http://ascenteq.com/project/epdp

ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ

ናይ ዓሚ፡ ሎምዘበንን ንዓመታን ምቅብባል፡ ብማንም ዘይድንጉን ዘይቅልጥፍን ብናቱ ሕጊ ዝምራሕ ቀጻሊ መስርሑ ሓልዩ ዝኸይድ ጉዕዞ እዩ። ናይዚ ብናይ ገዛእ ርእሱ ሕጊ ዝቀባበል ናይ ግዜ መለክዒ ዓመት ንውሓት ማዕረ 12 ኣዋርሕ እዩ። ዝኾነት ዓመት ናታ ማዕረ ትዕድልቲ ዘለዋ ክትከውን እንከላ፡ ኣብታ ዓመት እንታይ ተሰሪሑን እንታይ ኣይተሰርሐን ግና ብኣና በቶም ኣብኣ እንዋሳእ ኣካላት ክቀያየር ዝኽእል እዩ።

ሓንቲ ዓመት ናይ ሰላም ኮይና እታ ካልእ ናይ ህውከት፡ ሓንቲ ዓመት ናይ ዓወት ኮይና እታ ካልእ ናይ ስዕረት፡ ሓንቲ ዓመት ናይ ሃብትን ጽጋብን ኮይና እታ ካልእ ከኣ ናይ ጥምየትን ጸገምን …… ወዘተ ንክኾና ተፈጥሮኣዊ ጽልዋ የብሉን እኳ እንተዘይተባህለ፡ እቶም ቀንዲ ቀየርቲ ንሕና እቶም ብዓመት እንዳተለከዐ ናይ ግዜ ጸጋ ዝውሃበና ሰባት ኢና። ከምቲ “ልብን ሳዕርን እንዳሓደረ ይበቁል” ዝበሃል፡ ወዲ ሰብ፡ ካብቲ ሰብ ዘብሎ ካብቲ  ዝሓለፈ ተመኩሮኡ ተማሂሩ ንመጻኢ ብዝሓሸ ክጥቀመሉ ክበቅዕ እንከሎ እዩ። ንኣብነት ካብዛ ነፋንዋ ዘለና ዓመተ- 2019 ተመኩሮና ተማሂርና፡ መጻኢት ሓዳስ ዓመት 2020፡ ዝሓሸ ዓወት ከነመዝግበላ ክንበቅዕ ኣብ ቅድሜና ከቢድ ሓላፍነት ኣለና። ኣይግበሮ እምበር፡ ናይዛ ንኣትዋ ዘለና ዓመት ኣበርክቶና ካብታ ዝሓለፈት ዓመት ዘይማዕበለ ምናልባት እውን ዝተሓተ እንተኮይኑ ከኣ ዘይዕግበትና ንምንጽብራቕ “ክላእ ዓሚ ይሓሽ” ኮይኑ ክብንል ክንግደድ ኢና። በዚ ኣጋጣሚ ካብ ንቕድሚት እንዳኸደ ብኣተሓሳስባ ንድሕሪት ምምላስ ወጺእና መጻኢት ሓዳስ ዓመት 2020 ኣብ ኩሉ መዳያት ዝሓሸ ኣስተዋጸኦ እነመዝግበላ ክትከውን ተስፋና ልዑል እዩ። ተስፋና፡ ተስፋ ጥራይ ኮይኑ ከይተርፍ ከኣ፡ ማዕረ ትምኒትናን ተስፋናን ንቕድሚት እንምርሽ ኮይና ክንበቅዕ ረዚን ሓላፍነት ኣብ እንርከበሉ ግዜ ኢና ዘለና። እዚ ከኣ ብሃውሪ ዘይኮነ፡ ዓቕምኻ ኣብ ግምት ኣእቲኻን ቀዳምነትካ ኣለሊኻን መደብ ብምትላም ዝዕመም ዕማም እዩ።

ኣብዚ እዋንዚ ኮይና፡ ከነመዓዱ እንከለና፡ ቀንዲ ቆላሕታና መጻኢ ሓድሽ ዓመት ክኸውን ከም ዝግበኦ ርዱእ ኮይኑ፡ ናይ ዝሓለፈን መጻእን ዘንተ-ምትእስሳር ንምዕቃብ ብዛዕባዛ ነፋንዋ ዘለና ተመሊሳ ዘይትመጽእ  ዓመት እውን ንሕና ሓይልታት ለውጥን  ወጻዒ ጸረ ህዝቢ ጉጅለ ህግዲፍን ገጽንገጽ ከመይ ከም ዘሕለፍናያ ሓደ ሓደ ጉዳያት ምትንካፍ ኣገዳሲ እዩ።

ብመንጽር እዚ ኣብ 2019፡ ኣብ ደንበ ኤርትራዊ ሓይልታት ለውጢ፡ ናይ “ይኣክል” ማዕበል መሊሱ ዝነደረላን ውዱብን ዘተኣማምንን መልክዕ ንምትሓዙ ተስፋ ዝህብ ጻዕሪ ዝተኻየደላ ዓመት ነይራ። ብዘይካዚ ዝተፈላለዩ ተቓወምቲ ህዝባዊ ምንቅስቓሳትን ፖለቲካዊ ውድባትን ሰልፍታትን ኤርትራ ሓደ ብዘይ’ቲ ካልእ ከም ዘየድምዑ ተገንዚቦምን ሓቛፊ ኣተሓሳስባ ኣጥርዮምን ምቅርራቦም ዘሕየሉላ ዓመት እውን ነይራ። ካብዚ መንፈስ’ዚ ዝተበገሰ ድማ’ዩ 3ይን ሓድነታውን ጉባአ ሰዲህኤን ሃገራዊ ድሕነት ኤርትራ-ሕድርን ተሰላሲሉ ኣብ ሓደ ሰልፊ ዝመጸላ ዓመት ዝኾነት።  ኣብ ርእሲዚ ፖለቲካዊ ውድባትን ሰልፍታትን ኤርትራዊ ደንበ ለውጢ፡ ነቲ ክሳብ ሕጂ ከሳቕዮም ዝጸንሐ ብሓባር ክትሰርሕ ናይ ዘይምብቃዕ ሃጓፍ ንምምላእ ሓያል ጻዕሪ ዘካየድላን ናብቲ ንጽበዮ ፍልልይ ዝሓቁፍ ሓድነት ዝወስድ ኣንፈት ምትሕግጋዝ፡ ምጽውዋርን ምትሕብባርን ዝሓዙላ ዓመት ነይራ። እዚ ኩሉ ኣንፈታት ውንዙፍ ኮይኑ ኣብዛ ንቕበላ ዘለና ዓመተ-2020 ኣብ ኣድማዒ ውጽኢት ምእንቲ ክበጽሕ ድልዉነትና ኣብ እነሕድሰሉ ድሮ ሓዳስ ዓመት ንርከብ ኣለና። እዚ ጥራይ ዘይኮነ በቲ ሓደ ወገን ዝተወደበን ዘይተወደበን፡ በቲ ካልእ ወገን ከኣ ኣብ ኤርትራ ዘሎን ኣብ  ወጻኢ (ዲያስፖራ) ዝነብርን ህዝቢ ኤርትራ በቲ ኣብ ደንበ ለውጢ ዝምዕብል ዘሎ መራኸቢ ብዙሓን ተሓጊዙ ክናበብ ዝጀመረላ  ዓመት ነይራ።

ኣብ እንዳ ጉጅለ ህግዲፍ ብኣንጻሩ፡ እቲ ጉጅለ፡ ኩሉ ህዝቢ ከታልለሉ ዝጸንሐ መሕብእታት ኣገልግሎቱ ወዲኡ ፈሪስዎ፡ ኣብ ጐልጐል ከም ዝወገሖ ዝብኢ ቁሊሕሊሕ ዝበለላ ዓመት ነይራ። ዝያዳ ኩሉ ከኣ ይትረፍዶ ዝማዕበለት ሓዳስ ኤርትራ ኣብ ምህናጽ ከበርክት፡ ንቀንዳ ነታ ልኡላዊት ኤርትራ እውን ኣብ ሓደጋ ናይ ምውዳቕ ድጉል ሕልሚ ከም ዝነበሮ ብንጹር ዝተቓለዓላ ዓመት ነይራ። እቲ ጉጅለ ካብዚ ባዕሉ ዝዛረብ ተንኮሉ ንክሃድም ብዙሓት ሓሶታት ሰኒዑ ናብ ዕዳጋ ወሪዱ ዓዳጋይ ዝሰኣነላ ዓመት ከኣ ነይራ። ህግዲፍ ካብቲ ንሓያሎ ዓመታት ተዓጽይዎ ዝነበረ መዳጐኒ ዝወጸ ከምስል፡ ምስ ዝተፈላለዩ ኣካላት ዘይቅጽሎ ዝምድናታት ክገብር ፈቲኑ ምኽኣል ስኢንዎ ዘዕለበጠላ ዓመት ነይራ ምባል’ውን ይከኣል። ካብዚ ሓሊፉ ኣብ ከባቢኡ ብነገራዊ ጠቕምን ስልጣንን ኣህጢሩ፡ “ነቲ ሓደ ኣጆኻ ነቲ ካልእ ከኣ ወይለኻ” እንዳበለ፡ ኣኪብዎም ዝጸንሐ መዳኸርቱ ሓድነት እውን መእሰሪኡ ተፈቲሑ ዘልሓጥሓጥ ኣብ ዝበለሉ ደረጃ እዩ ዝርከብ ዘሎ። ኮታ ኣብዛ ነፋንዋ ዘለና ዓመት እቲ ካብ ቀደም እውን ናይ ቁልቁል ኣቕጣጫ ሒዙ ዝጸንሐ ጉዕዞ ህግዲፍ በቲ ዝሓዞ ኣንፈት ቅልጣፈ ወሲኹ ዝተነቑተላ ዓመት እያ ነይራ። ወዲቑ ምህላዉ ስለ ዝተገንዘበ ድማ’ዩ መድሕን ያኢ መሲልዎስ ንኣብይ ወራስ ዓራት ክኾኖ፡ ኣብይ እንተልዩ ኤርትራ ክትድሕን ከምእትኽእል ዝተተስፈወ።

ኣብዛ ንርከባ ዘለና ሓዳስ ዓመት እምበኣር፡ ንሕና ደንበ ለውጢ ብሓፈሻ ነቲ ሒዝናዮ ክነስና ኣብ ድማዕ ዘየብጻሕናዮ ጉዕዞ፡ ብሓድሽ መንፈስን ኣተሓሳስባን ንቕድሚት ምድፋእ ቀንዲ ስራሕና ክኸውን እዩ። ብፍላይ ከኣ ነቲ ንቕድሚት ክንጐዓዝ ወይ ኣብ ዘለናዮ ጠጠው ኢልና መፍቶ ህግዲፍ ክንከውን ዝውስን ጉዳይ ሓድነትን ሓባራዊ ስራሕን ሓይልታት ለውጢ ኣብ ኩሉ መዳያት ዝያዳ ክንወፍረሉ ናብ ዝግበኣና ዓመት ንኣቱ ከም ዘለና ብጽሞና ንረዳእ። ነቲ “ግዜ እንከለካ ግዜ ኣይትጸበ” ዝብል ረዚን ምስላ ነስተውዕሎ። ኣብ ዝሓለፈ ተመኩሮና እንተተመሊስና ነዊሕ ግዜ ኣባኺንና ብዙሕ ዕድላት እውን ሓሊፉና እዩ። ሎሚ ግና በቲ ባኺኑ ዝሓለፈ ግዜን ዕድላትን ጣዕሳና እንጽብጽበሉ ዘይኮነ፡ ንዓኡ ከይንደግሞ ኢና ክንጥንቀቕ ዝግበኣና። እንተ ህግዲፍ ደጊም ንቁልቁል ናይ ምንቋት እምበር ናብ ላዕሊ ናይ ምብራኽ ዕድሉ ኮነ ተስፋኡ ተዓጽዩ እዩ። ኣብዚ ድሮ ሓድሽ ዓመት ኮይና እምበኣር፡ ነቲ ህግዲፍ ክደክም እንከሎ ሓቢርካ ናይ ምድካም ዘይንቡር ኣካይዳና ቀይርና፡ ህግዲፍ እንዳደኸመ ክኸይድ እንከሎ፡ ንሕና ብኣንጻሩ እንሕይለሉ ሓድሽ ምዕራፍ ከነውሕስ ንበገስ።

ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ

“ሰዲህኤ፡ ኣብ መንጐ ውድባት ኤርትራ ዝኾነ ዓይነት ዘይምቅዳው ከጋጥም እንከሎ፡ ነቲ ፍልልይ ብዘተ ምፍታሕን ምምሕዳሩን ብኡ ኣቢልካ ድማ ኣብ ሕድሕድ ምክብባር ዝተመስረተ ጥዑይ ዝምድና ብምምስራት፡ ጸጋታትና ኣብ ምልዕዓልን ምውዳብን ህዝቢ ክቐንዕ ዝከኣል ጻዕርታት ክገብር እዩ፤” (ካብ ፖለቲካዊ መደብ ዕዮ ሰዲህኤ ዝተወስደ)

ከም ኤርትራዊ ሓይልታት ለውጢ፡ ካብ እንብህጎምን እናበሃግናዮም ዘይከኣልናዮምን ሓደ፡ ኣብ ትካላዊ ኣሰራርሓ ረጊጽና ዘሰማመዓናን ዝፈላልየናን ኣለሊና ኣንጻር ህግዲፍ ብሓባር ክንሰርሕ ዘይምኽኣልና እዩ። እዚ ወርትግ ከሻቕለና ዝጸንሐን ዘሎን ሕጽረትና እዩ። እንተኾነ ናይ ሓቢርካ ክትሰርሕ ምብቃዕን ዘይምብቃዕን ዕዙዝነት ዘይስገር ስለ ዝኾነን ካልእ መተካእታ ሰለ ዘይብልናን ኣብዚ ዛዕባዚ ተስፋ ከይቆረጽና ንጽዕት ምህላውና ከኣ ተስፋ ዝህብ እዩ።

ኣብዚ ቀረባ መዓልታት፡ ነቲ ብደገፍቲ ጉጅለ ህግዲፍ ኣብ ልዕሊ ኣማሓዳርን ጋዜጠኛን ተለቪዥን ኣሰና ኣቶ ኣማንኤል ኢያሱ ዘጋጠም ናይ መጥቃዕቲ ሃቐነ ንምቅዋም፡ ነቲ መንግስቲ ሱዳን ኣብ ልዕሊ ኤርትራውያን ስደተኛታትን ካለኦት ዜጋታትን ዝወስዶ ዘሎ ግህሰት ሰብኣውነት ንምውጋዝ፡ ከምኡ እውን ነቲ ኣብ ሃገረ እስራኤል ኣብ ሕድሕድ ኤርትራውያን ዘጋጠመ ካብ ባህልናን ልማድናን ወጻኢ ዝኾነ ጨካን ምቅትታል ዓገብ ንምባብ በብኹርናዑ ዝተራእየ ብሓባር ድምጽኻ ናይ ምስምዕ ተበግሶ ከምቲ “ሓደ ኢልካ ክልተ ዝበሃልን ዝቕጽልን” ንዓበይቲ ሓባራዊ ስረሓት ኣፍደገ ዝኸፍትን ምትእምማን ዝፈጥርን ስለ ዝኾነ ክተባባዕ ዝግበኦ እዩ።

ሓደ ካብቲ ናይ ሓባር ተበግሶታት፡  ኤርትራዊ ሃገራዊ ባይቶ ንዲሞክራስያዊ ለውጢ (ኤሃባዲለ)፡ ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ)፡ ሓድነት ኤርትራውያን ንፍትሒ (ኤሓፍ)፡  ሓድነት ንዲሞክራስያዊ ለውጢ (ሓዲለ)፡ ኤርትራዊ ሃገራዊ ግንባር  (ኤሃግ)፡ ዝርከብዎ  እዩ።  እተን ኣንጻር ኣካያዲ ተለቪዥ ኣሰና ንዝተፈጸመ ዓመጽ ዝኹንን ሓባራዊ መግለጺ ዘውጸኣ፡ ባይቶታት ይኣክል፡ ካናዳ፡ ሕመኣ፡ ዓባይ ብሪጣንያን ደንማርክን እውን ንተበግሶአን ኣብ ህዝባዊ ሓባራዊ ዕማም ኣገዳሲ መንጸፍ ጌርና ኢና እንወስዶ። ቅድም ቀዳድም እዚ ተበግሶታት እዚ ህግዲፍ ነንዘሳወሮ ሓዊ ንምጥፋእ ጥራይ ዘይኮነ፡ ኣብ ህዝባዊ፡ ዜናዊ፡ ዲብሎማስያውን ካልኦት ሰክተራትን ናይ ሓባር ተበግሶ ንምውሳድ እውን ክቕጽል ይግበኦ። ምኽንያቱ እዚ ብሓባር ምስራሕ ክሳብ ክንደይ ሰፊሕ ሰማዒ እዚ ከም ዝረክብን ናይ ህዝብና ተስፋ ዘለምልምን ምዃኑ ዘመልክትን ንዝዓበየ ሓባራዊ ዕማም ባይታ ዘንጽፍን ስለ ዝኾነ። ካብዚ ሓሊፉ ናይዞም ዝጠቐስናዮም ሓሙሽተ ጽላላት፡  ሰልፍታትን ውድባት ጥራይ ኮይኑ ከይተርፍ ናይ ምስፍሑ ጻዕሪ እውን ክቕጽል ይግበኦ።

ብመሰረቱ ኣብ ቃልሲ ብሓባር ምስራሕ ኣድላይነቱ መሰረታዊ እዩ። ከምቲ እንደልዮ ደኣ ኣይተዓወተን እምበር ብሓባር ክትሰርሕ ናይ ምጽዓር ተመኩሮና ነዊሕ ዝዕድሚኡ ምዃኑ ነዚ እዩ ዘመልክት። ብፍላይ ኣብዚ እዋንዚ ብኽልተ መሰረታዊ ምኽንያታት ኣድላይነት ብሓባር ምስራሕ ኣብ ኣዝዩ ዝዓዘሉ መድረኽ ኢና እንርከብ። በቲ ሓደ ወገን ብጉጅለ ህግዲፍ ኣብ ልዕሊ ህዝብና ዝወርድ በደልን ጭቆናን ኣብቲ ኣዝዩ ዝኸፈአ ጫፉ ዝበጸሓሉ ግዜ ስለ ዝኾነ ኣገዳስነት ሓቢርካ ህዝብኻን ሃገርካን ምድሓን ብኽንድኡ ደረጃ ክብርኽ ናይ ግድን እዩ። በቲ ካልእ ወገን ከኣ ጉጅለ ህግዲፍ ኩሉቲ ካብ ህዝብና ሓቢእዎ ዝኸይድ ዝነበረ መንነቱ ተቓሊዑ መታለሊ ሓሩጩ ኣብ ዝወደኣሉ ግዜ ይርከብ ስለ ዘሎ፡ ሓቢርካ ናይ ምቅባጹ ኣገዳስነት ዝያዳ ኩሉ ግዜ ናይ ቀዳምነትና ቀዳምነት ኮይኑ ኣብ ዝቐረበሉ ግዜ ኢና ዘለና።

ጉጅለ ህግዲፍ ክሳብ ክንደይ ዕርቃኑ ወጺኡ ከምዘሎ’ኳ ብሩህ እንተኾነ፡ ኣግሂዱ ኣላሽ ኣብ ክንዲ ምባል የድሕነኒ’ዩ ዝብሎ ኣእማን ካብ ምፍንቃልን ውዲት ካብ ምእላምን ዓዲ ኣይክውዕልን እዩ። እዚ ጉጅለ ኣብቶም ኣብ ዓባይ ብሪጣንያ፡ ሱዳንን እስራኤልን ዘጋጠሙ’ሞ ብሓባር  ዝኾነናዮም ጸይቅታት ኢድ ኣለዎ። እንተኾነ ነዚ ኮነ ኢሉ ናይ ለውጢ ሓይልታት ከርዕድ ዝመሃዞ ፋይዳ ኣይረኸበሉን። እቲ ዝኣረገ ናይ ሓሶት መዛግብቲ እንዳገንጸለ፡ መርበባት ጸጥታ ኣሜሪካን እስራኤልን ካብ ስልጣን  ክዓልዋኒ መደብ ነይርወን፡ ኳታር ተቓወምተይ ትድግፍ ኣላ …… ወዘተ ክብሎ ዝቐነየ ከኣ፡ ኣቓልቦ ህዝቢ ኤርትራ ንምጥምዛዝ ዝመሃዞ እዩ። እዚ እውን ኣብ ቅድሚ ህዝቢ ኤርትራ ዋጋ ዝተወሃቦ ኣይኮነን። እንተኾነ ናይ  ምንባርን ዘይምንባር ስለ ዝኾነ፡  ህግዲፍ ክሳብ ሕልፈቱ ካብዚ መንገድዚ ኣይክወጽእን እዩ።

ሓቢርካ ኣንጻር ወጽዓ ህግዲፍ ምስራሕ ኣብ ሰልፍታት፡ ውድባትን ማሕበራትን ጥራይ ተደሪቱ ዝተርፍ ዕማም ኣይኮነ። ነዚ ኣምር እዚ ኩሉቲ ሎሚ ብጉጅለ ህግዲፍ ዝግፋዕ ዘሎን ናይዚ ጉጅለ ሕልፈት ዝብህግን ክኽተሎ ዝግባእ  እዩ። ብፋላይ ከኣ ከምቲ ኣብዚ ቀረባ መዓልታ ሓደ ኣባል ሰዲህኤ፥ “ግደ ኤርትራዊ ዲያስፖራ ኣብ ለውጢ” ኣብ ትሕቲ ዝብል ኣርእቲ ኣብ ዘቕረቦ ጽሑፉ ዝበሎ፡ ኣብ ዓድን ኣብ ወጻእን ዝነብር ኤርትራዊ ክናበብን በብጽሒቱ ከልዕልን ይግበኦ። ዝተወደበን ዘይተወደበ እውን ከምኡ። እንተላይ ኣብ ፖለቲካዊ ሰልፍታትን ውድባትን ዘሎን ኣብ ሲቪላዊ ማሕበራት ዘሎን። ከምቲ እቲ ወጽዓ ንኹልና ኤርትራውያን ዘረኻክበልናን ዘቐንዝወናን ዘሎ፡ ድሕሪ ህግዲፍ ዝመጽእ ራህዋ ከኣ ንኹልና እዩ። ንኹልና ክርህወና ግና ኩልና ከከምቲ ኩነታትናን ከባቢና ዘፍቅደልና እንዳተናበብናን እንዳ ተመላላእናን ከነብርክት ናይ ግድን እዩ። ኢደ-እግርኻ ኣጣሚርካን ነብስኻ ካብቲ መስርሕ ኣርሒቕካን ብኣበርክቶ ካልኦት ለውጢ ምጽባይ ግና ውጽኢት ዘይብሉ ኣብ ርእሲ ምዃኑ፡ ህግዲፍ ዕድመ መግዛእቱ ንከናውሕ ክንኮነሉ ከም ዝብህጎ ምዃን እዩ።

ስለዚ እቲ ተውዲቡ ዝቃለስ ዘሎ ኣካላት በበይንኻ ምውፋር ገዲፉ፡ ብሓባር ምስራሕ ክቕጽል ናይ ግድን እዩ። ብሓባር ምስራሕ ጸጸግዕኻ ሒዝካ ብዝወጽእ መግለጽታትን ኣዋጃትን ዝረጋገጽ ኣይኮነን። ብሓባር ምስራሕ ካብ ሕዱር ቂም ወጺእካ፡ ምትእምማን ኣጥሪኻን ኣብ ክንዲ ብናይ ርሑቕ ሕሳብ ምርሕሓቕ ኣብ ህልዊ ዝድህሰስ ዘሰማምዓካ ዛዕባ ኣትኪልካ ብምስራሕ እዩ ዝረጋገጽ። ሓቂ እዩ ብሓባር ምስራሕ ማዕረቲ ኣገዳስነቱ ጻዕርን ኣበርክቶን ዝሓትት እዩ። ምስ ኩሉቲ ዝሓቶ ዋጋ ግና፡ ዝከኣል ስለ ዝኾነ ክንክእሎ ክንበቅዕ ይግበኣና። በበይንኻ ምውፋር ከምዘየዕውት ተመኩሮና ኣርእዩና እዩ። በቲ ዘየዕወተካ መንገዲ ምቕጻል ከኣ ናይ ሕመቕ መግለጺ እዩ። ከምቲ ብርሃን እንተብሂግካ ብጸልማት ምሕላፍ ግድን ዝኸውን፡ ናብቲ ናይ ዓወትና ምስጥር ዝኾነ ሓቢርካ ምስራሕ ንምብጻሕ ከኣ ብድሆታት ክንሰግር ቅሩባት ክንከውን ግድን’ዩ።

ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ

ቅድሚ ሒደት ዓመታት ኣብ መንጎ ዲክታቶር ኢሳይያስ ኣፈወርቅን ቀዳማይ ሚንሲተር ኢትዮጵያ ዶ/ር ኣብይ ኣሕመድ ዓልን ሃንደበታዊ ዕርክነት ምስ ተጋህደ፡ ብዙሓት ወገናት ብዛዕባቲ ተረኽቦ፡ ነናቶም ሕቶታት ከልዕሉ ተኸታቲልና። ንሕናውን ኣካል ናይቶም ሕቶታት ክሓቱ ዝጸንሑን ዘለዉን ኢና።

እቶም ሕቶታት ብዙሓት ኮይኖም፡ “እዚ በዚ መጸ ከይተባህለ ዝነጉድ ዘሎ ዝምድና፡ ኣብ መንጎ መንን መንን እዩ?” ዝብል ካብቶም ብብዙሓት ዝለዓሉ እዩ። ዝተፈላለዩ ወገናት ነዚ ሕቶዚ ነናቶም መልሲ ክህብሉ ከም ዝጸንሑ ክንዕዘቦ ዝጸናሕና ኢና። እቲ ኣብ ባይታ ዘሎ ኩነታት ዝምስክሮን ዓብላልን መልሲ ከኣ “እቲ ዝምድና ብውሕዱ ኣብ መንጎ ክልቲኡ ህዝብታት ሓቀኛን ትካላውን ርክብ ዝፈጥር ኣይኮነን” ዝብል እዩ። እቲ ናይ ክልቲኡ ህዝብታት መሰረታዊ ረብሓን ባህግን ዘውሕስ ርክብ ኣምሲልካ ንምቕራቡ ዝግበር ፈተነ ከኣ ፈጺሙ ዘድህሰስ ትሕዝቶ ዘየብሉ እዩ። ብፍላይ ብወገን ህዝቢ ኤርትራ እዚ “ርክብ ህዝቢ ምስ ህዝቢ” ዝብል ጉልባብ ለቢሱ ዝካየድ ዘሎ ገልታዕታዕ፡ ኣይኮነንዶ ብህዝቢ ኤርትራ በቶም ናብቲ ጨቋኒ ጉጅለ ዝቐረቡ ኣካላት እውን ኣመጻጽኣኡን ካይድኡን ዘይፍለጥ፡ ህዝብና ብዘይተጸበዮ ኣቕጣጫ ብሃንደበት ዝነጠበ እዩ።

እቲ ዝምድና ብኣፍልጦ፡ ምርጫን ሓቀኛ ተሳትፎን ህዝብና እንተዝመጽእ፡ በየናይ መጀመረ፡ ነየናይ ዛዕባኸ ቅድሚት መሰረዐ፡ ኩላትና እንግምቶ እዩ። ህዝብና ኣይኮነንዶ ምስ ብብዙሕ ጉዳያት ዝመሳሰሎ ጐረቤቱ ህዝቢ ኢትዮጵያ፡ ምስ ዝኾነ ወገን ሰላም ከምዘይጸልእ ርዱእ እዩ። ምእንቲ ሰላም ዝኸፈሎ ዋጋን መስዋእትን ከኣ ክሳብ ክንደይ ሰላማዊ ምዃኑ ዝምስክር እዩ። ህዝቢ ኤርትራ ምስቲ ኣብዚ እዋንዚ ኣብ መንጎ ክልቴን ሃገራት ዘሎ ኩነታት መስርሕ ሰላም ብኸመይ ክተሓዘሉ ከም ዝደሊ ምግማቱ ዘጸግም ኣይኮነን። ኣብ ረብሓኡ ዝተሰረተ ሰናይ ጉርብትናን ጥዑይ ርክብ ህዝቢ ምስ ህዝብን ክሰርዕ ዕድል እንተዝወሃቦ፡ “ቅድም እቲ ናብዚ ዝጸንሕናዮን ዘለናዮን ምስሕሓብ ዘብጸሓና ጉዳይ ዶብ ይጠረርን፡ ኣብ መሬትና ዘሎ ሰራዊት ኢትዮጵያ ይውጻእን፡ ድሕሪኡ ናብ ንቡር ዝምድና ንእተው” ከም ዝብል ፍሉጥ እዩ። ካብዚ ሓሊፉ ምስ ኢትዮጵያ ድልዱል ዝምድና ንምፍጣር ከምቲ “ካብ እመት ስድሪ ኣላታ” ዝበሃል፡ ኣብ ክንዲ ንህዝቢ ዓፋርን ትግራይን ጓሲኻ ናብ ኦሮሞን ኣምሓራን ነጢርካ ወዛሕዛሕ ምባል፡ “ምስ መላምንቲ ሓውናን መቓብርትናን” ንጀምር ከም ዝብል’ውን ርዱእ እዩ። ግና መን እሞ መጻኢ ዝምድናኡ ናይ ምውሳን ዕድል ምስ ሃቦ።

ኣብዚ ናይ ዝሓለፈ ዳርጋ ክልተ ዓመታት ከቢድ ውዲት ዝሓቖፈ ዝመስል፡ ናይ ሰላም መስርሕ፡ ብዙሓት ንኤርትራዊ ልኡላውነት ሃዲዶም ኣብ ክንዲ ሰላም ዘምጽኡ ህውከት ዝዕድሙ ተርእዮታት ክንዕዘብ ጸኒሕና። ቀዳማይ ሚኒስተር ኢትዮጵያ ኣብ ፈቐዶ መድረኻት ተጠሊዖም፡ “ናይ ኤርትራ ናይ ወጻኢ ጉዳይ ሚኒስተር ኮይነ ተመዚዘ እየ’ሞ ሃንደበት ከይኮነኩም፡ ኣነን ኢሱን ክንድመር እንከለና ዓሰብ ንኸውን፡ ምህናጽ ንኤርትራን ኢትዮጵያን ዘራኽብ መስመር ባቡር ዝምልከት ስምምዕ ከቲመ፡ ኢሳይያስ ኣብ ክንድኡ ንኤርትራ ወኪለ ክምድር ፈቓድ ሂቡኒ እዩ …… ወዘተ” ዝብሉ መደረታት ከስምዑ ክንከታተሎም ጸኒሕና። እነሆ ሎሚ እውን ኮንደኾን የኽፈኣለይ ኣሎ ኢሎምን ብለባማት ተማዒዶምን፡ ናብ ልቡም ተመሊሶም ካብ ርእሲ ልኡላውነት ሀገርና ወሪዶም ይኾኑ ኢልና ኣብ ዝገመትናሉ፡ ናይ ሰላም ኖበል ምሽላሞም ከጸንብሉ እንከለውን ካብ ኦስሎ ጀሚሮም ክሳብ ኣዲስ ኣበባ፡ ዳርጋ መራሒ ኤርትራን ኢትዮጵያን ዘምስሎም መደረታት ከስምዑ ተኸታቲልና። ንህዝቢ ኤርትራ እውን ካብ ህዝቢ ሱዳን፡ ሶማል፡ ጅቡቲ ኬንያን ደቡብ ሱዳንን ብዝተፈልየ፡ ከኮማስዕዎ ሰሚዕና። ብዙሓት ኤርትራውያን ከኣ “እንታ እዚ ሰብኣይ ካብ ርእሰና ዘይወርደልና” ይብልዎም ኣለዉ። እዚ እዩ ከኣ “ሕጂ’ውን ወያ ብርኩታ እምኒ ኣላታ” ዘበለና።

ቀዳማይ ሚኒስተር ኢትዮጵያ ኣብ ዙርያ ኤርትራዊ ልኡላውነት ዝዝንብዩ መደንዘዝቲ መደረታት ከስምዑ እንከለዉ፡ ዲክታቶር ኢሳይያስ ንሓንሳብ ከምቲ “ካብ በሃሊኡስ ደጋሚኡ” ዝበሃል፡ መሊሱ ነቲ ናይቶም ቀዳማይ ሚኒስተር ኣበሃህላ ከድምቖ፡ ንሓንሳብ ድማ ሰሚዑ ከምዘይሰምዐ ምጽቃጥ ክመርጽ እንከሎ ከኣ፡ እቲ ኩነታት ካብ ምስካፍ ሓሊፉ የስግእ።

እዚ ኩነታት ደሚርካ ብኹሉ ኣቕጣጫ ክምዘን እንከሎ፡ ህልዊ ኩነታት ሃገርናን ናይ ህዝብና ናይ ሰላም ባህግን መሰረት ገይሩ ዝነቐለ መስርሕ ዘይምዃኑ ምርዳእ ዘጸግም ኣይኮነን። ካብዚ ብምንቃል እዩ እምበኣር “እሞ ናይዚ ኣይምዉት ኣይስሩር ተበግሶ ሰላም ዋናን ሃንዳስን ደኣ መን እዩ?” ዝብል ሕቶ ክነልዕል ዝድርኸና። ነቲ ካብ ቀደሙ ለማጽ ዝነበረ እገዳ ኣልዒልካ፡ መዳልያ ሰላሊምካን ጅቡኡ ገንዘብ መሊእካን ንኢሳይያስ ናይ ምምልኻዕ ሃቐነታት ኣዛሚድካ ክረኣይ እንከሎ፡ ናይዚ ልዕሊ’ቲ ዝግበኦ ዝዝመረሉ ዘሎ መስርሕ ሰላም ኤርትራን ኢትዮጵያን ዋናታት ካለኦት፡ ዝብገሰሉ ባይታ ከኣ ብውሕዱ ዘይኤርትራዊ ትጽቢት ምዃኑ ምግማት ዘጸግም ኣይኮነን። ከምዚ ካብ ኮነ ናይ ህዝብና ጽምኣት ሰላምን ቅሳነትን፡ ክንድቲ ንሕና ንቕንዘዎ ዘየሻቕሎም፡ ኣብ ዞባዊ ረብሓኦም ጥራይ ዝቋመቱ ሰብ ርቡሕ ጁባ ወገናት ዝሕብሕብዎ መስርሕ’ዩ ምባሉ ብልክዕ ምግላጹ እዩ። ግደ ኢሳይያስ ኣብዚ መስርሕ ከኣ ተለኣኣኽነት እዩ። ነቲ ተለኣኣኽነትከ ክኢልዎዶ ኣይከኣሎን ከኣ ኣብ መስርሕ ለኣኽቱ ዝመዝንዎ እዩ። እንተ’ቲ ሓቀኛ ትርግታ ልቢ ህዝብና ጽን ኢሉ ዝሰምዕ መስርሕ ሰላም ኤርትራን ኢትዮጵያን ኣብቲ ክረግጾ ዝግበኦ ርኻብ ጌና ኣይረገጸን።

ስለዚ ህዝቢ ኤርትራ ናይዚ ብናይ ካለኦት ዓቐን ዝተስፍየ ሰላም ተጠቃሚ ኣይኮነን። እቲ ርክብ ህዝቢ ምስ ህዝቢ ብመትከል ቅኑዕን ኩልና ክንሰርሓሉ ዝግበኣናን ክነሱ፡ ከምዚ ንርእዮ ዘለና በቲ ክተሓዞ ዝግበኦ ኣብ ዘይተታሕዘሉ ግና፡ መዳህለሊ፡ መደንዘዝን ሓቀኛ መንገድኻ ዘስሕትን ካብ ምዃን ሓሊፉ ካልእ ፋይዳ የብሉን። ኢትዮጵያውያን ክኢላታት ስነ_ጥበብ ናብ ኤርትራ ምጋሾምን ከረን ይኹን ምጽዋዕ ምብጸሖምን ሕማቕ ኣይመኾነን። እንተኾነ ህዝቢ ኤርትራ በዚታት ተዳህሊሉ ካብቲ ሓቀኛን ውሑስን ሰላም፡ ዲሞክራሲ፡ ልምዓትን ሕገመንግስታዊ ምምሕዳርን ናይ ምርግጋጽ ቃልሱ ከየላግስዎ ክጥንቀቕ ነዘኻኽሮን ንጽወዖን።

ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ

“ሰዲህኤ፡ ንብዙሕነት ከም ቅሙጥ ሃገራዊ ጸጋን ሓይልን ስለ ዝቕበሎ ነቲ ኣብ ሞንጎ ብሄራትን ሕብረተሰብኣዊ ጉጅለታትን ሰላምን ቅሳነትን ዝዓሰሎ ተሳኒኻ ናይ ምንባር ባህሊ ንምስፋንን ኤርትራዊ ሃገራዊ ሓድነትን ብዙሕነትን ንምዕቃብን ክጽዕር እዩ።” (ካብ ፖለቲካዊ መደብ ዕዮ ሰዲህኤ ዝተወስደ)

“ሓድነትና ምስጢር ዓወትና እዩ”፡ ክንብል እንከለና፡ ብኣንጻሩ “ምፍልላይና ጠንቂ ስዕረትናን ውድቀትናን እዩ” ማለትና ምዃኑ ርዱእ እዩ። ኤርትራዊ ነጻነትና ብመሪርን ነዊሕን ቃልስን ሓያልን ዘይቋረጽን ህዝባዊ ተሳትፎን ከነረጋግጽ እንከለና፡ ከመይ ጌርና ብብዝሕን ዓይነትን ሓይሊ ሰብ፡ ዘመናውነት ኣጽዋርን ዓለም ለኻዊ ደገፍን ኣዝዩ ንዝበልጸና ሓይሊ መግዛእቲ ምስዓርና ምስጢሩ እንታይ ከም ዝነበረ ንብዙሓት ዘገረመ ነይሩ። እቲ ክሳብ ሕጂ ተበጺሑ ዘሎ ምኽንያት ከኣ፡ ናይ ቃልስና ፍትሓውነት ርዱእ ኮይኑ፡ እቲ ቀንዲ ኣብ ዓወት ዘብጸሓና ቃልስና ብኤርትራዊ ብሓድነት ዝተደረዐ ስለ ዝነበረ እዩ።

ሓድነት ዝረጋገጽን ምስጢር ዓወት ዝኸውንን፡ ኣብቶም ንሓድነት ከም ምስጢር ዓወቶም ገይሮም ዝወስዱን ዝዕቅብዋን ዝኾነ ፍልልይ ኣብ ዘይህልወሉ ኣይኮነን። ሓድነት ዝረጋገጽ ፍልልያት ሃልዩ፡ ኣበይን ስለምንታይን ትፈላለ፡ ኣበይን ብኸመይንከ ኣብ ሓድነት ተትክል ኣንጺርካ ብምሓዝ እዩ። ኣብቲ ሓድነትና ምስጢር ዓወትና ምንባሩ ኣመስኪሩ ንብሎ ዘለና መድረኽ ቃልሲ እውን፡ እዚ ሕጂ ኣብ ሃገርና ዘሎን ጠንቂ ምፍልላይ ዝኸውን ዘሎን፡ ብዙሕነት ሃይማኖት፡ ኣውራጃ፡ ብሄር፡ ቋንቋን ካልእን ኣይነበረን ማለት ኣይኮነን። እንተኾነ ሳላ ብሓልዮት ህዝብን ሃገርን፥ ብምጽውዋርን ምክእኣልን ዝተመሓደረ ኣድማዒ  ውጽኢቱ ተራእዩ። ብኣንጻሩ ሎሚ ብዞም ዝጠቓቐስናዮም ናይ ብዙሕነትና መርኣያ፡ ተፈላሊና ክንናቖትን ክንረሓሓቕን እንከለና እቲ ቀደም ዝነበረና ልቦናን ሃገራዊ ሓላፍነትን ይጐድል ከም ዘሎ ዘርኢ እዩ። ሓድነት ከምቲ ወሳንነቱ ምዕቋቡ እውን ዋጋ የኽፍል እዩ። ከምቲ ኣብ ሓድነት ተረባሕቲ ዝነበርናን ዘለናን ነዚ ዘይብህግዎን ዘይደልይዎን’ውን ነይሮምን ኣለዉን። እቲ ፍልልይ እቶም ናይ ቀደም ጸረ ሓድነት ሓይልታት ከም ናይ ሎሚ ህግዲፍ ዝተርንዑን መንግስታዊ መልክዕ ዝሓዙን ዘይምንባሮም እዩ።

እቲ ኣብ ቅድሜና ዘሎ መዋጽኦ ነቲ በዂሩ ዘሎ ምጽውዋርን ምክእኣልን ናብ ንቡር ምምላሱ መተካእታ የብሉን። እዚ ሓሓሊፉ ዝረአ ዘሎ ቅድሚ ሕጂ ምስጢር ዓወትና ዝነበረ ብዙሕነትና፡ ሎሚ ግና መናቖቲናን ምረሓሓቒናን ምዃን መንእሰያት ዝሳተፍዎ ዘለዉ ምዃኑ ከኣ ኣተሓሳሳብነቱ መሊሱ ይረዝን። መንእሰይና ተዋሳኢ ናይዚ ዳሕረዋይ ስልጡን ዘበን ብምዃኑ፡ ብፍላይ ዘፈላልዩ ጉዳያት ኣብ ምውጋን ዓብይ ትጽቢት እንዳንበርናሉ፡ ኣብ ምጽሕታር ጸቢብ ስምዒታት ክሳተፍ እንከሎ፡ ቃልስና ክሳብ ክንደይ ከቢድን ንድሕሪት ከይምለስ ዘስግእን ምዃኑ ዘጠንቅቕ እዩ። መንእሰይ እንተኾነ ናብ ዝሓሸ ኩለመዳያዊ ስኒት የስግረና፡ ካብኡ ሓሊፉ ነቲ ዝነበረን ክንዲ ናጽነት ዝኣክል ዓብይ ጉዳይ ዘውሓሰን ሓድነት ክዕቅብ ናይ ግድን እዩ።

ብዛዕባ ሓድነት ደጋጊምና ክንጉስጉስ እንከለና፡ ፍልልያት ፈጺሙ ኣይሃልወና ማለትና ኣይኮነን። ዝመረጽካዮ ሃይማኖት ምስዓብ፡ ናይ ዝኾነ ኣውራጃ ተወላዲ ምዃን፡ ናትካ ቋንቋ፡ ባህልን ብሄርን ምውናን ዘይግደብ መሰል ነፍሲ ወከፍ እዩ። እዚ ፍልልያት ረብሓ ሃገር ዘይጐድእ ክኸወን ግና ንኤርትራዊ ሓድነት ብዘይሃሲ መንገዲ ክቃነ ይግበኦ። ብኻልእ ኣገላልጻ ንሓደ ካብዚ ብግቡእ ክተሓዝ እንከሎ ጸጋ እዩ እንብሎ ዘለና ዝንባለታት ልዕሊ ኤርትራዊ ኣጀንዳ ምስርዑ ግና ይፈቶ ይጸላእ ነቲ ምስጢር ዓወትና ዝኾነ ሓድነትና ዝፍሑቕ ጥራይ ዘይኮነ ዝጻረር ስለ ዝኾነ፡ ብጥንቃቐ ክተሓዝ ዝግበኦ እዩ። እንመርጾ ሃይማኖት ኮነ ኣውራጃ ሓድነታ ኣብ ዘይተሓለወት ኤርትራ ትርጉም ከምዘይህልዎ ምስትብሃል ከኣ ሓጋዚ እዩ።

ንሕና እቶም ኣብ ዝሓለፈ ናይ ቃልስን ዓወትን ተመኩሮና ግደ ሓድነት ወሳኒ ምንባሩ እንኣምን፡ ግደ ሓድነት ኣብዚ ሎሚ ነካይዶ ዘለና ቃልሲ እውን ወሳንነቱ ህያው እዩ ኢልና ኢና እንኣምን። ስለዚ ኢና ከኣ ምርግጋጽ ሓድነት ሓይልታት ለውጢ ካብ ዓወት ኣንጻር ህግዲፍ ፈሊኻ ኣይርአን’ዩ እንብል። ብኣንጻሩ እቲ ሳላ ሓድነታዊ ኣበርክቶ ህዝቢ ኤርትራ ኣብ ስልጣን ዘሎ ጉጅለ ግና፡ ደጊም ሓድነት ህዝብና ንረብሓኡ ከምዘይኮነ ስለ ዝተረድአ፡ በቲ ሓድነት ኣይግደስ ጥራይ ዘይኮነ፡ ንምፍራሱ ሓይሊ ሰብን ጥሪትን ካብ ምውፋር ድሕር ከምዘይብል ብብዙሕ ኣብነታት ኣሰኒኻ ምግላጽ ይከኣል። ህግድፍ ኣብ ከምዚ በታኒ ዕማም ምውፋሩ እምብዛ ዘገርም ኣይከውንን’ዩ ምኽንያቱ ካብኡ ጥራይ ስለ ዝዕንገል። እቲ ኣዝዩ ዘገርምን ዘሕዝንን ዝኸውን ብግብሪ ግዳይ ወጽዓኡ ክነስኻ፡ ናይዚ ኣብ ምክፍፋልና ዝሃጥር ጉጅለ መሳርሒ ዝኸውን ኤርትራዊ ክህሉ እንከሎ እዩ።

ኣብዚ ሓቢርካ ኣንጻር ወጽዓ ህግዲፍ ምቅላስ ወሳኒ ዝኾነሉ ግዜ፡ ጸቢብ ትሕቲ ኤርትራዊ ሓድነት  ፍልልያት ኣሳዊርካ ምርሕሓቕ ወይ ክሳብ ምብኣስ ምብጻሕ፡ ህግዲፍ ይወድቦ ኣይወድቦ ንረብሓ ህግዲፍ ዝውዕል ምዃኑ ፈጺሙ ክሰሓት ኣይግበኦን። ንረብሓ ህግዲፍ ካብ ወዓለ ኣንጻር ባህግን ትጽቢትን ህዝብና ምዃኑ ከኣ ኣብኡ እንከሎ ፍሉጥ እዩ። ህግዲፍ ናይ ህውከትን ምፍልላይን እምበር፡ ናይ ሰላምን ሓድነትን ሓይሊ ስለ ዘይኮነ ኣይኮነንዶ ባዕልና ክንበኣሰሉ እንከለና፡ ባዕሉ ኣንቂዱ ዝውለዖ ሓዊ ምዃኑ ክንርዳእ ይግበኣና። ኣብ ሃገርና ብዛዕባ ዘሎ ፖለቲካዊ ኩነታት ናይ ኣተሓሳስባ ፍልልያት ክህልው ባህርያዊ እዩ። ኣብዚ ፍልልይዚ ሰዓሪ ንምዃን ከኣ ካራሩ ስሒልካ ኣብ ዓውዲ ውግእ ዘይኮነ፡ ምኽንያትካ ኣዋህሊልካ ኣብ ዓውዲ ዘተን ልዝብን እዩ እቲ ግጥም ክኸውን ዝግበኦ።

ብሓይልን ዓመጽን ክዕብልል ዝደሊ ኣብ መድረኽ ዘተ ዝቐርብ ጭብጢ ዘየብሉ እዩ። ብዓመጽን ዘይምኽንያታዊ ዕብለላን ዝኣምን ከኣ ናይ ግዜ ጉዳይ እንተዘይኮይኑ ተሰዓራይ እዩ። እቲ ኣብ ዓመጽን ሸፈጥን ዝኣምን ዘይሩዘይሩ ኣንጻር ህዝቢ ስለ ዝኾነ ወዳቓይ እዩ። ዕድል ህግዲፍ በዚ ዝምዘን ኮይኑ፡ ካብቲ ዕድሜኡ ከነሕጽረሉ እንኽእል ቀንዲ መንገድታት ከኣ ሓድነትና ምድልዳል እቲ ቀንዲ እዩ።