ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ 

 “ኣብ ሓራ ደሞክራስያዊት ኤርትራ፡ ምንጪ ስልጣን ዝቐውም መንግስቲ፡ ህዝቢ ምዃኑ ይኣምን። ኣብ ቅድሚ ህዝቢ ተሓታቲ ዝዀነ፡ ኣብዝሓ ሰልፍታትን ሰላማዊ ውድድርን ዘፍቅድ፣ ንመሰረታዊ ሰብኣውን ዲሞክራስያውን መሰላት ዜጋታት ዘኽብርን ዝጣበቕን፤ ስርዓተ-መንግስቲ ብምርጫ ህዝቢ ክውሰን ከም ዘለዎ ይኣምን።” (ካብ ፖለቲካዊ መደብ ዕዮ ሰዲህኤ ዝተወስደ)

ኣብ ከምዚ እነካይዶ ዘለና ናይ መሰረታዊ ለውጢ ቃልሲ፡ እቲ ቀንዲ ዋና ቃልሲ ህዝቢ ምዃኑ እንገልጸሉ ምኽንያታት ብዙሕ ኮይኑ፡ እቲ ዝያዳ ዝውጻዕን በቲ ለውጢ ዝጥቀምን ንሱ ኣብ ልዕሊ ምዃኑ ናይቲ መዐወቲ ናውቲ ወናኒ’ውን ንሱ እቲ ውጹዕ ህዝቢ ስለ ዝኾነ እዩ ኢልካ ምጥቕላል ይከኣል። ካብዚ ብምንቃል ኢና ከኣ ኩልና ውድባት፡ ሰልፍታት፡ ማሕበራትን ብኻልእ መልክዕ ዝተሰለፍና ኤርትራዊ ናይ ቃልሲ ባእታታትን ወርትግ ውክልናናን ተሓላቕነትናን ናይ ህዝቢ ምዃኑ እነነጽርን እነቃልሕን።

ኣብ ከምዚ ኩነታት ብዛዕባ ሓደ ጉዳይ ግና ድማ ብዝተፈላለዩ መልከዓት ዝካየድ ንቕሎን ዝቃላሕ ጭረሖን ኩሉ ቅኑዕ ዘይክኸውን ይኽእል። ኣብ ከምዚ ኩነታት ናይ ህዝቢ ዝመስል ግና ድማ ናይ ህዝቢ ዘይኮነ ወፍርታት ከጋጥም ስለ ዝኽእል ህዝቢ ነቲ ምስ መሰረታዊ ድሌቱ ዘሳንን ዘየሳንን ኣተኲሩ ናይ ምልላይ ንካልእ ኣሕሊፉ ዘይህቦ ሓላፍነቱ እዩ። ኣተኲርካ ምርኣይ ጥራይ ዘይኮነ ነየናይ “ቅኑዕ” ነየናይከ “ግጉይ” ትብል ናይ ምውሳን ሓላፍነትን እውን ኣለዎ። ህዝቢ ኤርትራ ዝደልዮን ብቓልሱ ከረጋግጾ ዝጽዕተሉን እንታይ እዩ ዝብል፡ ናብ ሰፊሕ ዝርዝር ከም ዝወስደና ፍሉጥ እዩ። ብውሕዱ ግና ሓድነቱን ሓድነት ሃገሩን ዘውሕሰሉ፡ ኣብ ጉዳዩ ኣብ ዝበረኸ ናይ ምውሳን ደረጃ ዝቕመጠሉ፡ ኩሉ መሰላቱ ዝረጋገጸሉን ካብ ድኽነትን ድሕረትን ዝወጸሉን ኩነታት ምርግጋጽ ከም ዝድግፍ ኣፍካ መሊእካ ምዝራብ ይከኣል።

ህዝቢ ኤርትራ ብሰንኪ መቑሓዊ ኣመሓዳድራ ጉጅለ ህግደፍ ብዛዕባዞም ዝተጠቕሱ ጉዳያት ኣፍ ኣውጺኡ ክዛራብ ኣብ ዘይክእለሉ ዓባሲ ኩነታት ከምዘሎ ፍሉጥ እዩ። እንተኾነ ካብ መቑሕ እቲ ጉጀል ዝወጸሉ ኩነታት ርሑቕ ከምዘይከውን ዘመላኽቱ ምዕባለታት ከኣ ኣለዉ። ናይዚ ቀረባ ግዜ ተረኽቦ ኣኽርያ ምስቲ ቅድሚኡ ዝነበረ ትንዕምነዓት ደሚርካ ብኣብነት ዝጥቀስ እዩ። ካብዚ ሓሊፉ ብዛዕባ’ቲ “ምእንታኻ’የ” ዝብሎ ካብኡ ርሒቑ ዝካየድ ዘሎ ናይ ለውጢ ውዳበታት እውን ወረን ሓበሬታን የብሉን ማለት ስለ ዘይኮነ፡ ብዛዕብኡ ከሎ ጋና ንጹር ሓሳብ ክህልዎ ይግባእ። ምኽንያቱ ጽባሕ ካብዚ ንጹር ሓሳብ ዝነቅል ተግባር እዩ ዝድህሰስ ውጽኢት ዝርከብ። ህዝቢ ኤርትራ ናብዚ ክበቅዕ ክዕቅቦም ካብ ዝግበኦ ጸጋታት ቀንዲ እቲ ብዝተፈላለዩ፡ ኣስማት ዝቐያይሩ ወገናት፡ ብውሽጥን ብወጻእን ዝህደድ ዘሎ ሓድነቱ እዩ። ሓድነቱ ንዝህድዱ ኣተሓሳስባታት፡ ሎሚ ብሓሳብ ጽባሕ ድማ ብተግባር “ኣይደልዮምን” ክብሎም ናይ ግድን እዩ። ምኽንያቱ ውጽዓ ኣብ ሓድነቱ ዘየደልደለ ህዝቢ እዩ ዝሰፍር። ምድልዳል ሓድነትን ምዕዋት ኣንጻር ወጽዓን  ፈላሊኻ ከምዘይረኣዩ ኣብ ቃልሲ ህዝቢ ኤርትራ ዝተረጋገጸ ተመኩሮ’ውን ስለ ዝኾነ።

እቶም በጃ ህዝቢ ኢና እንብል፡ ግና ድማ ብኣካል ካብቲ ህዝቢ ርሒቕና ንነብር ዘለና ናይ ለውጢ ሓይልታት እውን ህዝብና ቀንዲ ዋሕስ ቃልስና ምዃኑ ኣብ ምርግጋጽ ክንሕግዞ’በር ክንትከኦ ኣይኮነን ዓላማና። ነዚ ክንበቅዕ ከኣ እንምረሓሉ ናይ ቃልሲ ጭረሖ ንህልዊ ኩነታት ህዝብናን ሃገርናን ብግቡእ ዘንጸባርቕ እምበር ንናይ ውሱን ውዳበ ስምዒት ሒዙ ዝዕንድር ክኸውን የብሉን። እዚ ክበሃል እንከሎ ግና እቲ ሓቀኛ ህዝቢ ዝውከል ርኢቶን ኣተሓሳስባን ጽባሕ ኣብ ቅድሚ ህዝቢ ኤርትራ እምበር፡ ሎሚ ምሉእ ብምሉእ ክጻፈፍ ዝኽእል ከምዘይኮነ ብምዝንጋዕ ኣይኮነን። ከምዚ ስለ ዝኾነ ኢና ከኣ ጽባሕ ብናይ ህዝቢ ቅዋማዊ ውሳነ ናይ መወዳእታ መልክዑ ብዝሕዝ ፍልልይ ሎሚ ኣይንረሓሓቕ እንብል።

ፍልልይ ምስ ህዝቢ ኮነ ኣብ ሕድሕድ ውድባትን ሰልፍታትን ናብ ጽልኢ፡ ባእስን ተረሓሒቕካ ምንባር ዝመርሕ ክኸውን ከምዘይግበኦ ብሓሳብ ደረጃ ኩልና ንሰማመዓሉ ኢና። ብተግባር ግና ኣይከምቲ ብሓሳብ እንረዳድኦን። ገለ ወገናት ናይ ሓሳብ ፍልልይ ካብ ሰባት ስለ ዘይፍለ ዳርጋ ተፈጥሮኣዊ ገይሮም ይወስድዎ እዮም። እዚ ፍልልያት ኣብ ሕድሕዱ ተፈሓፊሑ ዝወልዶ ናይ ሓባር ሓሳብ ከኣ እቲ ምሩጽ ዘሳኒ ሓሳብ ምዃኑ ፍሉጥ እዩ። ብመንጽር እዚ ኣብዚ እዋንዚ ብዛዕባ ኣተሓሕዛ ጉዳይ ሃይማኖት፡ ዝርጋሐ ምሕደራ፡ ግደ ቋንቋታትን ባህልታትን ,,, ወዘተ ዓብዪ ናይ ሓባር ጸረ ህዝቢ ጸላኢ ኣቐሚጥና ምስሕሓብ መግለጺ ዘይምክእኣልና ተዘይኮይኑ ካልእ ትርጉም የብሉን። ምክእኣል ከኣ  ሓቢርካ ናይ ምንባር ወርቃዊ  ሜላ እዩ። እዚ ክከኣኣል ዝግበኦ ሓሳባት ተፈራሪሑ ድዩ ተነዓዒቑ ከካብቲ ዘለዎ ሳናዱቕ ወጺኡ ኣብ ናይ ሓባር መድረኽ ተራኺቡ ተፈሓፊሑ ማእከላይ ሃናጺ ሓሳብ እንተዘይወሊዱ ከኣ ትርጉም ኣይህልዎን እዩ።

ስለዚ “ዋና ናይቲ ቃልሲ፡ ወትሩ ህዝቢ እዩ፡ ለውጢ ከኣ ብህዝቢ ንህዝቢ እዩ” ክንብል እንከለና፡ መሲልካ ንምቕራብን ንመሕብእን ዘይኮነ እንግዘኣሉ መትከል ክኸውን ይግበኦ። ህዝቢ ኤርትራ’ውን ካብ ናይ ክሳብ ሕጂ ተመኩሮኡ ተማሂሩ፡ በታ ዘላቶ ውስንቲ ዕድል እውን እንተኾነ፡ ክሳብ ጽባሕ ሓሳቡ ብሰላማዊ ሰልፍን መሰል ናይ ኣደባባይ መድረኽን ዝገልጸሎ ዕድል ዝፈጥር መን እንታይ ይብል ኣሎ ምክትታሉ ክገብር ይግበኦ።

ርሑስ ክልቲኡ ናይ ልደት ኣጋጣምታትን ሓድሽ ዓመት 2018ን

Africa, Eritrea, Horn of Africa, United States

ትማሊ፡ ሎምን ጽባሕን ሓደ ካብቲ ሓደ ክፈላለ ዘይክእል ሰንሰለታዊ ምትእስሳር ኣለወን። ትማሊ ናይ ነባራት ነይራ፡ ሎሚ ናይ ነባራትን ናይ መንእሰያትን ናይ ሓባር መዋስኢትን መራኸቢትን መድረኽ እያ። ጽባሕ ድማ ናይ መንእሰያት እያ። እዚ ናይ ወለዶታት ኣተሓሳስባታትን ምትኽኻእን ከምኡ ኢሉ ይቕጽል። ኣብ ትማሊ፡ ሎምን ጽባሕን ዝስለፍ ወለዶ ከከምቲ ዝነበረሉ ምዕባለታት  ንዘጋጥሞ ብደሆታት ከመሓድርን ክብድህን ትውልዳዊ ሓላፍነት ይስከም። ከም ኤርትራውያን ኣብ ተመኩሮ ቃልስና እንተመጻእና ኣብ 60ታት፡ 70ታትን 80ያታትን ዝነበረ መንእሰይ ይገጥሞ ዝነበረ ብደሆታትን ኣመኻኽታኡን ካብ ናይዚ እዋ’ዚ መንእሰይ ብደሆታት ይፍለ። እቲ ቀደም ናይ ደብዳበን ኣጋር ልኡኽን ግዜ ነይሩ፡ ሎሚ ድማ ናይ በብዓይነቱ ቅልጡፍ ማሕበራዊ ሚድያታት መዋእል እዩ። ናይቲ መጻኢ መንእሰይ ብደሆታት እንታይ ከም ዝኸውን ከኣ እቲ ሽዑ ዝመጽእ ምዕብልና ዝውስኖ እዩ ዝኸውን።  ናይ መጻኢ መድረኽ መሪሕ ቀላሲ መንእሰይ ከኣ በቲ ዝሓለፈ ይኹን በቲ ዝመጽእ ምዕባለታትን ጽልዋን ከየመኽንየ ነቲ ኣብ ግዜኡ ዝረአ ብደሆታት ናይ ምብዳህ ከቢድ ሓላፍነት ኣለዎ።

ሎሚ ኣብ መድረኽ ቃልሲ ዘሎ ሓይሊ፡ ብዛዕባቲ ናይ ትማሊ ፍጻመታት ክመዝዝንን ብዛዕባ ናይ ጽባሕ ክውጥንን ባህርያዊ ኣካይዳ እዩ። ኣብ መንጎ ናይ ትማሊ፡ ናይ ሎምን ናይ ጽባሕን ምዕብልናታት ዘይጓዳእ ምፍሕፋሕ ክህልው ቅቡል እዩ። ኣብ ሎሚ ኮይንካ ነቲ ብኣካል ዘይነበርካሉ ናይ ትማሊ ተመኩሮ ምንቃፍ ልሙድ እዩ። እቲ ነቐፈታ ንቡር ዝኸውን፡  ነቲ ሎሚ ብኻልእ ዝተተከኣ ናይ ትማሊ ምዕባለ ዘንጸላልዎ ዝነበረ ምዕብልናታት ኣብ ግምት ምእታዉ ናይ ግድን እዩ። ኣብ ከምዚ ኩነታትዚ ዝግበር ገምጋምን ነቐፈታን ሃሳዪ ከም ዘይከውን ከኣ ፍሉጥ እዩ። ምኽንያቱ ርትዓውን ምኽኑይን ስለ ዝኾነ። ጽባሕ ካብ ሎሚ ዝሓሸ ከም ዝኸውን ምግማት፡ መጻኢ ብሩህ ምዕባለ ኣብ ግምት ምእታው ስለ ዝኾነ ዝተባባዕ እምበር ዝጽላእ ኣይኮነን።

ኣብ ተመኩሮና ክንዕዘብ እንከለና፡ ነቲ ኣብ ምጅማር ብረታዊ ቃልስና ኮነ፡ ኣብቲ ናይ መጀመርያ ምዕራፍ ጉዕዘኡ ዝነበረ ኩነታት ኣብዚ ሎሚ ኮይንካ ምንቃፍ ዝተለምደ እዩ። ናይቶም ሽዑ  ነዚ ጌና ቀጻሊ ዘሎ ቃልሲ መንገዲ ዘትሓዙልና ሓርበኛታት ምንቃፍ’ውን ልሙድ እዩ። ካብ ምንቃፍ ሓሊፉ ኩነኔ ክኸውን እንከሎ ግና ኣቐንዛዊ እዩ። እቲ ነቐፈታ ገሊኡ ርትዓዊ እዩ። ገሊኡ ግና ነቲ ከቢብዎም ዝነበረ ኩነታት ኣብ ግምት ዘየእትውን ዘይሓላፍነታውን እዩ። እቲ ቃልሲ ካብ ምዕራፍ ናብ ምዕራፍ ክሰጋገር እንከሎ ኣብዚ ሎሚ ዘለናዮ ምዕብልና ኮይንካ ኢንታ ከተውጸኣሉ ይከኣል እዩ። ናይዚ ቀረባ እዋን ምቅርራባት፡ ምሕዝነት፡ ኪዳንን ባይቶን እውን በዚ ክሓልፉ ባህርያዊ እዩ። ኣብዚ ነቲ ዝሓለፈ ምንቃፍ ብዙሕ ኣይመጐደአን። ሕሉፍ ሓሊፉ ነቲ ናይ ትማሊ እሞ ንናይ ሎሚ መሰረት ዘንበረ ተመኩሮ ጸንቂቕካ ምዅናን ግና ቅቡል ኣይኮነን። ዝሓለፉ ምዕራፋት ቃልስና እንተገደደ ዝንቀፍ እምበር ዝኹነን ትሕዝቶ የብሎምን።

ኣብዚ ሓደ ክሕለፍ ዘይግበኦ ጉዳይ ኣሎ። መጻኢ ብሩህ ዝኸውን ንናይ ትማሊ ተመኩሮ ብምኹናንን ብምንቃፍን ጥራይ ኣይኮነን። ኣብ ክንድኡ እቲ ምኹናንኳ ብዝኾነ መለክዒ ተቐባልነት ዘየብሉ እንድዩ፡ ክትነቅፍ እንከለኻ’ውን ዝሓሸ መተካእታ ሒዝካ ክኸውን ይግበኦ። ብኽምዚ እንተዘይተታሒዙ ግና ሎሚ ብጽባሕ ምትካእ ከቢድዩ ዝኸውን። ደሓር ከኣ ንናይ ሎሚ ድኽመትካ ብናይቶም ናይ ትማሊ ተዋሳእቲ ድኽመት ከተማኻኒ ምፍታን ፈጺሙ ቅቡል ኣይኮነን። ንኣብነት ጉጅለ ህግደፍ ሓያሎ ጉዳያት ዘይምዕራዩ ክንቀፍ እንከሎ፡ ካብ ድኽመቱ ንምህዳም  “ካብ ገዛእቲ ስርዓታት ዝተወርሰ ሕማቕ ባህሊ ዓንቂፉና” ንዝብል ሓረግ ከም መኸወሊ  ይጥቀም። ብኸምዚ ኣገባብ ህድማ ክሳብ መዓስ ምዃኑ ዝፍለጥ ኣይኮነን። እቲ ዝሓለፈ ኣብ ናይ ሎሚ ኣውንታዊ ይኹን ኣሉታዊ ጽልዋ የብሉን ማለት ኣይኮነን። ግና ንሓዋሩ ኣይኮነን።

ሕጂ’ውን ኣብ ደንበ ተቓውሞና ክንመጽእ እንከለና፡ ብዝሓለፈ ድኽመታት፡ ምሕዝነት ሃገራዊ ሓይልታት ኤርትራ፡ ኤርትራዊ ደሞክራስያዊ ኪዳን ድሒሩ ድማ ኤርትራዊ ሃገራዊ ባይቶ ንደሞክራስያዊ ለውጢ፡ ከም መሕብኢ ምጥቃም ዝተለምደ ኮይኑ ኣሎ። ናይዞም ንቕሎታት ተመኩሮ ነናቱ መምሃሪ ዝኸውን ምልክት ገዲፉ ሓሊፉ እዩ። ሕጂ ዝጽበየና ዘሎ ናይዞም ንቕሎታት ድኽመት  ምኩምሳዕ ዘይኮነ፡ ካብቲ ተመኩሮ ተማሂርካ ካልእ ካብ ደውታ ዘውጽእ ዝሃብተመ መተካእታ ምርካብ እዩ። ዓቕሚ ተቓውሞና ውሱን ምዃኑ ዘሻቕል እዩ። እቲ ኣዝዩ ዘሻቕል ከኣ ነቲ ዝርካቡ ዓቕምና ኣብ ክንዲ ኣንጻር ናይ ሓባር ጸላኢና ጉጅለ ህግደፍ፡ ኣብ ትርጉም ዘየብሉ ናይ ሕድሕድ ምትህልላኽ ነባኽኖ ምህላውና እዩ። “ልብን ሳዕርን እንዳሓደረ ይበቁል” ዝብል ኣዘራርባ ንኣገዳስነት ካብ ተመኩሮኻ ምምሃር ዘመልክት እዩ። ልብና ግና ኣብ ክንዲ እንዳሓደረ ዝበቁል እንዳሓደረ ክጭክን ኢና ንዕዘብ ዘለና። ግን ስለምንታይ። “ክትከይድ እንከለኻ ዝዓንቀፈካ እምኒ ክትምለስ እንከለኻ እንተደጊሙካ እቲ እምኒ ንስኻ ኢኻ” ዝበሃል ብሂል እውን፡ ንኣብ ሎሚ ኮይንካ ኣብ ናይ ትማሊ ዓለም ምንባር ግጉይ ኣተሓሕዛ ዘመልክት እዩ። ስለዚ ሎሚ በቲ ትማሊ ዝመጻእናዮ ዘየዕወተና  መንገዲ ናብ ጽባሕ ክንጐዓዝ ኣይግበኣናን። ብመንጽር እዚ ትማሊ፡ ሎምን ጽባሕን ኣብ ሕድሕድ ዝመላልኡ እምበር ዝተፋነኑ ክኾኑ ኣይግበኦምን።