http://ascenteq.com/project/epdp

ጥቅምቲ 23-25, 2014

መን ኢና?

ንሕና ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ፡  ኣብ ዝተፈላለየ ውደባታት ክንጐዓዝ ዝጸናሕና፣ ደምን ሞትን ዘሰነዮ ታሪኽ ውግእ ሓድሕድ ክንሰግር ዝበቓዕና፡ ደቂ ሃገር ኢና። ሰልፍና፡ ውጽኢት ወይ ፍርያት ዘተን ዕርቅን ኰይኑ፡ ንቕድሚት ዝጥመተ ውላድ ሓድነታዊ ጻዕሪ እዩ። ንኤርትራዊ ብዝሑነት እንግንዘብ፡ ንሓደነት ህዝብን ልዑላዊ መሬትን ኤርትራ ድማ እነኣምን ንነብስና፡ ከም  ሓደ ኣካል ናይ ደምበ ተቓውሞ እንቖጽር ሰልፊ ኢና።

ኣብ ኤርትራ ንባህግታት ህዝብና ዝጠለመ፡ ምልካዊ ስርዓት ይገዝእ ምህላው፡ ናይ ቅዋማዊ ስርዓት፡ ናይ ጥዑይ ምሕደራን፡ ግዝኣተ_ሕግን  ብኩራት ከም ዘሎን እንፈልጥ፣ ምህላው ዘይጥዑይ ምሕደራን ዓመጻዊ ሲስተምን ድማ ኣደ ድኽነትን ብርሰትን ምዃኑ እንግንዘብ፡  ሰልፊ ኢና። ብሓጺሩ ኤርትራና፡ መላእ ህዝባ ዝሳቐየላ፡ መንእሰያታ ዝባረሩላ፡ ሰብኣዊ መሰላታ ዝገሃሰላ  መካነ-መቓብር ኮይና፡ ልዑላውነታ ኰነ ናጻ መንነታ ናብ ሓደጋ ክወድቕ ኣብ ዝኽእለሉ ኩነት እትርከብ ናብ ፍሽለት ሃገር አተምርሕ ዘላ  ምዃና ዘስተውዓልና  ሃገራውያን ኢና። ኣወንታዊ ለውጢ ዝሕላገቱ ቃልሲ ኣብ ምክያድ እንርከብ  ተቓልስቲ ኣብ ልዕሊ ምዃንና፡ ንኩሉ'ቲ ንኤርትራን ህዝባን ሰላም ቅሳነትን ዕቤትን ከምጽእ፡ ኣብ ኣህጉር ድማ ልዑላዊ ክቡር ቦታኡ ከትሕዝ ዘኽእል  ቅድመ ኩነታት ንምፍጣር ክኽፈል ዘለዎ፡ መስዋእቲ ክንከፍል ዝተቐረብና ሰልፊ ኢና።

 በቲ ካልእ ሸነኹ፡ ኣብ ቃልሲ ሓርነት ንሕና ከም ስልፊ ንበይና ጥራይ  ከምዘየሎናን፡ ኣብ'ዚ ዕማማዚ  ብደምበ ተቕውሞ ወይ ደምበ ደለይቲ ፍትሒ ዝፍለጡ መሻርኽቲ ከም ዘለውና ንፈልጥ። ይኹን'ምበር እዚ ንሕና እውን ኣካሉ ዝኾና ደምበ'ዚ ንባዕሉ ኣብ ዝተፈላለየ ዘይስኒታዊ፡ ኩነታት ኣትዩ፡ ፋሕ ብዝበለ መንገዲ ድምጺ ናይ መላእ ህዝቢ ኤርትራ ክኸውን ከም  ዘይበቕዐ እንርዳእ ሰልፊ ኢና።  እቲ ናይ ህልዊ ኩነታት ኤርትራ  ማእከላዊ  ጐንጺ ኣብ መንጎ፡ ውሑድ ግን ብወተሃደራዊ ስርርዕ፡ ብገንዘባዊ ዓቕሚ፡ ብጸጥታን ስለያን ኣዝዩ ዝተወደበ ሓደ ምልካዊ ስርዓት ብሓደ ሸነኽ፣ በቲ ካልእ ድማ ዝሰፍሐ፡ ግንከ  ዘይተጠርነፈ፡ ኣብ ሕድሕዱ ምትእምማን ዘይብሉ፡  ብስሙር ድምጺ ክሰርሕ ዘይከኣለ ደምበ ተቓውሞ ምዃኑ እንግንዘብ ሰልፊ ኢና።

ካብዚ ተረድኦ'ዚ ብምብጋስ ዘተን ልዝብን  ከም ቀንዲ መሳርሒ ብምጥቃም፡ ኣብ ደምበ ተቓውሞ ዘሎ ፍልልያት፡ ዘይምርድዳኣት፡ ጸለመታትን ዓንቃፊ ስጉምትታትን ብምልጋስ ብዝተጸንዐ መንገዲ  ኣብ ዕቱብ ስራሕ ክንኣቱ ብቐጻሊ ክንቃለስ እንመርጽን ዝጸናሕናን ኢና።

የግዳስ እቲ መሪር ሓቂ፡ እዚ  ውጥን ሓባርዊ ዕዮ'ዚ ክዕወት ኣይከኣለን። ጸዓታት እውን ንከንቱ ክባኽን ጸኒሑ እንተተባህለ ካብ ሓቂ ዝረሓቕ ኣይኰነን። ዝተደጋገመ ፈተነታት ክዕወት ካብ ዘይከኣለ እዚ ሕጂ ሒዝናዮ ዘሎና " ናይ ኤርትራውያን ንምጥጣዕ ዘተ" ተብግሶ ክዕወት ድዩ? እንታይ እዩ እቲ ጸገም? እንታይ እዩ"ከ እቲ ፍታሕ?  ዝብል ሕቶታት ከልዕል ግድነት እዩ። ነዚ ድማ ብኣትኩሮን ዕቱብነትን ክንጥምቶ፡ ንድሕሪት ዘይብል ስጉምታት ኣብ ምውሳድ ከብጽሓና ዝኽእል ኩሉ ሓቆፍ መጽናዕትታት ከነካይድ የድልየና።  እዚ መጋባእያ'ዚ፡ ንባዕሉ ሓደ ካብ'ቲ ኣብ ዝተፈላለየ ቦታታት ዝተወስደ፡ ወይ መቐጽልታኡ፡ ቈጺሩ፡ ኣብ ሓድሽ መድረኽ ናይ ልዝብን ዕርቕን ከአትወና ድማ ንምነ።

ብወገንና እምበኣር ነቲ “ዝሰመረ ናይ ሓባር ቅልጽም”ብምፍጣር ኣብ ውራይ ምውዳቕ ስርዓት ህ.ግ.ደ.ፍ ዘቕንዐ ናይ ተቓውሞ ምንቅስቓስ  ብኸመይ ይደልድል? ደንበ ተቓውሞ፡ ንድሕነት ሃገርን፡ንቕሳነት ህዝብን ብዝተሓተ ፕሮግራም'ውን ተጠርኒፉ ብሓባር ናይ ምስራሕ  ዘጋጥሙ ዘለው ዓበይቲ ፈተነታት፤ ሓዲሽን ተበላሓቲን ፖለቲካዊ ባህሊ ኣብ ኣፈታትሓ ፍልልያት ብኸመይ የተኣታቱ... " ዝብል ጥሙረ ሓሳብ ንምምላስ፡ መጀመርያ እንታይ እዩ'ቲ ጸገም፡ ምልላይ ከድልየና እዩ። ነዚ  ብዝምልከት ድማ ብርእይቶና ነዚ ዝስዕብ ነጥብታት ከነዋጽእ ንኽእል፤

1.    ንጹር ሓባራዊ ተረድኦ ብዛዕባ ሃለዋት ደምበ ተቓውሞ ዘይምህላው

መጀመርያ ኩልና ኣብ ደምበ ተቓውሞ ዘሎና፡ ሓይልታት፡ ኣብ ኤርትራ ኣብዝሓ ሰልፋዊ ስርዓት ክፍጠር እንብህግ፡ ብዛዕባ ሓድነታዊ መስርሕ ክንዛረብ ከሎና፡ ንዕኡ ዘንጸባርቕ ክትዓት ኢና ከነካይድ ዝግበኣና። ግን ኣብ ተመክሮ ብዛዕባ ሓደ ፓርታዊ ስርዓት ምዕዋት ብዘስምዕ መንገዲ ኢና እንጐዓዝ። ማለት ክንዮ ምውዳቕ ምልካዊ ስርዓት ዘማዕዱ ፍልልያት ከም ዘሎና ክንኣምን የድለየና። እዚ ድማ ንባህሪ ናይ'ቲ ስኒታዊ ጉዕዞ ይውስኖ። ሃይማኖት ተንከፍ ብሄር ተንከፍ፡ ወይ ድማ ሕብረ-ብሄራዊ ተንከፍ፡ መትከላት ዝሓቖፍና ኢና። ስለዚ ባህሪ ናይቲ ዘተን ልዝብን ማዕረ'ቲ ኣረዳድኣታት ክኸይድ የድልዮ። ዝመሳሰል ውድባት ወይ ፓርትታት ክሳብ ዝለዐለ ደረጃ ሓድነት ክጐዓዝ። ዘይመሳሰል እምነታት ዘለዎ ድማ ብንጹርን ግሁድን መንገዲ ኣብቲ ንኹሉ ከርብሕ ይኽእል'ዩ ዝብሎ ስምምዓት ክኣቱ  የድሊ።   ዝተፈላለየ መትከላዊ ወይ ፍልስፍናዊ እምንቶታት ድማ ምቅርራቡ እንተተኻእለ ጽቡቕ እንተዘይከይኑ፡ ብሰላማዊን ፍትሓውን መንገዲ ልዑልነት ግዝኣተ ሕጊ ኣረጋጊጽካ፡  ሓቢርካ ምንባርን ንሓባራዊ ረብሓ ምስራሕን ይከኣል እዩ።

2.   ድኽመት ውድባትን፡ ናይ ኣወዳድባና  ሃለዋት በቲ ልክዕ ኣገላልጻኡ ዘይምቕማጥን ኣብኡ ንጹርነት ዘይምህላውን

ኣብ ደምበ ተቓውሞ አሎ ዝበሃል ኣወዳድባታት ብመትከላቱ ኰነ መልክዑ ወይ ጠባያት ኣሰራርሓኡ ዝተፈላለየ ምዃኑ ምግንዛብን ምንጻርን የድሊ። ኣብ ተግባር ክእቶ እንከሎ ድማ፡ ናይ'ዚ ንጹርነት'ዚ ቅደም ተኸተል ዝሰርዐ ክኸውን ይግባእ። እቲ ኣብ ደምበ ተቓውሞ ዘሎ ውደባታት እምበኣር፤

·         ሃገር ሓቆፍ  ውደባ ዘለዎ፤

·         ብሄራዊ ጠቀስ ውደባ ዘለዎ፤ ብባህሪኡ መጀመርያ ዘገድሶ ረብሓ ናይ ፍሉይ ክፋል ናይ ሕብረተሰብ ኤርትራ እዩ።ብወድዕነት ናይ መላእ ሕብረተስብ ኤርትራ ረብሓ ቀዳምነት ኣየቐምጥን።

·         ሃይሞኖታዊ ጠቀስ ውደባ ዘለዎ፤ እዚ አውን ቀዳምነታቱ ናይ ፍሉይ ሃይማኖታዊ ክፋል ህዝቢ ኤርትራ ረብሓታት ዘገድሶ እዩ። ኣብ ብዙሕነታ ዘለለየት ሓንቲ ሃገር ዘይኰነስ ኣብ ካዕባውነት ህዝባ ዝምርኰስ ፖሊሲታት የንጸባርቕ።

·         ኣብ ውልቀሰብ ዝተማእከለ ውደባ ዘለዎ፤ እቲ ውልቀሰብ ብዝደልዮ መንገዲ ዝኸይድ፡ እቲ ውልቀሰብ እንተሎ ዝህሉ፡ እንተ ዘየሎ ግን ቀጻልነቱ ኣብ ምልክት ሕቶ ዝኣቱ ውደባ ኣሎና

·         ኣብ ሳይበር ስፐይስ ዝተዘርግሐ፤ ብኣካል ብዙሕ ዘይትረኽቦ  ወይ ኣብ ሓደ ውሱን ቦታ ጥራሕ ዝርአ፡ ግን ክውላዕን ክጠፍእን እትርእዮ ወደባ ዘለዎ እዩ።

እዚ ውደባታት'ዚ ብመሰረቱ ክንጸር ቀጺሉ ድማ ኣበይ ይራኸብ ኣበይ'ከ ይፈላለ? ብሓባር ከስርሕዎ ዝኽእሉ እንታይ እዮም? ዝፈላይዎ'ኸ ይፈትሖም'ዶ የወንዝፎም? ንዝብሉ ሕቶታት ዝተቓልዐ እዩ።  ስለ'ዚ "ኣበይ ጠጠው ከም እትብል ከፈልጥሲ፡ ኣበይ ኮፍ ኢልካ ከምዘለኻ ንገረኒ" እንድዩ፡ መን፡ መንዩ  ምፍላጥን፡ ብመሰረት እዚ ኣፍልጦ'ዚ  ዘተን ልዝብን ምክያድን የድሊ።  ከምዚ ምስ ዘይግበር ግን እቲ ጉዳይ ካብ ምትሕውዋስን ምትሕልላኽን ንላዕሊ፡ ንኹሉ አሲሩ ብምሓዝ ንቕድሚት ክስጉም  ኣይክእልን ወይ ከጸግሞ እዩ።

3.   ሓባራዊ ናይ ቃልሲ ኣገባብ ተረድኦ ዘይምህላው

ብርእይቶና  ምድግጋም ከም ዘየድልዮ፡ ብመትከላዊ እምንቶ ኰነ ብተግባራዊ ጠለባት ናይ'ዚ መድረኽ፡ ንሕጂ  ኰነ ንመጻኢ መዋእል ሓራ ኤርትራ፡ ናብ ናይ ሰላምን ዕቤትን ጐደና ዘሰጋግር፡ ድቂ ሓደጋን ዓመጽን ዘበርዕን ኣገባብ ቃልሲ ዲሞክራስያዊ ዘይጐነጻዊ ህዝባዊ ናዕቢ እዩ ዝብል እምነት ኣሎና። በቲ ካልእ ሸነኽ ድማ ነዚ ስርዓት'ዚ ብብረትን ዕጥቃዊ ቃልስን እዩ ከወድቕ ዘለዎ ዝብል ርእይቶ ኣሎ። ብዕጥቂ ዝሰዓረ ሰላም ከንግስ ድዩ? ዝብል ሕቶ ንጐድኒ ገዲፍና ኣብ ተግባርውነቱ እነተረአና፡ እቲ ዕጥቃዊ ጐነጻዊ እምነት ዘለዎ ሸነኻት ነቲ ኣምር ከም ናይ ሰላማዊ ዘይጎነጻዊ ኣገባብ ቃልሲ ደኣዩ ዝጥቀመሉ ዘሎ እምበር ካብኡ ሓሊፉ ዝኸዶ ጉዕዞ ከም ዘይብሉ ኢና እንግዘብ። ስለ'ዚ ኣብ ጣውላ ወይ ኣብ መርበብ ሓበሬታታት፡ ናይ መከራኸሪ ናይ ዘይስኒት ባእታ ካብ ምዃን ሓሊፉ፡ ንሰላምን ዲሞክራስን ባይታ ብዘንጸፍ መንገዲ ዝተጓዕዞ የብሉን። ከም'ዚ እንከሎ ግን እዚ ኣረዳድኣታት'ዚ ነቲ ናይ ሓባር ስራሕ ዝምልከት ዝተሓተ ነጥቢ ክዕንቅፎ ይግባአዶ ዝብል ኣልዒልካ ክዝረበሉን ክጽናዕን የድሊ። ህልዊ  መድረኽ  ንዝጠልቦ  ኣገባብ ስራሕ ብዘይዕንቅፍ ክስራዕ ድማ ክጸዓረሉ የድሊ። ኣብ'ዚ እውን እቲ እምነታት ይዘረበሉ፡ ሓቅታት ይውጻእ ይነጸር። እቶም ዘይጐነጻዊ ዝብሉ ኮነ እቶም ጐነጻዊ ዝብሉ ኣካላት ቅድም ቅዳድም ንነብሶም ኣብ ሓባራዊ ዕዮ ክጸምዱ፡ ደሓር ድማ ምስቲ ካልእ ሸነኻት ዘራኽቦም ሓባራዊ መድረኻዊ ዕዮ እንተሎ ከናድዩን ክሰርሕሉን ይግባእ። ኣውራ ዘሻቅል ግን፡ ዘይንጹርነት ምህላው ጥራይ ዘይኰነስ፡ ንኹሉ ክሰላሰል ዝከኣል ሓባራዊ ዕማማት ንጐድኒ ገዲፍካ፡ ንጉዳያት ዘይትርጉሙ ብምሃብ ኣብ ምፍሕፋሕን  ቢዛንጣዊ ክትዓት ኣብ ምእታውን ኰይኑ ካብ ረብሓታቱ ክሳራታቱ ዝይዳ ዝመዘነ ናይ ዕንክሊል ሃለዋት እዩ ዘስዕብ።

4.   ተራን ክብደትን ውድባት ከምዝን ዝኽእል መዕቀኒታት ዘይምህላው " ኩለን ውድባት ሓደ ኢየን..ኩለን ፍሹላት እየን"

ኩለን ውድባት ሓደ እየን ምባል ዓማሚ መግለጺ እዩ። ኣዕሚምካ፡ ምንጻግ ወይ ኣዕሚምካ ምቕባል፡ ድማ ንዕቤት ሓይልታትካ፡ ኣይሕግዝን። ንቅኑዕ ቅኑዕ፡ ንግጉይ ግጉይ ካብ ምባልን መአረምታታት ካብ ምስንዛርን ዝገትእ ባህሊ እዩ።

ኩልና ሓደ ዲና? ሓደ ዓይነት ኣሰራርሓን ውድባዊ ባህልን ኣሎና ድዩ? መን እንታይ ፍሉይነት ኣለዎ? ኣብ ኣየናይ መዳይ'ከ የገልግል? ብምጽናዕ፡ ካብ ኩሉ ከም ዓቕሙን ክእለቱን ንምኽሳብ ምውጋን የድልየና። ኣብዚ መዳይ'ዚ ተራ ፈሊጣውያን ወይ ምሁራት ኣካላት፡ ባህላዊ ለውጢ ኣብ ምርግጋጽ  ብኩራት ኣሎ። ዝርጋሐ ተሳትፎ ምሁራት ኤርትራውያን፡ እነተረአና። ብዙሓት ህዝባዊ ምሁራዊ ሓላፍነቶም  ዘንጊዖም ንምልክን ምልካዊ ስርዓት ኤርትራን  ዝድግፉ፣ እንታይ ገደሰና ብምባል ዘጽቀጡ፣  ውሑዳት ከኣ ኣካል ደልይቲ ፍትሒ ኰይኖም ዝቃለሱ ዘለዉ እዮም። ኣብዚ  ክስመረሉ ዘለዎ ናይ ምሁር ኣካል ህዝባዊ ሓላፍነት፡ ንሓቂ ምምጓትን ኣብ ጐድኒ ሓቅን ፍትሕን ጠጠው ምባልን ምዃኑ እዩ። ንሓደ ነገር ንፈልጦ ኢና ክንብል ክንዕቅኖ ክንክእል ኣሎና። መዐቀኒታት ምግባር ድማ ብፍላይ ንምሁራት ከቢድ ኣይኰነን። ብሓጺሩ፤

·         ምሉእ ቅርጻ ኣሎዎ'ዶ? መሪሕነታቱ ከመይ ይመርጽ፡ ስፍሓት መሰረታቱ ከመይ እዩ? መሰላት ኣባላቱ እንታይ ይመስል፡ እዉጅ ፕሮግራምን፡ ቅሉዕ ቅርጻ ስርዒታትን ኣለውዎ'ዶ?

·         ስፍሓት ቅሉዕ ስርርዓቱ ክሳብ ክንደይ ዝድህሰስ ዝርጋሐ ኣለዎ?

·         ዲፕሎማስያዊ ዝምድናታቱ፡ ኰነ  ህዝባዊ ውድባዊ ንጥፈታቱ ከመይ ይመስል። ዝዕቀን ንጥፈታት ኣለዎ'ዶ?

·         ዜናዊ ንጥፈታቱ ከመይ እዩ? መጽሔታቱ፡ ናይ ቲቪን ረድዮን ኣገልግሎታቱ፡ ናይ ዲጂታል ዓለም ሃለዋቱ፡

·         ኣብ ማሕበራዊ ኣገልግሎታት ኣብ ጉዳይ ስደተኛታት፡ ኣብ ትምህርቲ ኣበርክቶኡ ከመይ እዩ? 

·         ቀጻልነቱ ዘተኣማምን ድዩ? ድሕሪ መራሕቱ ክጸንሕ ይኽእልዶ?

·         ፊናንሳዊ ዓቅምታቱን ምንጭታቱን ከመይ እዩ?

·         ድልየትን ዓቕምታትን ዝወነነ ድዩ... ወዘተ ኣብ ዝብሉ መጽናዕታት ክካየድን ብኡ መሰረት መዐቀኒታት ክግበርን የድሊ።

እዚ  ክምዕብል ዝኽእል መዐቀኒታት ምስ ዝግበር፡   ኣብ ሓባራዊ ዕዮ ናይ ነፍሲ ወከፍ ሸነኽ  ኣበርክቶ ኰነ ውክልና ክንጸር፣ ኣብ ተሳትፎ ተወጺዕና፣ ተገዲዕና ወይ ተዋሲንና ኣብ ዝበሃለሉ መድረኽ ንኸይእቶ ምሓገዘ።

በቲ ክሳብ ሕጂ ክርአ ዝጸንሐ ግን፡ ኩሉ ዝተሓዋወሰ እዩ። ኣብ መሪሕነታዊ ትካላት ምቛም ብማዕረ ተባሂሉ ውክልናታት ይወሃብ፡ ኣብ ዕለታዊ ስራሕ ብማዕረ ዝሰርሑ ሃቡና ከበሃል ከሎ  ድማ ተወከልቲ ባእታታት ኣይርከቡን። ስለዚ ሓደ ሰብ ጥራይ ካሳብ ሰለስተ ወይ ካብ ሰለስተ ንላዕሊ ሓላፍነት ይሕዝ። በዚ ድማ እብ ስራሕ ክውዕል ተባሂሉ ዝተሓንጸጸ፡ ንቑጽ ቀለም ኣብ ወረቐት ከይኑ ይተርፍ። ኣብ ኣበርክቶ ክመጽእ እንከሎ ድማ ማዕረ ውክልና ክበሃል ጸኒሑ ድሓር ገንዘባዊ ወይ ጉልበታዊ ኣበርክቶ ይድለ ኣሎ ክበሃል እንከሎ ንሕና ዓቕሚ የብልናን ብማለት እታ ንእሽቶ ውድብ ኢና ትብል ግንዛቤ ሽዑ ትገሃድ።

ሓቀኛ ስራሕ ንኽዕመም በቲ ዝተኻእለ ፍትሓውን ሓቀኛን ናይ መዐቀኒታት ተረድኦ ክሰርጽን  ክትግበርን ይግባእ። እዚ ስለ ዘየሎ ግን፡ እቲ ሓፋሽ ህዝቢ ግዳይ ናይ በላ-ቤለው፡ ክኸውን፡ ኣብ ዘየድሊ ክርክር ክእቶ፡ ወይ'ውን ብዘይ ወድዓዊ ስያሜታት፡ ምኩሓት፣ ንሕና ኢና ጥራሕ በሃልቲ፣ ከምኡ'ውን ናይ ሶፋ ውድባት ወዘተ ብዝብል ክንግዛእን ካብቲ ዓቢ ስእሊ ከነንሻትትን ይከኣል እዩ።

5.   ኣብ መንጎ ፖሊቲካዊ ውደባን ሲቪላዊ ውደባን ንጹርነት ናይ ኣረዳድኣን ስራሕን ዘይምህላው

ብመሰረት ስፍሓት ናይ'ቲ ኣርእስቲ ኣብ ዝርዝር ምእታው እኳ እንተዘይተደልየ፡ ብሓፈሻኡ ኣብ ኣረዳድኣ ኰነ ኣብ ዕማማት ናይ'ዚ ክልተ ሸነኻት ናይ ደሞክራስያዊ ለውጢ ኣካላት ምትሕውዋስ ከም ዘሎ ግሁድ እዩ። ርግጽ፡ ኣብ ኤርትራዊ ሃለዋትና ንባዕሉ እቲ ናይ ሲቪላዊ  ምንቅስቓሳት ዕዮ መሰረታዊ ዕዮኡ፡ ፖሊቲካውን ሰብኣውን መሰላት  ዜጋታት ዘውሓሰ ዲሞክራስያዊ ለውጢ ንምርግጋጽን፡ ዲሞክራስያዊ ስርዓት ንምትካልን ንምስሳኑን፡ ሓለዋ ምዃን፡ ሰላምን ጥዑይ ውድድርን ክህሉ ማእከላዊ ዓራቂ ተራ ዝጻወትን እዩ። ብሓጺሩ  ንባዕሉ ባህጊ ፖሊቲካዊ ስልጣን  ዘይብሉ ክነሱ ኣብ ፖሊቲካዊ ስልጣን ብልሽውና ከይተኣታቶ ዝቆጻጸር ኣካል እዩ። በዚ ክርአ ከሎ ፖሊቲካዊ ባህሪ የብሉን ማለት ኣይኰነን። ገለ ሲቪላዊ ማሕበራት ድማ ብልክዕ ንዕማማቶም ሰሪዖም፡ ዓቢ ኣበርክቶ ሰሪሖም እዮም። ብሳላኦም እውን፡ ዓቢ መኽሰባት ተረጋጊጹን፡ ክርድኡ ዝግበኦም ኣካላት ህዝብና ተሓጊዞምን  እሱራት ተፈቲሖምን፡ ኣቓልቦ ማሕበረሰብ ዓለም ስሒቦምን እዮም። የግዳስ ዓቢ ክፋል ናይ ሲቪላዊ ማሕበራት፡ ስሞም እንተዘይኰይኑ ኣብ ተዋስኦ ናይ ፖሊቲካዊ ውድባት ተጸሚዶም፡ ጸኒሖም እዮም። ኣብ ገለ መድረኻት እውን፡ ብዝተሓዋሰ መልክዑ፡ ሲቪላዊ ስሞም ከይሓኸኹ፡ ወይ ናብ ፖሊቲካዊ ውድብ ከም ዝነጠሩ ከይአወጁ፡ ኣብ ናይ ውድባት ፖሊቲካዊ ስልጣን ዝደየቡ/ ዝሓዀሩ ኣለዉ። እተን ውድባት ድማ፡ ከም ፖሊቲካዊ ደገፍ፡ ከም ተሓባበርቲ ናይ ዕላማታቶም ወይ ድማ፡ ኣንጻርቲ ካልእ ውድባ ኣብ ዝገብርዎ መኸተ ንምውፋሮም ኣብ ዙርያኦም ክጸንሑን ዝተፈላለየ ስልጣን ክዕድልዎምን ጸኒሖም እዮም። ከም መሳርሒ  ስለ ዝወስድዎም ድማ እቲ ሓቀኛ ስልጣን ከርክብዎም ኣይደልዩን፡ ናጽነቶም ክዕቅቡ እንተ ፈቲኖም ይስገጉ። ወይ ድማ ብዝኸፍአ መልክዑ እቲ ዘይንቡር ዝምድና ናብ ናይ ግርጭታት እቶን ይቕየር።  ከምዚ ዝበለ ኩነታት  መሰረታዊ ጠንቁ፡ ካብ ዘይንጹርነት ዝምድናታት ፖሊቲካዊ ውደባን ሲቪላዊ ውደባን ዝምንጩ ስለ ዝኾነ፡ ነቲ "ናይ ህዝቢ ድሌት" ወይ ብኣንጻሩ "ናይ ስልጣን መሳልል" ብዝብል መሸፈኒታት  ክኒኡ ሰጊርካ ምፍታሽን፡ ካብ ዘይተመጻረየ ዝምድናታት ምርሓቕን የድሊ። ኩሉ ሸነኻት በቲ ተበጊሱሉ ዘሎ ዕላማ እንተተጊሁ ኣብ መንጎ ኩሉ ሸነኻት ድማ ዝተጸንዐ፡ ምትሕስሳብ ዘለዎ ዝምድናታት እንተተፈጢሩ፡ ናብ ሓድሽ ንዝድለ ለውጢ ከቀላጥፍ ዝኽእል መድረኽ  ምስግጋር ይከኣል እዩ።

6.   ኣብ ጉዳይ ህዝባዊ ምንቅስቓሳት  ደለይቲ ለውጢ ሓባራዊ ተረድኦ ዘይምህላውን፡ ኣብ ክንዲ  ኣድማሳዊ ደገፍ ናይ ውድባት ናይ መወዳደሪ  ባይታ ምቝጻሩ

ካብ ንውሕ ዝበለ እዋን ጀሚሩ፡ ሰፊሕ ህዝባዊ ምጥርናፋት፡ ብስም ደለይቲ ፍትሒ፡ ወይ ምንቅስቓስ ንዲሞክራስን ፍትሕን፡ ወዘተ..  ፍሉይ ውድባዊ ወይ ሰልፋዊ ጸጊዕ ዘይብሉ ህዝባዊ ጸረ-ምልካዊ ውደባታት፡ ኣብ ሰሜን ኣመሪካ ኣብ ኤውሮጳን ካልእ ቦታታትን፡ ክቐውምን ክዓኩኽን ተራእዩ እዩ። ብፍላይ ድሕሪ ህልቂት ላምፐዱዛ፡ ናህሪ ወሲኹ፡ ዳርጋ ንመላእ ደላይ ለውጢ ክሓቁፍ ብዝኽእል መንገዲ ዕርድታት ደምበ ህግደፍ ከፍርስ ጀሚሩ እዩ። ኣብ ፖሊቲካዊ ውድባት ይሃሉ ኣብ ሲቪላዊ ማሕበራት፡ ወይስ ብደረጃ ውልቀ ባእታታት ኣባላት ክጽንበርዎ ተራእዮም፡ ኣብ መንጎ ፖሊቲካዊ ውድባት ንዝነበረ፡ ጋግ እውን ከጻብቦ  ተበጊሱ።  ይኹን'ምበር ነዊሕ ከይተጓዕዘ፡ እቲ ኣብ ውሽጢ ውድባት ዘሎ ፍልልያት ኣቡኡ ክንጸባረቕ ተራእዩ።  በብቦታኡ ብዝተፈላለየ ደረጃታት እኳ ይኹን'ምበር ናይ እከለ ውድብ/ሰልፊ ስያሜታት ክወሃቦን፡ ህዝቢ ነኸይስዕቦ ገስጓሳት ክካየድን፡ ኣብ ገለ እዋን ድማ ውድባዊ/ሰልፋዊ ግርጭታት ዝዋስኣሉ ባይታ ክኸውን ተራእዩ። እዚ ተምክሮ'ዚ ብዓቢኡ ኣዳኺምዎ፡ ብዝወሓደ ድማ ነቲ ናህሪ ኣጕዲልዎ።  ዳርጋ ናይ ኩለን ውድባት  መርሖ  ለውጢ ብህዝቢ'ዩ ዝመጽእ ዝብል ኣምር ይርከቦ እዩ። ሰፊሕ ህዝቢ ክለዓዓል ክጅምር እንከሎ ግን ካብቲ ምልዕዓል ፍርሒ ዘሎ ይመስል። ስለዚ  ብደረጃ ውድባት/ሰልፍታት ብዛዕባ ሕኑን ህዝባዊ ምልዕዓላት ዘለወን መርገጻት ንጹርነት ክህልዎ፡ ሓባራዊ ደጋፊ  ኣንፈታት ክህሉ፡ ኣባላተን ድማ ከም ውልቀ ባእታታት ኣትዮም ክዋስኡን፡ ናይ ዘተን ምቅርራብን ባይታ ክገብርዎን ይድሊ።

7.   ብዛዕባ ናጽነት ኤርትራዊ ፖሊቲካዊ ውሳኔ፡ ናይ ሓድሕድ ምጥርጣር ምህላዉ

ኤርትራዊ ሽግራት ኤርትራዊ ፍታሓት ከም ዘድልዮ ንጹር ኰይኑ፡ ብፍላይ ምስ ጐረባብቲ ሃገራት ዝግበር ዝምድናታት፡ ተሃዋስን፡ ንዝዀነ ጥርጠራታት ዝተቓልዐን ብምዃኑ፡ ብዛዕባ ናጽነት ፖሊቲካዊ ውሳኔ ናይ ኤርትራውያን ውድባት ነዚ ጥርጠራታት'ዚ ዝምግብ ክኸውን ኣይግባእን። ካብ'ዚ ዝተበገሰ ብፍላይ ምስ መንግስቲ ኢትዮጵያ፡ ዝህሉ ዝምድናታት፡ ንጹርነቱን ግሉጽነቱን ከጥፍእ ጸኒሑ ኢዩ። ኣብ መንጎ ውድባት ናይ መን ቀረበ ወይ መን ረሓቐ ውድድራት ጥራይ ዘይኰነስ ኣሕሊፍካ ናይ ምውህሃብ ተግባራት ከሰንዮ ጸኒሑ። ብፍላይ ኣብ ተግባራዊ ስራሕ፡  ፈተውትና ወይ ጐረባብትና ኣይደልይዎን ወይ ኣይፈትውዎን፣ እዚ እንተዘይተገይሩ ዝኣክል ምወላ ክረክብ ዝኽእል ምንቅሳቕስ ኣይክህሉን'ዩ ብማለት፡ ውድባት ውሽጣዊ ግርጭታተን ንግዳም ዘሳጥሓሉ፡ ኰነ  ድሌታተን ንምዕዋት ዝጥቀማሉ ናይ ተጽዕኖታት፡ ባይታ ኰይኑ ጸኒሑ። ነዚ ብዝምልከት፡ ምስ ጐረባብቲ ዝህሉ ዝምድና ብዝተጋህደ መልክዑ፡ ናይ ኤርትራዊ ልዑላውነት ዘረጋግጽ  ኢደ ጣልቃነት ዘየፍቅድ፡ መርሖ ምኽታል ናይ ኩለን ናይ ተቓውሞ ውድባት አዉጅ ፖሊሲ ክኸውን ይግባእ።

8.   ናይ ሕጂ ንሕጂ ናይ ጽባሕ ንጽባሕ ብማለት ናይ ጉዳያት ቅደም ተኸተል ክንሰርዕ ዘይምኽኣል

ኣብ ዘተ ኰነ ኣብ ናይ ምቅርራብ ፈተነ፡ መድረኻዊ ተደላይነቱ  ዝሓለወ ጉዳያት ጥራይ ኣይኮነን ዝለዓል።  ገለ ካብ'ቲ ጉዳያት ክሳብ ድሕረ ስርዓት ምልኪ ዝጸንሕን ኣብ ጉዕዞ እናተፈትሐ ዝኸይድን እዩ። ንናይ ሕጂ ስራሕ መሰረታዊ ዕንቅፋት ክሳብ ዘይኮነ ድማ ክውንዘፍ ዘየኽእሎ የለን። ግን እቲ መስርዑ ናይ ድሕሪት ንቕድም ብምምጻእ  ከም መሰረታዊ ስለ ዝቐርብ፡ ካብ'ቲ መትከላዊ ወይ መሰረታዊ ዝበሃል ኣርእስታት ኣውጺኡ ኣብ ናይ ክርክር ታኼላ ይሽምም።

ገለ ካብዚ ነጥብታት'ዚ

·         ጉዳይ ታሪኽ - ቦታ ታሪኽ ሕሉፍ ዩ። ኣብ ታሪኽ ዝተፈላለየ ግንዛበታት ክህሉ ድማ ባህርያዊ እዩ። ግን ንታሪኽ ክትመሃረሉ'ምበር ካብ ቦታኡ ኣልዒልካ ኣብ ህልው ኩነታት ምስ እተቐምጦ ከም መንደቕ ንጉዕዞኻ ክጋርድ     እንተዘይከይኑ፡ ክትቅይሮ  ኣይትኽእልን። ብዛዕባ ታሪኽ ሓምድ ኢድሪስ ዓዋተ ዝተራእየ ተመክሮ ፈንጪሉ'ምበር ኣየስመረን። ክውንዘፍ ዝከኣል ምኻኑ ምርዳእ።

·         ጉዳይ ምምሕዳራዊ ምምቕቓል ኤርትራ፡  ጉዳይ ቅዋም፡ ጉዳይ መሬት ጉዳይ ባንዴራ ወዘተ ናይ ድሕረ ወድቀት ምልካዊ ስርዓት ዕማም'ዩ፡ ኣብ ህልዊ መድረኽ ብእንካን ሃባን  ክስገር ዘለዎ  ምዃኑ ምግንዛብ።

·         ጉዳይ ናይ ብሄራት መሰል ክሳብ ምግንጻል ዝብል ድሕሪ ውድቀት ምልኪን ዲሞክራሲያዊ ምምሕዳር ምትካልን ምዃኑ ምርዳእ።

9.    ሓባራዊ ባህሊ ስነ ምግባር ዘይሰሰነ ምዃኑ

 ዝኾነ ውድብ ይኹን ባእታ ዝዀነ ይኹን፡  ጉዳይ ኣልዒሉ ኣብ ሓቂ ዘይተመርኰሰ፡ ወይ ድማ ዝተሓሳሰቦ ብዘይብሉ መንገዲ ክዋሳእ ዕድል ዝህብ ሃዋህዉ ኣሎ። ሓሓሊፉ እውን፡ ናይ ምንጭታት ገንዘብ ምኽዕባት መደብ ይኸውን ኣሎ። ኣብዚ ክጥቀስ ዝከኣል ነጥብታት

·         ጸለመታት

·         ጥርጠራታትን ዘይምትእምማንን

·         ብፍላጥ ይኹን ብዘይፍላጥ ዘይተጻረየ ሓበሬታት ምዝርጋሕ ዝኣመሰሉ ኣለዉ።

እዚ ብስራሕን ብስነ ምግባራዊ ስምምዓትን ተሰንዩ ከም ባህሊ ክጥረ ዘለዎ ስለ ዝዀነ  ሓያሎ ካብቲ ኣብ ላዕሊ ዝተጠቕሰ ንጥብታት እንተተፈቲሑ እዚ'ውን ኣሰሩ ክኽተል ይኽእል እዩ።

10.  ናይ ዘተን ዕርቅን መኣዲ ተብግሶታት ምጥርናፍ

መኣዲ ዘተ ዕርቅን፡ ንምእንጋድ ተብግሶታት ምውሳድ ሰናይን፡ ዓቢ ትጽቢት ክንበረሉን ዝኽእል እዩ። እዚ እውን ኣብ ክንዲ ናይ ምቅርራብ ናይ ምርሕሓቕ ንከይከውን ምጥንቃቕ የድልዮ። ከምቲ ዝበሃል  እቲ ድፍኢት "ንዝተማህዘ መንኮርኮር ክብ ምምሃዝ" ብምቁጣብ ነቲ ድሮ ዝተማህዘ ምምዕባልዩ ክከውን ዘለዎ፡ በቲ ካልእ ሸነኹ ድማ ኤርትራ ብፍላይ ናይ ዲያስፖራ ኤርትራ፡ ኣውራ ኣብ ሳይበር ስፐይስ ካኣባዊ መልክዕ ዘለዎ ክመስል ናይ ትግርኛ ናይ ዓርብኛ  መርበባት፡ ኣዝዩ ድኹም ብዝኾነ መልክዑ እዩ ዝጐዓዝ ዘሎ። ነዚ ጉዳይ ምልዓሉን ምውህሃዱን ሓደ ካብቲ ቀንዲ ብድሆ እዩ። ስለዚ ከምዚ ዝበለ ናይ ዕርቂ ተበግሶታት በብዘለዎ ክብገስ ባህርያዊ እኳ ኣንተኾነ፡ ክራኸብን ከወሃሃድን መሰረታዊ ቅድመ ኩነት ናይ ዘተን ዕርቅን እዩ። ኣብ ፕረቶርያ፡  ኣብ ኤውሮጳ፡ ኣብ ኣውስትራልያ ዝተጋህደ ተበግሶታት፡ ሓደ ነቲ ካልእ ዝምልእ እምበር፡ ነቲ ካልእ ንኸድክም ዝመጸ ከይኑ ንኸይርአ፡ ዕቱብ ስራሕ የድልዮ።

ካብ'ዚ ጸገማት'ዚ ንምውጻእን ታሪኻዊ  ነባሪ መስመር ደምበ ደለይቲ ለውጢ ብምርግጋጽ ኣብ ልዕሊ ምልኪ ዓወት ንምርግጋጽን እንታይ ክግበር ኣለዎ? 

 ብመሰረት እቲ ናይ'ዚ መጋባኣያ'ዚ ርእሰ ነገር፡ " ሃገራዊ ጸዋዒት ንሓባራዊ ዕዮ፣ ለውጥታትን ብድሆታትን ደምበ ተቓውሞ" እንታይ ክግበር የድሊ ንዝብል ኣብ ላዕሊ ተጠቒሶም  ዘለዉ ጸገማት ንምፍታሕ ብርእይቶና፡  ሓፈሻዊ ሓባሪ ነጥብታት ኣቐሚጥና ኣሎና። ፍሉይ ኣትኩሮ ንምግባር  ብዝጥዕም መንገዲ ንምቕራቦም ድማ ነዘን ዝስዕባ ነጥብታት ንጠቅስ።

I)     ኣብ ውሽጢ ደምበ ተቓውሞ፡ ዝርአ ፍልልያት፡  ውድድራት፡ ብባህሪኦም ኣይዲዮሎጅያዊ ይኹኑ ፖሊቲካዊ፡ ማሕበራዊ፡ ወይስ ታሪኽ ጠቀስ ጉዳያት፡ ኣብ ወግዓዊ ቦታኦም ክዝረበሎም፡ ናይ ምንቃፍ ናጽነቶም ድማ ብግሉጽነት ኣብ ሓቂ ዝተመርኰሰ ጭብጥታት ብዘለዎን ክኸውን፡ ክስርሓሉ፡ ኣብ ዝኽእል ውዕላት ክእቶ።

II)    ኣብ ደምበ ተቓውሞ  ዝተፈላለየ፡ ክሳብ ድሕረ ስርዓተ ኢሳያስ ነናቱ ፓርትታት ሒዙ ክቕጽል ዝኽእል ተረድኦታት፡ ኣተሓሳስባታት  ምህላዉ፡ ከም ወድዓዊ ክውንነት ፖሊቲካ ኤርትራ ብምውሳድ፡ ምቕባሉን፡ ኣብ ክሊ'ዚ ኩነታት ክትሰርሓሉ እትኽእል ሓባራዊ ግንዛቤ ምምዕባልን። ነዚ ኣብ ግምት ብምእታው እቶም ተመሳሳሊ መደባት ዕዮ ዘለዎም፡ ሸነኻት፡ ኣብ ዕቱብ ዘተ ክኣትዉ ዘኽእሎም  ባይታታት ክፍጠረሎም። ከም ናይ መጀመርያ ዕማም መሰረት  ድማ ኣብ ኣረኣእያታት ምቅርራብ ዝተመርኰሰ፡ ግንባራት ወይ ምሕዝነታት  ወይ ምንቅስቓሳት ከም ዝፍጠር ምግባር ምጽዓር።

III)   ኣብ ክሊ'ዚ ኣብ ቁ. II ዝተቕሰ ነጥቢ፡  ደምበ ተቓውሞ ፍልልያቱን ዘዛምዶ ነጥብታትን  ዕማማቱን ብዛዕባ ምርዳእ፡ ዝሓሸ ኩነታት ኣብ ዝፍጠረሉ፡ ኣብ መንጎ'ቲ ዝተፈላለየ ርእይቶታት ዘለዎ ምሕዝነታት ወይ ሸነኻት፡ ብዛዕባ ናይ ዝተሓተ ፕሮግራም መደብ ኣብ ዕቱብን ናይ ሕድሕድ ምክብባር ዘለዎን ሰፊሕ ምርድዳእ ንምብጻሕ መኣዲ ዘተ ምኽፋትን፡ ብኡ መሰረት ተኣማንነት ዘጥረየ፡ ናይ ሕድሕድ ረብሓታት ዝሕሉ፡ ናይ ቀረባን ርሑቕን ዕላማታቱ ዘነጸረ  ዘየጓኒ፡ ሰፊሕ ኤርትራዊ ጽላል ምምስራት።

IV)  ናይ ዘተን ዕርቅን ተበግሶታት፡ ከምዚ ዘለዎ ኣብ ዝተፈላለየን፡ በብዝመስሎን ኣብ ክንዲ ዝቕጽል፡ እዚ ተበጊሱ ዘሎ ዕማማት፡ ብፍላጥ ወይ ብዘይፍላጥ፡ ናብ ዘየድሊ ምስሕሓብ ንኸይኣቱ፣ እቲ ኣብ ውድባት ዝተራእየ መሪር ናይ ምፍንጫል ተመክሮ፡ ኣብ ውሽጡ እውን ንኸይድገም፣ ወይ በዚ ይኹን በቲ ኣብ ትሕቲ ጽልዋ ናይ ፍሉይ ውድብ ወይ ውድባት ኣትዩ ብማለት ብጭብጢ ይኹን ብዘይተጨበጠ ክስታት ንከይምረዝ፡ ናብ ሓባራዊ ሃገራዊ ተበግሶ ክምዕብል ኣብ ልዝብን ዕዉት ተግባራዊ ስራሕን ከም ዝኣቱ ምግባር። ኣብዚ ነጥቢ'ዚ ክንጸር ዘድልዮ፡ ፍሉይ ተበግሶ ንፍሉይ ዕማም ኣይሃሉ ማለት ኣይኰነን፡ ንኣብነት ብሄራዊ ውድባት ጥራይ፡ ወይ ሃይማኖታዊ ውድባት ጥራይ ወይ ዓልማናዊ ውድባት ጥራይ ንኸራክብ ወይ ንኸስምር ዝብገስ  ምንቅስቓስ ብመሰረት ፍሉይ ዕማሙ፡ ናይ ግድን ኣብቲ ሃገር ሓቆፍ ተበግሶ ዝገብር ዘሎ ምሕዝነት ክኣቱ፡ ግዱድ ዘይምዃኑ እዩ። ንጹር ኣሰራርዓ ናይ ዕማማት እንተሎ፡ ግዜ  ከሕጽር ዕዉት ስራሕ ድማ ከሰላስል ይከኣል እዩ።

V)    ኣበየ ቦታኡ ዝካየድ ዘሎ ህዝባዊ ምልዕዓላት፡  ከም ናይ ዲሞክራሲ መጫጭሒ፡ መስርሕ ክእመነሉን፡ ብወግዓዊ መንገዲ፡ ኩሉ ሸነኻት ደምበ ተቓውሞ ክድግፎን፡ ክሕብሕቦን፡ ምቅላስ።  ጽልዋታቱ ናብ ውሽጢ ኤርትራ ኣትዩ ንክዓኩኽ፡ ብሃገር ደረጃ ሰፊሕ ህዝባዊ ናዕቢ ንምልዕዓል ዘኽእሎ ባይታ ንኽፈጥር ድማ ኹሉ ዝከኣል ደገፋት ክግበረሉ። በዚ ተረድኦ'ዚ መሰረት ኣንጻሩ ዝካየድ ወፈራታት ጠጠው ክብል ጻዕርታትን ናይ ሓባር ተረድኦን ምጥራይ።

VI)  ኣብ ኤርትራ ምልካዊ ስርዓት ዝብሕቶ እምበር ሕጋዊ ህዝባዊ ስልጣን የለን። ስለዚ ቀዳማዊ ዕማም ናይ'ዚ መድረኽ'ዚ፡ ሕጋዊ ህዝባዊ ስልጣን ንምትካልን ምስሳኑን ምቅላስ እዩ። ስለ ዝዀነ ፖሊቲካዊ ውድባትን  ሲቪላዊ ማሕበራትን ብሓባር ክዋስኡሉ ተደላይነት ኣለዎ። እቲ ጸገም ኣብ ምትሕውዋስ ዕማማት ብምዃኑ ግን፡ ንባህርን  ተራን፡ ዘነጸረ፡ ኣብ መንጎ ፖሊቲካውን ሲቪላውን ውደባታት ምትሕብባር ዘኽእል ንጹር ተርድኦ ምጥራይ።

VII) ሓባራዊ፡ ቅቡል ዝዀነ መራሒ ካርታ ክሳብ ውድቀት ምልኪን፡ ኣብ ድሕረ ምልካዊ ስርዓት ዝህሉ ናይ መሰጋገሪ መድረኽ መደባትን ብዝተጸንዐ መንገዲ ንምቕራብ፡ ዕቱብ ቀጻሊ መጽናዕታት ምክያድ። ኣብዚ ንምብጻሕ ድማ፥

·         ኣብ ህልዊ ኩነታት  ኤርትራን፡ ሒዛቶ ዘላ ኣሰካፊ ኣንፈታትን  ዘሎ ዝተፈላለየ ኣረኣእያታት፡ ብምጽባብ ሓባራዊ ተረድኦ  ከም ዝጥረ ምግባር

·         መተካእታ ህልዊ ኩነታት ኤርትራ፡  እንታይ ክኸውን ከም ዘለዎ ሓባራዊ ግንዛቤን ራእይን ከም ዝፍጠር ምግባር

·         ካብ ህልዊ ኩነታት ኤርትራ (ምልካዊ ስርዓት) ናብ ተመራጺ መተካእታ (ዲሞክራስያዊ ስርዓት) ብከመይ ይከየድ፡ ናይ ሓባር ህዝባዊ ቃልሲ ጉዕዞ ምትላም የድሊ።

ነዚ ዕማም'ዚ ንምስልሳል ከኣ፡ ኣብ መደባት ዕዮ ውድባት፡ ኰነ በብሸነኹ ብዝተፈላለየ መንገድታት ዝቐረበን፡ ክቐርብ ዝኽእልን መጽናዕትታት፡ ብምእካብ፡ ጽፉፍ ምስንዳእ ምግባር።

ናይ ሃገራዊ ዘተ ምጥጣዕ ተበግሶ እናነኣድና፡ ዕዉት ኮነፈረንስ ክገብረልና ንምነ።

ዘልኣለማዊ ዝኽሪ ንስዉኣት ኤርትራ!

ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ

__________________________________

ምልክታ ንእንበብቲ፥

1. እዚ ጽሑፍ'ዚ ብምሉኡ ክንበብ ዕድል ስለ ዘይነበረ ብጽሑፍ ከም ዝዕደል ተገይሩ።

2. ብተወሳኺ እዚ ስዒቡ ዘሎ  ብ 2010 ንኤርትራዊ ዲሞክራስያዊ ኪዳን ቀሪቡ ዝነበረ ርእይቶ ሰልፊ  ብዛዕባ መሰጋገሪ ውጥን ኤርትራን፡ ካልእ ኣብ ዝተፈላለየ ጉዳያት ዘሎና መርገጺታት ዝገልጽ ሰነዳትን ተዘርጊሑ

Is Eritrea’s brutal dictatorship on the verge of collapse?

By Elizabeth Tsurkov

Israel is home to about 35,000 Eritrean asylum-seekers. While the Israeli government claims that they are work migrants, so as not to violate its own laws, Israel does not forcibly deport Eritreans back to their country of origin. As long as Eritrea is ruled by the current regime, the millions of Eritreans living outside of their homeland cannot return, but is it possible that the regime in Eritrea will soon collapse?

Recent reports from Eritrea and refugees who recently fled the east-African country indicate that the regime is struggling to maintain its control over the population. The regime relies on repression, its most extreme fashion being open-ended national service, to scare the population into submission. At the same time, revenues from mining, nearly free slave labor and taxes Eritreans abroad are forced to pay, allow the regime to sustain itself economically. In recent years, however, these pillars of the regime’s stability have begun to crack.

Read +972′s full coverage of refugees in Israel

National service in Eritrea starts in the 11th grade and ends when the person is no longer capable of performing his service, usually around the age of 50. Eritreans who fought in the country’s war of independence from Ethiopia (which ended in 1991), for example, are still mobilized. The 400,000-strong military and national service force makes up about 10 percent of the population. The servicemen and women are rarely involved in military-related activity, as Eritrea hasn’t fought a war since 2001. Instead, according the UN Special Rapporteur on Eritrea, the servicemen and women carry out “manual labor on agricultural farms or construction sites… A large number of draftees… work in civilian administration, infrastructure projects, education and construction.”

The International Crisis Group (ICG), a think-tank, adds: “national service is used as a source of free, forced labor for ‘parastatal’ farms or companies directly in the hands of individual generals.” Since most of the duties performed by Eritrean draftees has nothing to do with military service and the service is open-ended, the International Labor Organization (ILO) has labeled the national service in Eritrea as forced labor, which is prohibited under numerous ILO conventions that Eritrea has ratified.

Soviet tank abandoned by Ethiopian forces retreating from northern Eritrea in 1991. (Photo by David Stanley/CC)

During national service, religious practice or the possession of religious books is forbidden, even if the religion is one of the four recognized religious denominations in Eritrea. Anyone raising questions about the service or its conditions are detained, sometimes underground and at other times in metal containers placed under the scorching sun, and tortured. Anyone caught attempting to flee or evade service is detained and tortured, sometimes to death. The UN Special Rapporteur on Eritrea adds: “Alleged or actual failure to execute tasks during national service is severely punished… national service conscripts live in constant fear; the threat of severe penalties, sometimes of life-threatening nature, being part of their daily life.”

Due to the endless nature of the national service and the perpetual fear of being subjected to abuse, thousands defect from national service every month. According to UN statistics, about 4,000 Eritreans fled their homeland every month in the first six months of 2014, doubling the number of people fleeing the country compared to 2013. According to Eritrean-Swedish activist Meron Estefanos, since September 2014, the average number of Eritreans arriving in Ethiopia daily has reached 200, meaning, each month about 6,000 people flee to Ethiopia alone (while many others flee to Sudan).

Many of the refugees are unaccompanied minors who flee forced drafts. This process has started to deplete entire villages. Eritreans are fleeing despite the regime’s draconian policies to stymie the exodus – a policy of shoot-to-kill at the border, detention and torture of those caught attempting escape, and even of Eritreans suspected of “plotting to leave the country.” The conditions in detention are life-threatening and the detainees are not provided with enough food. Relatives of people who successfully escape the country are forced to pay a high fine (50,000 nakfa) or face detention themselves. In addition, Eritreans deported to their country of origin after illegally leaving it “face torture, detention and disappearance in Eritrea,” according to the UN Special Rapporteur on Eritrea.

Eritrean refugees living in Israel take part in a protest outside the Eritrean embassy in the city of Ramat Gan, February 1. 2013. The protesters were calling for the ousting of the dictatorship regime in Eritrea, and the release of all political prisoners. (Photo by: Yotam Ronen/ Activestills.org)

Due to the shortage in slave labor, the military police goes on routine forced-conscription round-ups (“giffas” in Tigrinya), during which anyone who appears healthy enough to serve is forcibly taken, including children under the age of 18. Those who resist being taken are at times executed on the spot. The regime resorts to these round-ups because many Eritreans simply don’t show up for the obligatory service and must be physically compelled to perform it. According to activists in Eritrea, only 50 of the 400 who Eritreans who were recently granted a short leave to see their families returned to service. According to Meron Estefanos, the regime recently began calling up men over 50 for military training, due to the manpower shortage. Very few men showed up, forcing the regime to issue a second call.

The salaries of national servicemen is about $10 per month, precluding servicemen and women from supporting their families throughout their service. As a result, families of servicemen struggle to survive, while the cost of basic staples of food, gasoline and rent keeps rising. The impoverished regime, at the same time, cannot provide its citizen with even the basic services of water and electricity, which are recurrently cut for several hours every day. As one Eritrean described it to The Guardian: “Essentials like water, electricity or petrol have disappeared” and even middle-class families struggle to find food. As a result, “many Eritreans rely on informal work to feed their families.” Soldiers at border crossings, for example, demand up to $1,000 to smuggle people safely out of the country.

Read +972′s full coverage of refugees in Israel

The militarism and discipline that characterized the years of the war of independence against Ethiopia are no longer necessary, but the regime is attempting to keep them alive to preserve its rule. After independence, Eritrea’s revolutionary leader-turned-dictator, Isaias Afawerki, instituted mandatory national service, “the official aim was to inculcate the younger generation with the spirit of the liberation struggle, but the impact was to cow society,” writes the International Crisis Group. The indefinite military service, institutionalized under the Wefri Warsai Yika’alo development campaign, “serves the dual purpose of eliminating dissent and reinforcing the army, which has become increasingly necessary for maintaining power,” writes the ICG. “The result is overwhelming militarization of an already authoritarian regime… Therefore, the military plays a leading role in coercing and intimidating the population.” To justify not demobilizing an army that makes up 10 percent of the population while there is no war, “Isaias played on the general animosity between states in the region to promote the idea that Eritrea is surrounded by enemies,” according to the ICG.

But this ideology of paranoia and militarization is losing adherents – thousands of Eritreans abandon their service every month, tired of slaving away for years while being subjected to constant abuse. Ethiopia, the major ‘enemy’ justifying the general mobilization, is home to about 100,000 Eritrean refugees. No wonder then that when the Ethiopian military made incursions into Eritrean territory in 2012, it was met with little resistance. That same year, the information minister, once deemed ultra-loyal to Afawerki, defected and fled the country. In January 2013, a group of soldiers voiced their opposition to the regime by taking over “Forto,” the building of the Eritrean Information Ministry. The soldiers forced the station’s director to read a statement on air calling for the release of political detainees and for the implementation of the 1997 constitution. The crisis ended with the soldiers retreating to their barracks. Following the incident, the regime carried out several rounds of arrests of political and military figures. In 2013, rumors circulated in Eritrea that numerous generals and lower-ranking officers were dismissed or neutralized, as Afawerki attempts to prevent any challenges to his rule. As the Eritrean military grows weaker and is seen as unreliable by Afawerki, he began relying on a 20,000-strong force of Ethiopian guerrillas (TPDM) who are based in Eritrea to police the population, which is resentful of the foreign force.

Eritrean activists outside of the country launched the “Freedom Friday” movement two years ago. The activists would randomly call Eritrean landline numbers and urge people to stay at home that day to quietly voice their opposition this way. Since then, the underground movement in Eritrea has grown, with activists now pasting posters on walls in Eritrea, calling for protests against the regime. The public discourse in Eritrea is also apparently changing, with citizens openly criticizing the regime in public spaces.

(Video: Eritreans read anti-regime posters pasted on walls in Asmara, the capital, 2013.)

Repression of an entire population requires dedication, resources and people willing to take part in the repression. All these elements are wavering. As the Russian dissident Andrei Amalrik who predicted the fall of the USSR back in 1969 wrote: “The regime is simply growing old and can no longer suppress everyone and everything with the same strength and vigor as before… We can visualize all this in the following allegory: A man is standing in a tense posture, his hands raised above his head. Another, in an equally strained pose, holds a Tommy gun to the first man’s stomach. Naturally, they cannot stand like this for very long. The second man will get tired and loosen his grip on the gun.”

Related:
Eritrean asylum seekers: Caught between jail and death
Asylum seekers: Israeli support for Eritrea prevents us from going home
WATCH: Eritrean refugee’s shocking personal testimony

Elizabeth Tsurkov works at the Hotline for Refugees and Migrants, an Israeli human rights NGO, and can be followed on Twitter.

ጨንፈር ኖርወይ ብ18 ጥቕምቲ 2014 ሳልሳይ ዓመታዊ ጉባኤኡ  ኣብ ቲሕቲ «ለውጢ ብናይ ሓባር ቓልሲ እዩ ዝረጋገጽ!»  ዝብል ጭረሖ ብዓወት ኣሰላሲሉ::

ኣብ መእተዊ ጉባኤ ኣቦ መንበር ጨንፈር ብጻይ ዳዊት ኣርኣያ ንተጋባእቲ ንኩነታት ሃገርን፣ ሓርነታዊ ቓልስን፣ ኩነታት ሰልፍን ጨንፈርን ዝድህስስ ሰፊሕን ዓሚቑን ሓበረታ ኣስኒቁ:: ብጻይ ዳዊት ንስፍሓተ ተቓውሞ ናይ መላኺ ስርዓት ኢሰያስ ኣመልኪቱ ኣብ ዝሃቦ መብሪሂ፣ እቲ ንዓመታ ብናይ እግሪ ተቓውሞ ማለት ሃገር ገዲፍካ ንስደት ብምምራሕ ዝገለጽ ዝጸንሐ ተቓውሞ፣ ሎሚ ብፍላይ ድማ ካብ ስርሒት ፎርቶ 23 ጥሪ 2013 ጀሚሩ ግብርን ድምጽን ዘለዎ ናይ ተቓውሞ ስጉምትታት እውን ኣብ ውሽጢ ሃገር እንዳ ሰሰኑ ይመጹ ከምዘሎ ኣብሪሁ:: 

ነዚ ኣመልኪቱ ኣብ ዝሃቦ ዝርዝር ብጻይ ዳዊት ኣብ ውሽጢ ሃገር ብመሊሻን ዕቁር ሰራዊትን ዝግበር ዘሎ ናይ ምኽታት እምቢታ፣ ሓውኻ ኣበይ ኣሎ፧ ኣብ ቲሕቲ ዝብል ኣርእስቲ ብጳጳሳት ካቶሊካዊት ቤተክርስትያን ዝተዘርገሐ ገታር ሰፊሕ ጽሑፋዊ መተሓሳሰቢ፣ ብሽድሽተ ኣድባራት ኦርቶዶክሳዊት ቤተክርስትያን ዝተጻሓፈን ዝተዘርገሓን ዘየናሕሲ ናይ ኩነኔን ውገዛን ዕላዊ ቅሉዕ መልእኽትን ጠቒሱ:: ንሱ ብተወሳኺ ምትእኽኻብን ምሕያልን ደለይቲ ለውጢ እውን እንተኾነ ካብ ግዜ ናብ ግዜ ሓቀኛ መስመሩ እንዳሓዘ ኣብ ዘተስፉ ኩነታት በጺሑ ከምዘሎን ሓቢሩ:: ከም ገለ ካብ ጨቡጥ ኣብነት ናይዚ ነገር እዚ ኢሉ ብጻይ ዳዊት ንኣብ ደቡብ ኣፍሪቓ ዝተበጽ ብኣዋጅ ፕሪቶርያ ዝፍለጥ ናይ ምሁራት ነጥበ ስምምዓትን፣ ንኻልኣይ ግዜኡ ዝተኻየደ መትእኽኻብ በሎኛን፣ ብኣላይነት ሰልፊ ዲምክራሲ ህዝቢ ኤርትራ ኣብ ነሓሰ 2014 ዝተኻየደ ፈስቲቫል ፍራንክፎርትን ንሱ ዝፈጥሮ ናይ ምቕርራብን ዘተን መድረኽን በብሓደን ብሰፍሕን ገሊጹ:: ብጻይ ዳዊት ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ ጨንፈር ኖርወይ እውን ብኣባልነት ዝርከቦ ጽላል ደለይቲ ለውጢ ዝኾኑ ኢርትራውያን ሓይልታት ኣብ ኖርወይ እውን ኣብ ምውህሃድ ናይ ቃልሲ ዕማማትን ምቕርራብን ምጥርናፍን ደለይቲ ለውጢ ዝኾኑ ኣካላኣትን ቀሊል ታራ ይጻወት ከም ዘየሎን ናይ ምትእኽኻብ ኣብነታዊ ሞደል ኮይኑ ከምዘሎን እውን ጠቒሱ::

ዋና ጸሓፊ ጨንፈር ብጻይ መድሃኔ ሃብተዝጊ ኣስዒቡ ኣብ ህይወት ጨንፈር ዘተኮረ ዓመታዊ ሰብኣውን፣ ፖለቲካውን፣ ርኽካውን፣ ማሓበረ ሰብኣውን ጉዳያትን ዘጠቃለለ ዝርዝራዊ ጸብጻብ ሂቡ:: ንሱ ኣብ መወዳታ ምስ ናይ ዕቁባ ኩነታትን ክበድ መነባብሮናን ኣዛሚድካ ክረአ እንከሎ ኣብ ኩሉ መዳያት ዓቅምና ንገብር ኣሎና ክንብል እኳ እንተኺኢልና፣ እዋናዊ ኩነታት ሃገርና ዝጠልቦ ዘሎ ንምምላስ ግን ካብ ዘገምታዊ ኣካይዳ ናብ ዝተዓጻጸፈ ናህሪ ኣብ ዘለዎ ቃልሲ ክንሰጋገር የድልየና ብዝብል ለበዋ ጻብጻቡ ድምዲሙ::

ቀጺሉ ብጻይ ማሕደር ዑቁባዝጊ ተሓዝ ገንዘብ ጨንፈር፣ ኣብ ገንዘብን ካልእ ንብረትን ዘተኮረ ሰልፋውን ጨንፈራውን ጸብጻቡ ብዝርዝር ኣቕሪቡ::

ንሕቶን ርኢቶን ኣብ ዝተዋህበ ግዜ፣ ጉባኤኛታት ብዝተዋህበ ጻብጽብ ዕጉባት ምዃኖም ሓቢሮም:: ብምቕጻል ድማ ተጋባእቲ ብመሰረት ኣብ ቁዋም ሰልፊ ዝሰፈረ ዓንቀጽ መረጻ መርሕነትን ኣገባቡን፣ ብዲሞክራስያዊ ኣገባብ ንኣብ ስልጣን ዝጸንሓ መርሕነት ከምዘሎ ሕጅውን ንዝመጽእ ዓመት ከገልግል መሪጽም::

ኣስዒቦም ተሳተፍቲ ኣብ ዛዕባ ማሕበረ ሰብኣዊ ጉዳያት ኣመልኪቶም ኣብ ኩነታት ኣብ ካሳላ ሱዳን ዝርከቡ ውጉኣት ሓርነት ኤርትራ፣ ንኣብ ወዲ ሸሪፎይ ዝርከም ቤት ትምህርቲ ኤርትራውያን ስደተኛታትን ኩነታቱን፣ ንመደባት ናይ ማዕዶ ወላድን፣ ኣብ ኖርወይ ዝርከቡ ሓተቲ ዕቁባን ዝተኮረ ሰፊሕ ምይይጥ ኣካዪዶም. ኣብ መወዳእታ እውን ነዚ ነገራት እዚ ሓላፍነት እትወስድ ክልተ ዝኣባላታ ሽማገለ ኣቚሞም::

ተሳተፍቲ ኣብ መወዳእታ ነቲ ከይተሓለለን ደኺመን ደኽየን ከይበለን ብተወፋይነት ዝቓለስን ዝመርሕን ዘሎ መርሕነት ሰልፊ ሞጒሶም፣ ነፍሲ ወከፍ ኣባል ሰልፊ እውን ኣሰር መርሕነት ሰልፉ ተኸቲሉ ድርብ ተወፋይነት ብምርኣይ ንድሕነት ህዝቡን ሃገርን ከቐላጥፍ ተላብዮም::

ጉባኤ ብዝኽረ ሰማዕታት ተዓጽዩ.

ክፍሊ ዜናን ሓበሬታን ጨንፈር ኖርወይ

The EPDP’s branch in Norway conducted successfully its 3^rd Congress under the slogan Change comes by united struggle only, on 18 Oct 2014 in the city of Oslo. Branch members attended this event from over all the land including from different camps of asylum seekers.

The chairman in the Branch, Mr. Dawit Araya updated the Congress with vast and inclusive information on the current situation in homeland, on the opposition camp, on the Eritrean Peoples’ Democratic Party and its branch in Norway. In his address about movements for change in the country, Mr. Dawit mentioned the Forto Asmara event on 23 January 2013 by our Hero Wedi Ali, the refusal of remobilization program by militants aged 50s, the vast and of heavy message written document by the Bishops of the Eritrean Catholic Church under the title WHERE IS YOUR BROTHER?,andthe Excommunicating Official Letter by the six different missionary sectors of the Eritrean Orthodox Church. The Chairman analyzed this stating that the opposition and refusal of the dictatorial regime in Eritrea which started fleeing the country in exodus, now gradually has being developed into voice and action even in the territory of the land by some parts of the nation.

Listing the Declaration of Pretoria, the unique Frankfort Festival of 2014 by EPDP, the Bologna Summit and similar other events, Mr. Dawit said that even the opposition camp is now in its promising atmosphere to unity and harmony. In addition, Dawit mentioned the Umbrella of the Eritrean Forces for Democratic Change in Norway which is going to hold it 2^nd Congress next week in the City of Bergen as typical model for harmony and joint action.

Mr. Medhanie Habtezghi, Secretary in the branch, following the Chairman, presented detailed annual report on political, personal, diplomacy and relations, and on social affairs. The Secretary concluded his informative presentation stating that though we can say we have done to the extent of our capacity despite the hardship of living in third country as refugees and asylum seekers, we should however not be proud of what we have done as long as we have not achieved our destination, justice and democracy in our country.The treasury man in the branch Mr. Mahder Okubazghi on his turn gave his annual report on finance and property based on incomes and outcomes. 

In the time which was allocated for questions and comments, the audience of the congress expressed their satisfaction and trust on the presented report and adored the branch leadership for its dedication. 

The Congress then proceeded to election of new branch leaders. Being led by the democratic election principles which they also stated in the Party Constitution; the assembly then reaffirmed the previous branch leaders for another one year’s term.

The Congress then held a vast discussion on social affairs issue giving its special focus on the conditions of the veteran handicaps for Independence who are situated in Kassala, Sudan, the Eritrean Refugee School in Wde-Sherifo, the maintenance of poor children from remote and the worrying condition of the huge asylum seekers in Norway. Finally, a committee of two members was formed with the special mandate of following these issues. 

EPDP-News and Information Section, Norway Branch