SI congratulates President-elect of Gambia, Adama Barrow
Written by Socialist International (SI)| 02 DECEMBER 2015
The Socialist International warmly congratulates President-elect Adama Barrow on his decisive victory in the elections of 2 December 2016, finally bringing to an end the dictatorial reign of Yahya Jammeh who originally seized power in a coup in 1994.
Adama Barrow, of the SI member party the United Democratic Party (UDP), was the presidential candidate of an alliance of opposition parties.
This victory for the democratic opposition heralds a new era for democracy and offers hope to the people of Gambia who have for decades suffered the consequences of an authoritarian regime that has deprived them of their rights and freedoms, committed human rights violations, physical abuse and murder of political detainees in custody, denied them freedom of expression, and repressed and harassed members of the opposition.
The Socialist International had repeatedly denounced the actions of the Jammeh regime and called for the liberation of all political prisoners, including UDP leader Ousainou Darboe who was incarcerated last April.
Today we celebrate with the people of Gambia and reaffirm our solidarity with the UDP and all the democratic forces in the country who have waited so long for this day.
ትርጉም ናብ ትግርኛ መም/ተኽለ ስብሃቱ ተስፉ
ኣብ መንጎ ሰባት ካብ ዘለዉ ናይ ርኽክብ ክእለታት እቲ ኣዚዩ ኣገዳሲ ምናልባት ምስማዕ ኢዩ። ምስማዕ እኩብ ድምር ናይ’ቲ ብምስትውዓል ዝወሃብ ዘይተኻፋፈለ ኣቕልቦ፣ማለት ነቲ ዝተባህለ ዘይኮነ፣ ነቲ ዝተገብረ ርኽክባት ምስማዕን ምርዳእን ኢዩ።ክንዝክሮ ዘድልየና ፣ምድማጽን ምስማዕን ሓደ ኣይኮኑን። ገለ ሰባት ነቲ ቃላት ከዳምጽዎ ይኽእሉ’ዮም፣ኣቓልቦ እንተ ዘይገይሮሙሉ ግን ነቲ ዝተመሓላለፈ መልእኽቲ ብትኽክል ክርድእዎ ኣይክእሉን’ዮም።ሓደ ሓደ ግዜ ነቲ ዝዝረብ ቃላት ክትሰምዕ ቀሊል’ዩ፣ እዚ ከኣ ነቲ ትኽክለኛ መልእኽቲ ምእንቲ ከተራጋግጽ ኣቓልቦ ከይገበርካ ማለት’ዩ።ነቲ ዝተባህለ ከም እንፈልጦ ኢና እንሓስብ፣እንተኾነ ቅድሚ ኣብ ዘይተደላይን ዘይተረጋገጸን መደምደምታ ምብጻሕና እቲ ዝዝረብ ትኽክለኛ ምዃኑን ኣብ’ቲ ኩነታት ዘሎና ርግጽኛነትን ከነጻርዮ ይግባኣና።ኣብ ገለ ግዜ ብሓሳባት ስለ እንዋሓጥ ወይ ብካልእ ጉዳይ ስለ እንተሓዝ ናብቲ ሰባት ዝብልዎ ኣቕልቦና ኣይንገብርን።
ሓደ ግዜ ኣቦይ ማና ዝተባህሉ ሓረስታይ እናሓረሱ ከለዉ፣ኣደይ ፋና ዝተባህላ ሰበይቲ ሕልፍ ክብላ፣ኣቦይ ማና ሓደርኩም ይብላኦም፣ኣቦይ ማና ድማ ትቕብል ኣቢሎም ስርናይ እዘርእ ኣሎኹ ኢሎም መለሱለን።ኣደይ ፋና ድማ ድሓን’ዶ ሓዲርኩም ኢየ ዝብለኩ ዘለኹ በላኦም። ንሶም ድማ ዋላ’ኳ ዝናብ እንተ ዘይብልና፣ተስፋ ንገብር እዚ ስርናይ ክበቑለልና በልወን።ኣብዚ ምዝርራብ’ዚ ኣቦይ ማና ነቲ ኣደይ ፋና ዝበላኦ ኣቓልቦ ስለ ዘይገበሩሉ ቅኑዕ መልሲ ኣይሃብወንን። ብዙሕ ግዜ ተማሳሳሊነገራት ኣባና'ውን ዘጋጥም’ዩ ፣ምኽንያቱ ንኽንሰምዕን ክንርዳእን ምሉእ ኣቓልቦና ናብቲ ሰባት ዝብልዎ ስለ ዘይንገብር ኢዩ።ኣብ መንጎና ሓድሕዳዊ ዝምድና ክህልወና ኣዚዩ ኣገዳሲ ክኸውን ከሎ፣ኣብ ኣከባቢና ምስ ዝነብሩ ህዝቢ ዘሎና ርኽክብ ድማ ግቡእን ቅኑዕን ክኸውን ኣለዎ።እንተድኣ ዘይምርድዳእን ምድንጋርን ከነወግድ ድሌት ኣልዩና።ኩሉ ግዜ ከም ዘጋጥም ካብቲ ምሉእ ትሕዝቶ ናይቲ ዝተባህለ ሓንቲ ክፋል ወይ ሓረግ ፣ዋላ’ውን መግለጺ ወሲድና ናይ ገዛእ ርእስና ትርጉም ብምሃብን ኣብ መደምደምታ ብምብጻሕን ዘይተደላዪ ዘይምርድዳእን ምድንጋርን ንፈጥር።
እዛ እትስዕብ ታሪኽ ብልክዕ ነቲ ብካልኦት ዝዝረብ ብኣቓልቦ ብዘይምስማዕ ዘጋጥም ምድንጋር እትገልጽ ኣብነታዊት ታሪኽ ኢያ። ሓደ ግዜ ገለ ጉጅለ ናይ ደቂ ኣንስትዮ ኣብ ሓደ ናይ ኤርትራ ኦርቶዶክስ ቤተ-ክርስትያን በቲ ብካህን ዝወሃብ ዝነበረ ስብከት ኣዕዘምዘማ።እቲ ምዕዝምዛም ዝጀመረሉ እቲ ካህን ንክልተ ሰናብቲ ኣከታቲሉ ብዛዕባ ጥቕሲ ትንቢተ ኢሳይያስ ኣብ ዝሰበኸሉ ግዜ’ዩ።እተን ደቂ ኣንስትዮ ብሓባር ሰለስተ ደቂ ኣንስትዮ ንጉጅለኤን ዝውክላ ብምምራጽ ነቲ ካህን ተቓወምኦ።ኣገልግሎት ምስ ተወድኤ ንኸዛራርብኦ ቆጸራኦ።ኣብቲ ቆጸራ እተን ሰለስተ ደቂ ኣንድትዮ ናብቲ ካህን ዘቕረብኦ ጥርዓን፣ናብ ቤተ-ክርስትያን ዘምጽኤን ምኽንያት ስብከት ወንጌል ክመሃራን መንፈሳዊ ቡራኬ ክቕበላን ድኣ’ምበር ዝኾነ ዓይነት ፖሊቲካ ክመሃራ ወይ ክሰምዓ ድሌት ከም ዘይብለን ገለጻሉ።እቲ ካህን ተገዲሱ ብምሉእ ኣቓልቦኡ ሰምዐን።ምኽንያት መዕዘምዘሚኤን ክሳብ ዝውድኣ ምስ ሰምዐ፣መጽሓፍ ቅዱስ ኣሎክን’ዶ? ተንብባኦ’ዶኸ? ኢሉ ሓተተን።መጽሓፍ ቅዱስ ከም ዘለወንን ሓደ ሓደ ግዜ ከም ዘንብባኦን ገለጻሉ።እቲ ካህን ቀጺሉ ኣብ መጽሓፍ ቅዱስ ትንቢተ ኢሳይያስ ኣብቲ ትኽክለኛ ምዕራፍን ጥቕስን ክግንጽላ ሓበረን።ስለዚ እቲ ዝሰብኮ ዝነበረ ብዛዕባ ነብይ ኢሳይያስ ካብ ጥቕሲ መጽሓፍ ቅዱስ እምበር ብዞባ ፖሊቲካ ከም ዘይኮነ ኣብርሃለን።እቲ ድንግርግር ወይ ሕልኽልኽ ዝተፈጥረሉ ምኽንያት እተን ደቂ ኣንስትዮ ካብቲ ምሉእ ትሕዝቶ ናይ’ቲ ስብከት እታ “ኢሳይያስ” እትብል ስም ቁንጭል ኣቢለን ብምውሳድ ግጉይ ትርጉም ስለ ዝሃብኦ ኢዩ።
ብዙሕ ሰብ ዝበዝሕ ግዜ ንምስማዕ ከም ህያብ ጌሩ ኢዩ ዝወስዶ፣ይኹን እምበር ናይ ኣጋጣሚ ነገር ኮይኑ፣ብዛዕባ ምስማዕ ካብ ምሕሳብ ጠጠው ምስ ኣበልናን በቲ ካብኣ እንቐስሞን(እንወርሶን) ምስማዕ ኣዚዩ ኣገዳሲ ናይ ዝተዋሃሃደ ክእለት፣ ክዓብን ክምዕብልን ዝድለ ምዃኑ ከነራጋግጽ ንኽእል።
ኣብ ወጻኢ ዘሎ ሕብረተ-ሰብና ከም ልሙድ እንዕዘቦ፣ሓደ ሰብ ካብ ናትና ዝተፈልየ ሓሳብ ከቕርብ ከሎ ነቲ ብካል ነቲ ዝብልዎ ከነፍልጠሎም ኣይንደልን።ከምዚ ዝበለ ኩነታት ዘጋጥመሉ ምኽንያት ድማ ዝበዝሕ ህዝቢ ንኽርዳእ ብድሌት ስለ ዘይሰምዕ’ዩ።(ስቲቨን ኮቪ) “ዝሰምዑ ንኽምልሹ ስለ ዝደልዩ’ዩ” ይብል። ኩሉ ግዜ ንኽንሰምዕ ንርስዕ።ኣብ ዝርርብ ወይ ቃል ምልልስ ብዙሓት ሰባት ብልክዕ ኣይሰምዑን’ዮም።እቲ ዝዛረብ ዘረብኡ ከይወድኤ ከሎ ክንምልሽ ኣቐዲምና ተዳሊና ኣሎና።ምስማዕ ሓሳባት ንምልውዋጥ ሓቲትና እንወስዶ’ዩ።እናተዛረብና ከሎና እንመሃሮ ዋላ ሓንቲ ነገር የልቦን።ሰባት ነቶም ብተመስጦ ዝሰምዕዎም’ዮም ብዝያዳ ዝሰምዑ።እንበዝሕ ሰባት ኣቐዲምና ክንርዳእ ኣይንደልን ኢና፣ ምኽንያቱ ንኽንርዳእ ብድሌት ስለ ዘይሰማዕና።ዝበዝሕ ግዜ ግን እንሰምዕ መልሲ ንምሃብ ድሌት ስለ ዘሎና ኣብቲ ግዜ'ቲ ንዛረብ ወይ ንኽንዛረብ ንዳሎ ኣሎና።ከም ሳዕቤኑ እቲ ኣዚዩ ኣገዳሲ ሓበሬታ ናብቲ ዝካየድ ሓድሕዳዊ ርክባት ብግቡእ ኣይመሓላለፍን።ብሰንኪ ሕጽረት ዝኣክል ሓበሬታ ከኣ ዘይምርድዳእ ይፍጠር፣እቲ ዘይምርድዳእ ግርጭት ይፈጥር።ብዝሒ ናይቲ ኣሉታዊ ዝርርብ ኣብ ልምዳዊ ሓድሕዳዊ ዝርርብና ዘጋጥምን ዝወሃሃድን በቶም ነቲ ብካልእ ኣካል ዝተባህለ ዘይሰምዑን ዘይርድኡን ሰባት’ዩ።ስለዚ ዝተፈልየ ኣረኣእያን ኣምልኻኽታን ንዘለዎም ሰባት ምስማዕ፣ንነብስና ኣብ ጫማኦም ምእታው ከድልየና’ዩ።ሺሕ’ኳ ምሳኦም እንተ ዘይተሳማማዕና ኣንፈት ኣረኣእያኦም ብዝበለጸ ንምርዳእ ግን ይሕግዘና’ዩ። ኩልና እንሰማማዓሉ ናይ ሓባር ባይታ ንምርካብ ክንቃለስ ኣሎና። ናይ ሓድሕድና ኣረኣእያ ንምኽባር ድማ ጽቡቕ ተግባር ምዝውታር የድሊየና።
እዛ ስዒባ እነንብባ መስሓቕ ዝኾነት ታሪኽ፣ መልእኽትና ብቃል ይኹን ወይ ብጽሑፍ ብንጹር ናብቲ ካልኣይ ኣካል እንተ ዘይኣመሓላሊፍና ብሰንኪ ብግጉይ ምርዳእን ምድንጋርን ከጋጥም ዝኽእል ኩነት’ያ እትገልጽ።እታ ታርኽ ብዛዕባ በዓል ቤት ኣቶ ጉርጃ ምስ በዓልቲ ቤቱ ወ/ሮ ግምጃ ኣብ ኣቑሑት ናይ ምግዛእ ጉዕዞ ዘጋጠመ ጌጋ ኢዩ።ግምጃ ንጓል ዓሰርተ ዓመት ጓሎም ዕለተ-ልደት ንምኽባር፣ሕብስቲ ሽኮር ንምድላው ካብ ግሮሶሪ ኣቑሑ ንምግዛእ ስለ ዝደለየት ንበዓል ቤታ ኣቶ ጉርጃ ክትሰዶ ወሰነት፣ከም ኣጋጣሚ ጉርጃ ብጉዳይ ስፖርት ክኸይድ ተበጊሱ ስለ ዝነበረ ኣብ ሓደ ኩነታት እንተድኣ ተሳማሚዖም ክገዝኣላ ተሳማምዐ።ንሱ ከኣ እቲ ዝግዛእ ኣቑሑ ውሑድ እንተድኣ ኮይኑ በቲ ናይ ቅልጡፍ መስመር፣ውሑድ ኣቑሑ ገዚእካ ትሓልፈሉ ሓሊፈ ግዜ ከየጥፋእኩ ኣብ ስፖርት ከርክብ እኽእል’የ በላ።ግምጃ እቲ ዘድልያ ዝግዛእ ኣቑሑ ብቓል ነገረቶ፣ንሱ ግን ዝርዝር ኣስማት ናይቲ ዝግዛእ ኣቑሑ ብጽሑፍ ክትህቦ ስለ ዝሓተታ ሂባቶ ከደ።ግምጃ ቀልጢፉ ክመጻ ተጸበየት፣ከም ትጽቢታ ቀልጢፉ ስለ ዘይመጸ ግን ተጨነቐት።ስልኪ ኣልዒላ ክትድውል እናተዳለወት ድምጺ ምምጽኡ ሰምዐት።ሰለስተ ሳጹን ሒዙ መጺኡ ኣብ’ቲ ምድሪ ናይ ክሽነ ኣቐመጦ፣ዝተረፈ ኣቑሑ ሒዘ ክመጽእ’የ ኢሉዋ ከኣ ወጸ።ግምጃ እንታይ ኢዩ ዝዛረብ ዘሎ ኢላ እናተደነቐት ነቲ ሳጹናት ክትከፍቶ ጀመረት። ኣቑሑ ዝመልአ ብዝሒ ሳጹናት እናረኣየት ኣዚያ ተገረመት።
ኣብታ ቀዳመይቲ ሳጹን ሓደ ፓውንድ ጠስሚ፣ ክልተ ሳጹን ሹኮር፣ሰለስተ ጠራሙዝ ቫኒላ፣ነበረ። ኣብታ ካልኣይቲ ሳጹን ኣርባዕተ ደርዘን እንቛቖሖ፣ኣብታ ሳልሰይቲ ሳጹን ሓሙሽተ ጥማር ስብሒ ሓሰማን እታ ዝርዝር ናይ ኣቑሑት ዝሓዘት ወረቐትን ነበረ።ግምጃ ነቲ ዝርዝር ምስ ረኣየት ድማ ብሃንደበት እንታይ ከም ዘጋጠመ ተረድኤት።ጉርጃ በቲ ናይ ቅልጡፍ መስመር ክኸይድ ከም ዘለዎ ርግጸኛ ክትከውን ከም ዘለዋ ምስ ሓተታ፣እቲ ዝርዝር ናይቶም ዝግዝኡ ኣቑሑት ዝጸሓፈቶ ብተርታ ቁጽሪ ካብ 1-7 ስለ ዝነበረ ጉርጃ ነቶም ዝተረፉ ኣቑት ሒዙ ቅድሚ ምምላሱ ነታ ዝርዝር ናይ ኣቑት ዝሓዘት ቀልጢፋ ሓቢኣ፣ብዛዕባ’ቲ ዝተጻሕፈ ተራ ቁጽርን ዝተገዝኡ ብዝሒ ኣቑሑትን ዘጋጠመ ምድንጋርን ዋላ ሓደ ነገር ከይትዛረብ ብምውሳን፣ኣብ ክንዳኡ ንበዓል ቤታ ዓቢ ሰብ ምዃኑ ከተመስግኖ መደብት።ብድሕር’ዚ ጉርጃ ብብዝሒ ሳጹናት፣ማለት 6 ዓበይቲ ሳጹናት ናይ ሓርጭ፣7 ዓበይቲ ካርቶን ናይ ጸባ ኣምጽኤ።ኩሉ ምስ ኣራገፈ ናብ በዓልቲ ቤቱ እናጠመተ፣ ብግልጺ ክነግረኪ ኣነ በቲ ናይ ቅልጡፍ ዝኽፈሎ ናይ ውሑድ ቦታ ኣይከድኩን ምኽንያቱ እቲ ኣቑሑት ኣዚዩ ብዙሕ ስለ ዝኾነ።ኮይኑ ግን እቲ ተቐባል ገንዘብ ነታ ናይ መወዳእታ ኣቕሓ ምስ ደወለ(ጢጥ ምስ ኣበላ) ጌጋ ከም ዝገበርኩ ከራጋግጽ ክኢለ፣ ካብቲ ግሮሶሪ ቀልጢፈ ክወጽእ ደለኹ፣ምኽንያቱ እቶም ብድሕረይ ተሰሪዖም ዝነበሩ ሰባት ይስሕቁኒ ስለ ዝነበሩ።ካብ መጀመርትኡ እቶም ኣብቲ ዝርዝር ዝተጻሕፉ 1-7 ቁጽርታት ዝርዝር ናይቶም ኣቑሑት ንምግላጽ እምበር ብዝሒ ናይቶም ክግዝኡ ዘለዎም ኣቑሑት ንምምልካት ኣይኮነን።ብግልጺ ንምዝራብ እምበኣር ኣብዚ ናይ ብጉጉይ ምርዳእ ዘስደምም ተግባር ግምጃ ዘይኮነት ጉርጃ ኢዩ ተዳናጊሩ።
እቲ ታሪኽ ብንጹር ከም ዘመልክቶ ደቂ ተባዕትዮን ደቂ ኣንስትዮን ኣብ መልእኽቲ ምትሕልላፍ ኣረዳድኦኦም ዝተፋለለየ ኢዩ።ደቂ ኣንስትዮ ክዛረባ ከለዋ ነቲ ዝተባህለ’ውን ብኣቓልቦ ይሰምዖኦ ኢየን።ደቂ ተባዕትዮ ክዛረቡ ከለዉ ግን ነቲ ዝተባህለ ጽቡቕ ጌሮም ስለ ዘይሰምዕዎ ካብቲ ዝካየድ መስርሕ ብዙሕ ይጎድሎም። ብሓፈሻዊ ኣዘራርባ ደቂ ኣንስትዮ ካብ ደቂ ተባዕትዮ ኣዚዩ ዝሓሸ ናይ ምስማዕ ክእለት ኣለወን።ዝበዝሑ ደቂ ተባዕትዮ ካብ ደቂ ኣንስትዮ ንላዕሊ ብፍላይ ብዛዕባ ገዛእ ርእሶም ክዛረቡ ይደልዩ። ይኹን እምበር ብዙሕ ሰብ፡ ደቂ ተባዕትዮ ይኹን ደቂ ኣንስትዮ ክሰምዑ ስለ ዘይግደሱ ኢዩ፣ሰብ ብዛዕባ ገዛእ ርእሱ ዝዛረብ።ሓደ ካብቲ ብዛዕባ ገዛእ ርእስኻ ምዝራብ ዘለዎ ብልጫ ገለ ሰባት ይሰምዕዎም ከም ዘለዉ ክፈልጡ ይኽእሉ። ኣብ ሓድሕዳዊ ዝርርብ ማለት ምስ ኣዕሩኽ ወይ ኣብ ሰሚናር ምስታፍ ወይ ብስልኺ ምስ ገለ ሰባት ኣብ ምዝራብ ሓደ ቀንዲ ኣንፈት ኣሎ፣ንሱ ከኣ ምስ ኣረኣእያና ንዘይሰማምዑ ሰባት ከይንሰምዖም ብሰላማዊ ኣገባብ ጠጠው ዘበልናዮ። ኣብ ቅንዕናና ርግጸኛታት ኢና ንካልኦት ከይንሰምዕ።ኣብ ክንድኡ ንሕና ዕጉባት ኢና ኣብ ናይ ገዛእ ርእስና ግምታዊ ልክዕነት ምሕሳብን ምእማንን ንሓደ ዓይነት ኣመለኻኽታ።እዚ ናይ ምሁራት ምዕላቕ ወይ ትዕቢት ጥራይ’ዩ፣ብፍላይ ብወገን ደቂ ተባዕትዮ ነቲ ስምዒት ናይ ምትእስሳርን ምትሕግጋዝን ኣብ ወጻኢ ዘሎ ሕብረተ-ስብና በሪዙዎ ኢዩ።እቲ ጽቡቕ ነገር ግን ኣምላኽ ብምኽንያት ጌሩ ንበዓል ቤታ ክትኣልን ንኩነታትና ከተራጋግእ ጓል ኣንስተይቲ ምፍጣሩ ሓደ ዓቢ ጸጋ’ዩ።
ምስማዕ እቲ ቀዳማይ ሕጊን መጀመርያ ስጉምትን ንተሰማዕነት ሓድሕዳዊ ርኽክባት ኢዩ።ትርጉም ንምፍልጥ፣ወትሩ ብኣእዛና ንሰምዕ ፣ብዓይንና እንሰምዕ ጠባያት ንምምዛን’ዩ፣ ንስምዒትና ብዓይኒ-ልብና ንሰምዕ።ንክትሰምዕ ምምሃር ዝተፈልየ ክእለት ወይ ሞያ ናይ ሓድሕዳዊ ርኽክብ’ዩ።ነገር ግን ምስማዕ መፋጥርትና ዝኾነ ክእለት ወይ ሞያ ከም ዘይኮነ ክንግንዘብ ይግበኣና።ከመይ ጌርና ናይ ጽቡቅ ምስማዕ ክእለት ነማዕብልን ነቲ ዝተምሃርናዮ ከኣ ብከመይ ንሙከርን ክንመሃር ኣሎና።ኣብ ምስማዕ እንተድኣ መጺና ክልተ ኣማራጺታት ኣሎና፣ንሱ ከኣ ብኣወንታዊ ትጽቢት ክንሰምዕ ንኽእል፣ወይ ፍርዲ ብምሃብ ንሰምዕ።ብኸመይ ንሰምዕ፣ ብኸመይ ከም እንሓስብን እንዛረብን ይቐርጽ።ብፍርዲ ምስማዕ ከይሓሰብካዮ ዝፍጸም ዘይተረጋገጸ ጠባይ ኢዩ።ሓንሳእ እቲ ፍርዲ ኣብ ቦትኡ እንከሎ ነቲ ከነድምጾ እንደልዮ ንሰምዖ።ንሓደ ሰብ ደንቆሮ ኢዩ ኢልና እንተድኣ ፈሪድናዮ፣ብዛዕባ እዚ ሰብ’ዚ ነዚ ኣቓልቦ ደገፍቲ ዝኹኑ ኩሉ ንሰምዕ።ከምኡ’ውን ንሓደ ሰብ በሊሕ ወይ መስተውዓሊ ኢዩ ኢልና እንተድኣ ፈሪድናዮ፣ብዛዕባ’ዚ ሰብ’ዚ ነዚ ኣቓልቦ ደገፍቲ ዝኮኑ ኩሉ ንሰምዕ።እምበኣር ንኽትሰምዕ ምምሃር፣ሓደ ሓያል ጥበብ ወይ ብልሓት ምስምማዕ ንምህናጽ ዝጠቅም ኢዩ። ብምሉእ ቀልብና ጽቡቕ ንኽንሰምዕ ዘረባ ጠጠው ከነብል ኣሎና፣ሰባት ብዘይምቁራጽ ወይ ምስንኻል ዘረብኦም ክፍጽሙ ትዕግስቲ የድልየና ኢዩ።ዝኾነ ኮይኑ፣ ምስማዕ ጽቡቕ ዋጋ ዘለዎ ጠቓሚ ጻዕሪ’ዩ።ካልኦት ዝብልዎ ብቕንዕና ግዱስ ብምዃን፣ኣብቲ ዝምድና ኣገደስቲ ምዃኖም ነርእዮም ኣሎና።ምስማዕ ንሰባት ክብርን ተቐባልነትን ይህቦም።ነዚ ዘረጋግጸልና (Bryani McGill) “ሓደ ካብቶም ቅኑዓት ኣገባባት ናይ ክብሪ፣ነቲ ካልእ ሰብ ዝብሎ፣ ምስማዕ ኢዩ” ይብል። ምስ ካልኦት ሰባት ዝህልወና ጽቡቕ ዝምድና ኣብ ጽቡቅ ናይ ምስማዕ ክእለትና ዝተመርኮሰ ኢዩ።ንኣገዳስነት ናይ ምስማዕ ከነጽሩልና ዝኽእሉ፣ ኣምላኽ ንጽቡቕ ምኽንያት ምስ ክልተ ኣእዛንን፣ሓደ ኣፍን ከም እንፍጠር ጌሩና።ካብ ምስማዕ ብዙሕ ክንዛረብ ተሓሲቡ እንተ ዝነብር፣ምስ ክልተ ኣፍን ሓደ እዝኒን ምተፈጠርና ኔርና።ኣዚና ፈላጣት ወይ ብቑዓት ሰማዕቲ ክንከውን ድማ ቅድሚ ሓደ ግዜ ምዝራብና ክልተ ግዜ ክንሰምዕ ትጽቢት ይግበረና።ከምዚ ምስ እንገብር ከኣ ነቲ ኣብ መንጎና ዘሎ ዝምድና ከነማሓይሾ ንኽእል፣ጽቡቕ ናይ ምርድዳእ መንፈስ’ውን ይህልወና። ነቶም ኣብ ንሓድሕድና ክህልዉ ዝኽእሉ ዘይተደለይቲ ዘይምርድዳእን ምድንጋርን ከነጉድሎም ንኽእል።ብኸምዚ ምኽንያት ኩሉ ግዜ ብኣቓልቦ ዝግበር ምስማዕ ምስ ካልኦት ሰባት ንዝህልወና ዝምድና ጽኑዕ መሰረት ኢዩ። ምስ ሰባት ብምሉእ ኣቓልቦ ክንሰምዕ ብዘይምኽኣልና፣ብፍላይ ምስ ደቅና ንዝህልወና ርኽክብ ብቀሊሉ ከቋርጽ ይኽእል ኢዩ።ደቅና ክሰምዑና’ኳ እንተ ዘይከኣሉ ከቋርጽዎ ከም ዘለዎም ብምትብባዕ፣ከይተሓለልና ክሰምዑን ኣወንታዊ ኣረኣእያ ክሃንጹን ዝበለጸ ሚዛን ኣተሓሳስባ ከማዕብሉን ጻዕርና ከነካይድ ይግባእ።እቲ ንኣባላት ስድራ-ቤትናን ምሳና ርኽክብ ዘለዎም ሰባትን ክንህቦ እንኽእል ዝዓበየ ህያብ ምስማዕ ኢዩ። ኣብ ምስማዕ ዘሎና ናይ ምስትውዓል ክእለት ብምምሕያሽ ኣዚና ዝበለጽና ወለዲ፣ሰብ-ሓዳር፣ ካህን(ሰባኺ) መምህር፣ ዓርኪ፣ ወይ ጽቡቕ ኣሰር-ዝኽተል ትውልዲ ክንከውን ንኽእል ኢና። ከምኡ’ውን እንተድኣ ብኣኽብሮት፣ከም ነብስና ብምርኣይን ብኣወንታዊ ኣመለኻኽታን ሰሚዕናዮም፣ሰባት ብቀሊሉ ክስዕቡናን ከመስግኑናን ይኽእሉ ኢዮም።ናይ ምስማዕ ክእለትና ንምምሕያሽ ክንሰርሕ ሓላፍነትና ኢዩ።ግዜን ጻዕርን ይወስድ’ዩ፣ግቡእ ጻማ ጻዕሪ ግን ኣለዎ።
ዊንስተን ቸርችል ከም ዝበሎ “ትብዓት እታ ክትስእን ክትዛረብን እትውሰድ’ያ።ከምኡ’ውን ትብዓት እታ ኮፍ ክትብልን ክትሰምዕን አትውሰድ’ያ” ይብል።ብሓፈሽኡ ብግቡእ ምስማዕ ሓደ ካብቲ ኣዚዩ ኣገዳሲ ክእለት ሓደ ሓያል መራሒ ክህልዎ ዘለዎ ኢዩ።ስለ ዝኾነ ከኣ ኢዩ መንእሰያት ተካእትና ወለዶ ከማዕብልዎ ዝድለ ዘሎ።
እቶም ካብ ብዙሕ ዝዛረቡ ብዙሕ ዝሰምዑ ሰባት ኢዮም፣ኣዚዮም ዕዉታት ዝኾኑ።ብልክዕ ውሑድ እንተድኣ ተዛሪብና፣ብዙሕ ንሰምዕን ነንሓድሕድና ድማ ንረዳዳእን።ሕማቕ ብምዝራብ፣ኣፍና ኣብ ሽግር ተእትወና፣ኣእዛና ግን ዋላ ነቲ ዝኸፍኤ ድምጺ እንተ ሰምዑ ኣብ ሽግር ኣየውድቑናን’ዮም። ከምቲ ምስላ ቱርኪ ዝብሎ “ምዝራብ ብሩር እንተድኣ ኮይኑ፣ምስማዕ ወርቂ’ዩ” ብንጹር እምበኣር ምስማዕ ኣዚዩ ኣገዳሲ ክእለት ኮይኑ፣ኩልና ጠቕሚ ክንቀስመሉ እንኽእል ኢዩ።ጽቡቕ ሰማዒ ብምዃን ነቲ ኣብ ሓድሕድና ክህሉ ዘለዎ ዓይነት ዝምድና ከነማሓይሽ ንኽእል፣ ኣብ መንጎና ንዝፍጠር ኣድላዪ ዘይኮነ ግርጭት ንምውጋድ ከኣ ክእለት ነማዕብል።
ኣዳማ ባረው ናይ ጋምብያ ፕረሲደንት ክኸውን ብህዝቢ ጋምብያ ተመሪጹ።
Written by ቤት ጽሕፈት ዜና ሰዲህኤ
ኣቕድም ኣቢሉ ነጻ ምርጫ ትካል ጋምብያ ሰለስተ መራሕቲ ፖለትካውያን ስልፍታት ንውድድር ፕረሲደንትነት ተቐቢሉ ኣመዝጊቡ። ንሳቶም ድማ ፕረሲደንት ያህያ ጃመህ: ኣዳሙ ባርውን ማመህ ካንደህን ኮይኖም ተመዘጊቦም።
ድሕሪ ዝተገብረ ህዝባዊ ምርጫ ድማ መራሕ ሰልፊ ነጻ ጽምዶ ሰልፍታት ብ45.5% ኣብ ልዕልቲ ን22 ዓመታት ንጋምብያ ከም ፕረሲደንት ክመርሕ ዝጸንሐ ያህያ ጃመህ ተዓዊቱ። ያህያ ጃመህ 36.7% ድምጺ ረኺቡ። ሳልሳይ ተወዳዳሪ ማመህ ካንዶ ንናይ ጋምብያ ደሞክራስያዊ ኮንግረስ መሪሑ ዝተዋዳደረ ድማ 17.8% ድምጺ ረኺብ። ድሕርዚ ደሞክራስያዊ ምርጫን ውጽኢቱን ን 22 ዓመታት ከም ፕረሲደንት ኮይኑ ንጋምብያ ክመርሕ ዝጸንሐ ጃመህ፣ ንተመሪጹ ዘሎ ፕረሲደንት ኣዳሙ ባርው እንቋዕ ዓወተካ ብምባል ስዕረቱ ተቐቢልዎ ኣሎ። ስልጣኑ ብሰላም ከምዘመሓላልፍውን ቃል ኣትዩ። ንህዝቢ ጋምብያ ድማ ምዕባለን ሰላምን ተመንዩ። እዚ ምርጫ ህዝቢ ክዕወት ካብ ዘኽኣለ ረቛሒታት ወጻኢ ካብታ ሃገር ዘለው ጋምቢያውያን ናብቲ ሃገር ከመሓላልፍዎ ዝጸንሑ ሓበረታን ሰራዊት ውግእ ጋምብያ ነቲ ምርጫ ዋሕስነት ኮይኖም ብምክታተሎምን ምዃኑ ይንገረሉ። ኣብ ግዜ ምርጫ ዝተራእየ ዕግርግር ኣይነበረን። ክሳብ ዕለተ ምርጫ ኩሉ ብሰላምን ውርዙይ ፖለቲካዊ ቃልስንዩ ተኻይዱ። ናይዚ ጽቡቕ ምርጫ መርኣያ ሰራዊት ውግእን መራሕቶምን ኣብቲ ህዝቢ ሓጎሱ ዝገልጸሉ ዘሎ ጎደናታትን ኣዳባያታትን ተረኺቦም ነቲ ሓጎስ ህዝቢ ሓቢሮሞ ምርኣዮምዩ።
ቤት ጽሕፈት ዜና ሰዲህኤ
ኤርትራውያን ኣብዚ እዋንዚ ኣብ ከመይ ኩነታት ከም ዘለና ናይ ምርዳኡ ጸገም ዘለና ኣይመስለንን። ኣብ ኤርትራ ዘሎ ስርዓት፡ ንድሌት ህዝቢ ግምት ዘይህብ፡ ቁጠባ ሃገር ዝግብት፡ ደሞክራሲያውን ሰብኣውን መሰላት ዝግህስ፡ ብሰንኪ ትምክሕቱ ምስ ኩሉ ዝጐናፈጥን ብዕጽዊ ናይ ዝምድና ፖሊሲ ዝምራሕን ምዃኑ ንርዳእ ኢና። ከም ሳዕቤን ናይዚ ገስረጥ ባህሪ ናይቲ ጉጅለ ህዝብናን ሃገርናን ኣብ ናይ ህልውናን ቀጻልነትን ምልክት ሕቶ ሓደጋ ከም ዘለዉ እውን፡ ኣይኮነንዶ ንዓና ንኤርትራውያን ንዘይኤርትራውያን እውን ኣዛራቢ ኣጀንዳ ኮይኑ ዘሎ እዩ።
እዚ ኩነታት እዚ ክቕየር ከም ዝግበኦ ኩሉ ኤርትራዊ ዝርደኦን ዝኣምነሉን እዩ። ነዚ ለውጢ ዘምጸኦ ከኣ እቲ ጠንቁ ዝኾነ ብዓመጽ ዝገዝእ ዘሎ ጉጅለ ዘይኮነ፡ እቲ ናይቲ ወጽዓ ግዳይ ኮይኑ ዘሎ ህዝቢ ኤርትራ እሞ ድማ ብውዱብ ኣገባብ እዩ። ኣብዚ እዋንዚ በብኹርንዑ ብደረጃ ውድባት፡ ሰልፍታትን ማሕበራት ዝተወደቡ ኤርትራውያን ድምጾም የስምዑ ምህላዎም ከኣ ናይዚ መረጋገጺ እዩ። እንተኾነ ንሓደ ጉዳይ ምርድኡን በቲ እትርድኦ መሰረት ክትትግብሮ ምብቃዕን ክሳብ ክንደይ ከም ዝፈላለ ንሪኦ ዘለና እዩ። ተረድኦ፡ ብዘይ ንዕኡ ዘንጸባርቕን ዝምጥንን ተግባር ውጽኢት ከም ዘየብሉ ከኣ ንዕዘቦ ዘለና እዩ።
ኤርትራውያን ብበብዓይነቱ ዝግለጽ ብዙሕነት ዝቖምና ምዃና እንርደኦን እንሕበነሉን እዩ። ብዝሑነትና ቀንዲ ምንጪ ዓቕምናን ዘይንቕነቕ ሓድነትናን ምዃኑ ከኣ ብተመኩሮ ተፈቲናሉ ኢና። ኣብ ሎሚ በጺሑ ናይ ጸገምና ጠንቂ ክኸውን ከቶ ቅቡል ኣይኮነን። ብዛዕባ ሓድሓደ ጉዳያት፡ ንኣብነት ብዛዕባ ኣገባብ ኣወጋግዳ ወጻዒ ጉጅለ ህግደፍ፡ ብዛዕባ መተካእትኡ ከመይ ይቐውምን ኤርትራ ድሕሪ ህግደፍ እትምረሓሉ ፖሊስን ክንዛረብ እንከለና ብዙሕነትና ዝወለዶ ናይ “ናተይ ይሓይሽ” ናይ ኣተሓሳስባ ፍልልይ ይንጸባረቕ እዩ። እዚ ቅቡል እዩ። እዚ ሓደ ካብቲ እንርደኦን እንቕበሎን ምዃኑ ኣብ ብዙሕ ኣጋጣምታት እነንጸባርቖ እዩ። ነዚ ፍልልያት ተቐቢልካን ኣኽቢርካን ብናይ “ተዓዋታይ-ተዓዋታይ” መትከል ኣወጋግና ፍልልይ ኣከኣኢልካ ንናይ ሓባር ዓወት ምጉዓዝ ከም ዝከኣል’ውን ንርደኦ ኢና። ኣብ ምትግባሩ ዘለና ትግሃት ግና ኣይከምቲ ምርዳእናን።
ፍልልያት ከጋጥም ቅቡል ምዃኑ ጥራይ ዘይኮነ፡ እዚ ፍልልያት ኩልኻ ብትዕወተሉ ኣገባብ ኣብ ምሕያልን ምብልላሕን ዝሕግዝ ኣማራጽታት ዝፈጥር ምዃኑ’ውን ንርዳእ። ብተግባር ግና ብኣንጻሩ ናይ ጽልእን ምርሕሓቕን ጠንቂ ጌርና ንወስዶ እሞ ወዮ መሕየሊና ክኸውን ዝግበኦ ዝነበረ ናይ ኣተሓሳስባ ብዙሕነትን ኣመራጽታትን ዘዳኽመናን ዘረሓሕቐናን ይኸውን ኣሎ። ስለዚ ነዚ ክንዕዘብ እንከሎና እቲ ጸገም ጉዳያት ብደረጃ ክለሳ-ሓሳብ ኣብ ምርዳእ ዘይኮነስ ብተግባር ከምቲ ዝተረዳእካዮ ክትከውን ናይ ዘይምብቃዕ እዩ።
ፖለቲካዊ ውድባት ንኹን ማሕበራት ፖሊሲታት ክንሕንጽጽን ሓደ ኣተሓሳስባ ከነንቅልን እንከለና፡ ሓላፍነቱ እንወስድ እቶም ኣብ ዙርያ እቲ ውደባ ዘለና ኮይና፡ ውክልናኡ ግና ናይ ንህዝቢ ኤርትራ ምዃኑ ኢና ንገልጽ። እዚ ኣቀራርባ ቅኑዕ እዩ። ምኽንያቱ እቲ ወሳኒ ናይ ለውጢ ሓይሊ ህዝቢ ስለ ዝኾነ። “ናይቲ ድምጺ ከለዎ ድምጹ ተዓቢሱ ዘሎ ህዝቢ ልሳን ኢና” ኢልና ንነቅል ስለ ዘለና። ግን ክንድቲ ልሳን ህዝቢ ምዃና ነቃልሖ፡ ነቲ ህዝቢ ዝደልዮን ዝጠልቦንከ ነማለኦዶ? ዝብል ሕቶ ግና መልሱ ኣዛራቢ ኮይኑ ዘሎ እዩ። ብዘይጥርጥር ህዝቢ ኤርትራ፡ “ብሓባር ተቓለሱ” እዩ ክብለና ዝጸንሐን ዘሎን። እዚ ጥቕሉል መልእኽቲ ናይ ህዝቢ ክዝርዘር እንከሎ፡ ናይ ኣተሓሳስባ ፍልልያትኩም ካብ ብዙሕነትና ዝነቅል ስለ ዝኾነ ኣየሰንብድኩም፡ በበይንኻ ምዃን ሓይልኻ ስለ ዘዳኽም ኣወግድዎ፡ ፍልልይካ ዓቂብካ ብሓደ ክትከይድ ንምብቃዕ “ናተይ ጥራይ ስምዑን ተቐበሉን” ምባል ኣየዋጽእን እዩ። ከምቲ ዘይሃበ ዘይቅበል፡ ናይ ካለኦት ሓሳብ ዘይሰምዕ ኣካል ካሎት ናቱ ሓሳብ ክቕበሉ ዝገብሮ ጻዕሪ ዕዉት ኣይከውንን እዩ። ኣብዚ ምእንቲ ናይ ክሉ ዝተሓወሶ ናይ ሓባር ኣተሓሳስባ ክትፈጥር ኢልካ፡ ወድዓውነት ዘየብሉ ሓሳብ ክትቅበል ኣለካ ማለት ኣይኮነን። ዝኾነ ኣካል ነቲ ብርትዓዊ ምኽንያት ካብ ናቱ ዝሓሸ ኮይኑ ናይ ብዙሓት ተቐባልነት ዝረኸበ ሓሳብ ከም ናቱ ክርዕሞን ክትግብሮን ይግበኦ። እዚ እቲ ተሓሪሙና ዘሎ፡ ወሳኒ ትብዓትን ምጽውዋርን እዩ።
እምበኣር እንደጋና ናብቲ ኣርእስቲ ብምምላስ፡ ጸገምና ንጉዳያት ብክለሳ-ሓሳብ ኣብ ምርዳእ ዘይኮነ ነቲ ዝተረዳእናዮ ኣብ ምትግባር እዩ። መብዛሕትና ናይ ሓደ ጸገም መፍትሒ ብሓሳብ እንተተረኺቡ ምትግባሩ ዘጸግም ኮይኑ ኣይረኣየናን ይኸውን። ግደ ሓቂ ንምዝራብ ግና ሕጽረትና “ከምቲ ብክለሰ-ሓስብ እትርደኦ ኮይንካ ናይ ዘይምቕራብ ጸገም’ዩ ዘለና” ዝብል ከምዝኸውን ፍሉጥ እዩ። ናይዚ ከም ጸገም ንጠቕሶ ዘለና ዘይስገር ዝመስል ጸገም መፍትሒ ከኣ ቅሩብነትን ተወፋይነትን እንተልዩ ኣብ ኢድና ዘሎ እዩ።
ኣሮን ናኦድ
Eritrean child asylum seekers abandon French centre in bid to reach UK
Written by Martin PlautGroup of 44 children run away from Le Havre reception centre over poor conditions and frustration at delays in processing their claims
Child asylum seekers in France have been left frustrated at the length of time it is taking to have their claims processed. Photograph: Thibault Camus/Associated Press
Child asylum seekers in France have been left frustrated at the length of time it is taking to have their claims processed. Photograph: Thibault Camus/Associated Press
Diane Taylor
Tuesday 29 November 2016 18.36 GMT
Forty-four child asylum seekers from the demolished refugee camp in Calais have run away from a reception centre in Le Havre over poor conditions, saying they are returning to Calais to try to make their own way to the UK.
The children were among more than a thousand placed into centres around France to be looked after by the authorites after the camp was demolished.
The children left the centre on Tuesday morning after waiting weeks for the Home Office to process their cases and decide whether they were entitled to come to the UK.
One of the children, 16, told the Guardian: “We have very bad conditions in the centre. They don’t give us enough food or clothes. The manager came to speak to us with a Tigrinya interpreter earlier today. She was saying that only 10 children would be going to England and the rest would not be going.
Child refugees forced to work for nothing after leaving Calais
Read more
“She said that if we didn’t like living at the centre we could leave. So that’s what we decided to do. There are some children here who are 12 or 13, others like me who are 16. All the children in the centre are Eritrean. The manager didn’t want to listen to our concerns.”
“We went to the station and hoped that we could get a train to Calais even though we don’t have any money to buy a ticket. But the station staff wouldn’t let us get on a train.”
After four hours at the station the children decided to return to the centre. One said: “We were too cold and hungry to continue. When we returned the staff said to us: ‘Welcome back.’”
Three of the boys are represented by Duncan Lewis solicitors and one of them texted his legal representative on Tuesday saying: “By now we are coming back to Calais.”
One of the boys’ caseworkers, Rebecca Carr, spoke to a member of the centre staff in Le Havre about the mass exodus of children and asked them what they were going to do about it. The staff said they could not prevent the children from leaving if they wanted to.
Carr said the member of staff had told her that they were trying to do their best but that it was difficult because the centre did not exist three weeks ago, and it had been difficult to source all the furniture and food for the children. The centre is only given €5 per child per day, she said.
The 16-year-old boy who spoke to the Guardian said that all the children were feeling very bad in the centre and losing hope, especially after they were told that only 10 would be allowed to go to the UK.
“Two of the children, one who is 12 and one is 13, already ran away and managed to get to Holland. We all want to go to the UK but we don’t know what will happen to us. I was interviewed by the Home Office last week and was told I would have to wait for a month before I could get papers to come to the UK to join my uncle who lives there,” he said.
Toufique Hossain, director of public law at Duncan Lewis, had urged the children to return to the centre.
Home Office block on Afghan and Eritrean teen refugees 'a disgrace'
Read more
“They are all very fed up and they have had enough but if they leave they will be at risk of exploitation and serious harm. If they do make it to Calais there are no longer any services there to support them. We are representing 37 children who have been placed in different centres across France but this is the first time we have heard of a mass departure like this being staged. The Home Office seem to be dragging their feet. They say they are processing applications but they aren’t doing it quickly enough.”
A spokesman for the French embassy confirmed that the 44 children had left the centre earlier on Tuesday to try to get to Calais. “We checked with local officials who confirmed that conditions in the centre are good. Of course we could not force the children to return to the centre but we encouraged them to return, and they did so,” the spokesman said.
A Home Office spokesperson said: “We are continuing to work closely with the French government and other partners to identify unaccompanied asylum-seeking children who may be eligible to come to the UK.
“Our priority is transferring these children as soon as possible and ensuring their safe arrival. When transferred to the UK they are reunited with family members or put into the care of local authorities.
“We have made significant progress in improving and speeding up the existing processes since the beginning of the year, but the primary responsibility for unaccompanied children in France lies with the French authorities.”
ሎሚ 1 ታሕሳስ 2016 ዝኽሪ መበል 46 ዓመት ህልዊት ዖና ኢዩ። ህልቂት በስክዲራ ንህልቂት ዖና ብሓደ መዓልቲ ቀዲሙ ብ30 ታሕሳስ 970 ተፈጺሙ። ኣብ ክልቲኡ ቦታታት ከባቢ 1,000 ዝኾኑ ንጹሃት ደቂ ሃገር ብኣስካሕካሒ ኣገባብ ብጦር-ሰራዊት ኢትዮጵያ ተረሺኖም።
ቅድሚ 46 ዓመታት፡ ኤርትራውያን ኣብ ዘለውሉ ሃልዮም ንህልቂት ዖናን በስክዲራን ድሕሪ ምስምዖም ሃገራዊ ነድሪ ከም እተሰምዖምን ናብ ቃልሲ ዝያዳ ከድህቡ ከም ዝገበሮምን ኣብ ታሪኽ ይጥቀስ ኢዩ። ሓያለይ ደቂ ሃገር ነዛ ናይ ዖናን በስክዲራን ህልቂት ብፍሉይ ኣገባክ ክዝክርዋ ከም ዝጸንሑ ይፍለጥ። ንኣብነት፡ ካብ 1986 ክሳዕ እዚ ቀረባ ዓመታት ተጋድሎ ሓርነት ኤርትራ (ሰውራዊ ባይቶ) ንሓደ ታሕሳስ ከም መዓልቲ ስዉኣት ኤርትራ ዓመት ዓመት የብዕላ ከም ዝጸንሐ ዝፍለጥ ኢዩ።
ብጦር ሰራዊት ተሓቲቶም፡ ክርስትያን ካብ እስላም ምፍላይ ምስ ኣበዩ፡
ንኹሎም ኣብ መስጊድ ናይታ ዓዲ ኣእትዮም ብመትሬየስ ቀቲሎምውም። ብትሕቲ 128 ሬሳታት
ብተኣምር ዝደሓኑ ውሑዳት ነይሮም!!ንጽባሕቱ፡ ከባቢ 800 ህይወት ዘጥፍኤ ህልቂት ዖና ተፈጺሙ።
ንዝኽሪ እቶም ንጹሃት ሰማእታት፡ ሎሚ'ውን ኣብ ዝኽሪ ዖናን በስክዲራን ነዚ መዘኻኸሪ ጽሑፍ ደጊምና ናብ ኣንበብቲ ከነቕርብ ንፈቱ። ንሱ ካብ ናይ ተሓኤ-ሰውራዊ ባይቶ መጽሔት ዓወት ሕታም ቊጽሪ 29 ናይ ታሕሳስ 1988 ብሰፊሑ ተዘርዚሩ ካብ ዝነበረ ጸብጻብ እተወስደ ኢዩ። እተጠቕሰት መጽሔት፡ ካብ ብዙሕ ህልቂታት ኤርትራ ((ንኣብነት ኣብ ዓድታት ሃዘሞ፡ ዲዖት፡ ምስያም፡ ወኪ ድባ፡ ደብረሲና፡ ካርካ፡ ኣቑርደት፡ ሕርጊጎ፡ እምበረሚ ወዘተ)ብዕድል ንዝደሓኑ ደቂ ሃገር ኣዘራሪባ ነይራ። ኣብ ህልቂት ዖና እግራ ተቘሪጻ ዝተረፈት ዓፍየት መሓመድ ሓንቲ ካብቶም ቃሎም ዝሃቡ ነይራ። ጽቡቕ ንባባ።
ህልቂት ዖና ከመይ ነይሩ፣ ብህይወቶም ዝተረፉ እንከዘንትዉ፡
ቃለመሓተት ምስ ዓፌት መሓመድ
ወኪል መጽሐት ዓወት ንዓፌት ኣብ 1987 ኣብ መደበር ስደተኛታት ሓዋድ ሕለት ማርያ (ሱዳን) ረኺቡ ኣዘራሪብዋ። ገለገለ ካብቲ ዝሃበቶ ሓበሬታ ኣሕጺርና ንኣንበብቲ ነቕርበልኩም ኣለና።
ሕቶ፡ ቅድሚ መዓልቲ መቕተልቲ ዖና እንታይ ትዝክራ?
መልሲ፡ ቅድሚኡ ሓደ ሰሙን ኣቢሉ ጦር ካብቲ ኣብቲ ጀራዲን ዝሰርሑ 4 መንእሰያት ቀቲሎም። እተቐትሉ ኣደምን ሓምድን ክልተ ከኣ ካብ ከረን ዝመጹ ክርስትያን እዮም። ድሕሪኡ ንኢብራሂም ክሱራይ ዝተባህለ ናይ ጀብሃ መራስል (ተለኣኣኺ) ወረቐት ተረኺብዎ ኢሎም ቀዳም መዓልቲ ጦር ቀቲለሞ። ሰብ ኣብ ፍራሹ ማለት ሓዘኑ እንከሎ ሞት ዖና ኣርኪባ።
ሕቶ፡ ወተሃደራት ጸላኢ ንዖና እንታይ ግዜ ኸመይን ኣገባብን መጼምኹም?
መልሲ፡ ግዜ ኣጋ ንግሆ ነይሩ። ኣነ 7 መካይን ሪአ። ወተሃደራት ወሪዶም ብቐጥታ ንዝረኸብዎ ሰብ ጥይት ከፊቶም ምቕታል ጀሚሮም፡ ቀጺሎም ናቶ ኣጓዱ ሓዊ ኣእትየምሉ። ምቕታልን ምንዳድን ብሓደ ጀሚሮም። እቶም ኣብ ሓዘን ናይ ኢብራሂም ከሱራይ ዝጸናሕና ህድማ ፈቲና። ክንሃድም እንከለና፡ ጥቓይ መካ ዑስማን እንከላ ቦንብ ይድርበየና። ኣብ ከባቢ ብርኪ እግረይ እህረም። ሰውነተይ ብደ ይሕጸብ። ካብ ዝወደቕኩዎ ድማ ኣይትንስእን። መካ ዑስማን ገዲፋትኒ ከይትኸይድ፡ ኣብ ጐድነይ ትድቅስ። ሓደ ጦርሰራዊት ርእዩ ተስኢ ይብላ። ተንሲኣ ምኻድ ምስ ጀመረት ብጥይት ቆሊቡ ቁልቁል ኣፋ ይደፍኣ። ሽዕ’ውን ሓማተይ ምስ ክልተ ደቃ ካብቲ እንዳ ሓዘን እንዳሃደመት ትቕተል። ሰብ ኣብ ገዛውቱ ነዲዱ። ጦርሰራዊት ሰዓት 9 ጀሚሮም ሰዓት 10 ኩሉ ምቕታልን ምድንዳድን ወዲኦም ናብ ከረን ተመሊሶም።
ሕቶ፡ ኣብቲ ዝወደቕክሉ ቦታ ክንደይ ግዜ ጸኒሕክን?
መልሲ፡ ኣብኡ ቁሩብ ግዜ ድሕሪ ምጽናሕ ነታ ጠልጠል ኢላ ዝነበርት እግረይ ብነጸላይ ኣብ መንኩበይ ዓጺፈ፡ ብምእሳር ፍሑኽ እንዳበልኩ፡ 15 ሜትሮ ድሕሪ ምኻድ ኣብ ሓደ መንደቕ ተኸዊለ በይነይ ኣብኣ ውዒለ። ሰዓት 5 ምሸት ሰባ ናብ ዑና ክኣትው ይጅምር። ነቲ ሬሳታት ኣብቲ መንገዲ ኮሚሮም፡ ይገድፍዎ። ንዉጉኣት ከኣ ከካብ ዝነበርናዮ ይእክቡና 2 መካይን ናይ ሲዲዓብደላህን ጐለም ናይ ዝተባህለ ሃገራውን ንዉጉኣት ናብ ሆስፒታል ይወስዳኦ። ሬሳታት ግና ኣብኡ ሓዲሩ ንጽባሒቱ ረቡዕ ኣብ ዓበይቲ ጐዳጕዲ ብጃምላ ተደፊኑ። ሓሙስን ዓርብን ከኣ እቶም ክሃድሙ ክብሉ ካብ ዖና ወጻኢ እተቐትሉ እናተደልዩ ተረኺቦም ኣብ ደዓሪት ተቐቢሮም።
ሕቶ፡ ኣበየናይ ሆስፒታል ተሓኪምክን?
መልሲ፡ ኣነ ኣብ ላልልንባ ሆስፒታል ኣትየ። ጠልጠል ኢላ ዝነበረት እግረይ ኣብኡ ቆሪጾማ። 30 ካብቶም ንሕክምና ዝመጹ ኣብ ሆስፒታል ሞይቶም። ብዙሓት ከማይ ሰንኪሎም ተሪፎም።
ሕቶ፡ ካብ ስድራቤትኩም ክንደይ ሞይቶም?
መልሲ 18 ሞይቶም።
ሕቶ፡ ድሕሪ ዖና ከመይ ኮይና? ንስኽንከ ናባይ ኣቢልክን?
መልሲ፡ መንግስቲ ነቲ ተኾሚሩ ዝነበረ ሓሙኽሽትን ዑና ገዛውትን ንምሕባእ ነቲ መሬት ብብልዶዘር የመዓራርዮ። ካብ ርሑቕ ጻዕዳ ሓመድ ኣምጺኦም ይገብርሉ። ሰብ ካብቲ ቦታ ፋሕ ኢሉ ርሒቑ። ኣነ ንሃይኮታ ደሓር ናብ ተሰነይ ውግእ 1977 ምስ በርተዐ ከኣ ናብ ሱዳን ከም ስደት መጺአ።
ሕቶ፡ ኣብ መወዳእታ እትብለኦ እንታይ ኣሎ?
መልሲ፡ ካብቲ ሓደጋ ዝተረኽበሉ ግዜ ክሳብ ሕጂ፡ ዋላ ብኣና ዝሓተተ የለን። ዝኾነ ኮይኑ ከምዚ ሕጂ ጀሚርኩምዎ ዘለኹም ናይ ህዝብኹም ስቓይ ከም ታሪኽ ንምሓዝ ዘለኩም ተገዳስነት ዝምስገን እዩ።
ከምኡ’ውን በዓል ቤታ ንዓፍየት ማለት ሓሰን ተኽሌስ ፊደል ተወሳኺ ሓበሬታሂቡ ነይሩ። ጽማቕ ናይቲ ሓበሬታ ከምዚ ዝስዕብ ሓቅታት ይገልጽ ሓሰን ተኽሌስ፡ ከምቲ በዓልቲ ቤተይ ዝነገረትኩም ኣብ ፍራሽ ሓዘን ናይ ኢብራሂም ክሱራይ ከለና እዮም ዝተኮሱልና። ዒድ ሰንበት ውዒሉ ንሰኑይ ንበሰዲራ ንዲዶም ሰብ ሓሪዶም ንሰሉስ ንግሆ ናብ ዑና ይመጹ። ነቲ መቕተልቲ በቶም ኣብ ደገ ዝጻወቱ ቆልዑ ይጅምርዎ። በብዝኸኣልናዮ ህድማ ንፍትን። ኣነ ንላልምባ ገጸይ ክሃድም እንከለኹ ብድሕረይ ንዝትኩስ ወተሃደር ብእምኒ እግሩ ሃሪመ ኣውዲቐዮ። ብዓቐብ ደይበ ቅድም ብዙሕ ተኲሱለይ ስረይ መንፊት ኮይና። ግና ጥይት ግዲ ወዲኡ ኣይቀተለንን። ካብ ጎቦ ላልምባ ንጽባሒቱ ክንቀብር ንወርድ። ብዓይነይ ዝረኣኹዎ ሬሳታት ካብ 600 ይበዝሕ። ሬሳታ ኣብ 2 ነዋሕቲ ጐዳጉዲ ብጃምላ ይቕበር ነይሩ። ብድህሪኡ ብዙሕ ዝተረኸበ ሬሳታት ነይሩ። ኣብ ሆስፒታላት’ውን ብዙሓት ሞይቶም። ኣደይ፡ 2 ኣሕዋተይ፡ 5 ደቂ ሓብተይ ኣብ ዖና ሞይቶም።
ማህደር ንሱር ኣብርሐ፡ (ብ1987 መጺሓት ዓወት ቃሉ ክህብ እንከሎ ኣብ መደበር ስደተኛታት ግርባ ይቕመጥ ነይሩ። ማህደር ዝሃቦ ቃለመሓትት ከምዚ ዝስዕብ ሓቅታት ይገልጽ)ኣነ ኣብ ገድሊ ኣብ 1967 ተሰሊፈ። በቲ መዓልቲ ህልቂት ዖና ምስ ጀብሃ ኣብ ላዕላይ ባርካ ነይረ። ዖና ዓደይ ብምዃና ነዚ ሓቂ ምኽንያት ህልቂት ክፈልጥ ሽዑ ኣትሒዘ ብዙሕ መጽናዕቲ ገይረ። እቲ ኩሉ ዝበሃል ሓቅታ የብሉን። ምኽንያት ህልቂት ዖና እቲ በተጋድሎ ሓርነት ኤርትራ ዝተፈጸመ መቕተልቲ ጀነራል ተሾመ እርገቱ እዩ። መርሒ ናይቲ ንጀነራል ተሾመ ዝቐንጸለ ድብያ ተሓኤ፡ ስዉእ ገ/ህይወት ሕንብርቲ እዩ ነይሩ። እተን ኣብቲ ናይ ሃብረንገቓ ዓመልያ እተኻፈላ ኣሃዱታት፡ ከኣ ናይ ገብረህይወት ሕንርቲ ሓይሊ 333 ብስዉእ ኣደም ሳልሕ (ሻንበል ቀይሕ) እትምራሕ ሓይሊ 551 ከምኡ ከኣ ካብ ሳሕል ዝመጻ ናይ ፊዳይንን ሃደሳን ጉጅለታት ነይረን።
ዖና ቀደም ሻኻት ትበሃል ነይራ። ብውበ ከምኡ ከኣ ብካለኦት ወረርቲ 4 ግዜ ዓንያ። ደሓር ዑና ዝብል ስም ለጊብዋ። ቅድሚ 1970 ዖና ከምተን ናይቲ ከባቢ ዓድታት ንእሽቶይ ዓዲ እያ ነይራ። ኮይኑ ግን ሰበስልጣን ኢትዮጵያ ንብዙሓት ዓድታት ካብ ዓንሰባ ጀንገሬን፡ ኣፍጭሩም በጁክ ዓተክሌስ ዓድተማርያም መንሳዕ ሽምብሉኽ ገብሲ ኣማግዳ ዓዳፍላ በሽሪ ከርባበረድ ካብ ምስ ጀብሃ ዝገብርኦ ምትሕግጋዝ ንምቁጽጻር ኣብኣ ንክጥርነፉ ኣገዲዳ። ኣብቲ 2 መዓልቲ ናይ ማሕረድቲ እተቐብረ ሬሳታት፡ 764 በጺሑ ነይሩ። ብድሕሪኡ እተረኽበ ሬሳታትን ኣብ ሆስፒታል ዝሞቱን ወሲኻ 1023 ከም ዝበጸሐ እፈልጥ።
ጃብር ኢብራሂም ዓብደልቃድር (ቃለመሓትት ክገብር እንከሎ ኣብ ከሰላ ተመሃራይ ወዲ 20 ዓመት ነይሩ። ካብቲ ዝሃቦ ቃል ከምዚ ኣሕጺርና ንጠቅስ) ካብ ሽምሉኽ ዝመጻእና ስድራ ኔርና። ወለድና ተፋቲሖም ኣነን ሓብተይን ምስ ዓባይና ንነብር ኔርና። ኣነ መዓልቲ ህልቂ ዖና ወዲ 3 ዓመት ነይረ። ዓባየዪ ኣብ ርእሰይ ፊስቲ ገልቢጣ ሓቢኣትኒ። ንሳን ሓብተይ ኣብቲ ገዛ ከለዋ ኣንዲደሞን። ኣነ ብዙሕ ነዲደ። ኣብ ውሽጢ ፊስቶ ተረኺበ ብህይወት ተሪፈ። እቲ ኣብኡ ዝረኸበኒ ሰብ ንከረን ድሕሪኡ ናብ ኣቑርደት ወሲዱ ከሕክመኒ ፈቲኑ። ንሱ ኣብ ገድሊ ተሰሊፉ ደሓር ተሰዊኡ። ንዓይ ጀብሃ ንከሰላ ከምኡ ከኣ ንካርቱም ወሲዶም ዝያዳ ሕክምና ገይራትለይ። ከሰላ ተመሊሰ ኣብ ገዛ ኢብራሂም መሓመድ ዓሊ (ካብ መራሕቲ ጀብሃ) እናኣተኹ እመሃር ነይረ። ደሓር ናብ ሜዳ ከይደ ኣብ ቤት ትምህርቲ ጽባሕ ነይረ።
***
The Eritrean Opposition need Dialogue for reconciliation
Written by Fesseha NairThe writer of this article calls for "national dialogue" before convening of ENCDC second congress that can polarize us in different groups.
Dialogue is the platform that encourages diversity of thoughts and opinions but not suppressing them. It leads to mutual understanding of problems and opportunities and search for common understanding. In practicing dialogue, there is an agreement that one person's concepts or beliefs should not take precedence over those of others, and common agreement should not be sought at the cost of the others. We believe dialogue is the main instrument to discuss the opportunities and problems for democratic transition and to develop strategies to address the issues of common interest. A dialogue to be effective must be built on certain principles that serve to guide and structure the discussions.
We , in the Eritrean opposition struggling from dictatorship to democracy need dialogue within ourselves and listen each other for a deeper awareness and understanding of what is actually taking place nationally, regionally and globally. I think the conflict between the 15 political and 6 political organizations is not about the main issues but of personalities and individuals. Our focus has been on personalities instead of issues
The necessity of dialogue
Since we are in process of democratization , the impact of political dialogue can generate momentum to reinforce the democratic process and enables to assess the pace of the transition. The value of dialogue is to help us the assess/ evaluate the experience of the past 15 years in the opposition camp. ( 1999-2016) Dialogue for reconciliation enables us to identify of issues of priority. It allows us evaluate the impact of external democracy assistance.
Dialogue and conflict
Conflict in itself is not necessarily negative. It is unmanaged conflict, where stakeholders attempt to resolve their disputes through unconstitutional or even violent means, that poses the most complex problems
If we all believe in democracy, democracy is all about managing conflict peacefully. In the Eritrean opposition case, dialogue can also act as a mechanism to help prevent, manage and resolve conflict.
- As a mechanism for the prevention of conflict. By bringing various actors together for structured, critical and constructive discussions on the state of the nation, dialogue can result in consensus on the reforms that are needed to avoid confrontation and conflict.
I urge the leaders of the 15 political organizations avoid confrontations and come with the 6 political organizations round table discussion.
- As a mechanism for the management of conflict. Dialogue can help put in place democratic institutions and procedures that can structure and set the limits of political conflict. Democratic leaders provide mechanisms for political consultation and joint action that can peacefully manage potential conflicts.
- As a mechanism for the resolution of conflict. Political dialogue can defuse potential crises by proposing appropriate peaceful solutions. Democratic institutions and procedures provide a framework to sustain peace settlements and prevent the recurrence of conflict.
What should be the guiding principles for the dialogue in national reconciliation between the opposition forces
I hope all the opposition forces believe in these principles
- Partnership and cooperation promoting democratization.
- Disseminating democratic principles in all areas of the cooperation
- Deepening the dialogue at both national and international level
- Assessing the democratic struggle
- Assisting the democratic development
Dialogue framework
- We in the Eritrean opposition the capacity and will of the dialogue to identify the challenges, analysing the participants, evaluating available resources.
- Participants: political society, civil society, national and international experts both at the national and inter Eritrean- Ethiopian dialogue.
- Objectives: Analysing the dynamics of the transition, seeking a national consensus on priorities and searching for effective cooperation
- Assessing results and monitoring the implementation.
Who are the actors and their functions at the inter Eritrean- Ethiopian Dialogue
Three key functions to be fulfilled in the dialogue for democratic change at the national level
- Analysis function. By providing a comprehensive analysis of the constraints and opportunities for further democratization, the dialogue contributes to diagnosing the flow of events and experiences at the national and regional level.
- Dialogue function. By providing a platform for change of experiences and lessons learned and a forum for building consensus on the challenges and opportunities for democratic change, the dialogue contributes in itself to the consolidation of democracy. It should ultimately lead articulation a democratic reform agenda with specific policy recommendations primarily defined by the national participants and thus owned by them.
- Brokering function. By providing international institutions and donor agencies involved in and committed to democratization with a reference framework, the dialogue contributes a mechanism to assist the international partners to identify concrete support measures, better target their interventions and co-ordinate their assistance.
The national dialogue for democratic change could be structured around three main groups with specific roles:
1. The Dialogue Group: Composed of prominent national experts and key players in the process of democratic change in Eritrea and Ethiopia, the dialogue group should be sufficiently representative and have legitimacy and leverage to make the dialogue meaningful and sustainable. The members of the dialogue group should hence be carefully selected, based on their professionalism, reputation and willingness to enter into a genuine dialogue.
2. The Expert Group. Composed of international experts with undisputed credentials and reputation, the expert group provides the national participants with comparative experiences and lessons learned in other contexts which could be of assistance in the design of democratic change in Eritrea.
3. The Support Group: (For example the Eritrean Medrek) Composed of representatives of the international community involved in and committed to the democratic process in Eritrea represented as observers of the dialogue. The support group constitutes a structure assisting the democratization process in Eritrea. External partners or facilitators/ Medrek - Sana Forum should not dictate but can only support the process of democratic change.
What the opposition need is not convening ENCDC second congress that could result as the Bet Giorgis Wala polarising the opposition in groups and benefits the dictatorship to get more legitimacy to perpetuate its repression against our people. It is a political maturity to create a political space for a national dialogue that would lead us to reconciliation instead of confrontation.
Ending the conflicts in the opposition camp requires more political courage than simply neglecting each other in minor things.
I urge the 15 and 6 political organizations members of the ENCDC to come to their minds and take responsibility and show political courage postpone the second congress of ENCDC and come to national dialogue for reconciliation before running to a congress that can create more divisions and polarizations.
References and further readings
1. Lijphart, Arend. 1977. Democracy in plural societies. New Haven, CT: Yale University Press.
2. Horowitz, Donald L. 1985, Ethnic Groups in conflict. Berkeley. CA: University of California.
3. Dialogue for Democratic Development, by IDEA- International Institute Electoral and Assistance
By Fesseha Nair
 |
|
The Irish MEP, Brian Hayes, hosted a meeting in the European Parliament on Monday for an Eritrean delegation led by the country’s Information Minister Yemane Gebremeskel.
Their presence came despite protests from European and Eritrean human rights campaigners, who called for the meeting to be cancelled.
Mr Hayes, Fine Gael representative for Dublin, visited Eritrea in May, producing a distinctly upbeat report about the situation in the country.
“Over the past five years Ireland has committed over a million euro to projects in Eritrea. Over 20,000 Eritrean families have been directly helped.”
“It is great to get the opportunity to visit Eritrea and see first-hand these programmes in action. I believe that enabling sustainable livelihoods is a critical factor in determining Eritrea’s future,” he said.
Ahead of Monday’s meeting in Brussels he wrote: “I believe by bringing everyone together for this conference, positive outcomes can be achieved.”
The meeting was attended by a UNDP representative and the Irish aid agency VITA that has been working inside Eritrea for some time.
The tone of the gath
https://martinplaut.files.wordpress.com/2016/11/torture-eritrea.jpg?w=760&h=504 760w, https://martinplaut.files.wordpress.com/2016/11/torture-eritrea.jpg?w=150&h=99 150w, https://martinplaut.files.wordpress.com/2016/11/torture-eritrea.jpg?w=300&h=199 300w" sizes="(max-) 100vw, 380px">ering was perhaps best summed up in a tweet which Mr Hayes shared: “Engagement is the key”.
Eritrea’s notorious human rights record was glossed over, dismissing the findings of a United Nations Commission of Inquiry that the government was responsible for crimes against humanity.
As the UN put it: "Crimes of enslavement, imprisonment, enforced disappearances, torture, persecution, rape, murder and other inhumane acts – have been committed as part of a widespread and systematic campaign since 1991 aimed at maintaining control over the population and perpetuating the Eritrean leadership’s rule."
The exodus of young Eritreans fleeing the country was put down to a lack of appropriate employment.
Yemane Gebremeskel, speaking for the government described the opportunities for investment there existed for agricultural development and other areas, such as natural resources.
But the views of the panel did not go unchallenged.
Zara - an Eritrean human rights activist from the Stop Slavery in Eritrea Campaign - demanded to know why no mention had been made of the thousands of political prisoners, despite repeated attempts by Mr Hayes to cut her contribution off.
And Daniel, a recently arrived refugee, told the meeting that nothing had changed in Eritrea since he was forced into exile, and called for the situation not to be ignored.
Martin Plaut | 28/11/2016 at 8:54 pm | Tags: Eritrea, European Parliament, European Union, Torture, UN Commission of Inquiry | Categories: Africa, Eritrea, European Union, Uncategorized | URL: http://wp.me/p1OD48-2eM
بمزيد من الحزن والأسى ينعي حزب الشعب الديمقراطي الارتري الي الشعب الارتري المناضل/ أحمد سويرا أحد قدامى مناضلي التحرير الأشاوس الذي حدثت وفاته بالسودان بعيداً عن مراتع الصبا والوطن العزيز الذي فداه بنفسه وماله وأنفق في دربه كامل عمره ونضرة شبابه.
حزبنا إذ يشارك شعبه الفقد الجلل يسأل العلي القدير أن يتقبل روح الشهيد ويلهم آله وذويه وسائر شعبه الصبر والسلوان.
ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ
ወለድና ከም ህግደፍ ዝኣመሰለ ናቱ ኣቐሚጡ ብዛዕባ ካልኦት ዝወራዘ ኣካል ክገጥሞም እንከሎ “ዘይሓፍር ድሙ ገብረማርያም ስሙ” ኢሎም ክምስሉ ትዝ ይብለና። ሓደ ሓደ ግዜ እውን ኣይፈልጡንን እዮም ኢሉ ንገዛእ ርእሱ ኣዕሽዩ ንካልኦት ከዕሹ ንዝፍትን ኣካል “ዝብእስ ኣብ ዘይፈልጥዎ ዓዲ ከይዱ ቆርበት ኣንጽፉለይ በለ” ክበሃል ንሰምዕ ኢና። እዚ ኣበሃህላታት ንዝርደኦ ኣዝዩ መሳጢ ትርጉምን መልእኽትን ዘለዎ እዩ።
ጸረ ህዝቢ እንታይነት ጉጅለ ህግደፍ ካብ ዝግለጸሉ መርኣያታት እቲ ቅድሚት ዝስራዕ ምስ ህዝቢ ዘራኽቦ፡ ኣብ ስራሕ ዝዋዓለ ሕገ-መንግስቲ ዘይብሉ ምዃኑ እዩ። ቅዋም ህዝባዊ ስርዓታት ምስቲ ዝመርሕዎ ህዝቢ ዘተኣሳስሮም ብፈቓድ ህዝቢ ዝጸድቕ ናይ ቃል ኪዳን ሰነድ እዩ። ህዝቢ መንግስታት ብግቡእ ይመርሕዎ ምህላዎምን ዘይምህላዎምን ዝቆጸጸረሉ መሳርሒ እዚ ቅዋም እዩ። ህዝቢ ብዘይቅዋም ንዝመርሕዎ ስርዓታት፡ ዝቆጻጸረሉ መንገዲ የብሉን። እዚ ካብ ኮነ እቶም ስርዓታት ዝኸድዎ መንገዲ ኢደ-ወነናዊ እዩ። ሳዕቤን ኢደ-ወነናውነት እንታይ ምዃኡ ከኣ ካባና ኤርትራውያን ንላዕሊ ዝርደኦ ኣካል የለን።
ቅዋም ወይ ሕገ-መንግስቲ ናይ ኩሉ ሰቪላዊ ኮነ ገበናዊ ሕግታት መበገሲ ወይ መወከሲ እዩ። እዞም ሕግታት እዚኣቶም ምስቲ ሕገ መንግስቲ ብዘሳኒ ኣገባብ እዮም ዝቕረጹ። ብሰናይ ፈቓድ ህዝቢ ዝጸደቐ ቅዋም መሰረት ከይገበረ ዝቕረጽ ሲቪላዊ ኮነ ገበናዊ ወይ ንግዳዊ ሕጊ ግና ካብቲ እቲ ዓመጸኛ ኣካል በብግዜኡ ዘውጸኦም ፍሉያት መጨቆኒ ኣዋጃትን ድንጋገታትን ፈሊኻ ዝረኣዩ ኣይኮኑን። ኣብዚ እዋንዚ ጉጅለ ህግደፍ ቅዋማዊ መወከሲ ኣብ ዘየብሉ ዘውጸኦም ኮነ ዘመሓይሾም ናይ ህዝቢ ኣፍልጦን ተቐባልነትን ዘይብሎም ሕግታትን ኣዋጃትን ናይ ዓመጸኛ ኣካይዳኡ ኣብነት እዮም።
ኣብ ኤርትራ ብ1997 ዝጸደቐ ኣዛራቢ ሕገ መንግስቲ ነይሩ። ኣዛራቢ ካብ ዝኰነሉ ቀንዲ ምኽንያት ድማ ኣብ መስርሕ ኣፈጻጽምኡ ዝነበር ሕጽረታት እኳ ይኹን እምበር፡ ጉጅለ ህግደፍ ግና ነዚ ኣብ ህልውናኡ ዝጸደቕው ቅዋም እውን ከተግብር ኣይተበዐን። እዚ ዘይምትብዑ መምዘኒ ዘይህዝባውነቱ ምንባሩን ምዃኑን ዘዳዲ ኣይኮነን። እቲ ጉጅለ፡ በቲ ሓደ ወገን ህዝቢ ኤርትራ በቲ ካልእ ወገን ድማ ሕብረተሰብ ዓለም፡ እቲ ቅዋም ምስ ኩሉ ክህልዎ ዝኽእል ሕጽረታት “እስኪ ብተግባር ይፈተን” ብዝብል ይቐርቦ ንዝነበረ ተጽዕኖ ክጻወሮ ስለ ዘይከኣለ፡ ከይሓፈረ ኣብ ልዕሊ ህዝቢ ኤርትራ ዘለዎ ንዕቀት ብዘንጸባርቕ መልክዑ “እቲ ጸዲቑ ዝተባህለ ቅዋም ከይተተግበረ ኣሪጉ ሞይቱ እዩ። ሕጂ ሓዲሽ ቅዋም ንምንዳፍ ንሰርሕ ኣለና” ዝብል ሕጫጨ ብወግዒ ገሊጹ። እነሆ ከኣ ከምኡ ካብ ዝብል’ኳ 3 ዓመታት ሓሊፉ። ደሃይ ሓድሽ ንድፊ ከኣ የለን። እዚ ዘመልክቶ እቲ ጉጅለ ንመጻኢ እውን ብዛዕባ ቅዋም ዘይዓጦ ምዃኑ እዩ።
ብመሰረት እቲ ኣብ መእተዊና ጠቒስናዮ ዘለና ምስላታት ኣንበብቲ “መሲልኩም እንታይ ኣምጻእኩም” ከም እትብሉ ፍሉጥ እዩ። ንሕና እውን ብዘይምኽንያት ኣይኮናን ነዚ ምስላታት ጠቒስናዮ። ኣብዚ ቀረባ መዓልታት ናይ ስርዓት ህግደፍ “ሚኒስትሪ ፍትሒ” ብዛዕባ ምምሕያሽ ሲቪላውን ገበናውን ሕግታት ኣብ ጋዜጣ ሓዳስ ኤርትራን ገለ ናይቲ ስርዓት መዳመቕቲ መርበባት ሓበሬታን ክጽሕፉ ተዓዚብና። እዚ በቲ ሓደ ወገን ምሕጫጭ እዩ። በቲ ካልእ ወገን ድማ ከምቲ “መርዓዊ ከይሓዛስ ዓርኪ ይሕዛ” ዝበሃል፡ ኤርትራዊ ተኸሲሱ ቀሪቡ፡ ኣንጻር ክሱ ባዕሉ ድዩ ጠበቓ ኣቚሙ ክከለኸለሉ ዘኽእል መስርሕ ፍርዲ ኣብ ዘይብሉ፡ ወረ ኣበይ ተኣሲሩ ከም ዘሎ ብቤተሰቡ ኣብ ዘይፍለጠሉ ኩነታት እዩ ብዛዕባዚ ሕግታት ዝጸሓፍን ዝዝረብን ዘሎ። ካብዚ ሓሊፉ እዚ ሕግታት’ዚ ዝምርኮሰሉ ብህዝቢ ዝጸድቐ ሃገራዊ ቅዋም ኣብ ዘየብሉ፡ ኣብ ፍሉይ ድሌትን ጠቕምን እቲ ዲክታቶርያዊ ጉጅለ ጥራይ ተንጠልጢሉ ዝቕረጽን ዝመሓየሽን ዘሎ እዩ።
ህዝቢ ኤርትራ ዝተሓንጸጸ ሕጊ እንተ ተሓንጸጸ፡ ካብ ህግደፍ ዝጽበዮ ፍትሒ ከም ዘየብሉ፡ ከካብ ናይ ገዛእ ርእሱ ተመኩሮ ዝርደኦ እዩ። ቤተሰቡ ብዘይፈልጥዎ ገበን ምስተኣስሩ ኣበይ ከም ዝተኣስሩን ኣብቲ ዝተኣስርዎ ቦታ ብህይወት ይሃልዉ ኣይሃልዉ ዘይፈልጥ ኤርትራዊ ብዙሕ እዩ። ቤተሰቡ ብጉጅለ ህግደፍ ምስተኣስሩ ድሕሪ ነዊሕ ዓመታት ብዘይፍርድን ስርዓትን ኣባላት ጸጥታ እቲ ስርዓት፡ ምስ መነውዎ ዝተፈትሕዎ ኤርትራዊ ብዙሕ እዩ። ንዓቕመ ኣዳምን ሄዋንን ዝበጽሑ ውላዱ ብናቶም ምርጫ ካብ መቑሕ ህግደፍ ምስ ኣምለጡ፡ 50 ሺሕ ናቕፋን ካብኡ ንላዕልን ክኸፍል ዝተገደደ ኤርትራዊ ስድራ ቤት ውሑድ ኣይኮነን። ኣብ ከምዚ ኩነታት፡ እቲ ጉጅለ “ከምዚ ሕግዚ ሓንጸጽኩ ወይ ኣመሓየሽኩ” እንተበለስ ናይ ኣየናይ ኤርትራዊ ልቢ እዩ ክረስርስ። ስለዚ ህዝቢ ኤርትራ በቲ ዘሎ፡ ስምዒት ሰባት ልዕሊ ሕጊ ዝቕመጠሉ ኩነታት ከይተዳህለለ፡ ነዚ ቀይሩ ኣብ ኩሉ ጽፍሕታት ሕጊ ልዕሊ ድሌት ሰባት ዝስረዓሉ ኩነታት ንምፍጣር ቃልሱ ክቕጽል ናይ ግድን’ዩ ንብል!
More...
ፕረሲደንት ፊደል ካስትሮ ካብ ሃብታም ቤተሰብ ሓረስታይ ብ1926 ኣብ ኩባ ተወሊዱ። ኣዕድመኡ ንትምህርቲ ምስ በጸሐ ከኣ ኣብቲ ናይ ማሕበራዊ ሰልፊ ኩባ ቤት ትምህርቲ ኣትዩ፡ ናይ ተመሃሮ መራሕን ወዳብን ኮይኑ ኣገልጊሉ። ብድሕሪ’ዚ ኣንጻር እቲ ብመንግስቲ ኣመሪካ ዝድገፍ ዝነበረ መራሒ ወተሃደራዊ ጁንታ ኩባ፡ ፕረሲደንት ፉልገንስያ ባውቲስታ ሰውራ ኣልዓለ። ካስትሮ ንሰውራ መሪሑ ንባውቲስታ ካብ ስልጣኑ ከም ዝወርድ ገበረ። ካብ 1959 ኣትሒዙ ከኣ ክሳብ 2008 ን49 ዓመታት ዝኣክል ንኩባ መሪሑ።
ልክዕ እዩ ፊደል ካስትሮ ሰውራውን ፖለቲካውን ወዲ ኩባ መራሒ እዩ። ኣብቲ ንሱ ስልጣን ጨቢጡ ሓንሳብ ከም ጠቕላሊ ሚንስተር ሓንሳብ ከኣ ከም ፕረሲደንትን ጠቕላሊ ኣዛዚ ሰራዊትን ዝነበረሉ ከኣ ንኩባ ናብ ናይ ብእንኮ ማሕበረ ሰልፋዊ መንግስቲ እትመራሕ ሃገር ኣሰጋገራ። ካስትሮ ኩሉ መርገጻቱ ምስ ናይ ዓለም ኮምዩኒስትን ሓርነታዊ ምንቅስቓሳትን ነበረ። በቲ ንሱ ዝኽተሎ ዝነበረ ፖሊሲታት ከኣ ኣብ ትሕቲ ዒላማ ኣመሪካ ከምዝኸውን ገበሮ።
ኣብ ግዚኡ ኣብ ሃገረ ኩባ ቊጠባዊ ምህጋር፡ ምእኩል መደባትን ፖሊሲታትን ኣተኣታተወ፥ ምስ ሶቬት ሕብረት ከኣ ድልዱል ዝምድና ገበረ እሞ ኣብታ ደሴት ንኲሌራዊ ኣጽዋር ንምትካል ኣፍቀደ። እዚ ከኣ ናይ 1962 ቅልውላው ሚሳይል ኣስዓበ። ካስትሮ ንኮሙንስታዊ ስርዓታት ኣብ ዮምኪፑር ኦጋደንን ሓድሕድ ውግእ ኣንጎላን ኣጽዋርን ሰራዊትን ይሰድድ ነበረ። ኣመሪካ ብወገና ነቲ ኣብ ኣፍሪቃ፡ ላቲን ኣመሪካን ኣስያን ዝካየድ ዝነበረ ገስጋሲ ሰውራታት ክትቆጽዮ ለይቲ ምስ መዓልቲ ትጽዕር ነበረት። በዚ ዝኣክል ንካስትሮ ካብ ስልጣኑ ንምውጋድ ብዙሕ ፈተነታት ኣካይዳ እያ። ንኣብነት ንምቕንጻሉ፥ ኣንጻሩ ሰውራ ብምልዓል፥ ቊጠባዊ ማዕቀብ ብምግባር። ኩሉ ግን ኣይሰርሐን ካስትሮ ከኣ ካሳብ 2008 ኣብ ስልጣኑ ደኣ ቀጸለ። ንእግረመንገድና “እንታይ እዩ ፍልልይ ኮሙኒዝምን ካፒታሊዝምን?” ዝብል ሕቶ ክለዓል ይኽእል እዩ።
ልክዕ እዩ እዚ ነዊሕ ስለ ዝኾነ ዕሙቚ ዝበለ ፈልጠት ደሊብና ጥራሕ ኢና ክንርድኦን ክንበጽሖን ንኽእል። እንተኾነ ገለ ካብቲ ፍልልያቱ ብሕጽር ዝበለ ከምዚ ዝስዕብ እዩ። ካፒታሊዝም (capitalism) ኣብ መትከል ውልቀ መሰላት፥ ናጻ ቊጠባዊ ዕዳጋን፥ ዘይተዛነቐ፡ ወይ ከኣ ምዕሩይ ዘይኮነ ምክፍፋል ጸጋታትን፥ ዝመርኰስ እዩ።’’ ኮሙኒዝም (comunism) ከኣ ህዝባዊ መሰላትን ምእኩል ቑጠባዊ ምህርቲ ወይ እቶትን፥ ማዕሩይ ወይ ተዛናቒ ምክፍፋል ጸጋታትን ዝለዓለ ቁጽጽር ናይ መንግስቲ ሓላፍነትን መሰረት ዝኣምን እዩ። ኣብዚ እቲ ድኻን ሃብታምን ዝመዓራረየሉ፥ ሓረስታይን ሸቃላይን ዘይምዝመዘሉ ኮታ ምዝመዛ ሰብብሰብ ዘየፍቅድ ስርዓተ ምሕደራ እዩ። ገለ ካብተን ናይ ካስትሮ ጥቕስታት ንምጥቃስ ዝኣክል፡
“ሰውራ ማለት ኣብ መንጎ መጻእን ሕሉፍን ክሳብ ሞት ዝግበር ቃልሲ እዩ።’’
‘’ብዛዕባ ውድቀት ናይ ማሕበራውነት ይዛረቡ፥ እንተኾነ ግን ናይ ካፒታሊዝም ኣብ ኣፍሪቃን፥ ኣስያን ላቲን ኣመሪካን ዓወት ከደኣ በይ ኣሎ?’’
‘’ካፒታሊዝም ጽሉእ፡ ጽዩፍን፥ ዘይእረምን፥ ኣረሓሓቕን ኮይኑ ኢየ ረኺበዮ፥ ምኽንያቱ ውግእ፡ ምስሉይነትን፥ ውድድርን ስለ ዘኸትል።
ካብዚ ሓሊፉ እቲ ‘’ቊጠባዊ ናጽነትን መሰላትን ዝብሎ መሰረት፥ ካፒታሊዝም፡ ኣብ ውልቀ መሰልን ናጻ ዕዳጋን ዘይምዕሩይ ኣከፋፍላ ጸጋታትን ብኣዝዩ ውሑድ ዝኾነ ምትእትታው መንግስቲ ዝተመርኰሰ እዩ ይብል። ንኮሚንዝም ከኣ ኣብ መትከላት መሰል መላእ ሕብረተሰብን፥ ቊጽጽር ቊጠባዊ ምህርቲ ወይ ማእቶትን፥ ምዕሩይ ወይ ዝተዛነቐ ምክፍፋል ጸጋታትን ዝለዓለ ቊጽጽር መንግስትን ዝተመሰረተ እዩ።’
ብወገን ‘’ኢንሳይክሎፐድያ ብሪታኒካ፥ ኮሙዩንዝም፡ ንቊጠባዊ ኣገባብ ነቲ ናይ ግሊ ወይ ውልቀ ዋንነት ንብረትን ትርፍን ዝመሰረቱ ካፒታሊዝም፡ ብህዝባዊ ዋንነትን ኮማዊ ቁጽጽርን ባህርያዊ ምንጭታት ናይ ሕብረተሰብን ዝሰፍሐ ኣገባብ ማእቶት ንምትካእ ዝዕላምኡ እዩ ኢሉ ይገልጾ። በተውሳኺ በቲ ናይ ኮምዩኒዝም ትምህርቲ ቊጠባን ፖለቲካን ዘይነጻጸል እዩ።
ከምቲ ግቡእ ድኻን ሃብታምን፥ ከተማን ገጠርን ዝመዓራረይሉ ኣገባብ ኣመሓዳድራን ማሕበራዊ ስርዓተ ምሕደራን ዘርክብ የለን። ርሑቕ ከይከድና ኣብ ሽወደን፥ ጀርመን፥ ሆላንድ ... ወዘተ ሃገራት ኤውሮጳ፡ ክሳብ ክንደይ ድኻን ሃብታምን ዳርጋ ተመዓራሪዮም ዝመሓደሩ ምዃኖም ንርእዮን ነስተብህሎን እዩ። እቲ ጸገም እቲ ብእንኮ ሰልፊ ዝጭበጥ ስልጣን ከይዱከይዱ ካብ ምልኪ ስለ ዘይወጽእ ጭቆናን ግፍዕን ይስዕርር እዩ። እቲ ናይ ካፒታሊዝም ኣካይዳ ከኣ ከምዚ ንዕዘቦ ዘለና “ኣቦኻ ርገም ኣቦኻ መርቕ” ዝዓይነቱን ኮይኑ፡ እቲ ኣብ መንጎ ደቂ ሰባት ዘሎ ፍልልይ ኣዝዩ ዝሰፍሓሉ ኣገባብ ምዃኑ ርዱእ እዩ። ስለዚ ናይ ውልቀ መሰል ወይ ከኣ ውልቀ ዋንነት ኣንጸላልዩና ከምቲ “ውሒጅ እናስሓቐ ይወስድ” ዝበሃል፥ እዚ እውን ናብቲ ናይ ካፒታሊዝም ገጹ ክድቕድቐና ምዃኑ ከይተሓልመ ዝተፈትሐ ጉዳይ ምዃኑ ብሩህ’ዩ። ብወገነይ ነቲ ናይ ማሕበራዊ ስርዓተ-ምሕደራ እየ ዝድግፍ። ምኽንያቱ ካፒታሊዝም ጾሙ ዝሓድርን ዝጸግብን ሕብረተሰብ እዩ ዝፈጥር። ኩሉ ኣብ ቅድሚ ሕጊ ማዕረ እዩ ካብ ተባህለ ንቁጠባዊ ማዕርነት እውን ዝሓወሰ ክኸውን ኣለዎ። ናጻ ዕዳጋ ተባሂሉ ድኻ ክብደል ከሎ ረዳኢ እንተዘይብሉ ናይ ውልቁ ናጽነት ይኹን መሰል ምህላው እንታይ ክዓብሰሉ። “ንስኻን ትዕድልትኻን” ማለትዶ ኣይከውንን።
ፈደል ካስትሮ ንሃገሩ ብትምህርቲ ይኹን ብምዕባለ ኣብ ክብ ዝበለ ደረጃ ከምዘብጽሓ ይንገረሉ ኣሎ። ነቲ ኩሉ ናይ ኣመሪካ ተጻብኦታት ሰጊሩ እነሆ ሎሚ ከም ሰቡ ተፈጥሮኣዊ ሞት ኣርኪባቶ ብ25 ሕዳር 2016 ኣብ መበል 90 ዓመት ዕድመኡ ካብዛ ዓለም ብሞት ተፈልዩ። ታሪኹ ግን ይጸብቕ ይሕመቕ ነባሪ እዩ። ብሞት ፊደል ካስትሮ፥ ገሊኦም ደቂ ሃገሩ ክሓዝኑ ከለዉ ገሊኦም ከኣ ብፍላይ እቶም ካብ ኩባ ሃዲሞም ናብ ኣመሪካ ዝተሰዱ፥ ናጽነት ዝረኸቡ ኮይኑ ስለ ዝተሰመዖም፡ ናይ “እንቋዕ ሞተ” ተሕጓሶም ይገልጹ ኣለዉ። ብዝኾነ ካስትሮ ብሰላም ዕረፍ ምባልሲ ነውሪ ኣይኮነን።
ኢሳያስ’ዶ እንሄልኩም ኣይኮሙኒስት ኣይካፒታሊስት መንጎ መንጎ ዝንሳፈፍ ዲቕ ዝበለ መላኺ ስርዓት ዝመርሕ። በቲ ኮነ በዚ ኢሳያስ’ውን ሰውራ መሪሑ ኤርትራ ናጻ ወጺኣ ስልጣን ካብ ዝጭብጥ እነሆ 25 ዓመታት ብዘይ ገለ ለውጢ ህዝቢ የሳቕን ይድህኽን ኣሎ። ብዝሒ ስደተኛታት ደቂ ኩባ ከይዘንጋዕና ኣብ ኤርትራ’ውን ብዝኸፍአ መልክዑ የጋጥም ኣሎ። ኣብ ክልቲአን ሃገራት ስልጣን ኣብ ኢድ ሓደ ሰብ እዩ ተገቢቱ። ፊደል ካስትሮ 49 ዓመት ገዚኡ። ኢሳያስ’ውን ጥዕና እንተ ዝህቦ ካብኡ ንላዕሊ ክገዝእ ድሌትን ሃንቀውታን ኣለዎ። ኣብቲ ናይ መበል 25 ዓመት ብሩራዊ በዓል ናጽነት ኣብ መደምደምታ ዝሃቦ ቃል “ኣብ መበል 50 ዓመት ወርቃዊ በዓል ናጽነት የራኽበና” ዝብል መደረኡ ነዚ ዘመልክት እዩ። እንተኾነ ኢሳያስ እውን መዓልቱ ኣኺላ ካብዛ ዓለም ዝፍለየላ ዕለት ኣላ። ካብ ሞት ዝተርፍ ፍጡር ስለ ዘየለ ኢሳይያስ ይቕረብ ይርሓቕ ሞት ኣይክተርፎን እዩ። ታሪኽ ኢሳያስ ግን ታሪኽና ኣይግበሮ ብክፉእ እምበር ብጽቡቕ ከምዘይለዓል ርዱእ እዩ። እዞም ሎሚ ኣብ ዲያስፖራ እናተቐመጡ ዓመት ዓመት ናብ ኤርትራ ክበጽሑ ዝኸዱ፡ ጽባሕ ንግሆ ሞት ኢሳያስ ልዕሊ ሰቦም ክሕጉሶም ምዃኑ ዘጥራጥር ኣይኮነን።
