http://ascenteq.com/project/epdp

Upsala New Newspaper 4th Jun 2015

ደገፍ ኤውሮጳዊ ሕብረት ንኤርትራ ይቐየር፡ ንደለይቲ ፍትሒ መታን ከርብሕ

ኣብ ዝሓለፈ ሰሙናት ንኤውርጳ ንምብጻሕ ዝፈተኑ ማእለያ ቁጽሪ ዘይብሎም መርከብ ዝተጸዓኑ ንደላሎን ንዘይሕጋውያን መሰጋገርቲ ዘይተመጣጠነን ዘይምዕሩይን ክቡር ዋጋ ከፊሎም ብዘይንቡር ዝተጓዕዙ ሰባት ኣብ ማእከላይ ባሕሪ ሂወቶም ስኢኖም።

ዝዓበየ ቁጽሪ'ዞም ስደተኛታት ክንበር ካብ ዘይከኣል ከቢድ መነባብሮ ሂወትን ኣብ ኤርትራ ንስደት ዘምርሑ'ዮም። ኣብኡ ብምሕሱም ምልከት ዘመሓድር መንግስቲ፡ ብዲክታቶሪያዊ ኢሰያስ ኣፈወርቂ ቅድሚ 25 ዓመት ኣብ ሓርነታዊ ተጋድሎ ዝተቃለሰ ዝምራሕ'ዩ።

ነጻነት፡ ሰብኣዊ ክብርን መሰልን፡ ደሞክራስን ኣይመጽኤን እንታይ ደኣ፡ ብኣንጻሩ'ዩ

መንእሰይ ኤርትራ፡ ገደብ ዘይብሉ ወታሃደራዊ ኣገልግሎት ክገብሩ ዝተገደዱ፡ ንመዓልቲ ትሕቲ $ 2 (ትሕቲ ክልተ ዶላር)፡ ንመናበሪኦም ይኽፈሎም። ድሕሪ ነጻነት ዝተነድፈን፡ዝጸደቐን ቅዋም ኣይተተግበረን። ወታሃደራውያን መራሕቲ፡ ሰበ ስልጣናት መንግስቲ ተኣሲሮም። ሓሳብካ ምግላጽን፡ ነጻ ጋዜጣን ዘይብላ ሃገር ከኣ'ያ።

ሽወደን-ኤርትራዊ ዳዊት ኢሳቕ ብዘይ ክስን ፍርድን ቅድሚ ብዙሕ ዓመታት ኣብ ማእሰርቲ ይርከብ። ምልካዊ ስርዓት ንተጻረርቱን ነቐፍቱን ኣሲርሉ ዘሎ ቦታ ዘስካሕክሕን፡ ዘይሰብኣዊ ብጨካን ኣተሓሕዛ፡ እሱራት ኣብ ሕማቕ ኩነታት ዝርከብሉ ብቀረባ ዓይኒ መሰኻኽር ዝገልጹ፡ መን ኣበይ ተኣሲሩ፡ ህሉዉን ምዉቱን ዓለም ዘይትፈልጠሉ'ዩ።

ቤት ምኽሪ ውድብ ሕቡራት መንግስታት ሽማግለ ንሰብኣዊ መሰላት፡ ኣብ'ዚ ቀረባ እዋን ብኩነታት ኤርትራ ዘካየዶ መጽናዕቲ፡ ብዕለት 16 መጋቢት 2015 ጸብጻባ ኣቕሪባ። ውድብ ሕቡራት መንግስታት ንሰብኣዊ መሰል ክትምርምር ዝመዘዛ ሽማግለ ኤርትራ ንኸይትኣቱ ስለ ዝተኸልከለት፡ ንኣስታት 500 ዝዀኑ ኤርትራውያን ስደተኛታት መሰኻክር ኣዘራሪባ።

እቶም መርማሪት ሽማግለ ዘዛረበቶም ኤርትራውያን መብዛሕትኦም ንመጻኢ ተስፋ ከም ዘይብሎም ዝገለጹ'ዮም። መጻኢ ዕድሎም፡ ኣበይ ከም ዝነብሩ፡ ሞያ፡ መርዓን መውስቦን፡ እምነቶም ኣብ ኣገደስቲ ውሳኔታቶም ምርጫ ከም ዘይብሎም፡ መረዳእታ ዘይርከበሉ ኣብ ልዕሊኦም ዝወረደ ግፍዒ፡ ሰብኣዊ መሰሎም ዝተነፍጎምን ናይ'ዚ ግዳይ ተምክሮታት ዘለዎም ብዙሓት'ዮም።

ዕላውን ዘይዕላውን፡ ኣብ ልዕልን ትሕቲ መሬት ማእሰርቲ ኣሎ። ኣብ'ዚ ማእሰርትታት ከኣ ብርቱዕ መቅጻዕትን ስቓይን ኣለዎ። ይኹን'ምበር ነዚ ጸረ ሰብኣዊ ክብርን መሰልን ተግባራት ገበናት ዝፈጸመ ተሓታቲ ንፍርዲ ዝቐረበ የለን።

እቶም ዝተሰደዱ ሰባት ኣብ ዝተፈላልያ ሃገራት ይነብሩ ኣለዉ። ገገለ ካብኣቶም ኣብ ሽወደን ይነብሩ። ክፋል'ዞም ስደተኛታት ብምኽንያት ዶባዊ ግርጭት ኤርትራ-ኢትዮጵያ ድሕሪ ነጻነት ኤርትራ 1991 ዝወጹ እዮም። ሎሚ ከኣ ብሰንኪ መላኺ ስርዓት ይወጹ ኣለዉ። ኣብ 2000 ዓ.ም ኩነታት ኤርትራ ኣብ ኣዝዩ ዝሓመቐ ደረጃ ወዲቑ፡ ኣብ ዓለም ብዙሕ ቁጽሪ ኤርትራውያን ኣብ ትሕቲ ዑቕባ ይርከብ። ኣብ'ዚ ፋሕ'ሉ ዘሎ ህዝቢ፡ ንመሪርን ሓደገኛ ጉዳይ ኤርትራ መታን ክውዳእ እንታይ ክንገብር ኣሎና ዝብሉ ዝተፈላልዩ ምትእኽኻባትን ውዳበታትን ኣሎ።

ካብ'ዚ ውዳበታት ሓደ ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ፡ ኣብ መጽሔት ሓርነት ወርሒ ግንቦት ዝወጸ ሕታም፡ ሕብረት ኤውሮጳ ንመንግስቲ ኤርትራ ዝመደቦ ሓገዝ ኣመልኪቱ ዘጽኦ ቕሬታ፡ ደገፍ ኢውሮጳዊ ሕብረት ንመሐየሊ መላኺ ስርዓት፡ በቲ ሓደ ሸነኽ ከኣ ንሰብኣዊ ክብርን መሰልን ዲሞክራስን ዓቓፊ'ዩ በሃልቲ እዮም።

ካልኦት ሓይልታት ምስ ርእይቶን ሓሳብ ሰ.ዲ.ህ.ኤ ይሰማምዑ

ንመጀመሪያ ግዜ ኣይኮነን ሎሚ ኤውሮጳዊ ሕብረት ንመንግስቲ ኤርትራ ገንዘብ ዝሰልዕ ዘሎ። ድሕሪ ዶባዊ ግርጭት ኤርትራን ኢትዮጵያን 1998 ኤውሮጳዊ ሕብረት ምኽንያት ረኺቦም ሓባርዊ ስራሕ መደብ ዕብየት ምስ ኤርትራ ክደፍእሉ ጀሚሮም።

ብተመሳሳሊ 2009 ንዝተሰልዐ ሓገዝ ቅድሚ ኣብ ውሳኔ ምብጽሑ፡ ኤውሮጳዊ ሕብረት ላዕለዋይ ኮሚሽን ጉዳይ ሰብኣዊ መሰል ኣተሓሕዛ ሰባት ኣብ ኤርትራ ኣዝዩ ኣብ ሕማቕ ኩነታት ከም ዘሎ ጽሒፉ፡ እዚ ኩነታት እንተደኣ ተማሓይሹ ጥራሕ'ዩ ቁጠባውን ማሕበራውን ምዕባለ ክረጋገጽ ዝኽእል ዝብል እምነት ነይሩ።

ብዕለት 15 ሚያዝያ 2015 ላዕለዎ ሰበ ስልጣን ኤውሮጳዊ ሕብረት ወኪል ጉዳያት ወጻኢ፡ፖለቲካዊ ጸጥታን ሓላፊት ዝዀነት ወ/ሮ ፈደሪካ ሞርጋኒ ሓገዝ ኤውሮጳዊ ሕብረት፡ ነቲ ስርዓት ኩነታት ሰብኣዊ መሰላት ንክመሓየሽ ዝግበር ጸቕጢ'ዩ ክትብል ኣብ'ቲ ንሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ ዝሰደደቶ መልእክቲ ጠቒሳ። ግን ዝዀነ ምምሕያሽ ዛጊት ኣይተራእየን።

ኣብ 2015 ዓ.ም ንርከብ። ካብ ምልኪ ብምህዳም ነበርቲ ህዝቢ ኤርትራ ቁጽሮም ካብ ግዜ ንግዜ እንዳወሓደ መጺኡ ኣሎ። ንሕና ልክዕ ከም ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ፡ ኤውሮጳዊ ሕብረት ካብ ማንም ግዜ ንላዕሊ ሎሚ ሓገዝ ጠጠው ከብል ኣለዎ ንብል። ምኽንያቱ ከኣ ንሰብኣዊ ክብሪ መሰል ዝሕለወሉ ምምሕያሽ ዝመርሕ ወይ ዘምጽእ ብዘይምዃኑ።

ኤውሮጳዊ ሕብረት፡ ኣባላት መንግስታት፡ ረዲኤታዊ ማሕበራት ንደሞክራስን ሰብኣዊ ክብርን መሰላትን ንዝሰርሑ ብዝበለጸ ክሕገዙ ከም ዘለዎም እኹል ፍልጠት ኣለዎም። ንሕና ከም ሰ.ዲ.ህ.ኤ እዚ ኣፍልጦ'ዚ ግድን ክስርሓሉ ዘለዎን ንኤርትራ ከኣ ዘዋጽእ እዩ።

ብዝሒ ትምህርታዊ ወፍሪ ኣብ ታሕተዋይ ደረጃ፡ ሞያዊ ስልጠና ወይ'ውን መሰረታዊ ኣካዳሚያዊ ትምህርቲ፡ ነቶም ብኣማኢት ኣሽሓት ኣብ መዕቆቢ ስደተኛታት ምብራቓዊ ሱዳን፡ ኢትዮጵያን ንዝርከቡ ምሕጋዝ ካብ'ቲ ብዙሕ ሓደ ኣገባብ'ዩ። ከም መረዳእታ ቤት ትምህርቲ ወዲ ሸሪፈይ ከሰላ ሱዳን ዝርከቡ ብድሩት ምንጪ ንመሰረታዊ ፍልጠትን ትምህርትን ክቐስሙ ዝቃለሱ ንዘለዉ ህጻናት፡ ኣብ ከም'ዚ ዝብለ ኩነታት ንዝርከቡ ወይ ንዝነብሩ ሰባት ምሕጋዝ፡ ድሕሪ ምውዳቕ መላኺ ስርዓት ተሳትፎ ኣብ ህንጻት መጻኢ ዲሞክራሲያዊ ስርዓት እግሪ ንምትካል ክሕይል ግድነት ክዳለዉን ክድልድሉን ይግባእ።

ብምኽንያት መጠን ዘይብሉ ሰብኣዊ በደላት ኣብ ኤርትራ፡ ንብዙሕ ዓመታት ሓገዛት ጠጠው ዘበላ ሃገራት ሓያሎ'የን። ነዚ ዓይነት መደብ ከኣ ሰፊሕ ደገፍ ዝግብኦ'ዩ።

ትጽቢታትና፡ ሽወደን ኣብ ኤውሮጳዊ ሕብረት ንኤርትራ ንዝወሃብ ሓገዝ፡ ክትጸልዎን ክትሰርሓሉን ከም'ቲ ልዕሊ ኢሉ ዝተጠቕሰ ኣገባብ፡ ምምሕያሻት ዝተኸተለ መስመር መልሲ ዝርከበሉን፡ ብቀሊሉ ብተግባር መላኺ ስርዓት ኣብ ልዕሊ ህዝቢ ዘዘውትሮ ቀጻሊ ግፍዒ ጭቆና ዘፋዅስ ክኸውን ይኽእል።

ዮሬል ሴቭቦሪ ሉንድግሬን... ኣባል እምነት ምድግጋፍ

ረዘነ ተስፋጽዮ                   ኣባል ባይቶ ሽወደን ነበር

ካር ሊንድበሪ                   ኣባል ምምሕዳር ወረዳ ኡፕሳላ

ቦ ንይሉንድ                     ዶ/ር ኤች ኣር ቲኦሎ

ሲግበርት ኣክሰልሶን         ፕሮፌሶር ኢ ኤም