ኣቶ ጌታቸው ረዳ ፕረሲደንት ግዝያዊ ምምሕዳር ትግራይ፡ ድሕሪቲ ብ9 ለካቲት 2024 ልኡኻት መሪሕነት ክልል ትግራይን ፈደራላዊ መንግስቲ ኢትዮጵያን ኣብ ህላወ ቀዳማይ ሚኒስተር ኣብይ ኣሕመድ ኣብ ኣዲስ ኣበባ ዘካየድዎ ናይ ሓባር ገምጋማዊ ኣኼባ፡ ብ12 ለካቲት 2024 ኣብ መቐለ ጋዜጣዊ መግለጺ ሂቡ። ኣቶ ጌታቸው ኣብቲ ጋዜጣዊ መግለጹ ኣብ መንጎ ክልቲኡ ኣካላት ምትእምማን ከምዘይተፈጥረን ብመሰረት ውዕል ፕሪቶርያ ብዙሓት ዘይተተግበሩ ጉዳያት ምህላዎምን ሓቢሩ።
ኣቶ ጌታጨው ብመሰረት እቲ ኣብ ፕሪቶርያ ዝተኸተመ ስምምዕ፡ ድምጺ ብረት ተቛሪጹ ዝምድናዊ ሰላም ምፍጣሩን ዝተፈላለዩ መንግስታዊ ኣገልግሎታት ምስ ሕጽረቶም ምጅማሮም ብኣውንታ ጠቒሱ፡ ብዙሓት ዘይተተግበሩ ከምዘለዉ ድማ ኣፍሊጡ። ካብቶም ዘይተተግብሩ፡ ትግራዎት ብምዃኖም ተኣሲሮም ዘለዉ ናይ ቅድም ኣባላት ሰራዊት ኢትዮጵያ ዝነበሩ ዘይምፍተሓም፡ ዕላውነት ውድብ ሕወሓት ናብ ንቡር ህልውናኡ ዘይምምላስን መሬት ወልቃይትን ራያን ናብ ክልል ትግራይ ተመሊሱ ካብኡ ዝተመዛበሉ ሰባት ናብ መረበቶም ዘይምምላሶምን እቲ ዝዓበየ ስኽፍታ ዘሕድር ጸገም ምዃኑ ጠቒሱ። ብዘይካዚ ብሰንኪ ዕጥቆም ዘውረዱ ተጋደልቲ ዝጣየስሉ ኩነታት ዘይምፍጣሩ፡ ኣስታት 270 ሺሕ ዕጡቕ ሓይሊየመሓድሩ ከም ዘለዉ ገሊጹ።
ኣብቲ ኣብ ኣዲስ ኣበባ ዝተኻየደ ሓባራዊ ናይ ገምጋም ኣኼባ፡ ብዛዕባቶም ዘይተተግበሩ ዓንቀጻት ከም ዝተመያየጡን ክፍትሑ እዮም ዝብልዎም ጉዳያትኳ እንተሃለወ፡ ኣብቲ “መሬት ወልቃይትን ራያን ብዘይቅድመ ኩነታ ናብ ምምሕዳር ትግራይ ይመለስ ዝብል ግና ፍልልያት ከም ዘሎ ብተደጋጋሚ ዝንጸባረቕ ዘሎ እዩ። ፈደራል መንግስቲ ኢትዮጵያ፡ ክልላዊ ምምሕዳር ኣምሓራን “መሬት ወልቃት ንምምላስ” ብዝብል ዝንቀሳቐስ ጉጅለን ጉዳይ ወልቃይት ሎሚ “ብረፈረንደም ክፍታሕ” ኣብ ዝብል ይሰማምዑ እዮም። ግዝያዊ ምምሕዳር ትግራይ ግና “መሬት ብዘይቀመ-ኩነት ናብ ትግራይ ካብኡ ዝተመዛበሉ ይመለስ፡ ደሓር ብኣፍልጦ ክልል ትግራይ ብመሰረት ሕገመንግስቲ ኢትዮጵያ መስርሑ ሓልዩ፡ ረፈረንደም ይሕተት” ኣብ ዝብል መርገጽ እዩ ጸኒዑ ዘሎ።
ውዕል ፕሪቶርያ ብሰንክዚ ዝምዕብል ዘሎ ፍልልያት ንድሕሪት ከይምለስ ዝሰግኡ ወገናት ኣለዉ።
ማሕበር ጋዜጠኛታት ሱዳን፡ ልዕሊ 100 ዓመት ዝዕድሚኡ ማእከል ስነዳ ሬድዮን ተለቪዥንን እምዱርማን ብሰንኪቲ ኣብታ ሃገር ካብ 15 ማዝያ 2023 ዝጀመረ ውግእ ንከይዓኑ ዝሓደሮ ዝለዓለ ስግኣት ገሊጹ። እቲ ማሕበር ነዚ ዝሓደሮ ስግኣት ዝምልከት መግለጺ ዘውጸኤ፡ እቲ ውግእ ናብ ህንጻ ኮርፖሬሽን ሬድዮን ተለቪዥንን ሱዳን ኣብ ዝቐርበሉ እዩ።
እቲ ማሕበር ጋዜጠኛታት ናይ ስግኣት መግለጺ ከውጽእ ዝተገደደ፡ መንግስታዊ ወተሃደራዊ ሓይልታት ሱዳን ናብቲ ህጹጽ ተወርዋሪ ሓይሊ ሱዳን ተቖጻጺርዎ ዝጸንሐ ኣይቲ ኮርፖሬሽን ህንጻ ዝርከበሉ ከባቢ ገጹ የምርሕ ከም ዘሎ ዘመልክት ሓበሬታ ስለ ዝበጸሖ ምዃኑ ተፈሊጡ።
ማሕበር ጋዜጠኛታት ሱዳን እቲ ነባር ማእከል ስነዳ መዲያታት ሰዳን ኣብ ሓደጋ ይወድቕ ከም ዘሎ ብምጥቃስ፡ ኣብ ምድሓኑ ኢዶም ከእትዉ፡ ናብ ሕቡራት ሃገራት ትካል ትምህርቲ፡ ሳይነስን ባህልን ዩኒስኮ/UNESCOን ኩሎም ኣብ ምዕቃብ ውርሻ ዝግደሱ ኣካላት ከም ዝሓበረ ኣፍሊጡ።
ብሰንክ’ቲ ኣብ ኤርትራ ዝካየድ ተደጋጋሚ ግፋ ስግኣት ዝሓደሮም ኤርትራውያን መንእሰያት ናብ ትግራይ ክሰግሩ እንከለዉ ጸገማት የጋጥሞም ከም ዘሎ ዝተፋላለያ ካብ ወጻኢ ዝፍነዋ ማሕበራዊ መድያታት ኤርትራ ሓቢረን። ብሓፈሻ ኣብ ኩሉ ካብ ኤርትራ ናብ ትግራይ ዘእቱ ዶባት፡ ብፍላይ ድማ ኣብ ዛላንበሳን ራማን እቶም መንእሰያት መንግስቲ ትግራይ ብዘይፈልጦም ሰባት እናተጨውዩ፡ ምስቲ ናይ ሊቢያን ሲናይን ብዝመሳሰል ኩነታት፡ ኣሸሓት ዶላራት ክኸፍሉ ከም ዘገድድዎም እቶም ምንጭታት ገሊጾም።
እቲ ኣዝዩ ኣጸጋሚ ዝገብሮ ድማ፡ እቶም ኣብ ዶባት መንእሰያት ጅሆ ሒዞም ገንዘብ ዘኽፍሉ ዓመጸኛታት ምስ ኣብ ኣስመራ ዘለዉ ደለልቲ ምትእስሳር ዘለዎም ምዃኑ ኮይኑ፡ እቲ ግዱድ ምኽፋል ዶላራት ከኣ ኣብቲ ዶብ ሓደ ግዜ ጥራይ ዝፍጸም ዘይኮነ እንደጋና ናብ ካለኦት ደለልቲ ተረኪቦም ዳግማይ ክኸፍሉ ዝግደዱ ምዃኖም እዩ። እቲ ሰንሰለት ጭውያን ምኽፋል ገንዘብን ኣብ ትግራት ጥራይ ዝውሰን ዘይኮነ ብማእከል ኢትዮጵያ ኣቢሉ ክሳብ ኬንያን ኡጋንዳን ዝዝርጋሕ ሓደገኛ ሰንሰለት ብምዃኑ ከኣ ዝያዳ የተሓሳስብ።
እዚ ከምዚሉ እንከሎ፡ ድሕሪቲ ውግእ ትግራይ ኣብ መደበር ስደተኛታት ማይዓይኒ ተሪፎም ዝነበሩ ሒደት ኤርትራውያን ስደተኛታትን ኩነታት ከቢድዎም ካብ መደበር ኣለምዋጭ/ዳባት ናብኡ ዝተመልሱን ኣብዚ እዋንዚ ብዘይዝኾነ ይኹን ሓገዝን ሓለዋን ላዕለዋይ ኮሚሽን ጉዳይ ስደተኛታት ሕቡራት ሃገራት፡ መንነቶም ብዘይፍለጡ ለይቲለይቲ ብዝንቀሳቐሱ ዕጡቓት ህይወቶም ኣብ ሓደጋ ወዲቑ ከም ዘሎ ባዕላቶም ካብቲ ቦታ ሓቢሮም።
ኦክስፋም ዝተባህለ ዓለምለኻዊ ትካል ረዲአት ብ10 ለካቲት 2024 ብዛዕባቲ ኣብ ኢትዮጵያ ክልል ትግራይ መመሊሱ ዝገድድ ዘሎ ጥሜት ዘጠንቅቕ መግለጺ ኣውጺኡ። እቲ ትካል ኣብቲ መግለጺኡ፡ ብሰንኪ ናይ 2ተ ዓመታት ውግእን ድርቅን ኣብ ትግራይ ናይ ዘራእቲ ግዜ ስለ ዝበኾረ፡ ናብ ዓሚቕ ሰብኣዊ ቅልውላው ዘውድቕ ኩነታት ከም ዝተፈጥረ ኣስፊሩ።
ወኪል ኦክስፋም ኣብ ኢትዮጵያ ኣቶ ገዘሀኝ ከበደ፡ ነቲ ኩነታት፡ እዚ ኣጋጢሙ ዘሎ ሓደጋ ጥሜት ንኣብነት ዝጥቀስ ኮይኑ፡ ካብዚ ሓሊፉ ተወሳኺ ሚልዮናት ምግማቱ ካብ ዘጸግም ናይ ጥሜት ሓደጋ ንምድሓንን ናይ ዕለት መግቢ ንምርካብን ሃንቀው ዝብለሉ ዘሎ ኩነታት ክፍጠር እዩ ብዝብል ገሊጽዎ። ኣስዒቡ ድማ ነዚ ኩነታት ስቕ ኢልካ ምዕዛቡ “ፖለቲካውን ሞራላውን ውድቀት እዩ” ኢልዎ።
እቲ ናይ ኦክስፋም መግለጺ፡ እቲ ዝወሃብ ዘሎ ሓገዝ ምስቲ ተፈጢሩ ዘሎ ጸገም ዘይመጣጠን፡ ከም ኣብ ምድረበዳ ሓንቲ ንጣብ ማይ ዝቑጸር ኮይኑ፡ ዝምልከቶም ወሃብቲ ሰብኣዊ ሓገዝ እኹል እንተዘየቕሪቦም፡ እቲ ሳዕቤን ዝለዓለ ቁጽሪ ህዝቢ ዝሃልቀሉ ክኸውን እዩ ኢልዎ። ኣተሓሒዙ ድማ ብደረጃ ኢትዮጵያ ክልላት ትግራይ፡ ኣምሓራ፡ ኦሮሞን ዓፋርን ኣብ ቀዳማይ ደረጃ ሓደጋ ጥሜት ምህላወን ጠቒሱ። እዚ ዝመግለጺ ኦክስፋም ዝወጸ ህዝቢ ትግራይ ኣብ ዝሓለፈ ዓሰርተታት ዓመታት ተራእዩ ኣብ ዘይፈልጥ ሓደጋ ጥሜት ኣብ ዝወደቐሉ እዩ።
ላዕለዋይ መሰጋገሪ ኣካል ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ (ፖሓኤ)፡ ብ10 ለካቲት 2024 ናይ ውድባቱ ኣባላት ሰፊሕ ኣኼባ ኣካይዱ። ኣብዚ ኣኼባ ኣሰናዳእቲ ናይቲ መድረኽ ዕላማ ኣኼባ፡ ሕድሕድ ምልላይ ኣባላትን ንናይ ሓባር ቃልሲ ምብጋስን ምዃኑ ኣፋሊጦም። ስዒቡ ኣቦመንበር ላዕለዋይ መሰጋገሪ ኣካል ፖሓኤ ኣቶ ገረዝግሄር ተወልደ መእተዊ ቃል ኣስሚዑ። ኣቶ ገርዝግሄር ኣብቲ ዘስመዖ ቃል፡ ፖሓኤ ናብዚ በጺሕዎ ዘሎ ደረጃ ንከጽሕ ዝሰገሮም ብደሆታትን ዘመዝገቦም ዓወታትን ጠቒሱ፡ ኣብ ዝዓለሞ ንምጻሕ ዝጽበዮ ዘሎ ቃልሲ ብዝምልከት’ውን ኣብሪሁ።
ኣተሓሒዙ ድማ ፖሓኤ፡ በቲ ሓደ ወገን ኣሰናዳኢት ሽማግለ ኣውጺኡ ኣብ መጻኢ ወርሒ ሓምለ 2024 ብፈስቲቫል ዝጽንበል ጉባአ ንምክያድ ይሰርሕ ከም ዘሎ፡ በቲ ካልእ ወገን ከኣ ምስ ዝተፈላለዩ ኣብዚ ናይ ሓባር ጽላል ክሳተፉ ዝግበኦም ኣካላት ናይ ምዝታይ መደብ ሰሪዑ ይሰርሕ ከም ዘሎ ንተሳተፍቲ ሓቢሩ።
ኣብ ርእሲዚ ኣብዚ እንዋዚ ብደረጃ ኤርትራ ኮነ ጐረባብትና፡ ዞባናን ኣህጉርን ይረኣዩ ብዛዕባ ዘለዉ ኣሰላልፋን ፖለቲካዊ ምዕባለታትን ኣገጣጥመኦምን ዝምልከት ጠቒሱ።
ብምቕጻል ኣባላት ላዕለዋይ መሰጋገሪ ኣካል ፖሓኤ ኣሕዋት፡ ያሲን ዓምደላ ምክትል ኣቦመንበር፡ ዮሃንስ ኣስመላሽ ሓላፊ ዲፕሎማስያዊ ርክባት፡ እስማዒል ገበይቲ ሓላፊ ዜና፡ ካሕሳይ ጉፍላ ሓላፊ ማሕበራውን ገንዘባዊ ጉዳያትን ተስፋይ ወልደሚካኤል (ደጊጋ) ሓላፊ ውደባን በብተራ እቲ ዝመርሕዎ ክፍልታት ብዛዕባ ምጅማር ስራሓቶምን ንመጻኢ ዘለዎ መደባትን ዝምልከቱ መብርህታት ሂቦም።
ኣብቲ ብክልቲኡ ቋንቋታት ዓረብኛን ትግርኛን ዝተኻየደ ኣኼባ፡ ተዓዲሙ ዝተሳተፈ ኣቦመንበር ፈጻሚ ኣካል ኤርትራዊ ሃገራዊ ባይቶ ንዲሞክራስያዊ ለውጢ ሓው ነጋሽ ዑስማን ብወገኑ፡ እተን ንፖሓኤ ዘቖማ 3 ውድባት ኣብዚ ደረጃ ምብጸሓን ዝተሰመዖ ሓጐስ ጠቒሱ፡ ዘለዎ ደገፍን ምትብባዕን ዘንጸባርቕ ሰናይ ትምኒቱ ኣቕሪቡ።
ድሕርቲ ዝቐረበ ሓጸርቲ ጸብጻባት ተሳተፍቲ ኣኼባ ሕቶታትን ሃነጽቲ ርኢቶታትን ኣቕሪቦም። ሓለፍቲ ፖሓኤ ድማ በበቲ ዝምልከቶም ክፍልታት መልስን መብርህታትን ሂቦም። ካብቲ ብኣባላት ዝተንጸባረቐ ብዙሕ ሃነጽቲ ርኢቶታትን ለበዋታትን ከኣ፡ “ካብ ዝሓለፈ ተመኩሮና ተማሂርና ነዚ ጀሚርናዮ ዘለና ናይ ሓባር መድረኽ ናብ ዝበረኸ ደረጃ ከነብጽሖ ከምዘለና፡ እዚ ንቕሎ ናብቲ ሓድነትና ብሃንቀውታ ዝጽበ ህዝቢ ንክበጽሕ ኩሉ ዜናዊ መሳርሕታት ክንጥቀም ይግበኣናን፡ ነዚ ናይ ሓባር መድረኽ ኩሎም ዝምልከቶም ንክሳተፍዎ ጐስጓስና ክሕይል የድሊን ” ዝብሉ ይርከብዎ።
ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ (ፖሓኤ)፡ ድሕሪ ናይ ልዕሊ ሰለስተ ዓመታት ጻዕሪ፡ ብስሙር ሃገራዊ ግንባር ኤርትራ፡ ዲሞክራሲያዊ ውድብ ዓፋር ቀይሕ ባሕርን ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራን ዝቖመ ብላዕለዋይ መሰጋገሪ ኣካል ዝምራሕ ዘሎ፡ ኣብ ምዕቃብ ልኡላውነት ኤርትራ፡ ምውጋድ ዲክታተርያዊ ጉጅለ ህግደፍን ብዲሞክራሲያዊ ስርዓት ምትክኡን ዘትከለ ናይ ሓባር መድረኽ እዩ።
ኣብ ወጻኢ ጉዳይ ኣሜሪካ ምክትል ጸሓፊትን ሓላፊት ጉዳይ ኣፍሪቃን ሞሊ ፊ፡ ካብ 12 ክሳብ 17 ለካቲት 2024 ናብ ኢትዮጵያ ክበጽሓ ምዃነን ቤት ጽሕፈተን ኣፍሊጡ። ምስተን ሓላፊት ጉዳይ ኣፍሪቃ፡ ፍሉይ ልኡኽ ቀርኒ ኣፍሪቃ ማይክል ሃመር፡ ኣተሓባብሪ ኣህጉራዊ ረዲአትን ጥዕናን፡ ሓላፊ ድሕንነትን ዲፕሎማሲን፡ ሓላፊ ኣሜሪካዊ ትካል ንዓለም ለኻዊ ልምዓት፡ ምክትል ምምሕዳር ልምዓት ኣፍሪቃን ካለኦት ላዕለዎት ሓለፍትን ናብ ኣዲስ ኣበባ ክጐዕዙ ምዃኖም መግለጺ ወጻኢ ጉዳይ ኣሜሪካ ኣፍሊጡ።
ናይቲ ልኡኽ ዓላማ ኣብ ኣኼባ መራሕቲ ሕብረት ኣፍሪቃን ርክብ ምስ መራሕትን ሚኒስተራትን ሃገራት ኣፍሪቃን ካለኦት ላዕለዎት ሓለፍቲ ናይቲ ሕብረትን ክኽው እዩ። ብዘይካዚ እቲ ብሞሊ ፊ ዝምራሕ ልኡኽ ብፍላይ ምስ መራሕቲ ኢትዮጵያ ርክባት ከካይዳ እዩ።
እቲ መግለጺ ኣሜሪካ ኣብ ኣድላይነት ሓያል ሕብረት ኣፍሪቃን ግደ ናይቲ ሕረት ኣብ ኣህጉራዊ ጉዳያት ዘለዋ መርገጽ ከም እተሕድስ ገሊጹ። ኣሚሪካ ምስ መሓዙታ ሃገራት ኣፍሪቃን ህዝበንን ብዘለዋ ዝምድና ከም እትሕበን እውን እቲ መግለጺ ኣስፊሩ። ምስዚ ብምትሕሓዝ ድማ ምስቲ ኣሚሪካ ኣብ ኣፍሪቃ ቀዳምነት እትህቦም ምሕያል ቁጠባ ምዕባይ ክንክን ጥዕናን ምዕቃብ ከባብያዊ ለውጥታትን ክትሰርሕ ቅርብቲ ምዃና እቲ መግለጺ ወጻኢ ጉዳይ ኣሜሪካ ኣፍሊጡ።
ኣቶ ተመስገን ጥሩነህ፡ ኣቶ ታየ ኣጽቀስላሴ፡ ዶ/ር መቅደስ ዳባ
ቤት ምኽሪ ተወከልቲ ህዚቢ (ፓርላማ) ኢትዮጵያ፡ ብ8 ለካቲት 2024 ብቀዳማይ ሚኒስተር ዶክተር ኣብይ ኣሕመድ ዝቐረብሉ ናይ ሚንኒስተራት መዝነት ከም ዘጽደቐን እቶም ዝተሸሙ ቃለ-መሓላ ከም ዝፈጸሙን ኣገልግሎት ዜና ኢትዮጵያ ሓቢራ። በዚ መሰረት ኣቶ ተመስገን ጥሩነህ ምክትል ቀዳማይ ሚኒስተር፡ ኣቶ ታየ ኣጽቀስላሴ ሚኒስተር ወጻኢ ጉዳይ ከምኡ ድማ ዶክተር መቅደስ ዳባ ሚኒስተር ጥዕና ኮይኖም ተሸይሞም።
ኣብ ቀረባ ግዜ ካብ ናይ ሰልፊ ብልጽግና ምክትል ኣቦመበርነት፡ ምክትል ቀዳማይ ሚንስተረትን ናይ ወጻኢ ጉዳይ ሚኒስትርነትን መዝነቶም ንዝወረዱ ኣቶ ደመቀ መኮነን ተኪኦም ምክትል ቀዳማይ ሚኒስተር ኮይኖም ዝተመዙ ኣቶ ተመስገን ጥሩነህ እዮም። ኣቶ ተመስገን ኣብ ውትህድርና ናይ ሻለቃነት መዓርግ ዘለዎም፡ ኣብ ዝተፈላለዩ ሲቪላዊ ደረጃ ሓላፍነት ዝሰርሑ፡ ኣብዚ ዳሕረዋይ ግዜ ድማ ዳይረክተር ሃገራዊ ደህንነት ኮይኑም፡ ናይቲ ኣብ ክልል ኣምሓራ ተወሲኑ ዘሎ ኣዋጅ ህጹጽ ኩነታት ሓላፊ ኮማንድ ፖስቲ ኮይኖም ዘተግብሩ ዘለዉ እዮም።
ንኣቶ ደመቀ መኮነን ተኪኦም ናይ ወጻኢ ጉዳይ ሚኒስተር ኮይኖም ዝተሸሙ ኣንበሳደር ታየ ኣጽቀስላሴ ኣብ ሕቡራት ሃገራት ወኪል ኢትዮጵያን ምክትል ወጻኢ ጉዳይ ሚኒስተርን ወሲኽካ፡ ኣብ ዝተፈላለዩ ዲፕሎማሲያዊ ሓላፍነታት ክሰርሑ ዝጸሑ እዮም። ብዛዕባ ተመኩሮ እተን ንዶክተር ልያ ታደሰ ተኪአን ሚኒስተር ጥዕና ኮይነት ተመዚዘን ዘለዋ ዶክተር መቅደስ ዳባ ግና ዝተዋህበ ዝርዝር የለን።
ነቲ ኩነታት ዝተከታተሉ ተዓዘብቲ ከም ዝብልዎ፡ እቲ ናይ ሚኒስተራት ምቅይያር ዝቕጽል ኮይኑ፡ ቀዳማይ ሚኒስተር ኣብይ ሓላፍነት ካብ ዝርከቡ ከምዚ ዓይነት ምትዕርራይ ናይ ሚኒስተራት ዘካይዱ ዘለዉ ን8ይ ግዜኦም እዩ።
ልዕሊ ዓቕሙ ስም ዝተዋህቦ፡ ውሽጡ ባዶ ሆቴል ፕላዛ ኣስመራ
ብሓፈሻ ኣብ ኩሉ ከተማታት ኤርትራ፡ ብፍላይ ድማ ኣብታ ዝናኣ ተደዊኑ፡ ስም ጥራይ ሒዛ ተሪፋ ዘላ ከተማ ኣስመራ፡ ሆቴል ፕላዛ ኣስመራ ወሲኽካ፡ ዓበይቲ ዝበሃላ ሆቴላት ከይተረፋ፡ መባእታዊ ቀረብ ኣጋይሸ ከምዘየማለኣ ሬድዮ ኤረና ምንጭታታ ካብ ኣስመራ ብምጥቃስ ኣቃሊዓ።
በቲ ሓበሬታ መሰረት፡ ከም “ሆቴል ኣስመራ ፓላስ” ዓበይቲ ከይተረፋ፡ ኣብ ርእስቲ ናይ ማይ መስመረን ሰኣን ጽገና ዘይሰርሕ ምዃኑ፡ ብሳንኬሎ እንተኾነ እውን እኹል ዓቐን ስለ ዘየቕርባ ወጻእተኛ ኣጋይሽ ከይተረፉ ነቲ ዘይፈልጥዎ ብታኒካ ገጽካ ምሕጻብ ዝኸውን እኹል ማይ ከምዘይረኹ እቲ ሓበሬታ ኣቃሊዑ።
እቲ ካልእ ኣብተን ሆቴላት በዂሩ ዘሎ መሰረታዊ ቀረብ ሓይሊ ኤልክትሪክ ብምዃኑ፡ ካልእስ ይተረፍ ኣጋይሽ ውዑይ ሻህን ቡንን በቲ ዝደለይዎ ዓቐንን ኣብቲ ዝደለይዎ ግዜን ክረኽቡ ከም ዘይክእሉን ሽምዓ ክጥቀሙ ከም ዝግደዱን ተፈሊጡ።
ብዘይካዚ ኣብዚ ዓለምና ብሳላ ምዕቡል መራኸቢታት ኣዝያ ዝተቐራረበትሉ፡ ኣብ ኤርትራ መስመር ኢንተርኔት ስለ ዘየለ ኣብዘን ስም ጥራይ ሒዘን ዘለዋ ሆቴላት፡ ኣስመራ ፕላዛን ካለኦትን፡ ኣጋይሽ እገረ-መንገዶም ክሰርሑ ዘይክእሉ ኣብ ርእሲ ምዃኖም፡ ምስ ዝለኣኽዎም ትካላትን ቤተሰቦምን ናይ ምርኻብ ጸገም ስለ ዘጋጥሞም፡ ኣብ ኤርትራ ነዊሕ ከይጸንሑ ናብ ጐረባብቲ ሃገራት ክሰግሩ ከም ዝግደዱ ልሙድ ምዃኑ ተሓቢሩ።
ኤርትራ በቲ ዘለዋ ኣቀማምጣን እትውንኖ ገማግም ቀይሕ ባሕርን፡ ኣብ ቁጠባዊ ዕቤት ዝሳተፉ ኣውፈርትን አጻሕትን ከየዘውትርዋ፡ ብዘይካቲ ናይ ቀረብ ሕጽረት ናይታ ሃገር ናይ ወፍሪ (investement) ፖሊሲ ፍትሓዊ ዘይምዃኑን ጥዑይ መንገድን ካልእ ትሕተ-ቅርጻን ዘይምህላውን ካልእ ኣብ ኤርትራ ዕቤት ዓጊቱ ዘሎ እዩ።
ዜና ዕረፍቲ ኣቶ ተስፋልደት ኣለም መሓረና ብመሪር ሓዘን ሰሚዕናዮ። ኣብ መበል 67 ዓመት ዕድመኡ ዝዓረፈ ኣቶ ተስፋልደት፡ ድምጺ ኤርትራውያን ንምዃን መርበብ ሓበሬታ ኣስማሪኖ ዝመስረተን ዘመሓደረን ብዙሓት ብዛዕባ ሃገሮም ክጽሕፉን ክዛረቡ ኣፍደገ ዝኸፈተን፡ ከምኡ እውን ህላወ ተቓውሞ ኤርትራ ኣብ ምስፋሕ ግደኡ ዘበርከተ ናይ ሓርነት ተቓላሳይ እዩ ነይሩ።
ብዙሓት ድሕሪ ሞቱ ሓዘኖም ክገልጹ እንከለዉ ዝሃብዎ ምስክርነትን ንሕና’ውን እነረጋግጾን፡ ኣቶ ተስፋልደት ካለኦት ኣሰሩ ንክስዕቡ ብዘተፈላለዩ መንገድታት ዝሓገዘን ዘተባብዐን፡ ኣብ ጉዳይ ምሕላው ሰብኣዊ መሰልን ስደተኛታትን ኣዕዚዙ ዝግደስን ኣርሒቑ ዝጥምትን ለጋስን ሕያዋይን ብምንባሩ ይዝከር።
እንተኾነ ሞት ዘይተርፍ ዕዳ እዩ እሞ፡ ንዓኡ መንግስተሰማይ የዋርሶ፡ ንስድራቤቱን ፈተውቱን ድማ ናይ ሓዘኖም ተኻፈልቲ ምዃና እናገለጽና ጽንዓትን ኣኻእሎን ይሃቦም ንብል።
ቤት ጽሕፈት ዜና ሰዲህኤ
4 ጥሪ 2024
ፓርላማ ኢትዮጵያ ብ2 ለካቲት 2024 ኣብ ዘካየዶ ፍሉይ ርክብ፡ ንዝሓለፉ 6 ኣዋርሕ ኣብ ክልል ኣምሓራ ክትግበር ዝጸንሐ ኣዋጅ ህጹጽ ኩነታት እንደጋና ን4 ኣዋርሕ ንኽቕጽል ከም ዝወሰነ ተፈሊጡ። ዕድመ ናይቲ ኣተገባብራ ኣዋጅ ዝከታተል 7 ኣባላት ዘለዉዎ ኮሚተ እውን ብተመሳሳሊ ክቕጽል እቲ ኣኼባ ወሲሙ። እዚ ኣዋጅ ዝተናወሕ ኣብቲ ኣብ መንጎ ሓይሊ ምክልኻል ፈደራላዊ መግስቲ ኢትዮጵያን ዕጡቕ ሓይሊ ፋኖ ኣምሓራን ውግእ ኣብ ዝቐጸለሉ እዩ።
እቲ ፓርላማ፡ ብሚኒስተር ፍትሒ ኣብ ዝቐረበሉ ንድፊ ድሕሪ ምምይያጥ ብዝሃቦ ድምጺ ናይ ኣብዝሓ ደገፍ ምርካቡ ምዃኑ ካብቲ ፓርላማ ዝተረኽበ ዜና ሓቢሩ። እቲ ፓርላማ ነዚ ኣዋጅ ዘናወሓሉ ምኽንያት ኣብቲ ክልል ይካየድ ካብ ዘሎ ውግእ ወጺእካ፡ ሰላምን ምርግጋእን ንምውሓስ ምዃኑ ኣፍሊጡ።
እዚ ዝተናውሐ ኣዋጅ ህጹጽ ኩነታት፡ ኣብ 18 ነሃሰ 2023 ጸጥታዊ ኩነታት ክልል ኣምሓራ ኣጸጋሚ ምስ ኮነ፡ ንሽዱሽተ ኣዋርሕ ንክጸንሕ በቲ ፓርላማ ዝተወሰነ ነይሩ። ናይቲ ክልል ጸጥታ ናብ ዘስግእ ደረጃ ዝበጸሓሉ ምኽንያት ፈደራል መንግስቲ ኢትዮጵያ “ምክያድ ዳግመ-ውደባ” ብዝብል ዕጥቂ ናይቶም ኣብ ውግእ ትግራይ ዝተሳተፉ ፋኖ ንምፍታሕ ብዝገበሮም ምንቅስቓስን ዘጋጠሞ ተቓውሞን እዩ።
ኣብዚ እዋንዚ ኣብ ክልል ኣምሓራ፡ ይካየድ ብዘሎ ቀጻሊ ውግእ ህላወ መንግስቲ ብልጽግና ተዳኺሙ፡ ሓያሎ ከባብታት ኣብ ኢድ እቶም መንግስቲ “ጸበብቲ ኣምሓራ” ዝብሎም ፋኖ ኣትዩ ኣሎ። ብሰንክቲ ውግእ ብዙሓት ፖለቲከኛታት ኣምሓራ ዝእሰርሉ፡ ህይወት ብዙሓት ሲቪል ሰባት ዝጠፈኣሉን ትሕተ ቅርጻ ዝዓነወሉን ኮይኑ ዝቕጽል ዘሎ እዩ።
ናይዞም ብምስጢር ብኤርትራ ሓገዝ ይግበረሎም’ዩ ዝበሃሉ ፋኖ ዕላማ ኣብ መጻኢት ኢትዮጵያ ዘይንጹር ኮይኑ፡ ናይ ኣወዳድባ ጸገማት ከም ዘለዎም’ውን ብዙሓት ንኩነታቶም ብቐረባ ዝከታተሉ ፖለቲከኛታት ዝገልጽዎ እዩ።
More...
ኣብ መወዳእታ ወርሒ ጥሪ 2024፡ ኣብ ኣሜሪካ፡ ካናዳ፡ ኤውሮጳን ኒውዜላንድን፡ ዝርከቡ ተወላዲ ዓፋር መበል 25 ዓመት ምምስራት ዲሞክራስያዊ ውድብ ዓፋር ቀይሕ ባሕሪ (ዲውዓቀባ) ከም ዘኽበሩ ብፌስቡክ ኣብ ዘውጽእዎ መግለጺ ኣፍሊጦም።
እቲ መግለጺ ተሳተፍቲ ኣብ ልዕሊ ህዝቢ ዓፋር ኣብ ዝሓለፈ 32 ዓመታት ዝተፈጸመ ጭቆና ይገድድ ከም ዘሎ ጠቒሱ፡ ህዝቢ ዓፋር ምስ መላእ ህዝቢ ኤርትራ ኣንጻር ጭቆና ዘካይዶ ዘሎ ቃልሲ ከሕይል ከም ዝጸውዑ እቲ ብ28 ጥሪ 2024 ብሓባር ዘውጽእዎ መግለጺ ጠቒሱ።
መግለጺኦም ህዝብና ካብ ጭቆና ክሳብ ዝናገፍ ቃልስና ክንቅጽል ኢና ኢሉ፡ ሕብረሰተሰብ ዓለም ብሓፈሻ ህዝቢ ኤርትራ ድማ ብፍላይ ህዝቢ ዓፋር ናይ ጸጋታቱ ተጠቃሚ ዝኾንሉ ኩነታት ንምፍጣር ተጽዕኖኦም ከሕይሉ ንጽውዕ ኢሉ።
ምስዚ ኣተሓሒዙ እቲ መግለጺ፡ ህዝቢ ኤርትራ ካብ ኣርዑት ጭቆና ህግደፍ ክሳብ ዝላቐቕ ሓቢሩ ንክቃለስ ኣዘኻኺሩ፡ ተሳተፍቲ ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ (ፖሓኤ) በጺሕዎ ዘሎ ስምምዕ ከተግብሩ ድሉዋት ምዃኖም ብምርግጋጽ፡ ካለኦት ተቓወምቲ ሓይልታት ኤርትራ እው ቃልሶም ከሕይሉ ምጽወዖም ኣስፊሩ።
ከምኡ እውን ኣብቲ መግለጺኦም ጐባብቲ ሃገራትን ዓለም ለኻዊ ትካላትን ኣብ ዝተፈላለየ ቦታታት ንዘለዉ ስደተኛታትን ሓተቲ ዑቕባን ዓፋር ንክሕግዙን ኣንጻር ህግደፍ ኣብ ዝካየድ ቃልሲ ንክተሓባበሩን ጸዊዖም።
ኣብ መወዳእታ መግለጺኦም ድማ፡ ኣብ ወጻኢ ካብ ዝነብሩ መንእሰያት፡ ሲቪላዊ ማሕበራት፡ ዓበይቲ ዓዲ፡ ደቂ ኣንስትዮን ኣባላት ውድብ ዓፋር ቀይሕ ባሕርን ዝኣባላታት ኣብ ቀጻሊ ንዝካየድ ሰፊሕ ኮንፈረንስ እተሰናድእ ኮሚተ ከም ዝመረጹ እቲ መግለጺ ሓቢሩ፡
ህዝባዊ ወያነ ሓርነት ትግራይ (ህወሓት) ድሕሪ 41 መዓልታት ዝወሰደ ኣኼባ ምክያድ፡ ብ31 ጥሪ 2024 ሰፊሕ መግለጺ ኣውጺኡ። ኣብዚ ፍሉይ ኣኼባ ማእከላይ ኮሚተ፡ ብዘይካቶም ህሉዋት ኣባላቱ፡ ኣብ ሓላፍነት ዘይጸንሑ ነባራት ኣባላት መሪሕነትን ኣዘዝቲ ሰራዊት ትግራይን ተሳተፍቲ ምንባሮም እቲ መግለጺ ጠቒሱ።
ኣብዚ ኣኼባኡ ብዛዕባ ውድባውን ከባብያውን ምዕባለታት ብሰፊሑ ከም ዝገምገመ ኣብቲ መግለጺ ዝተጠቕሰ ኮይኑ፡ ብፍላይ ድማ ኣብዞም ዝስዕቡ ዛዕባታት ፍሉይ ቆላሕታ ሂቡ ዓሚቕ ሚዛን ከም ዘንበረ ኣብቲ መግለጺ ጠቒሱ። በዚ መሰረት፡
- ኣብዚ እዋንዚ ይረአ ንዘሎ ናይ ከባቢና ጂኦ-ፖለቲካዊ ምልውዋጥ ብመንጽር ኣብ ትግራይ ዘዕድሮ ጽልዋ መዚኑ።
- ዝጸንሖ ድኽመት ስትራተጂያዊ መሪሕነት ንዝተፈላለዩ ድኽመታትን ምክፍፋላት ኣቃሊዕዎ ከም ዝጸንሐ ተገንዚቡ፡ ካብዚ ንምውጻእ እንታይ ክግበር ከም ዘለዎ ብምምዛን ናብ ጉባአ ዘብጸሖ ምትዕርራይ ኣካይዱ፡
- ኣብ መስርሕ ትግባረ ስምምዕ ፕሪቶርያ፡ ዕንቅፋታት ከም ዘጋጠሙ፡ ብሰንኩ ድማ ዝተጐብጠ መሬት ትግራይ ከምዘይተመልሰ፡ ብሰንኪ ውግእ ዝተመዛበሉ ተጋሩ ናብ መረብቶም ከምዘይተመልሱን ጉዳይ ተሓታትነት ከምዘይተሰርሓሉን ኣስሚርሉ።
- ኣብ መንጎ ውድብን መንግስትን ዝነበረ ምትሕውዋስ ክንጸርን ክልቲኦም ኣካላት ነናቶም ዝሰርሕሉ ኣገባብ ንክንጸር ተረዳዲኡ፡
- እናዓመቐ ዝኸይድ ምትዕርራይ ስትራተጅያዊ መሪሕነት ንምፍጣር ምትዕርራይ ኣካይዱ
- ናብ ቀጻሊ ጉባአ ዘብጽሑ ምድላዋት ብዓንተቦ ክዕመሙ ዘኽእል መደብ ኣውጺኡ
እቲ መግለጺ ናብ ዝተፈላለዩ ኣካላት ናይ ቃልሲ መጸዋዕታ ዘውጸአ ኮይኑ፡ ንህዝቢ ኤርትራ ብዝምልከት ድማ፡ “ኣብ ዝሓለፈ ግዜ ብሓባር ኣንጻር ጸላኢ ተቓሊስና ተዓዊትና። ደሓር ግና እቲ መስርሕ ተኾሊፉስ ክሳራውን ኣስዒቡልና። ካብዚ ሓሊፉ ኣብ ዝሓለፉ 5 ዓመታት ኣብ ልዕሊ ህዝቢ ትግራይ ይቕረ ዘይበሃሎ በደል ተፈጺሙ። ስለዚ እቲ ጸረ ሰላም ተግባራት ከይቅጽልን ሰራዊት ኤርትራ ካብ ዝሓዞ መሬት ትግራይ ክወጽእን ቃልስኻ ቀጽል። ነቶም ኣብ ጸገም ህዝቢ ትግራይ ደገፍን ምትሕብባርን ዝገብሩ ዘለዉ ኤርትራውያ ከኣ ነመጉሶም” ዝብል መልእኽቲ ኣስፊሩ።
ማእከላይ ኮሚተ ህወሓት፡ ኣብዚ ህዝቢ ትግራይ ኣብ ቅልውላው ዝርከበሉ ዘሎ ግዜ፡ ንክንድዚ መዓልታት ኣብ ኣኼባ ምጽንሑ ብዝተፈላለዩ ወገናት ተቓውሞ ከጋጥሞ ከም ዝጸንሐ ዝዝከር እዩ።
ኣብ ክልል ትግራይ ብዛዕባ’ሎ ጥሜት ዝወጽእ ሓበሬታ ዝተፈላለየ ምዃኑ ማሕበራት ረዲአት ግቡእ ሓገዝ ከየቕርባ ዕንቅፋት ካብ ዝኾነን ምኽያታት ኮይኑ ከም ዘሎ፡ ትካል “ሓባስ ንብዓት ኢትዮጵያ” ብዘካየዶ መጽናዕቲ ክርዳእ ከም ዝኸኣለ ኣፍሊጡ። እዚ ተጸዋዕነቱ ናብ ፓርላማ ዝኾነ ሰብኣዊ ትካል፡ ብዛዕብቲ ኣብ ትግራይ ዘሎ ጥሜት ዝወጽእ ዘሎ ኣሃዛት፡ ብፈደራል መንግስቲ ኢትዮጵያ 2.2 ሚልዮን ሰባት ብክልል ትግራይ ከኣ 4.2 ሚልዮን ሰባት ምዃኑ ነቲ ሓቀኛ ኣሃዝ ንምርካ መጽናዕቲ ከካይድ ከም ዝደረኾ ኣፍሊጡ።
እቲ ሓቀኛ ኣሃዝ ናብቲ ብክልል ትግራይ ዝቐረበ ዝተጸገዐ ምዃኑ ጠቒሱ፡ ፈደራል መንግስቲ “ኣብ ትግራይ ናብ ሞት ዝበጸሐ ጥሜት የለን” ዝበሎ ግጉይ ምዃኑ ከም ዘረጋገጸን ሓቢሩ። ኣብ ትግራይ ካብተን ከቢድ ሓደጋ ጥሜት ኣንጸላልይወን ዘሎ 4ተ ዞባታት ንወረዳታት ኣበርግለን ዋጀራትን ከም ኣብነት ወሲዱ፡ ብሰንኪ ጥሜት ልዕሊ 15 ሺሕ ሰባት ካብ መረበቶም ክመዛበሉ እንከለዉ፡ 355 ሰባት ሞይቶም፡ 3, 728 ተመሃሮ ከኣ ትምህርቶም ከም ዘቋረጹ ኣረጋጊጹ።
ትካል ሓባሲ ንብዓት ኣተሓሒዙ ብዘካየዶ መጽናዕቲ ኣሰፋፍራ ናይቶም ስደተኛታት ንገዛእ ርእሱ ረዲአት ብስሩዕ ንምቕራብ ኣጸጋሚ ከም ዝኾነ ብምጥቃስ፡ ዝምልከቶም ናይ ፈደራልን ክልልን ኣካላት ቅድሚ ነቶም ሓገዝ ከቕርቡ ዝግበኦም ዘይመንግስታዊ ትካላት ምውቃስ ዘድሊ ምትዕርራይ ምግባር ከም ዝግበኦም ኣተሓሳሲቡ።
ሓለፍቲ ምምሕዳር ትግራይ ኣቐዲሙ’ኳ ኣብቲ ክልል ኣጋጢሙ ዘሎ ጥሜት ምስቲ ብ1985 ኣስታት ሓደ ሚልዮን ሰባት ከም ዝቐተለ ዝንገረሉ ጥሜት ተመሳሳልነት ከም ዘለዎ ክገልጹ እንተጸንሑ፡ መንግስታዊ ትካላት ኢትዮጵያ ግና ናብ ሞት ዘብጽሕ ጥሜት የለን ኢለን ክከራኸራ ከም ዝጸንሐ ዝዝከር እዩ።
ጥሜት ኣብ ኢትዮጵያ ኣብ ትግራይ ጥራይ ዘይኮነ፡ ብፍላይ ኣብተን ኣብ ውግእ ዘለዋ ክልላት ኣምሓራን ኦሮሚያን ሞት የስዕብ ከም ዘሎ’ውን ሓበሬታ ኣሎ።
ዋና ጸሓፊ ኮሚሽን ሕብረት ኣፍሪቃ ሙሳ ፋቂ፡ ኣብቲ 29 ጥሪ 2024 ኣብ ከተማ ሮም ዝተጋበአ ርክብ ኣፍሪቃን ኢጣልያን “ኣፍሪቃውያን ድኻታት ኣይኮናን” ከም ዝበሉ ካብ ሮይተርስ ዝተረኽበ ዜና ኣፍሊጡ። እቶም ኮሚሽነር ከምዚ ዝበሉ፡ ኣብቲ ቀዳመይቲ ሚኒስተር ኢጣልያ ጆርጂያ ሜሎኒ ናይቲ ርክብ ዓላማ ዘፋለጣሉ መኽፈቲ ኣኼባ እዩ።
ኮሚሽነር ሙሳ ፋቒ ንተበግሶ ርክብ ኣፍሪቃን ኢጣልያን ናይ ሓባር ረብሓን ድልዱል ዝምድናን ስለ ዝፈጥር ኣመስጊኖም፡ እንተኾነ ኣፍሪቃውያን ብዘይትግበሩ መብጸዓታት ኣይንሕጐስን ኢና ኢሎም። ኣተሓሒዞም ድማ እቲ ሓድሽ ቅዲ ዝምድና ምዕሩይ መንገዲ ክሕዝ ከም ዝግበኦ ጠቒሶም፡ “ኣፍሪቃ ለምንቲ ኣይኮናን” ንእትብል ሓረግ ከኣ ደጋጊሞም ከም ዝጠቐስዋ እቲ ዜና ሓቢሩ።
ቀዳመይቲ ሚኒስተር ኢጣልያ ብወገነን ንዕላማቲ ርክብ ከፋልጣ እንከለዋ፡ “ኣብ መስርሕ ዝምድናና ምስ ኣፍሪቃ ሓድሽ ታሪኽ ክጸሓፍ ንደሊ ኣለና” ኢለን። ኣብ ዝሓለፈ ግዜ፡ ተፈጥሮኣዊ ሃብታን መንእሰይ ሓይሊ ሰባን ዝዘንገዐ፡ “ኣፍሪቃ ድኻ እያ” ዝብል ዝንቡዕ ታሪኽ ክንገር ጸኒሑ እዩ ኢለን።
ኣተሓሒዘን ከኣ ካብ ኣፍሪቃ ዝረአ ዘሎ ዋሕዚ ዝደተኛታት፡ ነቲ ጠንቁ ዝኸውን ዘሎ ኣብቲ ቦታ እንተዘይፈዊስናዮ ጠጠው ዝብል ኣይኮነን ክብላ ገሊጸንኦ።
ኣብዚ ቀዳመይቲ ሚኒስተር ኢጣልያ ጆርጂያ ሜሎኒ፡ ነቲ ምስ ኣፍሪቃ ክስራሕ ተታሒዙ ዘሎ ዝያዳ ናብ ጸዓትን ትምህርትን ዘተኩር ፕሮጀክት 5.5 ቢልዮን ዩሮ ተመዲብሉ ከም ዘሎ ዝገለጻሉ መድረኽ፡ ወከልቲ 45 ሃገራት ኣፍሪቃ ተሳቲፎም። ካብቶም ዝተሳተፉ መራሕቲ ኣፍሪቃ ናይ ኤርትራ፡ ኢትዮጵያ፡ ሶማሊያን ኬንያን ይርከብዎም። ብዘካዚ ዝተፈላለዩ ላዕለዎት ሓለፍቲ ሕብረት ኤውሮጳ እውን ተሳቲፎም