The Commission of Inquiry on Eritrea: How Did We Get Here?
Written by The COI-Eritrea Team
October 17, 2014
Written by: The COI-Eritrea Team
If one were to take a glance at the Eritrean history pages that desperately await an objective scribe and flip from the page of September 1st, 1961 to October 3rd, 2013, the vines of time that bind these two dates would surely appear as if poisoned by a tragic irony. Hamed Idris Awate’s first shot would have appeared as if it were released from the hand of a track inspector signaling the start of a mad race into exile – and October 3rd, 2013, would have been but a glimpse of an episode that earned its horrible notoriety for mercilessly daring to vandalize, with horrific features, what is otherwise a solemn picture of routine exodus. Context and all that remains untold in between these two dates are the only pieces that would spare this exercise of comparison from being a juxtaposition of sorts.
The question of “How did we get here?” is also best answered by history; unhurried in its glorious, detailed manifestation and unraveled with the stinging of brutally honest assessments from our historians and analysts. The pondering of how the people of what was once known as “The Land by the Sea” perished into the sea, divides its rich irony both for the pages of the historians and its poets. The question of “How did we get here?” doesn’t just don an inquisitive feature, but levels a serious suit against the apparent acts of injustices accrued over the years. And this question lingers, grows and chokes the conscience of all who have looked into and at the daunting reality of the human rights violations of Eritreans today.
As it pertains to the exodus of Eritrean citizens, it is often discussed as a neat equation of the push and pull phenomenon. The “push” argument is often understood as a cause that fashions itself as a crisis of the times. When a nation functions lawlessly, however, the “push” factor is not a phase but a consistent and systematic mechanism of rejection & ejection of the citizens by the State. And the decision of a citizen to live in exile, in this context, is an intersection waiting to be crossed and that intersection is not where one is introduced to a motive, but discovers an otherwise unnecessary opportunity to pursue a better life in exile. The Eritrean youth, a majority of those in exodus, is either born into or grows up in a system that, by its very nature of injustice, produces a perpetually uprooted state of being. When one waits for the day to escape lawlessness, that soul’s investment is in a just and peaceful future outside the homeland. If lawlessness compels the citizens of a nation to abandon their country, then the exodus of the citizens is as much of a quest for justice as it is an escape from injustice. Just as much, any aspect of injustice that perpetuates the exodus of its citizens is nothing less than a criminal act that, in essence, can be argued as a case of a masked deportation en masse. It may not be a legal phrase, but what adequately expresses this reality is “Kid aytbelo kemzkheid gbero”: a Tigrigna adage that conveys a deliberate action that executes its aim indirectly. In this case, the PFDJ regime’s action perpetuates the people’s exile.
Exodus is a label that must be unpacked and examined thoroughly; it is not merely people en route, but a set of tangible and abhorrently real testimonies of people with wounds, victims of and witnesses to gruesome violations. When citizens are stripped of their rights to due process, to free elections, to pursue a livelihood, to enjoy their basic liberties and the consequences of such deprivations are deliberate acts and policies of the State, then the consequences that befall on the citizens and what can be leveled against them is not purely circumstantial. But, of course, the mission here is clear: we are here to identify concrete stories of abominable violations of the human rights of Eritreans so that we can provide the Commission of Inquiry on Eritrea (COI) what it requires to unequivocally indict those responsible. A sober, meticulous and careful work is what we must engage in and its success is critically dependent on the testimonies of courageous Eritreans everywhere.
The Commission of Inquiry on Eritrea was established because a number of Eritrean activists worked tirelessly over the years to expose the human rights violations of Eritreans to the international community and specifically the UN Human Rights Council. Human Rights Concern-Eritrea was instrumental in forming the necessary connections to ensure this historic decision was expedited, in light of the current human rights situation in Eritrea as well as the tragedies faced by those fleeing. It must be noted without any equivocation, however, that the COI on Eritrea is established as the result of every activist who raised awareness of the injustices and crimes of the regime; every journalist who sought credible news to report; every ordinary Eritrean who provided support and encouragement to these efforts and most importantly every victim and family member who spoke publicly about their personal suffering.
It takes courage to give testimony on behalf of oneself or on behalf of those whose rights were violated by PFDJ. And yes, there may be certain deterrents that discourage one from speaking out; the sense of shame or betrayal are examples of familiar cultural offenses. Nevertheless, the courage to speak out, in this case, is just as much a quest for justice on behalf of an entire nation as it is on behalf of oneself and other victims. To stand up for your rights and for those of your countrywomen and men, is to stand up for the future welfare of the nation that thousands have bled, died and sacrificed for.
While it is important that victims obtain justice for the grave human rights violations they endured, the significance of the COI goes beyond those in the Diaspora able to share their stories. Those who died at the hands of the regime and those still languishing in prisons are obviously not able to come forward and testify. The responsibility to restore dignity to their lives and hold the responsible parties accountable lies with us. Victims should be encouraged to come forward and speak openly about their experience; victims’ families should share their suffering and the rest of us should commend their courage to represent the truth, regardless of a possible hostile reception. As Eritreans used to masking our fears in shame, we are obligated to support and encourage them to come forward and validate this new era of openness instead of clinging to destructive secrecy. It is within our power to influence what the outcome of the COI will be and with power comes responsibility; in this case, we are responsible to the victims of the current Eritrean government, both alive and deceased.
That the Commission of Inquiry on Eritrea is a United Nations construct and thereby deemed untrustworthy may be a valid concern of some Eritreans on both sides of the political aisle. However, this notion can be challenged with vigilance and engagement by all of us, particularly the justice seeking community. What must be emphasized is that the findings and decisions of the COI depend solely on the testimonies and evidence provided by Eritreans. This effort to obtain justice for our victimized brothers and sisters may not conform to the self-reliant and anti-external intervention ideal Eritreans are attached to but it is currently the only legal platform afforded to these victims and their families. As the daily headlines remind us, our youth are fleeing the country to avoid being subjected to various human rights violations and our tragic reality is that this solution is neither safe nor sustainable. The COI will allow the voices of these youth and others to be heard and hopefully hold the criminal element of PFDJ accountable by exposing the abusers and bringing justice to the victims, with the hopes that collective healing and reconciliation are what follows.
We encourage you to visit our website: www.coi-eritrea.org, stay in touch, join us as we continue to work on behalf of those victimized.
ኣብ ከተማ ሽወደን ስቶኮሆልም ዝርከብ ቤት ጽሕፈት ኤምባሲ ኤርትራ ብ 1200 ሽወደናውያን ዝተጻሕፈ መልእኽቲ ንጋዘጠኛን ገጣምን ዳዊት ኢሳቕ ክውሃበሎም ናብ ማዕጾ ቤት ጽሕፈት ኤምባሲ ኤርትራ ኳሕክሖም ምስተኽፍተሎም፡ ውሃብቲ መልእኽቲ ወከልቲ ኣምነስቲ ኢንተርናሽናል ምዃኖም ምስ ኣለለዩ፡ ኤምባሲ ኤርትራ ማዕጾ ዓጽዮም ነቲ መልእኽቲውን ኣይተቐበልዎን። ኣብ ዝሓለፈ ወርሓት ሓደ ካብቶም ዘግነት ሽወደን ዘይብሉ ዝነበረ ልኡኽ ምልካውነት ብመንግስቲ ሽወደን ከም ተሰጐ ዝዝከርዩ። ኤምባሲ ኤርትራ ኣብ ምሉእ ስካንዲናቭያን ኣምባስደር ከምዘይብሉውን ዝፍለጥዩ። እዞም ኣብ ኣፍንጫ ወከልቲ ህዝብን ትካል ኣምነስትን ማዕጾ ዝዓጸው ኸኣ መብዛሕትኦም ዜግነት ሽወደን ዘለዎም ኣገልገልቲ ምልካዊ ስርዓት ኣስመራዮም። እዚ ጸገም መንግስቲ ሽወደንን ሕብረተሰብ ሽወደንንዩ። ገረብ ብሓኽላ ኮይኑ ስለ አሎ።
ዳዊት እሳቕ ወዲ 37 ዓመት ከሎዩ ብ 2001 ዓ.ም ብመንግስቲ ምልካውነት ኣስመራ ተኣሲሩ። ሎሚ ዕለት 26 ሕዳር ከኣ 50 ዓመት መሊኡ ኣሎ። ዳዊት ካብ 1992 ዜጋ ሽወደንዩ። ብዝነበሮ ፍቕሪ ሃገሩ ኤርትራን ህዝባን ኣብ ስነ ጽሑፍ ዝነበሮ እምነትን ብዝደፍኦ ወኒ ኸኣዩ ካብ ሽወደን ንኤርትራ ዝኸደ። ኣብቲ መጀመርያ ዓመታት ነጻነት ኣብ ሕዳስ ኤርትራ ዓምድታት ጽሑፋት ብስሙ ክጽሕፍ ድሕሪ ምጅማሩ፡ ክትዕ ኣብ ባህላዊ ጉዳያት ኣብታ ጋዜጣ ኣብ ተሳተፈሉ፡ ዋና ኣስነዳኢ ሓዳስ ኤርትራ ናብ ቤት ጽሕፈቱ ጸውዑ፡ ናብ ዓምዲ ክርክር ባህሊ ክወጸሉ ንዝለኣኾ ጽሑፍ ናብ ኢድ ዳዊት ኣረኪቡ፡ ከምዚ ዝኣምሰለ ጽሑፍ ካብ ምጽሓፍ እንተዘይተቖጢብካ ወይልኻ ኢሉን ኣፈራሪሁን ስዲድዎ ነይሩ። እዚ ድሮ ኣብ 1992ዩ። ዳዊት ይመሓየሹ ደኾን ካብ ዝብል እምነት ድኣምበር ዘይደምክሪያስውንውቶምሲ ብግቡእ ይርድኦ ነይሩዩ። ምጽባእ ደሞክራስን ህዝባዊ ሕቶን ብወከልቲ ህዝባዊ ግንባር ኣብ ሽወደን ካብ 1990 ብግቡእ ኣስተብሂሉሉን ተኻራኺሩሉንዩ። ዳዊት ኣስናዳኢ መጽሔት ኤርትራዊ ማሕበረሰብ ኣብ ሽወደን ድምጺ ኤርትራውያን ኣብ ዝነብረሉ ንመናውራ ወኪል ህዝባዊ ግንባር ኣብ ሽወደን ብግቡእን ሓቅን ዝተማጎተዩ።
ድሕሪ ምውጻእ ሕጊ ፕረስ መስጋገሪ መንግስቲ ኤርትራ ንዕኡ ብምውካስ ከኣ ምስ ገለ ብጾቱ ነጻ ጋዜጣ ብስም ሰቲት እትሕተም ሰሙናዊት ጋዜጣ ኣውጺኡ፡ ብፍላይ ኣብቲ ነጻ ጽሑፋት ኣብ ኤርትራ ብመጠኑ ተኸሲትሉ ዝነበረ፡ ሰቲትውን ተረኣ ትጻወት ነይራ። ኣብ 2001 ከኣ ሰቲትን ኩለን ጀሚረን ዝነበራ ነጻ ርእይቶ ዘአንግዳ ዝነበራ ግዜጣታት ተወጊደን ኣስነዳእተንውን ዝእሰር ተኣሲሩ ዕድል ዝገበሩ ኸኣ ህይወቶም ንምድሓን ተሰዲዶም። ዳዊት ካብቶም ብዘይ ክስን መርትዖን ንዓሰርተ ሰለስተ ዓመት ቤተሰቡን ተጣበቕቲ ሰብኣዊ መሰላትን ከም ዘግኡ መንግስቲ ሽወደንን ክበጽሑዎ ሓቲቶም እዝኒ ምልካውነት ዛጊት ኣይፈቐደን ዘሎ።
ኣብዚ ሕጂ ዳዊት 50 ዓመት ዝገበረሉ ዕለት ማዕከናት ዜና ሽወደንን ኣገደስቲ ተራ ዘለዎም ሽወደናውያንን ሰልፍታትን ወጻኢ ጉዳይ ምኒስተርን ዳዊት ዝፍተሓሉ ሓድሽ መንገዲ ንምፍጣር ክስራሕ ለባዋኦም ከቕርቡ ከለው፡ ብፍላይ ድማ ላርሽ ኣዳክትሶን ዝተባህለ ሽወደናውን ኣባል ባይቶ ኤውርጳን፡ ናብ ወጻኢ ጉዳይ ሚንስተር ሽወደን ማርጎት ቫልስትሮም ኣብ ዝጸሓፎ፡ ንዳዊት ኣሲሩ ዘሎ ምልካውነት ብምኽፋል ግብሪ 2% ዜጋታት ሽወደን ክዛነ ቅኑዕ ስለዘይኮነ፡ እዚ ምእካብ ግብሪዚ ጠጠው ክብል ተማሕጺኑ ኣሎ። ዳዊት ኢሳቕ እቲ እንኮ ዜጋ ብዘይ ፍርዲ ተኣሲሩ ዘሎ ምዃኑ ብምርዳእ ሕብረተ ሰብ ሽወደን ኣብ ስነ ኣእምሮኡ ዝሰረጸ ሕጋውን ሞራላውን ግደታ ዝስምዖ ኮይኑሎ። ነቲ መንግስቲ ሽወደን ንምፍታሕ ዳዊት ብስቕታ ዲፕሎማሲ እሰርሕ ኣለኹ ዝብሎ መግለጺኡውን ኣብ ምልክት ሕቶ ኣእቱዎ ይርከብ።
ረዘነ ተስፋጽዮን
ሽወደን።
ጽላል ኤርትራውያን ንዲሞክራስያዊ ለውጢ ኣብ ኖርወይ ሎሚ ዕለት 25 ጥቕምቲ 2014 ን2ይ ጉባኤኡ ብሓደ ወገን፣
1. ኩነታት ህዝብናን ሃገርናን ካብ ሕማቅ ናብ ዝበኣሰ ኣብ ዝበጽሓሉ ህሞት ይካየድ ከምዘሎ፣
2. እቶም ኣብ ሃገሮም ናይ መጻኢ ብሩህ ተስፋ ዝሰኣኑ ኤርትራውያን መንእሰያት እውን ካብ ማንም ግዜ ንላዕሊ ሃገሮም ራሕሪሖም ንስደት ኣብ ዝውሕዙሉ ዘለዉ ግዜ ይካየድ ምህላዉ፣
3. ከም ሳዕቤኑውን ኤርትራውያን መንእሰያት ካብ ሃገሮም ወጺኦምውን ኣብ ጉዕዞ ስደቶም ኮነ ኣብ መዓስከራት ስደተኛታት ግዳይ ናይ ዝተፈላለዩ ኢሰብኣውያን ግፍዕታት ኣብ ዝኾነሉ ህሞት ይካየድ ምህላዉ
4. ኮታስ ናይ ምንባርን ምቕጻልን ሃገርና ኤርትራ ኣብ ምልክት ሕቶ ኣብ ዝበጽሓሉ ህሞት ይካየድ ምህላዉ
5. ከምኡውን ኣብ ዕለተ ስነ ስርዓት ቐብሪ ስዉእ ሃገራዊ ተቃላሳይ ኣቦና ዶክተር ተወልደ ተስፋማርያም ኣብ ዝካየደሉ ዕለት ይካየድ ምህላዉ ገምጊሙ::
ብኻልእ ወገን ድማ እውን ጉባኤ
1. ተቓውሞ ኣንጻር መላኺ ስርዓት ህግዲፍ ኣብ ዲያስጶራ ጥራሕ ከይተደረተ ኣብ ውሽጢ ሃገር እውን ሃገራውነትን ሓልፍነታውን ብብዝኾነ ጥቁው መልክዕ ብዝሓዘ ኣገባብ ተቀልቂሉ እንዳዓበየ ይመጽእ ኣብ ዝሃለወሉ ግዜ ይካየድ ምህላዉ፣
2. እቲ ዓሚ ኣብ 23 ጥሪ 2013 መስዋእቲ ጅግና ሲዒድ ዓሊ ወዲ ዓሊን ማእሰርቲ ዓበይቲ ሃገራውያን ተቃለስትን ዘስዓበ ብጠለብ ትግባረ ቅዋም ሃገርን ምፍታሕ ሃገራውያን ፖለቲካውያን እሱራትን ዝጀመረ ናይ ለውጢ ጻውዕት፣ ብቅሉዕ ዝኾነ ብናይ ሃይማኖታት መራሕትን ዝተፈላለዩ ኣድባራትን ጽሑፋዊ ሰነዳትን ናይ ሰራዊት እምቢታ ዘይተደልየ ምኽታትን ተሰንዩ ካብ ግዜ ናብ ግዜ እንዳ ተደረዐ መጺኡ ንስርዓት ህግዲፍ ኣብ ፍጹም ሸቀልቀል ኣብጺሕዎ ኣብ ዝሃለወሉ ግዜ ይካየድ ምህላዉን ገምጊሙ::
ካብዚ ኣብ ላዕሊ ዝተጠቅሰ ህልው ኩነታት ሃገርናን ህዝብናን ዝተበገሰ ድማ ካልኣይ ጉባኤ ጽላል ኤርትራውያን ንዲሞክራስያዊ ለውጢ ኣብ ኖርወይ ሎሚ ዕለት 25 ጥቅምቲ 2014 ኣብ ከተማ በርገን ኖርወይ ኣብ ዘካየዶ ተጋብኦ ምስዞም ዝስዕቡ ኣዋጃት ወጺኡ::
ሀ. ኣብ ትሕቲ ጽላል ዘጽለላ ኩለን ደለይቲ ፍትሒ ማሕበራት መሓውራት ህግዲፍ ኣብ ኖርወይ ንምብትታኽን
ምምሓውን ዝያዳ በርቲዐንን ሓቢረንን ክሰርሓ::
ለ. ነቲ ለውጢ እንዳ ደለየ ኣብ ዝካየድ ዘሎ ለውጢ ኣብ ናይ ምምጻእ ቃልሲ ንጉዳይ ሃገሩ ከም ጉዳይ
እንዳማቱ ገይሩ ብምርኣይ ኢዱ ኣጣሚሩ ተዓዛባይ ኮይኑ ንዘሎ ዝዓበየ ክፋል ህዝቢ ኤርትራ ኣበራቢርካ
ካብኡ ዝጥለብ ሃገራዊ ኣበርክቶ ከምዘውፊ ንምግባር ኣባላት ጽላል ዝኾና ኩለን ማሕበራት ብሓባርን
ብተናጸልን ዝያዳ ክነጥፋሉ::
ሐ. ነቲ ኣብ ውሽጢ ሃገር ብህዝብን፣ ሰራዊትን፣ ሃይማኖታውያን መራሕትን ዝካየድ ዘሎ ናይ ለውጢ
መ. ኣብ ዝተፈላለየ መስመራት ቃልሲ ዝርከባ ፖለቲካውያን ሰልፍታትን፣ ውድባትን፣ምንቅስቃሳትን፣
በርገሳውያንን ማሕበራትን እውን ኣኣብ ዝርከባሉ ሃገር ኣብ ምውህሃድ ናይ ቃልሲ ዕማማተን ዘተኮረ
ሓያል ከባቢያዊ ውደባታት ብምክያድን ነንሕድሕዱ ዝደጋገፍ ቃልሲ ብምክያድ ዕምሪ ገባቲ ስርዓት
ኤርትራ ኣብ ምሕጻር ዓይነታዊ ታራ ዝጻወታሉ ባይታ ንምፍጣር እውን ምስ ካብ ኖርወይ ወጻኢ
ዝርከቡ ኤርትራውያን ሓይልታት ደለይቲ ለውጢ እውን ሓቢሩ ንኽሰርሕ::
ዓወት ንሓርነታዊ ቃልሲ ህዝቢ ኤርትራ
ዘለዓለማዊ ክብርን ሞገስን ንጀጋኑ ስዉኣትና
2ይ ጉባኤ ጽላል ኤርትራውያን ንዲሞክራስያዊ ለውጢ ኖርወይ
25 ጥቅምቲ 2014፣
ከተማ በርገን
فرع فرانكفورت وضواحيها يعقد اجتماعه الشهري
Written by اعلام حزب الشعب الديمقراطي الارتري
اعتقال 5 ارتريين ينتمون الي عصابات الاتجار بالبشر
Written by mirro.co.uk | dailymail.co.ukأبانت السلطات الايطالية أن5 ارتريين ينتمون الي عصابات الاتجار بالأعضاء البشرية قد أصبحوا قيد الاعتقال. وأوضح دون ماكي من موقع mirro.co.uk | dailymail.co.uk الالكتروني أن أوراق التهمة الموجهة لهؤلاء تقول إنهم أعضاء في عصابات تهريب البشر التي تعمل علي تهريبهم الي اوربا عبر المراكب البحرية وتقتل من لا يستطيعون منهم دفع المبالغ المطلوبة ثمناً للتهريب لتستخلص منهم الكلى وأعضاء بشرية أخرى، أو تتعاهد معهم علي دفع الأجرة بعد العمل بأوربا وتهدد من لا يقومون بالدفع بالقتل وغيره من وسائل الإيذاء المختلفة.
أوضح التقرير أن 150,000 مهاجراً عبروا جزيرة لامبيدوزا الايطالية الي أوربا مات منهم غرقاً 3,000 مهاجراً.
المعتقلون هم: ميكائيل برهاني، الأمين المالي للمجموعة، والمتعاونين معه الآتية أسماؤهم:
هيلي سيفو، رئسوم قبرميكائيل، مكئيل هينوك وتسفاي بهتا.
العام الماضي (2013م) شهدت إيطاليا أيضاً اعتقال تاجر الأعضاء البشرية الشهير والخطير الاسرائيلي إغداليا توبر، وأضافت المصادر أن توبر كان يشتري تلك الأعضاء بأثمان زهيدة من البرازيل ويبيعها بأسعار عالية في دولة اسرائيل وتتم عمليات الذبح والسلخ والاستئصال في دولة جنوب افريقيا.
لمزيد من المعلومات يمكن الرجوع الي الرابط أدناه:
http://eastafro.com/Post/2014/10/14/5-eritrean-gang-members-arrested-for-human-trafficking/
السويد تطرد دبلوماسياً ارترياً
Written by مندوب اعلام حزب الشعب الديمقراطي الارتري بالسويدمندوب اعلام حزب الشعب
الديمقراطي الارتري بالسويد
5 / 9 / 2014م
أمرت السلطات السويدية المختصة دبلوماسياً ارترياً يعمل سكرتيراً أول بسفارة نظام اسمرا الدكتاتوري، أمرته بمغادرة بلادها خلال 48 ساعة. هذا وقد أورد الخبر الذي بثه التلفزيون السويدي أن الدبلوماسي المطرود قد أبان أنه تلقى الأمر بمغادرة البلاد من دبلوماسي مختص بوزارة الخارجية السويدية دون إبداء أسباب سواء من الدبلوماسي السويدي أو من حكومته.
يجدر بالذكر أن صحيفة التلغراف السويدية هي التي أوضحت بعد الرجوع الي مصادر عديدة ومستقلة أن الدبلوماسي ارتري الجنسية وأنه يعمل سكرتيراً أول بسفارة ارتريا بالسويد. كما نسبت الصحيفة الي من فضل حجب اسمه القول بأن عملية الطرد كانت قيد الدراسة والتمحيص منذ مدة طويلة.
طرد الدبلوماسيين أمر ليس معتاد الحدوث، أي لا يحدث إلا استثنائياً وفي حالات نادرة واستثنائية، كما أنه ليس بالأمر الذي يحق فيه الاستئناف أو الشكوى للجهات القضائية، حيث إن السلطات المختصة غير مطالبة بأي تبرير لقرارها بالطرد، إذ يكفيها القول بأن الشخص أو الدبلوماسي المعني غير مرغوب فيه.
السويديون من أصلٍ ارتري والارتريون المقيمون بالسويد يذكرون أن سفارة النظام بالسويد وغيرها من بلاد المهجر تهدد من لا يدفعون لها ضريبة ال2% من دخلهم بحرمانهم من التمتع بالهوية الارترية أو تعريض أبنائهم أو أقاربهم بارتريا للمضايقة.
أيضاً يشتهر نظام اسمرا بسمعة سيئة في السويد وغيرها، حيث إنه قد زرع داخل السويديين الارتريين شبكة تجسس تقوم بالتجسس علي من لهم آراء ناقدة أو معارضة للنظام، فضلاً عن أن النظام ما زال يبقي الصحفي الارتري من أصلٍ سويدي/ داويت إساق قيد الاعتقال منذ سنوات طويلة دون محاكمة أو توجيه تهمة.
من المسؤول عن معاناة اللاجئين الإرتريين في السودان ؟
Written by إبراهيم محمد علي
في شهر أغسطس/آب 2014 أجرت قناة الجزيرة الفضائية مشكورة لقاءات مع أشخاص من اللاجئين الإرتريين في السودان، تحدثوا فيها عن المعاناة الطويلة في معسكرات اللجوء التي امتدت إلى نصف قرن من الزمن تقريباً. حيث كانت البداية في عام 1967م، وذلك حينما قام جيش الاحتلال الإثيوبي بتطبيق سياسة الأرض المحروقة مستهدفاً إقليمي القاش وبركة، عقاباً لهما لكونهما مركز انطلاق الكفاح المسلح. ارتكب جيش الاحتلال الإثيوبي خلالها مجازر بشرية وحرب إبادة جماعية راح ضحيتها أرواح الآلاف من السكان القرويين الأبرياء.كما أسفرت عن اختفاء مئات القرى عن الوجود، وإجبار عشرات الآلاف على ترك مزارعهم وممتلكاتهم ومنازلهم، وعبور الحدود إلى الأراضي السودانية هرباً من الموت الذي كان يحيط بهم من جميع الاتجاهات. وبحسب الداخلية السودانية حينها فإن أعداد الموجة الأولى، وخلال الأسبوع الأول فقط، قد بلغت ثلاثين ألف لاجئ . ولم يتوقف منذ ذلك الحين تدفق اللاجئين إلى السودان، خاصة بعد أن شملت حركة اللجوء كامل الجغرافيا الإرترية، حتى تجاوزت أعداد اللاجئين نصف مليون نسمة.
وكان المتوقع بل المفترض ومن الطبيعي أن يعودوا إلى وطنهم وتنتهي معاناتهم فور انتهاء أسبابها المتمثلة بوجود الاحتلال على الأرض الإرترية، والذي خرج إلى غير رجعة منذ ربع قرن. ومع ذلك لم تتح لهم فرصة العودة ووضع نهاية لمعاناتهم التي ما تزال مستمرة حتى الآن. والسؤال الذي يطرح نفسه هنا ما هي الأسباب التي تحول دون عودتهم؟ ومن هو المسؤول عن ذلك؟
وإذا كان جيش الاحتلال مسؤولاً عن جريمة إخراج اللاجئين من منازلهم وتشريدهم إلى خارج وطنهم، فإن المسؤولية عن جريمة استمرار معاناتهم في معسكرات اللجوء البائسة وعدم عودتهم إلى وطنهم بعد ربع قرن من زوال الاحتلال وإعلان قيام الدولة الوطنية المستقلة، تقع على عاتق الحاكم الإرتري الذي حل محل الحاكم الأجنبي، والذي يدعي زوراً أنه جاء لتحرير الإرتريين من عبودية الأجنبي ومن آثاره المدمرة، وفي مقدمتها مأساة اللاجئين.
إن المسؤولية الوطنية والمعايير الأخلاقية والإنسانية تفرض على الحاكم أسياس أفورقي العمل بجدية وإخلاص وتفانٍ لمساعدة مواطنيه ضحايا الاحتلال المشردين إلى خارج وطنهم بالعودة إليه. ولكنه للأسف لم يفعل شيئاً ولم يهتم يوماً بمأساة اللاجئين المظلومين ومعاناتهم، بل على العكس من ذلك فقد ساهم بطرق مباشرة أو غير مباشرة بوضع العوائق أحياناً بصورة متعمدة أمام عودتهم، وبالتالي استمرار معاناتهم على مدى خمس وعشرين عاماً بعد الاستقلال.
كما حدث بعد الاستقلال مباشرة، على سبيل المثال، وذلك عندما شرعت بعض المنظمات الدولية المعنية بشؤون اللاجئين في تنظيم حملة تبرعات من الجهات المانحة خصيصاً لمساعدة اللاجئين الإرتريين في السودان للعودة إلى وطنهم. وعقد أول لقاء لهذا الغرض في مدينة لندن البريطانية، وإن المعلومات التي تسربت من اللقاء في حينه كانت تفيد بأن سلطات أسمرا قد تدخلت عبر وفدها بصورة متعمدة لإجهاض الجهود الخيرية للمنظمات الإنسانية؛ وذلك عندما تقدم وفدها بمطالب تعجيزية تركزت على تسليمه الأموال لكي يتولى هو تنظيم عودة اللاجئين، الأمر الذي أثار شكوك الجهات المنظمة حول نيات الوفد، واعتبرت موقفه هذا إعلاناً غير مباشر يعبر عن رفض التعاون معها، وعن عدم استعداد السلطة في أسمرا لاستقبال اللاجئين في الداخل. ومنذ ذلك توقفت المنظمات الإنسانية الدولية عن الاهتمام بشؤون اللاجئين الإرتريين. وإذا كانت المعلومات المسربة من لقاء لندن صحيحة، فإن السلطة في أسمرا قد نجحت فعلاً ليس في حرمان اللاجئين من العودة إلى وطنهم فحسب، ,بل وفي حرمانهم أيضاً من اهتمام العالم بقضاياهم الإنسانية.
وفي وقت لاحق انتشرت أعداد من كوادر السلطة في معسكرات اللاجئين بشرق السودان، وقامت بحملات تعبوية بطريقة انتقائية وتمييزية اقتصرت على تحريض الموالين لهم للعودة وهم أقلية، وقدمت لهم التسهيلات والضمانات التي يحتاجونها، وبعد عودتهم منعوا من العودة إلى مناطقهم الأصلية التي لجؤوا منها، وأجبرو على الاستقرار في إقليم القاش –ستيت. في حين تُركت الأغلبية الساحقة من اللاجئين لتواجه مصيراً مجهولاً في معسكرات اللجوء البائسة. علماً أن تلك الأغلبية هم لاجئون من الأقاليم الوسطى والمنخفضة التي تحملت عبء تضحيات المواجهات العسكرية التي دارت مع جيش الاحتلال هناك خلال النصف الأول من عمر الكفاح المسلح؛ أي على مدى خمسة عشر عاماً ابتداء من انطلاقته في العام 1961 حتى العام 1975.
وفي حقيقة الأمر فإن أفورقي و نظامه لم يكن راغباً على ما يبدو أصلاً في عودة اللاجئين من السودان؛ وذلك لدوافع سياسية اقتصادية اجتماعية. فمن ناحية، كان يخشى من عودة مئات الآلاف من غير الموالين له بل من قواعد خصمه اللدود تاريخياً؛ أي جبهة التحرير الإرترية، ما قد يشكل تهديداً لانفراده بالسيطرة على الساحة الوطنية. ومن ناحية أخرى فإن عدم عودة اللاجئين كان سيوفر له مبررات منطقية لمصادرة أراضيهم وممتلكاتهم تحت شعار الأرض ملك للدولة، وبذريعة أنهم قد تخلوا عن هويتهم الوطنية أو أنهم اختاروا العيش في الخارج.
ومما يؤكد عدم رغبة إسياس في عودة اللاجئين من السودان تصريحاته في إحدى مقابلاته الصحفية موجهاً اللوم إلى الحكومة السودانية بقوله: إنه لولا نظام الحكم الإسلامي في السودان لعاش هؤلاء اللاجئون في السودان، وما كانوا احتاجوا للعودة إلى إرتريا. هكذا يكشف عن نياته الحقيقية المعادية للحق الطبيعي للاجئين في العودة إلى وطنهم. وتسهيلاً لتحقيق رغبته غير الإنسانية تلك كان يريد من الحكومة السودانية، أو يتمنى عليها على الأقل، أن تسمح بتوطين اللاجئين في أراضيها ودمجهم في امتداد لبعض مكوناتهم في السودان، وهكذا يتخلص منهم نهائياً.
صحيح أن إسياس ونظامه لا يتحملان مسؤولية إخراج اللاجئين من أبناء المنخفضات من ديارهم، وإنما يتحمل مسؤولية ذلك الاحتلال الإثيوبي. ولكنه أي إسياس وأركان سلطته قام بوضع العوائق بطريقة أو بأخرى أمام عودتهم أو لم يقم بواجبهم على الأقل كسلطة وطنية كما يدعي لمساعدة مواطنيه بالعودة إلى وطنهم الذي أخرجهم منه الاحتلال الأجنبي .
إن مأساة تشريد الإرتريين إلى خارج وطنهم لم تتوقف بخروج الاحتلال الأجنبي، فقد استمرت في ظل الدولة الوطنية دون انقطاع، وإذا كانت أغلبية من لجأ جراء وحشية الاحتلال الأجنبي هم من المكون المسلم، فإن أغلبية من هجروا وشردو جراء سياسة الإفقار المتعمد والإذلال وانعدام الأمن وانتهاكات حقوق الإنسان في ظل الدولة الوطنية التي يديرها إسياس أفورقي، والذين ابتلعت مياه المتوسط الكثير منهم في الطريق إلى أوروبا ومياه البحر الأحمر في الطريق إلى السعودية واليمن، هم من الشباب المسيحيين ذكوراً وإناثاً على حد سواء. وهذا دليل آخر على أن الإرتريين كافة مسيحيين ومسلمين كما كانوا بالأمس ضحايا الاحتلال الأجنبي، هم كذلك جميعاً اليوم ضحايا الاستبداد والقهر وانتهاكات حقوق الإنسان بجميع أشكاله الذي يمارسه ضدهم الحاكم إسياس أفورقي على مدى ربع قرن من الزمان.
وهنا أقول لكل من لديه الاعتقاد بأن إسياس وجماعته يمثلون إرادة المسيحيين ويعملون من أجل مصلحة المسيحيين هو مخطئ؛ لأن هؤلاء لا يمثلون إلا أنفسهم ولا يعملون إلا من أجل مصالحهم الذاتية، فقد استولوا على السلطة بالقوة والإرهاب والمؤامرات، وليس عبر توافق وطني أو تفويض شعبي وانتخابات حرة. وعدوهم الأول الذي يستحق القتل هو كل من يقف في طريقهم مسلماً كان أو مسيحياً أو غير ذلك. والدليل على ذلك هو ما انتهى إليه مصير القيادات التاريخية للجبهة الشعبية، مسلمين ومسيحيين، من أمثال هيلي دروع، وبيطرس سلمون، ومحمود شريفو، وغيرهم الذين اختفوا داخل سراديب معتقلاتهم الرهيبة تحت الأرض أو فوقها.
إبراهيم محمد علي
1/10/2014
ኣርዓዶም በርሀ
ኣድማዕነታቱ ከመይ ነይሩን ኣሎን? ንዝብል ሕቶ ሰፊሕን ምሁራውን መልሲ ዘድልዮ ኮይኑ፡ ህልውና ፖለቲካዊ ውድብ፡ ሰልፊ ወይ’ውን ማሕበር ኣብ ኤርትራ ካብ ኣርበዓታት ዝጀመረ ነዊሕ ታሪኽ ዘለዎ እዩ። ስለምንታይ ኣብ ዝተወሰነ ፖለቲካዊ መድረኽ ካብ ሓደ ንላዕሊ ውዳበታት የድልያ ነይረንን ኣለዋን ዝብል እውን ከምኡ ነብሱ ዝኸኣለ ከከም ፍሉይ ኩነታት ናይተን ውድባት ወይ ሰልፍታት ዝምስረተለን ሃገራትን ነናይ እዋኑ ምዕባለታትን ኣዛሚድካ፡ ብዝካየድ መጽናዕቲ ክንጽር ዝግበኦ እዩ። ብሓጺሩ ግና ናይዘን ዝበልናየን ፖለቲካዊ ትካላት መስረትን ሰዓብተንን፡ ከካብ’ቲ ዘጋጥም መድረኻዊ ፖለቲካዊ ጸገማት ወጺእካ ኣብ ራህዋ ንምብጻሕ በበይኑ መንገድን ኣገባብን ስለ ዝመርጹ እዩ ውዳበታት ዝበዝሕ። እዚ ኣብ ሃገርና ካብ ኣርበዓታት ጀሚሩ ክሳብ ሎሚ ዝረአ ዘሎ ብዙሕነታዊ ውዳበ ሎሚ ከም ሓደ ዲሞክራሲያዊ መርኣያ ዝውሰድ ዘሎ እዩ። እቲ ፍልልይ ከምቲ ኣብ መንጎ ሕድሕድ ውድባት ዝረአ ደኣ ኣይከውንን እምበር ኣብ ውሽጢ ሓደ ውድብ ወይ ሰልፊ ኣብ ዝተሰለፉ ኣባላት እውን ኣይጠፍእን እዩ፡ ግና ድማ ኣብ ክንዲ ንናእሽቱ ፍልልያት ንዓበይቲ መሰመማዕቲ ነጥብታት ቀዳምነት ብምሃብ ስለ ዝቕለሱ ጐሊሑ ኣይረአን። ጐሊሑ ክውጽእ እንከሎ ሳዕቤኑ ዘይቅቡል ምፍንጫላት ምዃኑ ብቐረባ ንርእዮ ዘሎና ስለ ዝኾነ ብዙሕ ዝርዝር ዘድልዮ ኣይኮነን። ኣብ ሓደ መድረኽ ብዙሓት ነናተን መንገዲ ዝመረጻ ፖለቲካዊ ውዳበታት ክህልዋ እንከለዋ፡ ናይቲ ኣብ ቅድሚአን ዘሎ ፖለቲካዊ ጸገም ግና ሓደ እዩ ዝኸውን። ንኣብነት ኣብ ድንበ ተቓውሞና ናይ ኩላትና ቀዳማይ ዕላማ ምውጋድ ዲክታቶሪያዊ ስርዓት ጉጅለ ህግደፍ እዩ። ስለዚ ኩሉ ነናቱ ውድብ ወይ ሰልፊ ወዲቡ መፍትሒ ከምጽእ ክቃለስ እንከሎ፡ ከምቲ ዝድለ ነቲ ቅኑዕ ፍታሕ ሒዝዎ ኣሎ ማለት ኣይኮነን። ምናልባት ግና እተን ውዳበታት ልቦናን ሓላፍነትን ዘለወን እንተኾይነን፡ ኣዋጺአን፡ ኣብ ሓደ ማእከላይ ናይ ፍታሕ ቦታ ተራኺበን ኣብ መዋጸኦ ይበጽሓ ይኾና። ነዚ ንምግባር ግና ካብ ናይ “ወይ ነዓይ ወይ ነዓኻ” ናይ ህልኽ ዓንኬል ክወጻ ይግበአን
ውድብ ወይ ሰልፊ ብቐዳምነት ነቶም ወደብቱን ሰዓብቱን ናይ ብሕቶም መቃለሲ መድረኽ እዩ። ብጽቡቑ ዝምጐሱን ብሕማቑ ድማ ዝሕተቱ ንሳቶም እዮም። ውዳበታት ኣብ ከመይ ዝኣመሰለ መሰረታዊ መትከላትን ኣገባባትን ተመስሪተን ይቃለሳ ባዕላተን ኣብ ዝጥዕመን መድረኽ ግይባአ ድዩ ኮንፈረንስ እየን ዝውስና። ኣብዚ መሰረታዊ ውሳነአን ከም መንቀሊ ዝወስደኦ መለክዒ ፖለቲካዊ ኣተሓሳስባ ድዩ ሃይማኖታዊ እምነት፡ ብሄር ድዩ ጀኦግራፊያዊ ኣሰፋፍራ ባዕላተን እየን ዝውስነኦ። ኣብ ምርጫ እዚ ውሳነአ ዝኽተለኦ ጥንቃቐ ድማ ንምዕዋትን ዘይምዕዋትን ናይቲ ውዳበ ጥራይ ዘይኮነ ንምህላዉን ዘይምህላዉን እውን ወሳኒ እዩ ዝኸውን። ኣብዚ ዝረኣይ ቅኑዕ ኣተሓሕዛ ናብ ኣውንታ እዩ ዘምርሕ፡ ኣብዚ ዝረኣይ ጌጋ ድማ ናብ ግጉይ መደምደምታ እዩ ዝመርሕ። ስለዚ እዚ ወሳኒ መሰረት ክምድመድ እንከሎ ክሳብ ክንደይ ጥንቃቐ ከም ዘድሊ ብሩህ እዩ። ኣባና ከም ኤርትራዊ ናይ ተቓውሞ ሓይልታት ሓደሓደ ግዜ ውድብ ንምምስራት ዝካየድ ናይ ሸበድበድ መስርሕ ብመንጽር እዚ ክምመ ዝግበኦ እዩ ዝብል እምነት ኣለኒ። ውድብ መስሪቱ ከምዝ ኦኣይነት ሃገራዊ ኣጀንዳ ኣዕዊቱ ዘይኮነስ፡ ውድብ ሃልይዎ ኣብ ከምዚ ዓይነት ኣኼባ ተሳቲፉ ንክትበሃል ጥራይ ምንቃድ ጌጋ ጥራይ ዘይኮነስ ዝሕትት እውን ክኸውን መተገብኦ።
ባህርያቱን መንቀሊኡን ብዘየገድስ ሓደ ውዳበ ክድኮን እንከሎ ኣብ ግምት ከእትዎ ዝግበኦ ናይታ ምእንተኣ ዝቃለሰላ ዘሎ ሃገርን ህዝባን ኩነታት እዩ። ኣባና ሓፈሻዊ ኩነታት ኤርትራን ህዝባን ምርዳእ ማለተይ እየ። ምኽንያቱ እተን ውድባትን ሰልፍታትን እየን ናይ’ቲ ጸቢብ ዋነአን እየን ዝበልናየን እምበር፡ እታ ሃገርስ ናይ ኩሎም እቶም ኣብተን ሰልፍታትን ውድባትን ዘለዉን፡ ብናታቶም ምርጫ ናይ ዝኾነት ፖለቲካዊ ውድብ ኣባላት ክኾኑ ዘይመረጹ ዜጋታትን ስለ ዝኾነት። ስለዚ ብዛዕባ ፖለቲካዊ ውዳበኻ ክትሓስብ እንከለኻ ኩሉ ግዜ ምስ ኩነታት እታ “ጽባሕ ዘተኣማምን ተቐባልነት እንተረኺበ ካብ ምንጋጋ ዲክታተራት ኣውጺአ ብዝሓሸ ደሞክራሲያዊ ስርዓት ክመርሓ እየ” እትብላ ሃገርን ህዝብን ዋላ ንሓንቲ ካልኢት እውን ክትዝንግዓ ኣይግባእን። ናይ በይንኻ ሃገር ክትውንን ምህቃን እምበኣር ከቢድ’ዩ ኢልካ ዝሕለፍ ዘይኮነስ ፈጺምካ ዘይከኣል እውን እዩ። ምናልባት ኣጻዕዲኻ ሕንክኻ ቀንጢጥካ ኣብ ናይ “ሓይሊ ሕጊ እዩ’ ዓመጸኛ ፖሊሲ እንተዘይተወጢሕካ።
እዚ ንጉዳያት ብኹሉ መልክዑ ኣብ ኣብ ግምት ኣእቲኻን ልቢ ኣስፊሕካን ናይ ምጉዓዝ ዕማም ዘድምዕ፡ ብኹሉ ውዳበታት ክኽበር ዝግበኦ መባእታዊ ግዴታ እዩ። ነዚ ጉዳይ ብሓላፍነት ከይረኣየ፡ ብዙሕነታዊ መልክዕ እታ ሃገር ከየገናዘበ፡ ኣጠርሚሙ ኣብ ናይ በይኑ ውዳበ ጸቢብነት ጥራይ ዝተጸምደ ወገን ግና ዓብይ ጉድለት ከም ዘለዎ ክርዳእ ይግበኦ። ምናልባት ውድቡ ወይ ሰልፉ በቶም ውሱናት ሰዓብቱ ዝፍተውን ዝድገፍን ኮይኑ፡ ሃገራውን ህዝባውን ባይታኡ ዘይልሙዕ እንተኾይኑ ናይ ህዝብን ሃገርን ሓላፍነት ናይ ምስካም ዓቕሚ ስለ ዝነእሶ፡ ኣብ ዘይትግበር መብጸዓታት ክንሳፈፍ ዝነብር ዘይስስን ናይ ውሱናት ዜጋታት ምትእኽኻብ ኮይኑ እዩ ዝተርፍ። ንኩነታት ሃገርን ህዝብን ኣብ ግምት ምእታው ማለት ብናተይ ርኢቶ፡ ናይታ ሃገር ጀኦግራፊያዊ ኣቀማምጣ፡ ናብ ሃገራውነትን ሉኣላውነትን ዝመጸትሉ መስርሕ ቃልስን ዝተኸፍላ ዋጋን፡ ናይ ህዝባ እምነታትን ባላዊ ልምድታትን፡ ምስ ጐረባብታ ብፍላይ ምስ ሕብረተሰብ ዓለም ድማ ብሓፈሻ ዝጸንሓ ዝምድናታት፡ ንዕቤታ እትምርኮሰሉ ተፈጥሮኣዊ ጸጋን ቁጠባዊ ጽላትን፡ ናይ ቋንቋታታን ብሄራታን ምንባብ ኣብ ግምት ምእታው እምበር ካልእ ከቢድ ነገር ኣይኮነን። ዝያዳ ንምብራህ፡ ውድብካ ሓደ ብሄር መሰረት ዝገበረ እንተኾይኑ፡ ብዛዕባቶም ካለኦት ውድባት ክትሓስብ ናይ ግድን እዩ። መሰረት ውዳበኻ እምነት እንተኾይኑ’ውን ከምኡ እታ ሃገር ናይ ሓደ ዓይነት እምነት ዘለዎም ዜጋታት ጥራይ ከም ዘይኮነት ኣብ ግምት ምእታው የድሊ ዘይኮነስ ናይ ግድን እዩ ንምባል ዝኣክል እዩ።
በቲ ካልእ መልክዑ ኣብ ከምዚ ንሕና ከም ውድባት ኤርትራ ንቃለሰሉ ዘለና ኩነታት፡ እቲ ፖለቲካዊ ሻቕሎትን ናይ ቃልሲ ኒሕን ሓላፍነትን ኣብ ወውድብና ጥራይ ዝተደረተ ዘይኮነስ ነቶም ካብ ውድባትና ወጻኢ እኳደኣ ኣብ ውሽጢ ኤርትራ ዝካየዱ ዘለዉ ምንቅስቓሳት እንተላይ ኣብ ግምት ዘእተወ መደባት ክንሕንጽጽን ውሳነታት ክንውስንን ከም እንግደድ ከነስተውዕል ይግኣበና። ርሑቕ ከይከድና፡ ናይ 21 ጥሪ 2013 ምንቅስቓስ ሰራዊ ኤርትራ፡ ናይ ኤርትራ ካቶሊካዊት ቤተክርስትያን ጳጳሳት ምልዕዓል፡ ናይ ኦርቶዶክሳዊት ቤተክርስትያን ገዳማት ውግዘት ኣብ ልዕሊ ወከልቲ ህግደፍ ኮይኖም ሃይማኖታዊ ትካላት ክምሕምሱ ዝጸንሑ ልኡኻት ጉጅለ ህግደፍ፡ ከምኡ እውን ንኣብያ ተመሃሮ ጉዕዞ ናብ ሳዋ ብጉልባብ መበል 28 ዙርያ ዝኣመሰሉ ምዕባለታት ኩሉ ግዜ ኣብ ግምትና ምእታው የድልየና። እዚኣቶ እቶም እዉጃት እዮም። ነቲ ኣብ ነፍሲ ወከፍ ኤርትራዊ ገዛ ዘሎ ኣብ ኣደባባይ ናይ ምውጻእ ኦድል ዘይረኸበ ኣንጻር ህግደፍ ዝሓመመ ሕልና ህዝብና’ውን ክንቋመቶ ይግበኣና። እቲ ኣብ መደረኻት ፈስቲቫል ሰልፊ ደሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ ፍራንክፈርትን ኣብ ቦለኛን ዝተንጸባረቐ፡ ነቲ ኣብ ወጻኢን ኣብ ውሽጥን ዘሎ ተቓውሞታት ምትእስሳሩ ዝብል ሓሳብ ድማ ቀንዲ ሕመረቱ እዚ እዩ።
እዚ ንናይ ለውጢ ሓይልታት ምቅርራብ፡ ሎሚ ኣባና ዝጅመር ዘሎ ዘይኮነ ናይ ኩሎም ዝተዓወቱ ኮነ ዘይተዓወቱ ቃልስታት ተመኩሮ’ውን ዘረደኣና እዩ። ማለት በይኖም ምስ ኩነታት ሃገሮም ህዝቦምን ከይተናበቡ ደገደገ ዝበሉ ሓይልታት፡ ንፖለቲካዊ ውዳበኦም ካብ ህዝቢ ነጺሎም ንሶም ክንዲ ውድብ ንሶም ክንዲ ሃገርን ህዝብን ገይሮም ዝወሰዱ ከም ዘይተዓወቱ፡ ንውዳበኦም ውድብ ድዩ ሰልፊ ወይ ማሕበር፡ ከም ናይ ውሱናት ኣብ ውሱን ነጥብታት ዝረዳድእሉን ዝተኣከብሉን ናይ ቃልሲ መሳርሒ ወሲዶም፡ ንመትከላቶም ምስታ ናይ ሓባር ሃገርን ህዝባን ዘዛመዱን ንናይ ቃልሲ ሓይልታት ዝኣከቡን ወገናት ድማ ከም ዝተዓወቱ። ሓደ ፖለቲካዊ ውዳበ ኣብቲ ጉዕዞኡ ከመዓድዎ ዝግበኦ እዚ ጥራይ ኣይኮነን። ነቲ ኣብ ጥቓኡ ብየማኑ ድዩ ብጸጋሙ ዝተሰለፈ ፖለቲካዊ ውዳበታት እውን ከስተብህለሉ ናይ ግድነት እዩ። ውሳነታት ክውስን እንከሎ’ውን ንመትከላቱ ኣብ ኣብ ዋጋ ዕዳጋ ከውርድ ብዘየኽእል ኣገባብ፡ ናይቲ ካልእ ውድብ ድምጺ ምጭንጫን ናይ ውሕልነትን ሓያልነትን እምበር ናይ ስንፍና ምልክት ኣይኮነን። ኣብ ከምዚ ሕጂ ንሕና ንርከበሉ ዘለና ኩነታት፡ ሓደ ውድብ እቲ መስርሕ ቃልሲ ከመይ ክኸውን ከም ዝደልዮ ምርጫ ኣለዎ። እቲ ካልእ ውድብ ነዚ ምርጫኡ ክቕበለሉ ክደልን ጽልዋ ከሕድር ክቃለስን ድማ ውሁብ እዩ። ንኣብነት ብኸመይ ሓቢርካ ኣንጻር ጉጅለ ህግደፍ ምስራሕ ከም ዝከኣል ሓደ ውድብ ናቱ እማመ ኣለዎ። እቲ ካልእ ውድባት ነዚ ሓባራዊ እማመኡ ክቕበለሉ ጠለባቱ የቕርብ። እዚ ኣገባብ ጐነጽን ዘለፋን ክሳብ ዘይሓወሰ ቅኑዕ እዩ። ግና ድማ እቲ ነቲ ጠለባትካ ክቕበል’ሞ ብሓደ ክትከይድ ትጽወዖ ዘለኻ ወገን እውን ክትሰምዖ ቅሩብ ምዃን ከም ዘድሊ ምዝንጋዕ ኣይግበኦን።
ብሓፈሻ ከም’ቲ ውድባት ንዓኻ ክኾነኦ እትደልዮ፡ ንስኻ’ውን ሓሳቦም ክትሰምዖምን ዝውሰድ ክትወስድን ዝንጸግ ክትነጽግን ቅሩብ ምዃንካ ምርእዮም ኣድላይ እዩ። እቲ እንካን ሃባን ግና ሕነ ንምፍዳይ ተባሂሉ ዝቐርብ እምቢታን፡ ገዳፍ ንምምሳል ኢልካ ዝውሰድ ምእዙዝነት ዘይኮነስ፡ ኣብ ጭቡጥ ኩነታት ምድሓን ሃገርን ህዝብን ዝተመስረተ ምኽኑይ ክኸውን ይግበኦ። ከምዚ እንተገይርና ኢና ድማ ኣብ ጥዑይ ፖለቲካዊ ኣካይዳ፡ ናይ በይንኻ ውድብ እምበር ናይ በይንኻ ሃገር ምውናን ከምዘይከኣል ክንርዳእ እንኽእል። ሓደ መዋጸኦ ይኸውን ተባሂሉ ብዋናታቱ ንዝቐረብልካ መጸዋዕታ መልሲ ዘይመሃብ፡ ወይ ድማ እዚ ድማ ናተይ መዋጸኦ ኣለኒ ክትብል እንተዘይክኢልካ ግና ኣብቲ መድረኽ ቃልሲ ምህላውካ’ውን ኣጠራጣሪ እዩ ዝኸውን። ንኣብነት ማእከላይ ባይቶ ሰልፊ ደሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ፡ ኣብ መግለጺ 4ይ ምዱብ ኣኼባኡ፡ ናይ ሓይልታት ተቓውሞ ህልዊ ምርሕሓቕ ኣተሓሳሲብዎ “… ሃገራዊ ባይቶ ንዲሞክራስያዊ ለውጢ፡ መድረኽ ንሃገራዊ ዘተ፡ ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራን ካልኦት ኣብ ሃገራዊ ባይቶ ዘይተወከሉ ውድባትን ሲቪላውያን ማሕበራትን ዝርከብዎ ንህልዊ ኵነታትን ሃለዋት ደምበ ተቓውሞን ንምፍታሽን መፍትሒታት ምቕራብን ዝዓለመ ሰሚናር ኣብ ሓጺር ግዜ ክግበር ኣድላዪነቱ ዕዙዝ ምዃኑ ርእዩ።” ብዝብል ንዘቕረቦ እዋናውን ሓላፍነታውን መጸዋዕታ በቶም ዝምልከቶም ኣካላት ዝተዋህቦ ምላሽ ከምቲ እዋናውነቱን ህጹጽነቱን ዘይምዃኑ ዘየተሓሳስብ ኣይኮነን።
18 ጥቅምቲ 2014
ዝኽሪ መበል 50 ዓመቱ ንእሱር ጋዜጠኛ ዳዊት ኢሳቅ ብልጫ ንየመናዊት ጋዜጠኛ ኣፍራሕ ናስር ተዋሂባ
Written by EPDP Sweden
More...
ኣብ ዓለምና፡ ካብ ቀዳማይ ውግእ ዓለም ኣትሒዙ ክሳብ እዚ ዘሎናዮ ግዜ ነፍሳት እናሃለቓን እናባደማን ኢየን። ብርግጽ ድማ እቲ ኣብ
ቀዳማይን ካልኣይን ውግእ ዓለም ከም ዝዝረበሉ ዳርጋ 60 ሚልዮን ዝኸውን ህዝቢ ኢዩ ሃሊቑ። ካብ ካልኣይ ውግእ ዓለም ንነጀውከ ክንደይ
ነፍሳት ሃሊቐን ኣለዋ ጌና ብሕጂ ክጻረ ዘለዎ ጉዳይ ኢዩ። ብዝኾነ ግን ካብቲ ናይ 60 ሚልዮን እንተዘይበዚሑ ዝውሕድ ኣይክኽውንን እዩ።እዚ
ኩሉ ህልቂት ድማ ንምስፍሕፋሕ መሬትን ብኡ ኣቢሉ ድማ ንልዕልን ትሕትን ጸጋታት መሬት ንምጉሕጓሕ እዩ። ዓለምና እምበኣር ክሳብ
ሕጂ በዚ ናይ ጅኦፖለቲክ ምኽንያት ጌና ትሕመስ ኣላ። እኒ ሂትለር እኒ መሶሊኒ ከምኡ እውን ካልኦት ክሳብ እቲ ህዝቢ ዝነጽጎም ነዛ ዓለም
በጽቢጾማ ሓሊፎምን ይሓልፉን ኣለዉ። እቲ ናይ ምልኪ ኣሰራቶም እውን ኣብ መላእ ዓለም ሳዕሪሩ፣ ንስልጣኖም ክብሉ ንማሕበርሰባዊ ጥምረት
ብዝዘርጉ ሰባት ጌና ትሳቐ ኣላ።
እቲ ከም ካልኣይ ነጥቢ ንዓለምና ዝሳቕያ ድማ እቲ ናይ ስልጣን ምብሓት ወይ ከኣ ቅኑዕ ምሕደራ ዘይምህላው እዩ። እዚ ከኣ እቲ ነፍሳት
ዝሃልቃሉ ዘለዋ ቀንዲ ጠንቂ እዩ። ንኣብነት ከም ሃገረ ኤርትራ ዝኣመሰላ፡ ህዝቢ ክከላበትን ክእሰርን ኣደዳ ሞት ክሳጣሕ ንርኢ። እቲ መዐቀኒ
ናይ ቅኑዕ ምሕደራ እምበኣር እቲ ስልጣን ህዝቢ ክርከቦ ምግባርን እቲ ህዝቢ ዝቆጻጸሮ መንግስቲ ምፍጣርን ፍትሒ ይነግስ እሞ ሃገርን ህዝብን
ይቐስን። ናብ ከምዚ ዝኣመሰለ ደረጃ ንምብጻሕ ግን ፍትሓዊ ዝኾነ ሕብረተሰብ ምህናጽ ብቐዳምነት ክውሰድ ዘለዎ ስጉምቲ እዩ። ስለዚ ከምዚ
ዝዓይነቱ ምሕደራ ንምህናጽ ናቱ ናይ ገዛእ ርእሱ ዝግዝኦ ሕጊ ኣለዎ። እዚ ሕጊ እዚ ከኣ ስነፍልጠት ሒዙ ምስዝኽተል ምልኪ ብሱሩ
ይጠፍእ። ምኽንያቱ ብሃውሪ ወይ ብሃቦ ተረከቦ ዘይኮንስ ብመጽናዕትን መደበን ንህዝቢ ንኸሳትፍ እሉ ዝምስረት ስለዝኾነ። እዚ ምስ ዘይከውን
ድማ ሓንቲ ሃገር ኣብ ቁጠባዊ፡ ማሕበራዊ፡ ፖለቲካዊ፡ መደያታ ትሀሰን ቅሳነት ትስእንን ።
ኣብ ሃገርና ሓደ ካብቶም ሰለስተ ዓይነታት ምልኪ እዩ ዘሎ። እዞም ሰለስተ ዓይነት ምልኪ እቲ ቀዳማይ ወተሃደራዊ፡ እቲ ካልኣይ ውልቀ፡(ሓደ
ሰብ) እቲ ሳልሳይ ድማ እንኮ ሰልፋዊ ምልኪ እዮም። ስርዓት ኤርትራ እምበኣር ውልቀ መላኺ ወይ ከኣ እቲ ካልኣይ ዓይነት ምልኪ ምዃኑ
ደጊም ኩልና ደቂ ሃገር ንፈላለየሉ ኣይመስለንን። ስለምንታይ ደኣ እሞ ዕድመ ስልጣን ናይ መለኽቲ ዝናዋሕ።? ህዝቢ ዘይቆጻጸሮ ስርዓት ዋላ
እውን ዝቃወሞ ሓይሊ ክለዓል እንተኸኣለ ኣብ ስልጣኑ ክጸንሕ ዘኽእሎ ብዙሕ ረቛሒታት ኣሎ። እዚ ዝለዓል ተቓውሞ ሓይሊ እዚ ይብዛሕ
ይውሓድ ናይ ፖለቲካዊ ማሕበራትን ሰልፍታትን ጸጸኒሑ ክጥጥዕን ዘይተወሃህደን ወይ ከኣ ፊን ብዝበሎ ስለዝቃለስን፣ ነቲ ሃገራዊ መቖሚታት
ስሒቱ ማለት ድሕሪ ምውዳቕ ምልኪ እንታይ ዝዓይነቱ ምሕደራ እዩ ዘድሊ ነቲ ህዝቢ ብሩህ ምስ ዘይከውን፣ እቲ ህዝቢ መሰረት ኣዕኑድ
ናይ ምልኪ ዝተክል ከይከውን ዓቢ ስግኣታት ከሕድር ይኽእል። ምኽንያቱ እቲ ህዝቢ ዝዓግበሉ ኣገባብ ኣመራርሓን ምሕደራን ካብቲ ምልኪ
ዝፍጽሞ ዝሓሸን ንወጽዓ ህዝቢ ዝጠመተን ፍትሒ ዘንግስን ምዃኑ ከረጋግጽ ኣለዎ።ደምበ ተቓውሞ ቀዳማይ ዕማሙ ነዚ ምልኪ ምልጋስ እኳ
ይኹን እምበር ምስ እዚ ተተሓሒዙ ዝኸይድን ክፍታሕ ዘለዎን ጉዳይ ድሕሪ ምውዳቕ እዚ ስርዓት ዝትከል መንግስቲ ብብሩህ ክንጸር ዘለዎ
ጉዳይ እዩ። ካብኡ ብዝተረፈ ነቲ ምልኪ ጥራሕ ነልግስ ዝብል ኣተሓሳስባ ተበለጽቲ ከይብለጹሉን መሰረት ናይ ምልኪ ከይክውንን ምስትብሃል
ከድልየና እዩ። ካብ ብሕጂ ኣዕኑድን ሰረታት ዲሞክራሲን ዲሞክራሲያውነትን ክነዘውትሮም እንተዘይክኢልና ከይዱ ከይዱ ስልጣን ናይ
ምብሓት ዝእንፍት ምዃኑ እዩ። እዚ ከኣ፡ ህዝቢ ኤርትራ ነዚ ሓይልታት እዚ ካብቲ ስርዓት ንላዕሊ ንሓድነቱን ንልኡላውነት ሃገሩን ዝዘርግ እዩ
ዝብል ስግኣታት ክሓድሮ ከም ዝኽእል ንጹር እዩ።
ካልእይ ኣገዳሲ ነጥቢ ሓደ ውልቀ መላኺ በቲ ዝኽተሎ ናይ ምፍርራሕ፡ ምእሳር፡ ምቕታል፡ ምድስካል፡ ምንጪ ሓብረታ ዓፊንካ ምሓዝ …ወዘተ
ከምኡ እውን ነቶም ከገልግልዎ ዝኽእሉ ስባት በቲ ዝጻወቶ ሜላን ሽርሕን ጉርሕን ነቲ ሓደ ሒዙ ደሓር ነቲ ሒዝዎ ዝነበረ እናገለፈ እዩ
ስልጣኑ ዘደልድል። እዞም ኣገልገልቲ እዚኦም ንውልቆም እምበር ንዓሌታት ወይ ኣውራጃታት ወይ ብሄራት ዝውከሉ ኣይኮኑን። ብኣገልገልቲ
እቲ መላኺ ኣመኻኒኻ ንዝተወልዱሉ ኣውራጃ ይኹን ብሄር መጥቃዕቲ ምክያድ ብመሰረቱ ፖለቲካዊ ኣፍልጦ ዘይብሉን ብድሑር ዝምባሌታት
ዝተላዕጠጠን ብዝሓለፈ ተረኽቦታት ዝጽሎን ሰብ ጥራሕ እዩ ዝጥቀመሉ። ኣብ ከምዚ ሃዋህው እዚ ድማ ሓደ መላኺ ስርዓት ብፖለቲካዊ
ይኹን ቁጠባዊ ቅልውልውላው ተዳኺሙ ከሎ ኣብ ስልጣኑ ንኽቕጽል ህይወት ክሶዅዓሉ ይኽእል። በዚ ዝኣክል ኩሎም መለኽቲ እምበኣር
ገለ ንሓጺር ግዜ ገለንከ ንንውሕ ዝበለ ግዜ ከጽንሖም ዝኽእል ከከም ተቐባልነት ናይቲ ህዝብን ኩነታትን እዩ። ስለዚ ስርዓት እስያስ ኣብ
ስልጣኑ ከጽንሖ ዝኽእል ክልተ ዓበይቲ ነጥብታት ኣለዋ። ንሳተን ድማ፡ ሓደ እቲ ዝሰፍሐ ህዝቢ ነቲ ስርዓት ኣሜን ኢሉ ክምእዘዞ ከሎን፣
እቲ ስርዓት ነቲ ህዝቢ ኣብ ጎኑ ንኽስለፍ ዝወስዶ ስጉምትታትን ሜላታትን እዩ። ሓደ ካብኡ ነቲ ድሑር ሕብረተሰብኣዊ ሕምማት ብዝትንክፍ
ወይ እውን ብረብሓታት ኣቢሉ ስለዝጥቀም እዩ። እቲ ናይ ዶብ ዘይምሕንጻጽ ከም ምኽኒት ተጠቒሙ ወግሐ ጸብሐ መፈራርሂ ይጥቀመሉ
እሞ እቲ ህዝቢ ኣብ ትሕቲ ምሕረቱ ተዓቝቡ ዘሎ ገይሩ ይወስዶ። ከምኡ እውን ነቲ ደጋዊ ሓይልታት ኣብ ልዕሊኡ ዝወስዶ እገዳ ንዕቤት
ቁጠባዊ ልምዓት ዝዕንቅጽን፣ ኤርትራ ርእሳ ከይትኽእልን ድኽምቲ ሃገር ክትከውን ንምግባር እዩ ብዝብል ነቲ ህዝቢ ንህላዌ ሃገርን ህዝብን
ካብኡ ንላዕሊ ርግእት ዘለዋ ሃገር ዝፈጥር ሓይሊ የለን ኢሉ ንከእምነሉን ናብቲ ተቓውሞ ቁልሕ ንኸይብልን ይሕግዞ እዩ።
እቲ ካልኣይ ነጥቢ ከኣ እቲ ዝቃወም ሓይሊ ዘይተጥርነፈን ዘይተወደበን ምስ ዝኸውን፣ ማለት ዘይተጥርነፈን ዘይተወሃሃደን ዘይዝሰፍሐን
ተቓውሞ ንምልኪ ፈጺሙ ከዳኽሞ ኣይክእልን። ከምኡ እውን እቲ ደምበ ተቓውሞ ንባዕሉ ተቓውሞ ንተቓውሞ ኮይኑ ከናሹን ከጸልምን፣
ብኣውራጃታት ኣምሲሉ ሓማሴንዶ ሰራየ ኣከለጉዛይ እናበለ ክፈላሊ ዝውዕልን፣ ስርርዕን፡ ጥርናፈን፡ ውዳበን፡ ሰልፍን ኣየድልን እዩ ዝብልን፣
ኩሉ ንረብሓ እቲ ስርዓትን፣ መናዊሒ ስልጣኑን ኮይንዎ ኣሎ። ወረ ሎምስ ብሃገር ደረጃ ተሪፉ በብኣውራጃኡ ተጠርኒፉ ይቃለስ ዝብል ናይ
ዘመነ ክፍልታት ክድገም ዝደሊ ሓይሊ ኣውን ይቀላቀል ኣሎ። እቲ ስርዓት ኣስተሪሑ ድማ ርኢኹምዶ እዚኦም እዮም እምበኣር እቶም
ተቓወምቲ፡ ጽባሕ ንግሆ ኣብታ ሃገር እንተኣትዮምሲ ንሓደ ልብን ሓደ ህዝብን ዝነብረ ክዘርጉ እዮም ብምባል ህዝቢ ናብ ኣብያ ገጹ
ከይየድህብ ይገብሮ ። ከምኡ እውን እቲ ደምበ ተቓውሞ ብብረት ክንዘብጠካ እና እናበለ ክጭድር ከሎ እቲ ኣብ ውሽጢ ዘሎ ህዝቢ ነቲ
ስርዓት ፎእ ኣብ ክብለሉ እናተቐራረበ እንከሎ መሓውር ስለያታት እቲ ስርዓት ንኽድልድልን ምስምስ ረኺቡ ነቲ ህዝቢ ኣብ ነንሓድሕዱ
ከምዘይተኣማመንን ከርዕድን፡ ሜላ ንኽፈጥር ይሕግዞ። እቲ ህዝቢ እውን እታ ብሓባር ክትጥርንፎ እትኽእል ናይ ሰላማዊ ኣገባብ ኣቀላልሳ ኣብ
ክልተ ከምቀል ይገብሮ እሞ ሞራሉ የውድቕ እቲ ስርዓት ከኣ ግርም ገይሩ ይብለጸሉ። ምስናይ እዚ ድኽመት ናይቲ ደምበ ተቓውሞ ልዕሊ
እቲ ምልኪ ኮይኑ እታ እንደልያ ኤርትራ ደቃ ሓቝፋ፡ ህዝባ ብፍትሕን ዲሞክራስን ማዕርነትን ዝነብረላን ምዃኑ ዘነጽር ስእሊ ብሓባር ከቐምጥ
ብዘይምኽኣሉ ነቲ ህዝቢ ኣእምኑ ነቲ ምልኪ ከምበርክኾ ኣይከኣለን። ካልእ ክጥቀስ ዘለዎ ድማ፡ እቶም ኣለዉ ዝበሃሉ ምሁራን ኣብ ክንዲ ኣብ
ጎኒ እቲ ህዝቢ ኮይኖም ብድፍረት ዝምክቱን ንህዝቦም ድማ ዘለዓዕሉን ንገዛእ ርእሶም ኣብታ ዓንኬል ናይቲ ስርዓት ተረባሕቲ ኮይኖም
ስለዝጠሓሉ፣ እቲ ህዝቢ ንሶም እኳ ዘለውዎ ብማለት ኣስቂጡ ይግዛእ ኣሎ።
ስለዚ፡ ንሕና ኤርትራውያን፡ ስርዓት እሳያስ ናይ ሓደ ሰብ ምልኪ ማለት ንሱ ገባርን ሓዳግን ንሱ ሕጊ ንሱ ክሉ ነገር ምዃኑ ካብ ፈለጥና ከምቲ
ምስላ ኣቦታት ዝብልዎ፡ ‘’ ንጎይታ ፈሪሆምሲ ንጊላ።’’ ንኸውንሲ ስለምንታይ።? ስለምንታይከ ነቲ ስነፍልጠታዊ ዝኾነ ኣገባብ ገዲፍና ነቲ ስርዓት
ብዘገልግል ውዳበ ክንገብር ንፍትን? እዚ ስርዓት እዚ ንማንም ዝውከል ኣይኮነን፡ ምኽንያቱ እቶም ዝድግፍዎ በጻብዕ ዝቑጸሩ እዮም። እቲ
ዝተረፈ በቲ ኣብ ላዕሊ ተጠቒሱ ዘሎ ምኽንያታት ኣፉ ሒዙ ሱቕ ክብል ተገዲዱ ዘሎ። እቲ ዕድመ ምልኪ ክናዋሕ ዕድል ዝህቦ ዘሎ ቀንዲ
ምኽንያት እምበኣር እቲ ንተቓውሞ ተቓውሞ ተፈጢሩ ዘሎ ሓይልታት ደው ክነብሎ ዘይምኽኣልናን ወግሐ ጸብሐ ምፍልላይናን እዩ።
ብድራር መንታይ
ብሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰ.ዲ.ህ.ኤ) ጨንፈር ኵንስላንድ፡ ዞባ ኣውስትራልያ፡ ዝተወደበ ህዝባዊ ኣኼባ ኣብ ከተማ ብርዝቤን ተኻይዱ
Written by ሰ.ዴ.ህ.ኤ ጨንፈር ኵንስላንድ
ብቐዳም 25 ጥቅምቲ 2014 ሰ.ዴ.ህ.ኤ ጨንፈር ኵንስላንድ ዝወደቦ ህዝባዊ ኣኼባ ኣብ ከተማ ብርዝቤን ተኻይዱ። እዚ ንኣርባዕተ ሰዓታት ዝቐጸለ ኣኼባ ብእንቋዕ ደሓን መጻእኩም ዝብል ቃል ኣቶ ወሊድ ኢብራሂም ኣቦ መንበር ጨንፈር ሰዴህኤ ኣብ ኵንስላንድ’ዩ ተኸፊቱ። ብምቕጻል ኣቶ ሃይለ ገብሩ ኣባል ማእካላይ ባይቶ ሰ.ዴ.ህ.ኤ ንህሉው ኩነታት ሃገርናን ኣድላይነት ሓቢርካ ምስራሕን ኣብ ዝብል ኣርእስቲ ሰፊሕ መግለጺ ኣቕሪቡ። ብድሕሪ’ዚ ኣቶ ኤፍሬም ገብረ-ልዑል ኣባል ሰ.ዴ.ህ.ኤ: ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ መን’ዩ? ነየናይ ዕላማ ኢዩ’ኸ ዝቃለስ? ኣብ ዝብል ኣርእስቲ ፖወር-ፖይንትን ፕሮጀክተርን ተጠቒሙ ብድምጽን ስእልን ዝተሰነየ ንመትከላትን ተግባራዊ ንጥፈታትን ሰልፊ ዴሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ ዘላሊ ሰፊሕ መግለጺ ኣቕሪቡ። ብጀካ’ዚ ኣቶ ኤፍሬም ነቲ ኣብ ሃገርና እተራእየን ገና’ውን ዝቕጽል ዘሎን፡ ንምምሕዳር መላኺ ስርዓት ህግደፍ ዝቃወም፡ ምንቅስቓሳት በብመድረኹ ሰሪዑን ዘርዚሩን ብምቕራብ ዘይዓመጻዊ ኣገባብ ኣቀላልሳ ህዝብና ርዒምዎን በብእዋኑ እናዓበየ ይኸይድ ምህላዉን ኣብሪሁ። ኣብ መወዳእታ ከኣ ንሕቶታትን ርእዮቶታትን ኣኼበኛታት ብምስማዕን ኣዕጋቢ መልስን መብርህን ብምግናዕ፡ እቲ ሰዓት 5፡00 ድሕሪ ቐትሪ ዝጀመረ ዘተ ሰዓት 9፡00 ምሸት ተደምዲሙ።
