮነንዶ ኣብ ኤርትራውያን ኣብ ካለኦት እውን ብዙሓት ሕቶታት ዘልዕሉ ስምዒታት ፈጢሩ ጸኒሑን ኣሎን። ካብቶም ነቲ ሕቶታት ክምልሱ ትጽቢት ዝተገብረሎ ሓደ ከኣ ዲክታቶር ኢሳይያስ ነይሩ። ንሱ ግና ግብሩ ፈሊጡ ንነዊሕ ግዜ ምጽቃጥ መሪጹ ጸኒሑ። ደሓር ግና እቲ ምጽቃጥ ብዝኸዶ መንገዲ መሕላፍ ምስ ከልኦ ብ3 ሕዳር 2018 ዓይኑ ተዓሚቱ ኣድሚጹ።

ክዛርብ እዩ ምስተባህለ “እንታይኮን ክብል ይኸውን?” ዝብል ሕቶታ ይለዓል ነይሩ። ናይ ብዙሓት ግምት ከም ቀደሙ ኮለል ክብል እምበር ሓድሽ ከምጽእ ዘኽእሎ ሞራል ከምዘየብሉ ዝእምት ነይሩ። ውሕዳት ዘይቀበጹ ግና ከምቲ “ነዳይሲ ናይ ልቡ ይሓልም” ዝበሃል ያኢ ኢሳይያስስ ሓደሽ ነገር ከምጸኣሎም ነዚ ፈሊጡ ከምዘይምለስ ዝጐበጠ ሰብኣይ ኣቀናኒዖም ሰብ ኣምሲሎም ከቕርቡ ይፍትኑ ነይሮም። “እሱራት ይፈትሑ ክብል እዩ። ዶብ ሕጂ ይጠረር ክብል እዩ። ግዱድ ወተሃደራዊ ኣገልግሎት ናብቲ ንቡር ናይ 18 ኣዋርሕ ግዜኡ ክመልሶ እዩ፡ ነቲ ብምስጢር ዝንደፍ ዘሎ ሕገ-መንግስቲ ኣብ ግብሪ ከውዕሎ እዩ።” ክብሉ ጀሚሮም ነይሮም። እንተኾነ እቶም “ሓድሽ ዘምጸኦ ነገር የብሉን” ዝበሉ ሓቃቶም ምንባሮም ኢሳይያስ በቲ 4 ሕቶታት ንምምላስ ሓደ ሰዓትን ዕስራ ደቓይቕ ዝገበሮ ኮለል ኣረጋጊጽሎም። እቶም ካብ ኢሳይያስ ሓድሽ ዝተጸበዩ ከኣ እነሆ ማይ ሓቚኖም ተሪፎም። ንመን ክድግፉ ከም ዝጸንሑ ከኣ ነብሶም ክሓኩ ግዜ ይሓቶም ኣሎ።

ኢሳይያስ ዝሃቦ ቃለ-ምልልስ ኣይኮነንዶ ሰማዒ ኮይንካ ክትርደኦ፡ ንዓኡ እውን ይርደኦ ነይሩ ክትብል ዘጸግም እዩ። ቃላት መመሪጹ እዩ ዘውጽእ ነይሩ እምበር፡ እቲ ቃላት ተደሚሩ ዝህቦ ጠላሕ ዝብል ትርጉም ኣይነበሮን። ብሓፈሻ ክምዘን እንከሎ ግና፡ ምስ ትጽቢት ህዝቢ ዘየሳኒ፡ ካብ እዋናዊ ኣጀንዳ ዝረሓቐ፡ ነቲ ዝቐረበሉ ሕቶታት ብቐጥታ ዘይምልስ፡ ኮነ ኢልካ ከምቲ “ንግበሮሞ ኣይነጸብቆ” ዝበሃል ህዝቢ ንምትላል ዝተሃንደሰ ኣጋጣሚ እዩ ነይሩ። ምናልባት እተን ካብቲ ዓቕሊ ጽበትን ምድንጋር ዝዓብለሎ ዓጀውጀው ኣዋጺእካ ክትርደአን እትኽእል ሓሳባቱ፡ “ምስ ኢትዮጵያ ዘዋጋኣና ጉዳይ ዶብ ኣይኮነን፡ ጉዳይ ዶብ እንተዝነብር ብልዝብ መተፈትሐ፡ ሎሚ ምስ ኢትዮጵያ ስኒት ፈጢርና ዘለና ኢትዮጵያ ንውሳነ ዶብ ብዘይቅድመኩነት ተቐቢለዮ ስለ ዝበለት ኣይኮነን፡ ጉዳይ ዶብ ኣብቲ ዓብይ ኣጀንዳ ንእሽቶ ነጥቢ እዩ፡ ሎሚ ጉዳይ ዶብ ኤርትራን ኢትዮጵያን ዘልዕሉ ወገናት ነቲ ተበጺሑ ዘሎ ትስፉው ኩነታት ክስምሙ (ከበላሽዉ) ዝደልዩ እዮም፡ ሎሚ ብዛዕባ 480 ሚልዮን ህዝቢ ከባቢና ኢና ክንሓስብ ዝግበኣና።” ዝብላ ንኹሉ እቲ ዳርጋ ን20 ዓመታት ክግዕረሉ ዝጸንሐ ዝዓጽፋ ሓረጋት እየን። ነቲ ናይ ኢትዮጵያ ቀዳማይ ሚኒስተር ኢትዮጵያ ኣብ ኣሜሪካ ኣብ ዘካየዶ ህዝባዊ ኣኼባ “ጉዳይ ዶብ ኤርትራን ኢትዮጵያን ንኡስ ጉዳይ ስለ ዝነበረ ኣየልዓልናዮን” ዝበሎ ከኣ ጽቡቕ ገይሩ ኣረጋጊጽሉ። ስለዚ ዲክታተር ኢሳይያስ ኣብዚ ቃለ-መጠይቑ፡ ቅርኑ ጥራይ ዘይኮነ ቅርኒ ናይቶም “ኢሳይያስ ነቲ ደቅናን ኣሕዋትናን ንዝተሰውእሉ ጉዳይ ዶብን ልኡላውነትን ሸለል ክብሎ እዩ ምብላ እሞ ዘበት እዩ” ዝብሉ ዝነበሩ እውን እዩ ሰሊዑ ደርብይዎ።

እንግሊዛዊ ጸሓፍን ተመራማርን ማርቲን ፕላውት ኣብዚ ቀረባ ግዜ ኣብ ዘውጸኦ ጽሑፍ “ ታሪኽ ኢሳይያስ፡ ታሪኽ ድኹም ውሳነን ድኹም ውጽኢት እዩ፡ ኣብ ግዜ ፕረሲደንትነቱ ኣብ ልዕሊ እቶም ኣብ ቃልሲ ምእንቲ ናጽነት ኤርትራ ዝተሰዱ ሓደ ሚልዮን ኤርትራውያን፡ ተወሰኽቲ ሓሙሽተ ሚእቲ ሺሕ ስደተኛታት ዝፈጢሩ፡ ኣብ ሰለስተ እዉጃትን ክልተ ዘይእዉጃትን ውግኣት ዝኣተወ መራሒ’ዩ።” ዝበሎ ከኣ ብዝተወሰነ መልክዑ ንግዕዙይ ኣካይዳዚ ሰብኣይ ዝገልጽ ኣበሃህላ እዩ።

እምበኣር፡ ኢሳይያስ ከምዚ ዝገብር ዘሎ፡ ኮነ ኢሉ ንኤርትራን ህዝባን ንምጥፋእ እምበር፡ ብዛዕባ 5 ሚልዮን ህዝቢ ኤርትራ ሓንቲ ቁምነገር ከይገበርካ ናብ 480 ሚልዮን ህዝቢ ከባቢና ምምጥጣር ብኹሉ መለክዒ ግጉይ ምዃኑ ጠፊእዎ ኣይኮነን። ከምቲ ኣባ ተኽለሚካኤል ዝበልዎ፡ ቀዳማይ ድሌት ኤርትራውያን ልኡላውነት ናይታ ደቆም ዝወደቑላ ኤርትራ እምበር ፊኖን ስሚንቶን ከምዘይኮነ፡ ጠፊእዊ ኣይኮነን፡ ልኡላውነትና ይነጸር ንዝብሉ ሰመምቲ (ኣባላሸውቲ) ዝብሎም ዘሎ። እዝን ካልእ ኣበሃህላኡን ከኣ ድሌት ህዝቢ ኤርትራን ናቱ ስዉር ጸኒሑ መመሊሱ ዝገሃድ ዘሎ ኣጀንዳን በበይኑ ምዃኑ ዘርኢ እዩ። ህዝቢ ኣንጻር ድሌቱ ኣብ ልዕሊ ዝኸይድ መራሒ እንታይ ክገብር ከም ዝግበኦ ከኣ ኣይኮነንዶ “እምቢ ንመግዛእቲ” ኢሉ ተቓሊሱ ንዝተዓወተ ህዝቢ ኤርትራ ንካልእ’ውን ብሩህ እዩ። ነዚ እንዳረአኻ ሎሚ’ውን ኢሳይያስ መራሒ ኤርትራን ህዝባን እዩ ኢልካምስናዩ ግና ከምቲ “ኣሓስ ምስ ሓራዲአን ይውዕላ”ዝበሃል እዩ ክኸውን።

ኢሳይያስ ናይ ኤርትራ፡ ኤርትራ ከኣ ናይ ኢሳይያስን ግጅለኡን ከምዘይኮኑ በሪሁ እዩ። ንኢሳይያስን ጉጅለኡን ብሰንኪ ገበናቶም ኣብ ልዕሊ መላእ ኤርትራን ህዝባን ናቶም ምሃብ ንቡርኳ እንተኾነ፣ ደጊም እቲ ፍታሕ ንዓኣቶም ብምርጋምን ብምኹናን ጥራይ ዝመጽእ ኣይኮነን። እቲ ፍታሕ ብግብሪ ብመሰረቱ ካብም ዝሓሽካ ሓላይ ህዝብን ሃገርን ኮይንካ ምቕራብ እዩ። ኢሳይያስ ከም መቐጸልታ ናይቲ ክመጸሉ ዝጸንሐ ዘይጥዑይ ኣገባብ፡ ብዘየዳዲ ኣንጻር ኤርትራን ህዝባን ምዃኑ ብዘይሕብእብእ ኣርእዩና ኣሎ። እቲ ዝተርፍ መልሲ ካብ ህዝብናን ካባናን እዩ። እቲ መተካእታ ዘየብሉ መልሲ ከኣ፡ ብሓባር ኮይንካ እንተላይ ክሳብዚ ቀረባ ደግፍቱ ብዝነበሩ ወገናት ዝረአ ዘሎ ናይ ለውጢ ምንቅስቓሳት ምሕያልን ምሕያልን ጥራይ እዩ።

On 31 October 2018 in Frankfurt a massive demonstration organized by Eritrean justice seekers saluted what the new Ethiopian Prime Minister is doing for his country but urged him to reconsider his friendship with the Eritrean tyrant at the cost of the Eritrean people who suffered long under that repressive regime.

A strong message written in many languages, including Amharic, made it clear that the demonstration was not against Dr Abiy Ahmed as such but that it was a voice aiming to draw his attention to the plight of the Eritrean people.

Written on behalf of all Eritreans opposed to what the Isaias regime has been against the wishes and aspirations of the Eritrean people, the message made it clear that border demarcation is of priority importance for last peace between Eritrea and Ethiopia. It underlined the truth that the unelected and lawless Isaias regime is not a legitimate representative of the Eritrean people and that all deals entered with it have no blessing of the entire Eritrean nation that paid dearly for its sovereign existence.

The message further stated that Dr. Abiy Ahmed and his Government have “a moral and human obligation to wish for the Eritrean people a better day at which they see their political prisoners released; start to live under the rule of law and establish a constitutional system of governance that opens political space for democratic competition.”

ናብ ዝኸበርኩም ዶር. ኣብይ ኣሕመድ

ቀዳማይ ሚኒስተር ፈደራላዊ ደሞክራስያዊ ሪፑብሊክ ኢትዮጵያ

ሰላምን ጥዕናን ምሳኹም ይኹን።

እዞም ሎሚ ኣብ ቀጽሪ መጋባእያኹም ቀሪብና ዘለና ሰላማዊ ሰልፈኛታት፣ ካብቶም ሰላምን ራህዋን፡ ዲሞክራስያዊ ምሕደራን ስርዓትን ፍትሕን፡ ሰናይ ጉርብትናን እንብህግ፡ ግን ከኣ፤ ብሰሪ ምልካዊ ኣማራርሓ ስርዓት ኤርትራ ካብ እንፈትዎ ህዝብናን ሃገርናን ተፈሊና፡ ኣብ ምሉእ ዓለም ተበቲንና ንነብር ዘለና ኤርትራውያን ኢና። ሰላማዊ ሰልፍና ንዓኹም ንምቕዋም ተባሂሉ ዝካየድ ዘሎ ከምዘይኮነ ተገንዚብኩም፡ ሰማዕ ኢኹም እሞ፣ ስምዕታናን ቅሬታናን ንነባሪ ሰላምን ሰናይ ጉርብትናን ህዝብታት ኤርትራን ኢትዮጵያን ዝጠመተ ስለዝኾነ ኣስተብህሎ ንኽግበረሉ ንኽብርነትኩም ብትሕትና ንሓትት።

ኣብ ኢትዮጵያ ዘካየድ ናይ ለውጢ መስርሕ ማለት ናይ ፖለቲካን ናይ ሕልናን እሱራት ምፍታሕ፡ ተቓወምቲ ውድባት ኢትዮጵያ ከም መዋዳድርቲ ወሲድካ ኣብ ውሽጢ ሃገሮም ብሰላማዊ ኣገባብ ክቃለሱ ምፍቃድ ተሳትፎ መንእሰያትን ደቂ-ኣንስትዮን ኣብ ምምራሕ ክብ ምባልን ካልእን ዝኣመሰሉ ለውጥታት ንድግፎን ንንእዶን እዩ።

ንውዑል ኣልጀርስ ብይን ኮምስዮን ዶብ ብዘይቅድመ ኲነት ተቐቢልኩም ኣብ መንጎ ኤርትራን ኢትዮጵያን ሰላም ንምስፋን ዝወሰድኩሞ ተበግሶ እውን፣ ከም ሓሳብ ንድግፎን ንቕበሎን ኢና። ክንጽዕረሉ ምጽናሕናውን መዛግብትና ዝዝክሮ እዩ። እዚ ተበግሶ እዚ ግብራውን ሓቅነት ዘለዎን መታን ክኸውን ግን፡ ብቐዳምነት እቲ ኣብ መንጎ ክልቲኡ መንግስታት ወይ ክልተ መራሕቲ ተበጺሑ ዘሎ ስምምዕ ብግልጺ ንኣህዛብ ክልቲኡ ሃገራት ብዝርዝር ክሕበር ነይርዎ ባሃልቲ ኢና።

ምንጻር ዶብ ክልቲኡ ሃገራት፣

ምንጻር ዶብ መሰረታዊ ናይ ሰላምን ርግኣትን፡ መለለዪ ክብርን መንነት ኣህዛብን፡ ልኡላውነት ሃገርን ምዃኑ ኣጸቢቕኩም እትግንዘብዎ ሓፈሻዊ መትከል ሃገርነት እዩ። ግደፍዶ ክንዲ ሃገራት ዝኣክልስ ዓድታት እውን ነናተን ዶባት ሃልይወን እየን ተሳንየንን ተደጋጊፈንን ዝነብራ። ስለዚ ድማ ዶባት ከይተነጸረ ብሰላም ክትነብር ጐረባብቲ ክትከውን ስለዘይካኣል፡ ምንጻር ዶብ ንዓና፤ ካልኣይ ቦታ ዝሕዝ ዘይኮነስ፤ ቀዳማይ ቦታ ተዋሂብዎ ክስራሓሉ ይግባእ። ልኡላውነት ኤርትራን ኢትዮጵያን ዝረጋገጽ ድሕሪ ዶባተን ምንጻርን ምጥራርን ኢዩ። ስለዚ መጻኢ ወለዶ ህዝቢ ኢትዮጵያን ኤርትራ ብሓፈሻ፡ መንእሰያትና ድማ ብፍላይ ዶባተን ዝተሓለወን ልኡላውነተን ዝተዓቀበን ሃገራት ክትገድፍሎምን ነዚ ዘኽብር ንጹርን ድሙቕን ውዑላት ክትክትሙሎምን ታሪኻዊ ግዴታን ሓላፍነትን ከምዘለኩም ከነዘኻኽረኩም ንፈቱ። እዚ እንተደኣ ገርኩም፡ ታሪኽኩም ኣብ ኣህዛብ ክልቲኡ ሃገራት ነባርን ዘይሃስስን ዝኽሪ ክኸውን ኢዩ።

ስምምዕ ምስ መን

ኤርትራ ሓንቲ ካብተን ሕገ-መንግስትን ሕገ-መንግስታዊ ኣማራርሓን ዘይብላ ሃገርን፡ ብህዝቢ ዝተመርጸን ዝጸደቐን ሕጋዊ ትካላት ስለዘይብላን፡ ህዝቢ ኤርትራ ኣብ ምንጋጋ ዲክታቶርያዊ ስርዓት ተቐርቂሩ ኣብ ትሕቲ ከቢድ ጭቆናን ራዕድን ውልቀ-መላኺ ይነብር ምህላዉ ንዓኹም ሓበሬታ ዘድሊ ኣይመስለናን። ምኽንያቱ እቲ ግፍዕን ሕሰምን ምልኪ፤ ካብ ኤርትራ ፈሲሱስ ኣህዛብ ጐረባብቲ ሃገራት እውን ደምየምሉ እዮም። ይኹን እምበር፡ ዝሓለፈ በደል ክስገርን፣ ዶባት ከፊትካ ህዝብታት ክራኸቡን ምግባሮም ዝጽላእ እኳ እንተዘይኮነ፡ እቲ ናብዚ ዘብጽሐ ስምምዓትን ውዑላትን ግን ህዝብና ዘይተሳተፎን ዘይፈልጦን ኣብ ርእሲ ምዃኑ፡ ንዝመጽእ ወለዶ ሓደጋ ክኸውን ከምዝኽእል ከነገንዝብ ንደሊ። ምኽንያቱ፡ እቲ ብስም ኤርትራ ምሳኹም ውዕላት ዝኽትም ዘሎ ስርዓት ኢሳያስ፡ ከም’ቲ ንኣኹምን ዝወከለ ኣሰራርሓን ትካላትን ዘይብሉ ስለዝዀነ ኢዩ። እቲ ምስ መንግስትኹም ዝግበር ዘሎ ስምምዓት፡ ህዝብናስ ይትረፍ እቶም ስማውያን ካቢነ ሚኒስተራት ኤርትራ እውን ዝፈልጥዎን ዝዘተይሉን ኣይኰነን። ስለዝዀነ፡ እዚ ውዕል’ዚ ከመይ ኢሉ ኢዩ ዘላቒ ሰላም ከምጽእ?!!! እቲ ኣብ በረኻታት ኤርትራን ኢትዮጵያን ዝተፈጸመ ምስጢራዊ ውዑላትን ኣብ 1992 ዝተፈረመ ህዝቢ ዘይፈልጦ ወታሃደራውን ጸጥታውን ስምምዓት መንግስታት ኤርትራን ኢትዮጵያን ናብ ዝኸፍኤ ብርሰትን ጥፍኣትን ዘምርሐ ኲናት ምቕያሩ፤ ናይ ቀረባ ተዝክሮ ክልቲኡ ህዝብታት እዩ። ህዝቢ ኤርትራ ክሳብ ክንደይ ብምልኪ ዝሰክሐ ህዝቢ ምዃኑ ድማ፡ ዶብ ምስተኸፍተ ናብ ሃገርኩም ዝውሕዝ ዘሎ ህዝቢ ኤርትራ ምስክር እዩ።

ስምምዕ ብመንጎኝነት መን

ኣብዚ እዋንዚ ኲነታት ወሽመጥ ዓረብን ቀርኒ ኣፍሪቓን ንዝከታተል ተዓዛቢ፡ ካብተን መበቆል ሓሳብን መዕለቢ ኵናትን ኢትዮ-ኤርትራ ሃገራት ኣፍሪቓ በርኪናፋሶን ኣልጀርስን ወጻኢ፡ ብዓብዪኡ ድማ ካብ ውድብ ሓድነት ኣፍሪቓ ርሒቑ ዝግበር ዘሎ ናይ ጅዳ ስምምዕ፡ ህዝቢ ኤርትራ ኮነ ህዝቢ ኢትዮጵያ ኣብዘይምልከቶም ናይ መን ሓየለን ዓብለለን ኲናት ማእከላይ ምብራቕ ዝጠብስ ከይኸውን ስክፍታታትና ክንሓብኣልኩም ኣይንደልን።

ፍኑው ንግዲ

ዶብ ኤርትራን ኢትዮጵያን ካብ ዝተኸፈተሉ ዕለት ዝረኤ ዘሎ ፍኑው ቀጥዒ ኣልቦ ናይ ንግዲ ኣገባብ ንሕጂ እኳ ብስእነት ክሳቐ ዝጸንሐ ህዝቢ ዕዳጋ ምርካቡ ጽቡቕ እንተመሰለ፣ ጽባሕ ግን ኣብ ዘይተደላዪ ምስሕሓባት ከእቱ ከምዝኽእል ዝስሓት ኣይኮነን። ምኽንያቱ ኣብ 1998 ዝተባርዐ ኲናት ኢትዮ-ኤርትራ፡ ቀንድን መሰረታውን መንቀሊኡ ቁጣባዊ እዩ ነይሩ። ስለዚ እዚ ዝካየድ ዘሎ ናይ ንግዲ ምምልላስ ህዝብታት ኢትዮጵያን ኤርትራን ካብ ዳግማይ ምውጣጥ ክድሕን፣ ናይ ክልተ ልኡላውነተን ዝሓለዋ ሃገራት ናይ ንግዲ ቅጥዒ ኣብ ምትሕዙ ግዴኹም ንኸተበርክቱ ምሕጽንታና ነማሓላልፍ።

ሞራላውን ሰብኣውን ግዴታ

ብዛዕባቲ ንኤርትራ ኣብ ሓደጋ ኣእትዩ ዘሎን ገናውን ኣቕጣጫኡ ዘይተፈልጠ ጉዕዞ ዝኸይድ ዘሎ ውልቀ ምልኪ፣ ድምጺ ህዝቢ ዝሰምዕ ከምዘይኮነ ስለእንፈልጥ፡ ኣብ ምርብራብ ኣለና። ኣብ ኤርትራ ኩለንተናዊ ለውጢ ዘረጋግጽ ድማ ዋንኡ ዝኾነ ባዕሉ ህዝቢ ኤርትራ እዃ ይኹን እምበር፡ ከምቲ ንህዝቢ ኢትዮጵያ ጽቡቕ እተመነኹምሉ፡ ንህዝቢ ኤርትራ እውን እሱራቱ ክፍትሑ፡ ምስተቓወምቱ ዝወዳደር፡ ሕገ-መንግስቲ ዘለዎ፡ ብግዝኣተ-ሕጊ ዝምእዘዝን ስርዓት ንኽህልዎ ክትጽዕሩን ክትሰርሑን ሞራላውን ሰብኣውን ሓላፍነት ከምዘለኩም ከነዘኻኽረኩም ንፈቱ።

ኣብ መደምደምታ፡ ህዝቢ ኤርትራ ሎሚ ዘይተጸበዮ ረኽቡ ኣዴታት ምስ ቈልዑተንን መንእሰያትን ዝስደዱላ ሃገር ኮይናቶ ኣላ፡ ነቲ ኣብ ሃገርኩም ምስኣተወ ብህዝቢ ዝግበረሉ ዘሎ ሓገዝን ምትሕብባርን እንዳኣመስገና፡ እቲ ምትሕብባር ልዕሊ እቶም ናይ ከባቢ ዓድታት ህዝቢ ክኸውን ስለዝኽእል ግን፣ ብመንግስቲ ደረጃ ክረኤን ናይ ጽባሕ ኣፍራይን ዝተማህረን ጎሬበት ክህሉ ኣገዳሲ ስለዝኮነን፡ ናይ ትምህርትን ጥዕናን ኣገልግሎትን ናይ ምስራሕ ዕድላትን ንኸይንፈጎም፡ ጸጥታዊ ድሕነቶም ክሕሎን ብትሕትና ነገንዝብ።

ሕውነትን ሰናይ ጉርብትናን ይዓንብብ!

ሰላምን ራህዋን ንህዝብታት ኢትዮ-ኤርትራ

ኤርትራውያን ሰላማዊ ሰልፈኛታት

ፍራንክፎርት - ጀርመን

       31.10.2018

ከም ኣካል ናይቲ ኣብ መንጎ ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ)ን ሃገራዊ ድሕነት ኤርትራ-ሕድሪ (ሃድኤ-ሕድሪ)ን ዝካየድ ዘሎ መስርሕ ሓድነት ብ21 ጥቅምቲ 2018 ናይ ክልቲኡ ወገናት መሪሕነታት ዞባታት፣ ንኡሳን ዞባታትን ጨናፍርን ናይ ሓባር ኣኼባ ተኻይዱ። ናይዚ ኣኼባ ቀንዲ ዕላማ መስርሕ ሓድነት ኣብ ላዕለዎት መሪሕነታት ጥራይ ተንጠልጢሉ ዝተርፍ ዘይኮነ፣ ናብ መሰረታት እውን ክወርድ ስለ ዝግበኦ ናይ ክልቲኡ መሰረታት ምልላይን ኣብ ቀጻሊ ሓቢሮም ዝሰርሕሉ ኩነታት ንምጥጣሕን እዩ።

ኣብዚ ናይ ምልላይን ኣብ መጻኢ ሓቢርካ ናይ ምምስጓም ኣንፈት ምንጻርን መድረኽ፣ በታ ካብ ክልቲኡ ውድባት ዝተመዘዘት ሽዱሽተ ዝኣባላታ ናይ ዘተ (ኣወሃሃዲት) ሽማግለ፣ እቲ መስርሕ ሓድነት ዝጀመረሉ ኣጋጣሚ፣ ዘለዎ ደረጃን ኣብ ቅድሚኡ ዘለዉ ዕማማትን ብዝምልከት ሰፊሕ መብርሂ ተዋሂቡ።

ኣብዚ ኣኼባ፣ ካብ ዝተፈላለያ ሃገራት ኤውሮጳ፣ እስራኤል፣ ኣወስትራልያ፣ ኣሜሪካን ካናዳን፣ ሱዳንን ኢትዮጵያን ዝተሳተፉ ዝርከብዎም ናይ ክልቲኡ ውድባት ኣካላት ተሳቲፎም። እዞም ናይ ክልቲኡ ውድባት ኣካላት ተሳተፍቲ ኣኼባ፣ በታ ናይ ሓባር ተዛታይት (ኣወሃሃዲት) ኣካል ዝቐረበሎም መብርሂ ብጽሞና ድሕሪ ምስማዕ፣ ነቲ ክሳብ ሕጂ ተበጺሑ ዘሎ ስምምዕን ንመጻኢ ክንጸር ዝገበኦ መስርሕ ሓድነትን ብዝምልከት ዝተፈላለዩ ሕቶታት ኣቕሪቦም ብኣባላት ናይታ ኣወሃሃዲት ኣካል ግቡእ መልሲ ተዋሂብዎም። ድሕሪ እዚ ተሳተፍቲ ኣብ ዝሃብዎ ርኢቶ፣ ሎሚ ኣብዚ ሃገርናን ህዝብናን ብሰንኪ ዘይቅርዑይ ኣካይዳ ጉጅለ ህግደፍ ኣብ ኣዝዩ ኣጸጋምን ኣስጋእን ኩነታት ዘለዉሉ ኣገዳስነት ሓድነት ሓይልታት ለውጢ ልዕሊ ኩሉ ዝስራዕ ምዃኑ ኣነጺሮም። ተታሒዙ ዘሎ መስርሕ ሓድነት ክልተ ውድባትና፣ ካብ ሕሉፍ ናይ ተኣኪብካ ብዘይመሰረታዊ ምኽንያት ምብታን ተመኩሮ ተማሂሩ ንድሕሪት ክምለስ ብዘይክእለሉ ኣገባብ ክተሓዝ ከም ዝግበኦን ነዚ ንምዕዋት ግቡኦም ንምፍጻም ድሉዋት ምዃኖምን ብምጥቃስ፣ ዕዙዝ ድልውነቶምን ለበዋኦምን ኣቕሪቦም።

ምስዚ ብዝተተሓሓዘ ናይ ቅድሚ ሕጂ ምፍንጫላት ኣብ ናይ ፖለቲካዊ ርኢቶ ፍልልይ ዘይኮነ፣ ኣብ መን መረሐን ካለኦት ዘይመሰረታዊ ምኽንያታትን ዘተኮረ ምንባሩ ጠቒሶም፣ ድሕሪ ሕጂ “መን ይመርሕ?” ዝብል ሕቶ “ብቕዓትን ክእለትን ዘለዎ” ብዝብል ክተሓዝ ከም ዝግበኦ ብንጹር ኣቐሚጦም። ብዘይካዚ መስርሕ ሓድነት ውድባት ብውሱናት መራሕቲ ወይ ተዛተይቲ ጥራይ ዝዕመም ከም ዘይኮነ ብምርዳእ፣ መሰረታት ክልቲኡ ውድባት ተዓጢቖም ክሰርሕሉ ድሉዋት ምህላዎም ኣነጺሮም። ተሳተፍቲ ኣኼባ ስምረት ክልተ ውድባት በይኑ ኣብ ኤርትራ ለውጢ ንምምጻእ እኹል ከምዘይኮነ ብምርዳእ፣ ካለኦት ኤርትራዊ ውድባትን ሰልፍታትን እውን ምእንቲ ሓድነት ክጽዕቱ እሞ እቲ መስርሕ ምሉእ ምእንቲ ክኸውን መጸዋዕታ ኣቕሪቦም።

እዚ ከምዚሉ እንከሎ ናይ ክልቲኡ ውድባት ኣካላት ብኣባልነት ዝዋስኡለን ኣሰናዳኢት ሽማግለ ጉባአን ሓጻይት ኣካልን እውን መስርሕ ምልላየን ወዲአን ስረሐን ጀሚረን ኣለዋ።

ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ

ጉዳይና ጉዳይ ኤርትራ ብሓፈሻ ካብ ግዜ ቃልስና ምእንቲ ናጽነት፣ ብፍላይ ከኣ ድሕሪ ናጽነት፣ ብኽመቲ ክኾኖ ዝግበኦ ደረጅ’ኳ እንተዘይኮነ፣ ካብ ቆላሕታ ሕብረተሰብ ዓለም ወጻኢ ኣይጸንሐን። እቲ ቀንዲ ትብዓት፣ ጽንዓትን ዘይተጸዓድነት ህዝብና’ኳ እንተኾነ፡ ኤርትራና ልኡላዊ ክብራ ንክትሕዝ ግደ ሓብረተሰብ ዓለም ኣይነበሮን ማለት ድማ ኣይኮነን። ብፍላይ ከኣ ከም መስርሕ ረፈረንደምን ውእግ ኤርትራን ኢትዮጵያን ዝኣመሰሉ ተርእዮታት ሕብረተሰብ ዓለም ናብ ጉዳይና ከድህብ ካብ ዘደረኽዎ ተረኽቦታት ነይሮም። ደሓር ከኣ ዘይልሙድ ግፍዓዊ ኣካይዳ ህግደፍን ወጽኢት ናይዚ ግፍዒ ዝኾኑ ስደትን ኣብ መስርሕ ስደት ከጋጥሙ ዝጸንሑ ከም ኣስካሕካሒ ተረኽቦ ላምፓዱዛ ዝኣመሰሉ ክስተታትን ሕብረተሰብ ዓለም ናባና ከቕልብ ደረኽቲ ተረኽቦታት ኮይኖም ጸኒሖም።

እዞም ተረኽቦታት ኣብ ጉዳይ ኤርትራ ዝሰሓብዎ ቆላሕታ ሕብረተሰብ ዓለም ቀሊል’ኳ እንተዘይኮነ፣ ክንድቲ ክብደቱ ኣብ ልዕሊ ጉጅለ ህግደፍ ተጽዕኖ ኣሕይልካ ለውጢ ኣብ ምምጻእ ግና ካብቲ ዝተጸበናዮ ንታሕቲ ኮይኑ እዩ ጸኒሑ። ከምኡ ንክኸውን ድኽመት ናይቶም ብቐዳምነት ዝምልከተና ሰብ ጉዳይ ኤርትራውያን ብጽሒት ከም ዝነበሮ ከኣ ዝሕባእ ኣይኮነን። ጉጅለ ህግደፍ ብሕብረተሰብ ዓለም ኣሰካፊ ኩነታት ኤርትራ ክንገሮ እንከሎ ንሓንሳብ ካብ ኤርትራ ዝኸፈአ ኩነታት ምስ ዘለወን ሃገራት እንዳወዳደረ፣ ጸገም ከም ዘየለ ክገልጽ እንከሎ፣ ንሓንሳብ ከኣ ጸገም ከምዘሎ ይእመን እሞ ከምኡ ንክኸውን ዘገደደ ዝብሎ ምስምሳት ብምቕራብ ክሃድም ጸኒሑ እዩ። ካብቲ ቀንዲ ክሃድመሉ ዝጸንሐ ብዙሕ ምስምሳት ከኣ “ምስ ኢትዮጵያ ኣብ ውግእ እንዲና ዘለና” ዝብል ንነዊሕ ግዜ ዝተበለጸሉ ምስምስ ነይሩ።

ገለ ነቲ ጉጅለ ብዓሚቑ ዘይተረድእዎ ወገናት፣ ነዚ መመሳመሲ ምኽንያታት ናይ ምቕባል ምልክት ከርእዩ እንከለዉ፣ ዝበዝሑ ወገናት ግና ካብ ቅድም እቲ ምኽንያት “ዕባራ ምኽንያት” ምንባሩ ኣይሰሓትዎን። እንተ ንሕና እቲ ምኽንያት ጉጅለ ህግደፍ መጻንሒ ክጥቀመሉ ዝመሃዞ እምበር ናይ ብሓቁ ከምዘይነበረ ብግቡእ ንርዳእ ነይርና ኢና። ጉዳይ ኤርትራን ኢትዮጵያን ጌና ከምዚ ሎሚ ሒዝዎ ዘሎ ደረጃ ከይሓዘ፣ ኣብ ኩሉ ኩርነዓት ዓለም “ደጊም ይኣክል ዝሕመረቱ” ዝካየድ ዝነበረ ቀጻሊ ተቓውሞታት ከኣ መርኣያ ካብ ቅድም ምርዳእና እዩ። እንተኾነ ነዚ ሓቀኛ ተረድኦና፡ ተረድኦ ሕብረተሰብ ዓለም ክንገብሮ ኣይበቓዕናን።

ጉጅለ ህግደፍ ከምዚ ሕጂ ንርደኦ ዘለና፣ ፈትዩ ዘይኮነ ሳዕቤኑ ብዘይምርዳእን እስትራተጅያዊ ኣቀማምጣ ሃገርና ዘብሃጎም ሃብታማት ብዝወሃቦ ግነዖት ኣፉ ማይ መሊእዎ/ሃሪፉዩ፣ ዘይብርሁን ህዝቢ ኤርትራ ዘይፈልጦን ዘይተሳተፈሉን ስምምዓት ፈሪሙ ዶብ ኤርትራን ትግራይን ምስተኸፍተ እነሆ ብብዙሕ መልክዑ ዕርቃኑ ወጺኡ ምስ ህዝቢ ኤርትራ ይፋታሕ ኣሎ። ኣብዚ ዝሓለፈ 27 ዓመታት ንጸገማት ዝያዳ መጢጡ፣ ንኤርትራውያን ኣብ ኩሉ መዳያት ሃገሮም ናይ ምልማዕ ኣእዳዎም ኣሲሩ ንኤርትራ ጀሆ ሒዝዋ ብምጽንሑ ኣብ ኩሉ መዳያት ቁጠባን ትሕተ ቅርጻን ባዶ ምዃና ተራእዩ። ዋላ’ኳ በቲ ምስ ኢትዮጵያ ዝጸንሖ ኩነታት ከመኻኒ እንተፈተነ ካልእስ ይትረፍ እቶም ንኤርትራን ኢትዮጵያን ርእዮም ሚዛኖም ዝህቡ ዘለዉ ክዕሸዉ ዝጸንሑ ኤርትራውያን ተቐባልነት ኣይረኸበን። “እቲ ኣይውግእ ኣይሰላም ደኣ ንክልቴን ሃገራትዶ ኣይኮነን ዝምልከት?” ዝብሉ ዘለዉ ከኣ ብዙሓት እዩ።

ኣቶ ኢሳይያስ ኣፈወርቂ ዝመርሕዎ ህግደፍ፣ ድሕሪ ኩነታት ኤርትራን ኢትዮጵያን ዋንኡ ብዘይርደኣካ ኣገባብ ምቕያሩ፣ ምኽንያት ስኢኑ የዕለብጥ ከምዘሎ ንሕና ኮነ ሕብረተሰብ ዓለም ንዕዘቦ ኣለና። ንሕናስ ካብ ቀደምና ኰነታት ኤርትራን ኢትዮጵያን ምስተቐየረ፣ ጉጅለ ህግደፍ ሓንቢሱ ክወጾ ናብ ዘይክእል ቀላይ ከም ዝኣቱ ዝተጸበናዮ እዩ። ከም ትጽቢትና ከኣ ኮይኑ። ወያ ብፍርቂ ልባ’ውን እንተኾነ ክሳብ ጉዳይ ኤርትራን ኢትዮጵያን መልክዑ ዝቕይር ዕድል ሂባ ከተወድኦ ትጽበ ዝነበረት ሕብረተሰብ ዓለም ከኣ “እሞኸደኣ ሕጂኸ እንታይ እዩ ጉድካ?” ኢላ ክትውጥሮ ጀሚራ ኣላ። ድሕሪዚ ኩነታት፣ ናይ ኣሜሪካ ወጻኢ ጉዳያት፣ ትካላት ሰብኣዊ መሰልን ስደተኛታትን ዓልም ከምኡ እውን ዝተፈላለያ ሃገራትን ማሕበራትን ኤውሮጵ፣ ነቲ ምስ ኢትዮጵያ ተፈጢሩ ዘሎ ኩነታት ብኣውንታ ርእየን፣ ንኤርትራ ዝምልከት ግና “እዚ ተበጺሑ ዘሎ መንቀሊ ዝኸውን እምበር ብመንጽር’ቲ ኣዝዩ ሳዕሪሩ ዘሎ ኤርትራዊ ዘቤታዊ ገስረጥ ኣመራርሕኡ ዝተርፈካ ኣሎ ዘይኮነ ስድሪ’ውን ኣይሰጐምካን” ዝመንፈሱ ስምዕታታት የቕርባሉ ኣለዋ።

ህግደፍ እቲ ኣብ ህዝቢ ኤርትራ ዝለመዶ ምትዕሽሻው፣ ሎሚ ኣብ ቅድሚ ሕብረተሰብ ዓለም ክሰርሓሉ ከምዘይከኣለ ምስ ተረድአ እነሆ ናይ ምጽቃጥ ሜላ መሪጹ። ግና ክሳብ መዓስ ተለጒሙ ክነብር። ብኣንጻሩ ካብቲ ኣዝዩ ዝኣረገ ሽጣርኡ ስለ ዘይወጸ፣ ነቲ “እንታይ ዳእሉ ጉዱ ስቕ ስቕ እምበር ኮይኑ” ዝብል ዘሎ ካብ ምዕዝምዛም ሓሊፉ ናብ ኣፍካ መሊእካ ምዝራብ ማዕቢሉ ዘሎ ስምዒት ህዝቢ ኤርትራ ኣቕጣጫ ንምቕያር ምስ ገለ “ዓገብ” ዝበላ ሃገራት ትርጉም ዘየብሉ ኣእማን ክድርቢ ጀሚሩ ኣሎ። ናይ 27 ጥቅምቲ 2018 ጋዜጣዊ መግለጺኡ ኣንጻር መንግስቲ ጀርመን ከኣ ናይዚ ኣብነት እዩ። እቲ ጋዜጣዊ መግለጺ፣ ብኹሉ መልክዑ ገላቢጥካ እንተረኣኻዮ ትርጉሙ ንጹር ናይ ዓቕሊ ጽበትን ኣብ ጉዳይካ እትብሉ ምስኣንን ምልክት እዩ። መልእኽቱ ድማ ኣብ ልዕሊ ህዝቢ ኤርትራ ድላይና እንተገበርና እንታይ ገደሰኩም ዝመንፈሱ፣ ንህዝቢ ማዕጾ ዓጺኻ ናይ ምድሃኽ ሕልሙ ዘይተጸንቀቐ ምዃኑ ዘርኢ እዩ። ስለዚ ንሕና ኤርትራውያን ናይ ለውጢ ሓይሊ ነዚ ካብ ሕብረተሰብ ዓለም ዝቀላቐል ዘሎ ዓው ኢልካ ምዝራብ ከም ሓደ መንጠሪ ወሲድና ጉዳይና ባዕልና እሞ ድማ ብሓባር ክንሕዝ ዝያዳ ቅድም ግዜኡ እዩ።

ኣቶ መድሃኔ ህብትዚ ሓላፊ ቤት ጽሕፈት ጉዳይ መንእሰያት ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ)፣ ብ20 ጥቅምቲ 2018 ኣብ መድረኽ ፓልቶክ መንእሰይ ሰዲህኤ “ንሓርነታ ዋጋ ዝኸፈልናላ፣ ንልኡላውነታ ዘድመጽናላ ሀገር፣ ሎሚ’ውን ንሓልዋ” ኣብ ትሕቲ ዝብል ሰፊሕ ዛዕባ መብርሂ ሂቡ። ኣቶ መድሃኔ ኣብ መብርሂኡ፣ ነቲ ኣብ ኤርትራ ዝተጠልመ ናይ 1997 ሕገ-መንግስቲ፣ ኣብ ሕጋውነትን ሓደገኛነትን ናይቶም ጉጅለ ህግደፍ ብዘይ ኣፍልጦ ህዝብና ዝፍርሞም ዘሎ ዝተፈላለዩ ዝይብሩሃት ውዕላት፣ ዘይትካላውያንን ልሙሳትን ኣካላት መንግስቲ ኤርትራን ዓብላልነት ውልቀ መላኽን፣ ጐራሕ ሰላሕታዊ ኣካይዳ ጉጅለ ህግደፍ ኣብ ስልጣን ምቕጻል ድዩ ኪንኡ ዘመዓዱ? ወዘተ ኣብ ዝብሉ ዛዕባታት መግለጺ ሂቡ።

ኣብቲ ድሕሪ መብርሂኡ ዝተኻየደ ምይይጥ፣ ሎሚ ህግደፍ ምስ ዝተፈላለዩ ወገናት ዝፍርሞም ዘሎ ስምምዓት፣ ሕጋውያን ድዮም ኣይሕጋውያንን? ኣብ ዝብል ሰፊሕ ምይይጥ ዝተኻየደሉ ኮይኑ ሳዕቤናቶም ድሕሪ ውድቀት እቲ ጉጅለ ሓደገኛ ምዃኑ ተንጸባሪቑ። ኣብዚ እዋንዚ ኣብ ኤርትራ እቶም ንሓደ መንግስቲ ዘቑሙ ኣካላት፣ ሓጋጊ፣ ፈጻምን ፈራድን ኣካላት ኣለዉ ምባሎም ከም ዘጸግምን ኣለዉ እንተተባህሉ እውን ኣዝዮም ሃሲሶም ብውልቀምልክነት ከም ዝተዋሕጡ ጐሊሑ ዝወጸሉ ኩነታት ከም ዘሎ ኣብቲ ምይይጥ ተጠቒሱ።

ኣካይዳ ኣቶ ኢሳይያስን ጉጅልኡን ኣብ ስልጣን ንምቕጻል ጥራይ ድዩ? ወይስ ኪንኡ ዝምጠጠጥ ንልኡላውነት ኤርትራ ኣብ ሓደጋ ዘውድቕ’ዩ? ዝብል ጉዳይ እውን ሰፊሕ ግዜ ዝወሰደ መመያየጢ ዛዕባ ነይሩ። ኣብዚ ምይይጥ ቀንዲ ሕልሚ ኣቶ ኢሳያስ ኣብ ስልጣን ምቕጻል እዩ ዝብል ሓደ ርኢቶ ኮይኑ፣ የለን ኣካይዳ ኣቶ ኢሳይያስ ዝተሓላለኸን ካብ ነዊሕ ግዜ ጀሚሩ ክወርድ ክድይብ ዝጸንሐ፣ ምስዚ ሕጂ ዝረአ ዘሎ ኣዝዩ ዘይግሉጽን ንግደ ህዝቢ ዝጐስን ኣካይዳ፣ ኪኖ ኣብ ስልጣን ናይ ምቕጻል ህርፋን ህልውና ሃገር ኣብ ሓደጋ ዘእቱን ስግኣት የሕድር ከም ዘሎ ዝብል በቲ ካልእ ወገን ምዉቕ ክትዕ ተኻይድሉ። እቲ መስርሕ ኣዝዩ ጥቡቕ ምክትታል ከም ዘድልዮ ከኣ ናይ ሓባር ሓሳብ ነይሩ።

ኣብ መወዳእታ ተሳተፍቲ ዝተረዳድእሉ ኣገዳስን እዋናውን ጉዳይ፣ ሎሚ ብፍላይ ብሰንኪ ዲክታቶር ኢሳይያስ፣ ብሓፈሻ ከኣ ብሰንኪ ጉጅለኡ ኣብ ሃገርና ኣጋጢሙ ዘሎ ኩነታት ሓደገኛ ምልክት ከም ዘርኢ፣ እቲ መሰረታዊ መፍትሒ ከኣ ዕድመ ህግደፍ ኣብ ስልጣን ካብዚ ንላዕሊ ከይሳዕረረ፣ ምሕጻሩ መተካእታ ከም ዘይብሉ ብምጥቃስ ንሓቢርካ ምቅላሱ መጸዋዕታኦም ኣቕሪቦም።