ትማሊ፡ ሎምን ጽባሕን ሓደ ካብቲ ሓደ ክፈላለ ዘይክእል ሰንሰለታዊ ምትእስሳር ኣለወን። ትማሊ ናይ ነባራት ነይራ፡ ሎሚ ናይ ነባራትን ናይ መንእሰያትን ናይ ሓባር መዋስኢትን መራኸቢትን መድረኽ እያ። ጽባሕ ድማ ናይ መንእሰያት እያ። እዚ ናይ ወለዶታት ኣተሓሳስባታትን ምትኽኻእን ከምኡ ኢሉ ይቕጽል። ኣብ ትማሊ፡ ሎምን ጽባሕን ዝስለፍ ወለዶ ከከምቲ ዝነበረሉ ምዕባለታት  ንዘጋጥሞ ብደሆታት ከመሓድርን ክብድህን ትውልዳዊ ሓላፍነት ይስከም። ከም ኤርትራውያን ኣብ ተመኩሮ ቃልስና እንተመጻእና ኣብ 60ታት፡ 70ታትን 80ያታትን ዝነበረ መንእሰይ ይገጥሞ ዝነበረ ብደሆታትን ኣመኻኽታኡን ካብ ናይዚ እዋ’ዚ መንእሰይ ብደሆታት ይፍለ። እቲ ቀደም ናይ ደብዳበን ኣጋር ልኡኽን ግዜ ነይሩ፡ ሎሚ ድማ ናይ በብዓይነቱ ቅልጡፍ ማሕበራዊ ሚድያታት መዋእል እዩ። ናይቲ መጻኢ መንእሰይ ብደሆታት እንታይ ከም ዝኸውን ከኣ እቲ ሽዑ ዝመጽእ ምዕብልና ዝውስኖ እዩ ዝኸውን።  ናይ መጻኢ መድረኽ መሪሕ ቀላሲ መንእሰይ ከኣ በቲ ዝሓለፈ ይኹን በቲ ዝመጽእ ምዕባለታትን ጽልዋን ከየመኽንየ ነቲ ኣብ ግዜኡ ዝረአ ብደሆታት ናይ ምብዳህ ከቢድ ሓላፍነት ኣለዎ።

ሎሚ ኣብ መድረኽ ቃልሲ ዘሎ ሓይሊ፡ ብዛዕባቲ ናይ ትማሊ ፍጻመታት ክመዝዝንን ብዛዕባ ናይ ጽባሕ ክውጥንን ባህርያዊ ኣካይዳ እዩ። ኣብ መንጎ ናይ ትማሊ፡ ናይ ሎምን ናይ ጽባሕን ምዕብልናታት ዘይጓዳእ ምፍሕፋሕ ክህልው ቅቡል እዩ። ኣብ ሎሚ ኮይንካ ነቲ ብኣካል ዘይነበርካሉ ናይ ትማሊ ተመኩሮ ምንቃፍ ልሙድ እዩ። እቲ ነቐፈታ ንቡር ዝኸውን፡  ነቲ ሎሚ ብኻልእ ዝተተከኣ ናይ ትማሊ ምዕባለ ዘንጸላልዎ ዝነበረ ምዕብልናታት ኣብ ግምት ምእታዉ ናይ ግድን እዩ። ኣብ ከምዚ ኩነታትዚ ዝግበር ገምጋምን ነቐፈታን ሃሳዪ ከም ዘይከውን ከኣ ፍሉጥ እዩ። ምኽንያቱ ርትዓውን ምኽኑይን ስለ ዝኾነ። ጽባሕ ካብ ሎሚ ዝሓሸ ከም ዝኸውን ምግማት፡ መጻኢ ብሩህ ምዕባለ ኣብ ግምት ምእታው ስለ ዝኾነ ዝተባባዕ እምበር ዝጽላእ ኣይኮነን።

ኣብ ተመኩሮና ክንዕዘብ እንከለና፡ ነቲ ኣብ ምጅማር ብረታዊ ቃልስና ኮነ፡ ኣብቲ ናይ መጀመርያ ምዕራፍ ጉዕዘኡ ዝነበረ ኩነታት ኣብዚ ሎሚ ኮይንካ ምንቃፍ ዝተለምደ እዩ። ናይቶም ሽዑ  ነዚ ጌና ቀጻሊ ዘሎ ቃልሲ መንገዲ ዘትሓዙልና ሓርበኛታት ምንቃፍ’ውን ልሙድ እዩ። ካብ ምንቃፍ ሓሊፉ ኩነኔ ክኸውን እንከሎ ግና ኣቐንዛዊ እዩ። እቲ ነቐፈታ ገሊኡ ርትዓዊ እዩ። ገሊኡ ግና ነቲ ከቢብዎም ዝነበረ ኩነታት ኣብ ግምት ዘየእትውን ዘይሓላፍነታውን እዩ። እቲ ቃልሲ ካብ ምዕራፍ ናብ ምዕራፍ ክሰጋገር እንከሎ ኣብዚ ሎሚ ዘለናዮ ምዕብልና ኮይንካ ኢንታ ከተውጸኣሉ ይከኣል እዩ። ናይዚ ቀረባ እዋን ምቅርራባት፡ ምሕዝነት፡ ኪዳንን ባይቶን እውን በዚ ክሓልፉ ባህርያዊ እዩ። ኣብዚ ነቲ ዝሓለፈ ምንቃፍ ብዙሕ ኣይመጐደአን። ሕሉፍ ሓሊፉ ነቲ ናይ ትማሊ እሞ ንናይ ሎሚ መሰረት ዘንበረ ተመኩሮ ጸንቂቕካ ምዅናን ግና ቅቡል ኣይኮነን። ዝሓለፉ ምዕራፋት ቃልስና እንተገደደ ዝንቀፍ እምበር ዝኹነን ትሕዝቶ የብሎምን።

ኣብዚ ሓደ ክሕለፍ ዘይግበኦ ጉዳይ ኣሎ። መጻኢ ብሩህ ዝኸውን ንናይ ትማሊ ተመኩሮ ብምኹናንን ብምንቃፍን ጥራይ ኣይኮነን። ኣብ ክንድኡ እቲ ምኹናንኳ ብዝኾነ መለክዒ ተቐባልነት ዘየብሉ እንድዩ፡ ክትነቅፍ እንከለኻ’ውን ዝሓሸ መተካእታ ሒዝካ ክኸውን ይግበኦ። ብኽምዚ እንተዘይተታሒዙ ግና ሎሚ ብጽባሕ ምትካእ ከቢድዩ ዝኸውን። ደሓር ከኣ ንናይ ሎሚ ድኽመትካ ብናይቶም ናይ ትማሊ ተዋሳእቲ ድኽመት ከተማኻኒ ምፍታን ፈጺሙ ቅቡል ኣይኮነን። ንኣብነት ጉጅለ ህግደፍ ሓያሎ ጉዳያት ዘይምዕራዩ ክንቀፍ እንከሎ፡ ካብ ድኽመቱ ንምህዳም  “ካብ ገዛእቲ ስርዓታት ዝተወርሰ ሕማቕ ባህሊ ዓንቂፉና” ንዝብል ሓረግ ከም መኸወሊ  ይጥቀም። ብኸምዚ ኣገባብ ህድማ ክሳብ መዓስ ምዃኑ ዝፍለጥ ኣይኮነን። እቲ ዝሓለፈ ኣብ ናይ ሎሚ ኣውንታዊ ይኹን ኣሉታዊ ጽልዋ የብሉን ማለት ኣይኮነን። ግና ንሓዋሩ ኣይኮነን።

ሕጂ’ውን ኣብ ደንበ ተቓውሞና ክንመጽእ እንከለና፡ ብዝሓለፈ ድኽመታት፡ ምሕዝነት ሃገራዊ ሓይልታት ኤርትራ፡ ኤርትራዊ ደሞክራስያዊ ኪዳን ድሒሩ ድማ ኤርትራዊ ሃገራዊ ባይቶ ንደሞክራስያዊ ለውጢ፡ ከም መሕብኢ ምጥቃም ዝተለምደ ኮይኑ ኣሎ። ናይዞም ንቕሎታት ተመኩሮ ነናቱ መምሃሪ ዝኸውን ምልክት ገዲፉ ሓሊፉ እዩ። ሕጂ ዝጽበየና ዘሎ ናይዞም ንቕሎታት ድኽመት  ምኩምሳዕ ዘይኮነ፡ ካብቲ ተመኩሮ ተማሂርካ ካልእ ካብ ደውታ ዘውጽእ ዝሃብተመ መተካእታ ምርካብ እዩ። ዓቕሚ ተቓውሞና ውሱን ምዃኑ ዘሻቕል እዩ። እቲ ኣዝዩ ዘሻቕል ከኣ ነቲ ዝርካቡ ዓቕምና ኣብ ክንዲ ኣንጻር ናይ ሓባር ጸላኢና ጉጅለ ህግደፍ፡ ኣብ ትርጉም ዘየብሉ ናይ ሕድሕድ ምትህልላኽ ነባኽኖ ምህላውና እዩ። “ልብን ሳዕርን እንዳሓደረ ይበቁል” ዝብል ኣዘራርባ ንኣገዳስነት ካብ ተመኩሮኻ ምምሃር ዘመልክት እዩ። ልብና ግና ኣብ ክንዲ እንዳሓደረ ዝበቁል እንዳሓደረ ክጭክን ኢና ንዕዘብ ዘለና። ግን ስለምንታይ። “ክትከይድ እንከለኻ ዝዓንቀፈካ እምኒ ክትምለስ እንከለኻ እንተደጊሙካ እቲ እምኒ ንስኻ ኢኻ” ዝበሃል ብሂል እውን፡ ንኣብ ሎሚ ኮይንካ ኣብ ናይ ትማሊ ዓለም ምንባር ግጉይ ኣተሓሕዛ ዘመልክት እዩ። ስለዚ ሎሚ በቲ ትማሊ ዝመጻእናዮ ዘየዕወተና  መንገዲ ናብ ጽባሕ ክንጐዓዝ ኣይግበኣናን። ብመንጽር እዚ ትማሊ፡ ሎምን ጽባሕን ኣብ ሕድሕድ ዝመላልኡ እምበር ዝተፋነኑ ክኾኑ ኣይግበኦምን።

ትርጕም፡- ቤት ጽሕፈት ዜና ሰዲህኤ

ፓርላማ ሆላንድ፡ ኣብ ድሒሩ ዝተረኸበ ጭብጥታት ተመርኲሱ፡ መንግስቲ ኤርትራ ኣብ ልዕሊ ኣብ ሆላንድ ዝነብሩ   ኤርትራውያን ዝገብሮ ዘሎ ተጽዕኖታት እንታይ ዓይነት ግብረ መልሲ ክውሃቦ ከምዝግባእ ንምውሳን ይካትዓሉ ኣሎ።

ሓድሽ ጭብጥታት

ቀዳም፡ ኣብ ኣርጎስ ራድዮ ዝሰርሑ ጋዜጠኛታት፡ ሓደ ኤርትራዊ ስደተኛ፡ 2% ቀረጽ ክኽፈልን ናይ ጣዕሳ ሰነድ ክፍርምን እናተገደደ እንከሎ ዘቃልዕ መደብ ረድዮ ክፍንዉ ኢዮም። እዚ ናይ ኣስገዳድ ተግባር ደው ክብል ሰበስልጣን ሆላንድ ደጋጊኦም ንመንግስቲ ኤርትራ ከዘኻኽሩ ጸኒሖም ኢዮም።

ገለ ክፋል ካብ’ቲ ተረኺቡ ዘሎ ሓድሽ ጭብጢ ድሮ ናብ ዜና ማዕከናት ተዘርጊሑ ኣሎ። እቲ መደብ፡ ብፊልም ዝተቐርጸ ኰይኑ፡ ሓላፊ ኤምባሲ ኤርትራ፡ ኣቶ ሰለሙን መሓሪ፡ ነቲ ስደተኛ 2% ግብሪ ክኸፍልን ናይ ጣዕሳ ፎርም ክመልእን ከገድዶ እንከሎ ተቐሪጹ ኣሎ።

እንተደኣ፡ ከም’ቲ ዝተባህሎ ዘይፈጺሙ ድማ፡ እቲ ካብ መንግስቲ ዝደልዮ ዘሎ ሰነዳት ክውሃቦ ከምዘይኰነ ተነጊርዎ። እቲ ሓላፊ ኤምባሲ ኤርትራ፡ ዝዀነ ሰብ ናይ ጣዕሳ ፎርም ከይመልአን ከይፈረመን ዝዀነ ይኹን ኣግለግሎት ኣይግበረሉን ኢዩ። ነዚ ጐሲኻ ምኻድ ፈጺሙ ኣይከኣልን ኢዩ ይብል።

ኣባላት ፓርላማ ሆላንድ ቍጥዐኦም ይገልጹ

ፓርላማ ሆላንድ ኣብ ዝሓለፈ ረቡዕ ኣብ ዘካየዶ ኣኼባ ኣብ ሰለስተ ርእይቶታት ተመያይጡ። እቲ ርእይቶታት ካብ ኤምባሲ ኤርትራ ኣብ ሆላንድ ክዕጾ ኣለዎ ዝብል ክሳብ 2% ቀረጽ ምኽፋል ዘድሊ ምርምር ድሕሪ ምክያድ ሕጋዎ ኣይኰነን ናብ ዝብል ውሳኔ ክብጻሕ ኣለዎ ዝብል ነበረ።

ኤምባሲ ኤርትራ ኣብ ልዕሊ ኣብ ሆላንድ ዝርከቡ ኤርትራውያን ዝገብሮ ጸቕጥን ምፍርራሕን ከቋርጾ ደጋጊሙ ተነጊርዎ ከብቅዕ፡ ክሳብ ሕጂ ይቕጽሎ ምህላዉ፡ ወከልቲ ኵለን ፖለቲካዊ ሰልፍታት ኣብ ፓርላማ ሆላንድ ከቢድ ሻቕሎት ፈጢርሎም ከምዘሎ ገሊጾም።

ኣብ ዝሓለፈ መስከረም፡ መንግስቲ ሆላንድ እዚ ደው እንተዘይሉ፡ ስጕምቲ ክንወስድ ኢና ምባሉ ዝዝከር ኢዩ። “ብምፍርራሕን ዘይሕጋዊ ናይ ምግዳድ ተግባርን 2% ቀረጽ ከምዝኽፈል ዘሎ ዘረጋግጽ ጭብጥታት እንተደኣ ረኺብና፡ ዲፕሎማስያዊ ስጕምቲ ክሳብ ምውሳድ ክንበጽሕ ንኽእል ኢና” ዝብል ወግዓዊ መብጽዓ ብመንግስቲ ሆላንድ ተዋሂቡ ነይሩ ኢዩ።

ሚኒስተር ወጻኢ ጕዳያት፡ ኣቶ ሃልበ ዚልስትራ፡ ምዕጻው ናይ ኤምባሲ፡ ምሉእ መረጋገጺ ዝጠልብ ኣዝዩ ዓቢ ጕዳይ ኢዩ ኢሉ።

ኣቶ ዚልስትራ፡ ብዛዕባ ተኽእሎ ናይ ብኣኽባር ሕጊ ኣቢልካ ዕላዊ ክሲ ምቕራብ ምዝርራብ ከምዝከኣል፡ ከምኡ’ውን፡ ምስ ኣምባሰደር ኤርትራ ኣብ ብራስልስ ነቲ ጕዳይ እንደገና ከልዕሎ ድሌት ከምዘለዎ ኣተንቢሁ።

ፓርላማ፡ ኣብ’ቲ ቀሪቡ ዘሎ ርእይቶታት ሎሚ ሓሙስ ድምጺ ክህብ ኢዩ።

ትሕዝቶ ናይ ቲ ብረድዮ ኣርጎስ ተቐሪጹ ዘሎ ዝርርብ

ሓታቲ ዑቕባ፡- እቲ ኣነ ክፍርሞ ዝሕተት ዘለኹ ሰነድ፡ ኣነ ናይ ፈጸምክዎ ጌጋታት ዝግብኣኒ መቕጻዕቲ ክወስድ ድልዊ ምዃነይ አረጋግጽ ስለዝብል ዘሎ፡ ብዛዕባ’ዚ ክሓስብ ግዜ ሃበኒ ኢየ ዝብለካ ዘለኹ። እንታይ ማለተይ ምዃኑ ተረዲእካኒ’ዶ?

ሰለሙን መሓሪ (ሓላፊ ኤምባሲ)፡- ኣይተረድኣንን። ኣነ ፍልይ ዝበለ መረዳእታ ኢዩ ዘሎኒ። እቲ መንግስቲ፡ ነዚ ንዓኻ ክሕግዝ ወይ ክጠቅም ኢሉ ዝገብሮ ዘሎ ኢዩ።

ሓታቲ ዑቕባ፡- ሐራይ በል ክሓስበሉ ኢየ። ንዝገበርክዎ ጌጋ ዝግባእ መቕጻዕቲ ክውሃበኒ እቕበል’የ ስለዝብል ዘሎ፡ እቲ መቕጻዕቲ ናይ ሞት ብይን እውን ክኸውን ይኽእል ኢዩ። ስለ’ዚ ክሓስበሉ ፍቐደለይ።

ሰለሙን መሓሪ፡- ዝዀነ ሕልና ዘለዎ ሰብ ንዝፈጸሞ ጌጋ ኣሉ ክብል ኣይክእልን ኢዩ።

ሓታቲ ዑቕባ፡- ህዝቢ ኤርትራ ብመላኡ ኢዩ ዝሃድም ዘሎ። ኣነ ድማ፡ ካብኡ ዝተፈልየ ነገር ኣይፈጸምኩን። ስለ’ዚ፡ ኣነ እናሓሰብኩሉ ከለኹ፡ እቲ ዝጠልቦ ዘለኹ ሰነዳት ክዳለወለይ ይኽእል’ዶ ይመስለካ?

ሰለሙን መሓሪ፡- ኣይዳለወልካን ኢዩ። እዚ ኣነ ዝውድኦ ጕዳይ ኣይኰነን። ኣነ፡ እቲ ኵሉ ሰብ ከማልኦ ዘለዎ ጠለባት እነግረካ ኣለኹ። ዝዀነ ንሃገሩ ራሕሪሑ ዝመጸ ሰብ ነዛ ናይ ጣዕሳ ሰነድ ክመልኣ ኣለዎ። ነዚ ከይገበርካ ዝሳለጠልካ ዝዀነ ይኹን ነገር የለን። ብድሕሪ ነዚ ምፍጻምካ ግን ዘድልየካ ኣገልግሎት ክንገብረልካ ኢና።

ሓታቲ ዑቕባ፡- እቲ ሰነድ ግን ሕጂ የድልየኒ ኣሎ።

ሰለሙን መሓሪ፡- ኣይውሃበካን ኢዩ።

ሓታቲ ዑቕባ፡- ሕጂ ልደት ይኣቱ ኣሎ። ምስ ደቀይ ከብዕሎ እደሊ ኣለኹ። ክኸፍሎ ዘሎኒ ኣማሊአ፡ ናይ ጣዕሳ ሰነድ እንተዘይፈረምኩ’ኸ?

ሰለሙን መሓሪ፡- ኣይውሃበካን ኢዩ።

ሓታቲ ዑቕባ፡- ስለ’ዚ ሰነድ ኣይውሃበንን ኢዩ?

ሰለሙን መሓሪ፡- ቅድም ናይ ጣዕሳ ሰነድ ፈርም። ብድሕሪኡ ድማ ካባኻ እንጽበዮም ነገራት ከነስዕበልካ ኢና።

ሓታቲ ዑቕባ፡- ዝዀነ ኣገልግሎት ዝደሊ ሰብ ነዚ ትብሎ ዘሎኻ ክፍጽሞ ኣለዎ ማለት ድዩ?

ሰለሙን መሓሪ፡- እወ፡ ድሕሪኡ ድማ ፍሉይ ካርድ ክውሃበካ ኢዩ።

ሓታቲ ዑቕባ፡- እቲ 2% ግብሪ ብሓደ ግዜ ድየ ክኸፍሎ ዘሎኒ? ኣነ ን4-5 ዓመታት ዝኸውን ሰሪሐ ኣለኹ። ኣብ ሕሳብ ባንከኻ ገንዘብ እንተደኣ ዘይብልካ ትገብሮ ነገር የብልካን። ሽግር ኢዩ።

ሰለሙን መሓሪ፡- ስምዓኒ፡ ክሳብ ሕጂ ከይከፈልካ ምጽናሕካ ናትካ ጌጋ ኢዩ።

ሓታቲ ዑቕባ፡- እቲ ግብሪ ምኽፋል ብወለንታ ኢዩ ዝብል ዘረባታት እሰምዕ ነይረ።

ሰለሙን መሓሪ፡- እወ፡ ብወለንታ ኢዩ። ኣብ ሆላንድ 10 ሽሕ ኤርትራውያን እንተልዮም፡ ፍርቆም እንተደኣ ከፊሎም፡ ናይ’ቶም ዝተረፉ ንምእካብ ገዛ ገዝ ኣይንኸይድን ኢና። ግን፡ ዝዀነ ሰብ ገለ ኣገልግሎት ካብ’ታ ሃገር ክግበረሉ ሓቲቱ፡ እቲ ሰብ ነቲ ዝሕተቶ ዘሎ ከማእል ኣለዎ። ኣብ’ዚ ዘረባና ደው እንተበልና’ዶ ይሓይሽ?

ሓታቲ ዑቕባ፡- በብቝሩብ ምኽፋሉ ይከኣል’ዶ ይመስለካ?

ሰለሙን መሓሪ፡- ከምኡ ዝብሃል ነገር የለን። ሎሚ ሓሙስ ኢዩ። ቀዳመ ሰንበት ኣሕሊፍካ ሓሲብካ ተመለሰኒ።