GENEVA (23 May 2016) – Ahead of the celebration of the 25th Anniversary of the Independence of Eritrea on Tuesday 24 May, the United Nations expert Sheila B. Keetharuth, urges the Eritrean Government to implement the 1997 Constitution.

- See more at: http://www.ohchr.org/EN/NewsEvents/Pages/DisplayNews.aspx?NewsID=20001&LangID=E#sthash.IHr2wlfh.dpuf

Source=http://www.ohchr.org/EN/NewsEvents/Pages/DisplayNews.aspx?NewsID=20001&LangID=E

ርእሰ-ዓንቀጽ ሰደህኤ

ኤርትራ ናጻ ሃገር ኮይና ግቡእ ክብሪ ካብ እትሕዝ 25 ዓመታት መሊኡ። ህዝቢ ኤርትራ ነቲ ምእንቲ ናጽነት ዘካየዶ ናይ 30 ዓመታት መሪር ቃልሲ ዝያዳ ንምድማቕ ብመልክዕ ረፈንዱም እውን “እወ ንናጽነት” ዝብል ድምጹ ብሓባር ኣስሚዑ እዩ። ዕላማ ቃልሲ ህዝቢ ኤርትራ ካብ መንቀሊኡ ኣብ ምርግጋጽ ናጽነት ጥራይ ጠጠው ዘይብል ክሳብ ምርግጋጽ ዘተኣማምን ሰላም፡ ደሞክራስን ልምዓትን ዘማዕዱ ስለ ዝነበረ፡ ነዚ ንምርጋግጽ እቲ ቃልሲ ኣብቲ ናይ ድሕሪ ናጽነት ዓመታት እውን ይቕጽል ኣሎ። እቲ ናይ ሓይልታት ኣሰላልፋ ግና ተለዊጡ። እቲ ቅድም ኣብ መንጎ ናይ ግዳም ገዛእትን ደላይ ናጽነት ህዝቢ ኤርትራን ዝነበረ ጥምጥም፡ ኣብ መንጎ ጸረ ህዝብን ደሞክራስን ዝኾኑ ደቂ ሃገርን፡ መሰልን ደሞክራስን ዝብህግ ህዝቢ ኤርትራን ተቐይሩ።

ብንውሓት ግዜ ክረኣይ እንከሎ፡ ምእንቲ ሓርነት ዝኸድናዮ ርሕቀት ክንድቲ ኣብ ቃልሲ ምእንቲ ናጽነት ዝኸድናዮ ጉዕዞ ክመዓራረ ብዙሕ ኣይተረፎን። ብመንጽር ዝተመዝገበ ውጽኢት ግና እዚ ሓርነታዊ ቃልሲ ኣዝዩ ዘገምታዊ ምዃኑ ንዕዘብ ኣለና። ጠንቂ ናይዚ ዘገምታዊ ውጽኢት ናይቲ ቃልሲ ባህሪ ተሃዋስነት ኣብ ቦታኡ ኮይኑ፡ ናትና ናይቶም ኣንጻር ዲክታቶርያዊ ወጽዓ ዝተሰለፍና ድኽመትን ተኸኣኢልካ ንቕድሚት ዘይምምራሽን ዓብይ ቦታ ከም ዘለዎ ግና ክንስሕት ኣይግበኣናን። ሎሚ ኣብ ቅድሜና ናይ ዘሎ ቃልሲ ማእከል ድማ ነዚ ድኽመትዚ ከነእርም ምስ ምኽኣልን ዘይምኽኣልን ዝዛመድ እዩ።

ብቐንዱ ነዚ ህዝቢ ኤርትራ ካብ ግዜ 30 ዓመታት ካብ ህይወት ኣስታት 100 ሺሕ ጀጋኑ፡ ኣብ ንብረት ድማ ማእለያ ዘየብሉ ዋጋ ከፊሉ ዘምጸኦ ናጽነት ናትካ ውጽኢት ጉጅላዊ ቃልሲ ኣምሲልካ ንምጭዋዩ ኣብዚ ናይ ድሕሪ ናጽነት ቃልሲ ይንጸባረቕ ኣሎ። እቲ ኣብ ኤርትራ ዝገዝእ ዘሎ ጉጅለ ቅጭጭ ከይበሎ ኩሉ መሰላት ህዝቢ ዝዕፍን ዘሎ ከኣ ካብዚ ግጉይን ዓምጸኛን ኣዋንና ናጽነት ስለ ዝነቅል እዩ። ነዚ ግጉይ ኣተሓሳስባ’ዚ ኣፍሪስና ዋና ናጽነት እቲ ሕጂ ሓርነት ተሓሪምዎ ዘሎ ህዝቢ ኤርትራ ምዃኑ ኣብ ድልዱል ባይታ ክንስርቶ እንተ በቒዕና ግና እቲ ተተሓሒዝናዮ ዘለና ሓርነታዊ ቃልሲ ቀልጢፉ ዘይረጋገጸሉ ምኽንያት የለን። እቲ ኣብ ኣስመራ ዘሎ ጉጅለ ቀጻልነቱ ኣብዚ ጉዳይዚ ህዝቢ ኤርትራ ብዝሕዞ ናይ ሓባር መርገጺ ዝውሰን ምዃኑ ስለ ዝኣምን፡ እነሆ ህዝቢ ንምክፍፋል ዘይፍንቅሎ እምኒ የለን። ንሱስ ከምኡ ይግበር ናይ ህልውና ግዳይ ስለ ዝኾኖ፡ ንሕናኸ ብዋጋ መሰልናን ናጽነትና ክጻወት እንከሎ እንታይ ክንገብር ከም ዘለና ኣብ ከምዚ ታሪኻዊ ኣጋጣሚ ኮይና ክንሓስብ ይግበኣና።

ሳላ ምረትን ንውሓትን ቃልስና፡ ህዝቢ ኤርትራ ብሰንኪ ጉጅለ ህግደፍ ዋጋ ቃልሱ ምእንቲ ናጽነት ከምዘይተኸፍለ፡ ነዚ ኩነታት ንምቕያር ሓድነት ደለይቲ ለውጥን ፍትሕን ኣደልዲልካ ምጉዓዝ ድሌት ጥራይ ዘይኮነስ ግደታ ምዃኑ፡ ብዝምልከት ብዙሕ ግዜ ብዝተፈላለየ ኣገባብ ገሊጽናዮ ኢና። ሎሚ ደጊሚና ንጠቕሶ ዘለና ከኣ ናይ ቅድም ዘንጊዕና ዘይኮነስ፡ ከምኡ ክንብል ዘገድደና ናይ ዝኽሪ ዕለት ስለ ዝኾነ እዩ። ኮታ ብዛዕባዚ ኣብ ቅድሜና ዘሎ ዝተሓላለኸ ብደሆ፡ ዘይተግበርናዮ እምበር ዘይበልናዮስ የለን።

ከምቲ ኩሉ ግዜ እንብሎ ጉጅለ ህግደፍ ናይ ህዝቢ ናይ ለውጢ ሓያልነት ንምድኻም ካብ ዝጥቀበሎም መንገድታት፡ ህዝቢ ንቕድሚት ከየማዕዱ ሻቢብካ ኣብ ሎሚ ኮይኑስ ኣብ ሕሉፍ ከም ዝነብር ምግባሩ እዩ። ከምቲ ግቡእ ግና ዝሓለፈ ተመኩሮ፡ ኣሉታዊ ይኹን ኣውንታዊ ከይተዘንገዐ፡ ናጽነትና ንምርግጋጽ ዝተሰለፍዎ ውድብ ብዝየገድስ ኣብ ኩሉ ዓውደ ውግኣትን መዳይ ቃልስን ዝወደቑ ኤርትራውያን ሰማእታት እናዘከርካ፡ ቀንዲ ምቁማትካ ግና ናብ ቅድሚት ናብቲ ተሪፉ ዘሎ ቃልሲ ምምዕዳው እዩ ክኸውን ዝግበኦ። ኣብዚ ታሪኻዊ ኣጋጣሚ መበል 25 ዓመት ብሩራዊ ኢዮበልዩ ኮይና ኣብ ክንዲ ብሕሉፍ ምቑዛምን ምስትንታንን ኣብ መጻኢ ክንዓሞ ብዛዕባ ዝግበኣና ኢና ሓቢርና ክንሓስብ ዝግበኣና። ሕድሪ ሰማእታትና’ውን ነዚ እዩ ዘመልክት።

ስለዚ በዚ ኣጋጣሚ ሰልፊ ደሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ ነዚ ዝኽሪ ዘለዎ ክብሪ ብምግላጽ፡ ኣብ መጻኢ፡ ጉዳይ ህዝብን ሃገርን ቅድሚት ሰሪዕና፡ እቲ ተፈላሊና ክንገብሮ ዘይከኣልና ብሓባር ንዓመሉ ፖሊሲ ወጢና፡ ብሓድሽ መንፈስን ድልውነትን እንነቕለሉ መድረኽ ክኸውን ይግበኦ ዝብል መልእኽቱ የመሓላልፍ።

ናጽነትና ክቡር ውጽኢት ቃልሲ መላእ ህዝቢ ኤርትራ’ዩ!

ክብርን ዝኽርን ንሰማእታት ኤርትራ

24 ጉንበት 2016

Over the past two days, Thursday and Friday, a small group of activists and researchers on Eritrean studies gathered in Geneva with the aim of stocktaking on the post-independence experience of Eritrea (on the occasion of the country’s 25th year of independence). A conference like this should have ideally taken place in Eritrea. As is known to many, due to the sad political reality in Eritrea, this was not possible; thus, the conference had to take place in exile. The conference featured a very proactive engagement, lively discussions, and most of all civilized discourse among participants. Given Eritrea’s highly polarized political landscape, and the fact that some of the speakers at the conference subscribe to fundamentally divergent views with those of others, did not come as an obstacle for a civilized discourse (as some observers may have anticipated).

In the afternoon hours of Thursday, the 19th of May, we had an Opening Speech by Mr. Manuel Tornare, Member of the Swiss Parliament (National Council) and former Major of Geneva, among other things. This was followed by a Panel Discussion with Tanja Müller, Selam Kidane and Salih Nur (with Daniel R. Mekonnen as moderator and discussant). In the evening hours, there was a Welcoming Dinner for presenters, speakers and invited guests.

On Friday, the 20th of May, we had the following presentations:

Mother Tongue versus Arabic: The Post-Independence Eritrean Language Policy Debate, by Abdulkader Saleh M Ohammad
Eritrea’s Wrong Start in 1991: How It Contributed to Where and What It is Today, by Wolde Ammar
Authoritarian Resilience in Eritrea: The Dual Role of Nationalism, by Goitom Gebreluel & Daniel R. Mekonnen (presented by Daniel)
Dynamics of Post-liberation Politics – Interrogating Aspirations and Political Space in Eritrea, by Tanja R. Müller
Making Sense of Post-independence Eritrea: A Late African Postcolonial State or a Misunderstood African Exceptionalism?, by Salih Nur
Civil Society Space in Post-Independence Eritrea, by Wegahtabrhan Sereke
By Way of Patriotism, Coercion or Instrumentalisation: How the Eritrean Regime Makes Use of the Diaspora to Stabilise its Rule, by Nicole Hirt & Abdulkader Saleh Mohammad
Collective Trauma: A Major Component of the Eritrean Refugee Crisis, by Selam Kidane
Legal Battles in Eritrean Transnational Communities, by Tricia Redeker Hepner & Daniel R. Mekonnen (presented by Daniel)
Leaving Eritrea and Looking for a Safe Haven: Reflections from the Experiences of Eritrean Refugees in Selected Eritrean Diaspora Communities, by Sadia Hassanen & Beyan Negash (partly presented in the form of a video presentation of Sadia)

The above contributions will make part of a forthcoming conference proceeding (edited volume) that will be refined in the coming months. Other contributors who showed initial interest in participating at the conference but were not able to make it to Geneva have also submitted full version papers that shall make part of the forthcoming edited volume. These include Gaim Kibreab’s “The Military in Post-Independence Eritrea” and Joseph Venosa’s “Liberating Eritrea from Abroad: Diaspora Activism on the eve of Eritrea’s War of Independence, 1958-62.”

The successful finalization of the conference would not have materialized without the active participation and involvement of everyone who played a role in different ways, and in particular the presenters, speakers, commentators and funders. As Convener of the Conference, I am deeply indebted to all of these stakeholders. While the conference may have had its own limitations in some ways, on balance, I am glad to see it coming to fruition the way it did. My effort of the last several months (starting from October 2015) has paid off satisfactorily, thanks to all who have helped in many ways, some of whom are already tagged in this posting; others are unfortunately not on Facebook. Some more colleagues, whose names I see on Facebook, and who deserve a word of thanks include the following: Michael Guggenheimer, Veronica Almedom, and Awet Kidane.

ወዲ ሰብ እንስሳ ዘቤት ከራብሕ እንከሎ ከምታ ህይወቱ ገይሩ ዘይከናኸኖ እንተኾይኑ ህየንታ እዩ ዝኾኖ። ዝስተ ማይን ዝብላዕ ሳዕርን ናብ ዘለዎ ቦታ ወሲዱ  ክዕንግሎምን ክከናኸነኖምን ከኣ ይግበኦ። ከምኡ ተዘይገይሩ ግና እቲ ካብተን እንስሳ ዝጽበዮ ኣገልግሎት ክረክብ ኣይክእልን። ስለዚ ንእንስሳ ልክዕ ከም ውላድካ ጌርካ ክትሕዞ’ዩ  ዝግባእ። እንተዘይኮይኑ ጓሳ ዝሰኣና እንስሳ ወፊረን ጸጊበንን ረውየንን ብሰላም ኣይምለሳን እየን። ብመንጽር’ዚ ህዝቢ ኤርትራኸ ኣብ ምንታይ ኩነታትኮን ይህሉ? ልክዕ ከምተን  ጓሳ ዘይብለን እንሳሳ ካብ ዝኸውን እነሆ ርብዒ ዘበን ኣሕሊፉ። ጓሳ ስለዘይብሉ ከኣ  ኣብ ዝኸዶ ሃገር ክዋረድን ክሳቐን ከሎ ዝሓተሉ ወይ “ዜጋይ ይሸገር ኣሎ” ኢሉ ዝጣበቐሉ መንግስቲ ጌና ኣይተተኽለን ዘሎ።

እዚ ሽግር እዚ ባዕሉ እቲ ህዝቢ ዘምጸኦ መዘዝ ከይኮነ ኣይክተርፍን’ዩ ዝብል ግምት ኣለኒ። ምኽንያቱ እቲ ፈለማ ኤርትራ ናጽነታ ክትጎናጸፍ ከንእከላ በቲ ሽዑ ዝተረኽበ ታሕጓስ ተዳህሊሉ “ደጊም ስልጣን ኣብ ኢደይ” ክብል ዘይምኽኣሉ። እዚ ዘይመበሊኡ ዝተፈላለየ ምኽንያታት ክህልዎ ይኽእል። ሓደ ካብቲ ቀንዲ ምኽንያታት ህዝብና ንብረታዊ ቃልሲ እምበር ንሓርነታዊ ቃልሲ ከነዳልዎ ዘይምብቃዕና እዩ። ድሒሩ ግና እቲ ብኢደ ወነኑ ስልጣን ዝጨበጠ ጉጅለ ኢሳይያስ ቀንዲ ጠንቂ ስቓይ እናኾነ መጺኡ። ህግደፍ ነቲ ዝነበረ ባህሊ ፈጺሙ ክጠፍእን ክድምሰስን ከኣ ድሌቱ ጥራሕ ዘይኮነስ ከም መደብ ክሰርሓሉ ጸኒሑ። ምኽንያቱ ባህሉ ዘጥፈአ ህዝቢ ኣብ ነንሓድሕዱ ምክብባርን ምትእምማንን ኣጥፊኡ ስለ ዝከፋፈል ነቲ ስርዓት ክቃወም ስለዘይበቅዕ።  እዚ ጉጅለ ሎሚ እውን ንዓለምን ህዝቢ ኤርትራን ከታልል ከኣ ‘’ ርብዒ ዘበን መኽተን ልምዓትን  ’’ዝብል ጓንጓ ጭርሖ እናቃለሐ ከም ኣመሉ የደናግር ኣሎ። እነሆ እቲ ህዝቢ ነቲ ‘’ኣበይ ኣሎ ሓውካ፥ ኣበይ ኣላ ሓብትኻ’’ ዝብል ዘቕርቦ ሕቶታት ፈጺሙዘንጊዑ ኣብ ማእከል ጐልጐል ዱድ ይብል ኣሎ።

ስርዓት ኢሳይያስ ንህዝቢ ከደናግሮን ከተስፍዎን እምበር ዋጋ ኣይሃቦን። ብኣንጻሩ ደኣ ነታ ሃገር ኣብ ቊጠባውን ፖለቲካውን ቅልውላው ኣእትዩ ንህዝቢ ዝሓሊ ስርዓት ዘይኮነስ ንህዝቢ ዘጽንት ከምዝኾነ ብተግባር ኣርኣየ። ብሰንኪዚ መንእሰይ ኤርትራ  ኣብ ሃገሩ ቅሳንትን ሰላምን ስኢኑ ካብ ሓዊ ናብ ሲኦል ምእታው ከም ምርጫ ወሲዱ ዓዱ ጠንጢኑ ክስደድ ተገደደ።  እንተኾነ ሃገሩ ጠንጢኑ እንተወጸ’ውን ኣብታ ዝነበረላ ሃገር ከይተረፈ ንጉጅለ ህግደፍ  2% ክኸፍልን፥ ካልእ ዝጠልብዎ ኣገልግሎታት ክፍጽመሎም የገድድዎ። ነዚ ንምትግባር ከኣ እቲ ጉጅለ መንእሰያት ናይ ጣዕሳ ወረቐት ክጽሕፉ ብምግዳድን ካልእ ሕቡእ ሜላታትት ብምጥቃምን ቅሳነት ከሊእዎም ይርከብ።

ኣብ ከምዚ ህሞት ከኣ ነቲ ገባቲ ስርዓት ኣልጊስካ ስልጣን ጨቢጥካ ናብ ህዝቢ ንምርካብ  ብዝተፈላለየ ኣገባብ ዝወዳደቡ ሓይልታት ክህልዉ ናይ ግድን እዩ። ከምዚ ክበሃል እንከሎ ግና ኩሉ ብስም ህዝቢ ዝውደብ ረብሓ ህዝቢ ይሕልው ማለት ከምዘይኮነ ምስትብሃል የድሊ። ከምዚ ስለዝኾነ ከኣ ኣብ መንጎ እቶም ብዝተፈላለየ ኣገባብ ዝተወደቡ ኣካላት ስምምዕን ምትእምማንን ይሰኣን እሞ ኣብ ጸለመን ምትፍናንን ይእቶ። ደንበ ተቓውሞና እውን ንገዛእ ርእሱ ካብ ከምዚ ዓይነት ሽግር ናጻ ኣይኮነን። ምኽንያቱ፡ ሕቶ ዲሞክራሲ፡ ፍትሕን ስልጣንን ብዘተኣማምን ኣገባብ ምምላስ ናይ ህዝቢ ምዃኑን ዘንጊዑ ቃሕ ብዝበሎ ይኸይድ’ሞ ይፈላለን ይበኣስን ስለ ዘሎ። እቲ ፍልልያት ከይኣክል ከኣ  ንመንእሰይ ጉጉይ መንገዲ ንክኸይድ ዝገበሮ ስርዓት ህግደፍ ብቐንዱ ኮይኑ፡ ተቓወምቲ እውን ናብ ጸቢብ ረብሓኦም ዝቕይርዎም ዘለዉ መሲሊዎም፡ መንእሰይ ኣንጻር ፖለቲካዊ ሰልፍታት ከምዘቕንዕ ብምግባር ኣብ ፖለቲካ ጽልኢ ንክሓድሮ ይደፋፍእዎ። እዚ ኣተሓሕዛ’ዚ ድሕሪ ውድቀት እቲ ስርዓት ዝፈጥሮ ሳዕቤን ከም ዝህልዎ ምግንዛብ የድሊ።

እዚ ተግባር መንእሰይ  ግዳይ  ምስኣን ትዕግስትን ስነስርዓትን፡ ክብረት ንኻለኦትን  ኮይኑ ኣብ ጽልእን ነንሓድሕድካ ምክፋእን ምዝላፍን ንክጽመድ ኣገዲድዎም። ካብዚ ሓሊፉ እቶም ንተመኩሮ ሰውራን ባህሊ ኤርትራን፡ ከምኡ እውን ኣብ መንጎ ናጽነታውን ሓርነታውን ቃልሲ ዘሎ ፍልልያት ዘይተገንዘቡ መንእሰያት ካልእ ጸገም እዮም። እዚ ከኣ ነቲ “ንናይ ሓባር ረብሓ ብሓባር” ዝብል ሃናጺ ኣምር ደምሲስዎ፡ እነሆ ህግደፍ ኣብ ጸቢብ ከኹድድን ኣብ ሕሉፍ ክነብርን ህዝቢ ኤርትራ  ከኣ ጓሳ ዘይብሉ ህዝቢ ኮይኑ።

ድራር መንታይ