http://ascenteq.com/project/epdp

ቀዳማይ ሚኒስተር ኢትዮጵያ ዶ/ር ኣብይ ኣሕመድ ዓሊ፡ ብ11 ታሕሳስ 2023 ንኣቶ ታየ ደንደኣ ኣደሮ ካብ ዝልጣኑ ኣሰናቢቱዎ። ኣቶ ታየ ደንደኣ ኣባል ናይቲ 250 ኣባላት ዘለዉዎ ማእከላይ ኮሚተ ብልጽግና፡ ኣባል ክልላዊ ቤት ምኽሪ ኦሮሚያን ምክትል ሚኒስተርን፡ ሚኒስተሪ ሰላምን ኮይኑ ክሰርሕ ዝጸንሐ በዓል መዚ እዩ።

ታየ ኣብ ኣካይዳ ብልጽግናን ኣመራርሓ እቲ ቀዳማይ ሚኒስተርን ኣብ ዝተፈላለዩ መድረኻት ነቐፈታኡ ከንጸባርቕ ዝጸንሐ እዩ። ብፍላይ ድሕሪቲ ኣብ መንጎ ፈደራላዊ መንግስቲ ኢትዮጵያን ሰራዊት ግንባር ሓርነት ኦሮሞን ኣብ ታንዛንያ ዝፈሸ ዘተ፡ ናይቲ ፍሽለት ተሓታቲ መንግስቲ ምዃኑ ብምጥቃስን እቲ ዝካየድ ዘሎ ውግኣት መፍትሒ ከምዘየምጽእን ብምጥቃስ፡ ግሁድ ተቓውሞ ምስ ኣስመዐ ኣዛራቢ ኮይኑ ጸኒሑ እዩ። ብዘይካ ምፍላሽ ዘተ ኣብ ታንዛንያ፡ ኣብ ኦሮሚያ ብሰንኪ ውግእ ኣብ ልዕሊ ህዝብን ንብረትን ይወርድ ናይዘሎ ዕንወትን ህልቂትን መንግስቲ ተሓታቲ ምዃኑ፡ ብመንገዲ ማሕበራዊ መራኸቢ ከቃልዕ ዝጸንሐ እዩ።

ኣቶ ታየ ካብ ዝልጣን ወሪድካ ምስተባህለ፡ ናብ ዶ/ር ኣብይ ኣብ ዝጸሓፎ ደብዳበ፡ “ብዛዕባ መደመር ዝጸሓፍካዮን ዝተዛረብካዮን ኣሚነ ስዒበካ እየ። ሎሚ ግና ኣብ ዝተዛረብካዮ ዘይትጸንዕ ጥራይ ዘኮንካ፡ ብደም ሰብ እትጻወት ኣረመንየ ምዃንካ ተገንዚበ ኣለኹ።  ሓቂ መሲሉኒ ኣብቲ ብስም ህልውና ሃገር ክካየድ ዝጸንሐን ካብ ምቅትታል ኢትዮጵያውያን ሓሊፉ ሃገር ዘብረሰ ውግኣት ክስዕበካ  እንከለኹ ክትንእደኒ ጸኒሕካ ኢኻ። ሎሚ ምስተረደኣኒ ናይ ኣሕዋት ምቅትታል ጠጠው ይበል ስለ ዝበልኩ ግና ካብ ስልጣን ኣውሪድካኒ።” ዝብል ሓሳብ ኣስፊሩ።

ታየ ደንደኣ ኣብ ግዜ ኢህወደግ ኣባል ግንባር ናጽነት ኦሮሞ ተባሂሉ፡ ንዓመታት ዝተኣስረን  ሓደ ካብቶም ናይቲ ቄሮ ብዝብል ለውጢ ዘምጸአ ሓይሊ መንእሰይ ኦሮሞ መራሕቲ ከም ዝነበረ ዝንገረሉን እዩ።

ኣገልግሎት ዜና ጅቡቲ፡ ሱዳናውያን ጀነራላት ዓብደል ፈታሕ ኣልቡርሃንን መሓመድ ዳጋሎን ኣብ ውሽጢ 15 መዓልታት ተራኺቦም ብዛዕባ ኣብ ሕድሕዶም ምትእምማን ዝፍጠረሉ ኩነታት ክመያየጡ ቅሩብነቶም ከም ዘርኣዩ ኣፍሊጣ። ብተመሳሳሊ ክልቲኦም ጀነራላት ሱዳን ውግእን ህውከትን ንምቁራጽ ስምምዕ ክኽትሙ ፈቓደኛታት ምዃኖም ካብ ካርቱም ተሓቢሩ።

እዚ ተስፋ ዝህብ ሓበሬታ ዝወጸ ነቲ ብተበግሶ ፕረሲደንት ጅቡቲ ኢስማዒል ዑመር ገሌ ብ10 ታሕሳስ 2023 ኣብ ጅቡቲ ዝተጋብአ መበል 41 ፍሉይ ኣኼባ መራሕቲ ኢጋድ ተኸቲሉ ምዃኑ ተፈሊጡ። ዋና ጸሓፊ ኢጋድ ዶ/ር ወርቅነህ ገበየሁ ድሕሪቲ ኣኼባ ኣብ ዝሃብዎ መብርሂ፡ መራሕቲ ሱዳን ውእግን ህውከትን ከቋርጹ ከም ዝተሰማምዑ ጠቒሶም፡ ነቲ ዝተበጽሐ ስምምዕ፡ ተስፋ ህብዚ ሱዳን ኣብ ምርግጋጽ ኣገዳሲ ስጉምቲ ንቕድሚት እዩ ኢለምዎ።

ኣብቲ ናይ ኢጋድ ኣኼባ ዝተሳተፉ ጀነራል ኣልብርሃን፡ ዝኾነ ስምምዕ ንምውጻእ ሰራዊት ፍሉይ ሓይሊ ሱዳን ካብቲ ስቪል ህዝቢ ዝነብርሉ ከባብን ኣባይትን ምውጻእ ኣብ ግምት ዘእተወ ክኸውን ኣለዎ ኢሎም። ኣስዒቦም ድማ ዝኽተም ስምምዕ ብመሰጋገሪ መድረኽ ኣቢሉ ናብ ብምርጫ ዝምስረት መንግስቲ ዘብጽሕ፡ ኣብታ ሃገር ሓደ ሃገራዊ ሰራዊት ዝህልወሉን ግዝኣታዊ ሓድነት ሱዳን ዝሕለወሉን ክኸውን ከም ዘድሊ ጠቒሶም።

ጀነራል ዳጋሎ ብወገኖም ናብ ኣቦመንበር ኢጋድ ኣብ ዝጸሓፍዎ ደብዳበ፡ ኣብ ሱዳን ምትእምማን ንምፍጣር፡ ካብ ኣብያተ-ማእሰርቲ ዝሃደሙ ናይ ቅድም መራሕቲ ምእሳር ዘጠቓልል ክኸውን ይግበኦ ከም ዝበሉ ተሓቢሩ።

እዚ ከምዚሉ እንከሎ፡ ሱዳን 15 ዲፕሎማት ሕቡራት ኢመራት ዓረብ ኣብ ውሽጢ 48 ሰዓታት ካብ ሃገራ ክወጹ ኣዚዛ። እዚ ናይ ሱዳን ስጉምቲ ነቲ ኢመራት ኣቐዲማ 3 ሱዳናውያን ዲፕሎማት ካብ ሃገራ ክወጹ ዝወሰደቶ ስጉምቲ ተኸቲሉ ዝመጸ ምዃኑ ኣገልግሎት ዜና ሱዳን ሓቢራ። እዚ ኣብ መንጎ ክልቲአን ሃገራት ዘሎ ወጥሪ ዝያዳ ይዓርግ ከምዘሎ ዘርኢ እዩ።

ጨንፈር ሰልፊ ዲምክራሲ ህዝቢ ኤርትራ ኣብ ኖርወይ ብ3 ታሕሳስ 2023 ኣብ ከተማ ኦስሎ ስሩዕ ኣኼባ ኣካይዱ። ኣብቲ ኣባላት ጨንፈር ብኣካል ዝተራኽቡሉ ኣኼባ፡ ኣኼበኛታት ኣብ ፖለቲካዊ፡ ሰብኣውን ቁጠባውን ኩነታት ሰልፍን ጨንፈርን ከምኡ ውን ኣብ ጻዕርታትን ዓወታትን መስርሕ ምምስራት ናይ ሓባር መቃለሲ መድረኽ ዝተኮረ ዛዕባታት ብቀዳምነት ብመሪሕነት ጨንፈር መብሪሂ ተዋሂቦም ኣስዒቦም ድማ ዓሚቊ ምይይጣ ኣካይዶም።

ኣቦ መንበር ጨንፈርን ኣኼበኛታት ናይ እንቋዕ ብደሓን መጻእኩም ቃል ድሕሪ ምቕራብ፡ ናይቲ ኣኼባ  ዛዕባታት ኣቕሪቡ።

ብምቅጻል ሓላፊ ምጣኔ ሃብታዊ ጉዳያት ጨንፈር ሓው ሙሴ ዓማር ብተቆጻጻሪ ገንዘብ ዝተመስከረ ዓመታዊ ገንዘባዊ ጸብጻባት ሰልፍን ጨንፈርን ኣቕሪቡ፣ ኣብ ጉዕዞ ንዝተራእዩ መሰናኽላትን ድኽመታትን ብምሕባር፡ ኣብ ዝቅጽል ጉዕዞ ቃልሲ ክውገዱን ክእረሙን ከመለዎም ኣተሓሳሲቡ። ኣብ ክሊዚ ዛዕባዚ ብኣባላት ኣብ ዝተኻየደ ክትዕ ሰልፊ ፖለቲካዊ መደባቱ ብግቡእን ኣብ ምዱብ ግዜን እንዳሰላሰል ንቅድሚት ክስጉም እንተኾይኑ፣ ኣባላት ወርሓዊ ናይ ኣባልነት ክፍሊታቶም ኣብ ግዝይኡ ክኽፍሉ ከምዘለዎም ናይ ሓባር መረዳእታ ነይሩ። ኣገባብ ምኽፋል ኮነ  ምስ ገንዘባዊ ጉዳያት ዝተሓሐዘ ሕቶታት  ብመሰረት እቲ ቁዋም ሰልፍን መሪሕነት ሰልፊ ዘውጸኦ መምርሕን ክኸውን ከምዘለዎ እውን ኣኼባ ካብ ዝተሰማማዓሎም ጉዳያት ሓደ ነይሩ።

ምስዚ ብተወሳኺ ኣኼባ ንምዕዋት 4ይ ጉባኤ ሰልፊ ብናይ ገንዘብ ወፈያ እጃሞም ዘበርከቱ ኣባላትን ዘይኣባላትን ሰልፊ ምስጋናኡን መጎሱን ገሊጹ፡ ተሳትፎኦም ቀጻልነት ክህልዎ እውን ተላብዩ።

ብምቕጻል ኣቦ መንበር ጨንፈር ሓው መድሃኔ ሃብተዝጊ፡ ናይ ድሕሪ 4ይ ጉባኤ ሰልፊ ውሽጣዊ ኩነታት ሰልፊ ኣመልኪቱ፡ ጉባኤ ብዓወት ተሰላሲሉ፣ ኣብ ጉባአ ዝተመርጸ መሪሕነት ሰልፊ እውን ብሓዲሽ ኣቦ መንበሩ እንዳተማእከለ፣ ዳግመ ስስርዕ ገይሩን ዓመታዊ ውጥናቱ ኣጽፊፉን ድሮ ኣብ ስራሕ ኣትዩ ከምዘሎ ገሊጹ። ንሰብኣዊ ሓይልን ፖለቲካዊ መደባትን ጨንፈር ኣመልኪቱ ድማ ጨንፈር ውሽጣዊ ሰብኣዊ ዓቕማታቱ ኣበራቢሩን ከም ብሓዲሽ ወዲቡን ብምንቅስቃስ ኣብ ከባቢኡ ጽልዋ ብዘሕድር ኣገባብ ክነጥፍ ከምዘለዎ ኣተሓሳሲቡ። ኣቦ መንበር ጨንፈር ብተወሳኺ፡ ኣባላት ጨንፈር ምስ ዝኾነ ኣብ ከባቢኦም ዝርከብ፣ ልኡላውነት፡ ሓድነትን ታሪኽን ህዝብን ሃገርን ኤርትራ ዓቂቦም ንስርዓት ህግዲፍ ብምእላይ ቅዋማውን ደሞክራስያውን ስርዓት ምሕደራ ከተኣታትዉ ምስ ዝቃለሱ ወገናት ኩሎም ሓቢርካ ምስራሕን ናይ ሓባር ግንባር ምፍጠርን ከምዘድሊ ሓቢሩ። ምስዚ ኣተሓሒዙ ድሕሪ ናይ ነዊሕ ግዜ መጽናዕትን ልዝብን ኣብ ዝሓለፈ መስከረም 2023 ኣብ ዓወት ምብጽሑ ዝተኣወጀ ምሕዝነት ኤርትራዊ ፖለቲካዊ ሓይልታት መርኣያ ምዃኑ ብምጣቃስ፣ ንኣድማዕነቱ ኣብ ደረጃ ጨናፍር እውን ብዕቱብ ክስረሓሉ ከምዘለዎ ኣዘኻኺሩ።

ተሳተፍቲ ኣኼባ ብወገኖም፡ ኣብ ናይ ሕቶን ሪኢቶን መድረኽ፡ ክበርሃሎም ዝደለይዎ ሕቶታት ኣቕሪቦም፣ ንዕብየትን ዓወትን ሰልፊ ኢሎም ዝኣመትዎ ሪኢቶታቶም እውን ኣመዝጊቦም።

ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ፡ ምስ ብርገድ ንሓመዱ ዝስመ ህዝባዊ ማዕበል ዝምድናን ሓቢርካ ናይ ምስራሕ መደባትን ኣለዎዶ ዝብል ሕቶ ብዙሕ ዘዛረበ ኮይኑ፡ ኣቦ መንበር ሰልፊ ነቲ ኣብ 4ይ ጉባኤ ሰልፊ ዝተወስደ መርገጽን መትከልን ምርኲስ ብምግባር፣ ሰዲህኤ ንብርገድ ንሓመዱ ከም ሓደ ኤርትራዊ ማዕበል ጭቁናት ገይሩ ከምዝወስዶን፣ ንምዕዋቱን ንምሕያሉን እውን ኣብ ጎኑ ኮይኑ ክሰርሕን ክተሓባበርን ድሉው ምዃኑ ኣቢሩ። እንተኾነ ብርገድ ንሓመዱ ክሳብ ሎሚ ህዝባዊ ማዕበል ካብ ምዃን ሓሊፉ ሓደ ትካላዊ ቅርጻን ኣሰራርሓን ዘይወነነ፡ ካብ  ምእላይ ንጨቋንን መላኽን ስርዓት ህግዲፍ ሓሊፉ  እንታይ ዓይነት ሃገራዊ መደባት ከምዘለውዎ ዘየነጸረ ብምዃኑ፣ ሰልፍና ነዚ ዕሸል ግና ከኣ  ሓያል ሃገራዊ ምንቅስቓስ፣ ከይኩለፍን ከይዕንቀፍን ኣብ ምሕጋዝ ከም ዝሰርሕ ኣብሪሁ።

ላዕለዋይ መሪሕነት ሰልፊ፡  ኣብ ጨናፍር ወሪዱ መሰረታት ከበራብርን ከሕይልን ናይ ኣባል መንነት  ኣብ ምሃብን  ምሕዳስን ዝረአ  ምድንጓያት ከይህሉ ዝብልን ከምኡ ዝኣመሰሉን ለበዋታት ናብ  መሪሕነት ሰልፊ ኣቕሪቡ።  

ፍሉይ ልኡኽ ቀርኒ ኣፍሪቃ  ሕቡራት መንግስታት ኣሜሪካ፡ ማይክ ሃመር ካብ 7 ክሳብ 17 ታሕሳስ 2023 ናብ ጅቡቲ፡ ኢትዮጵያን ኳታርን ከም ዝበጽሕ ወሃቢ ቃል ቤት ጽሕፈት ወጻኢ ጉዳያት ኣሜሪካ ኣፍሊጡ። ማይክ ሃመር ኣብዚ መገሻኡ ኣብ ኣዲስ ኣበባ ምስ መራሕቲ ሕብረት ኣፍሪቃ ተራኺቡ ብዛዕባ ህልዊ ኩነታት ሱዳንን መፍትሒኡን ክመያየጥ እዩ። 

 ኣብ ኣዲስ ኣበባ ምስ ሓለፍቲ ኢትዮጵያ ድማ ኣብ ክልላት ኣምሓራን ኦሮሞን ዘሎ ውግእ ብሰላም  ብዛዕባ ዝፍተሓሉ ኩነታት ከም ዝዘራረብ ተፈሊጡ። ከምኡ እውን ኣብ ትግራይ ብመሰረት ውዕል ደቡብ ኣፍሪቃ፡ መስርሕ ምፍታሕ ዕጥቅን ናይቶም ዕጥቂ ዘረክቡ ምጥያስን ከምኡ እውን ብዛዕባ ኣተገባብራ መሰጋገሪ ፍትሕን ምውጋድ ናይ ጽልኢ መደረታት ኣብ ኢትዮጵያን ከም ዝመያየጥ ተሓቢሩ፡

ኣብ ጅቡቲ  ኣብቲ መራሕቲ ኣባል ኢጋድ ሃገራት ብጉዳይ ሱዳን ዘካይድዎ መበል 41 ፍሉይ ኣኼባ ተረኺቡ፡ ነቲ ሽግር ብሰላም ኣብ ምፍታሕን ብቐጻሊ ኣብታ ሃገር ሰብኣዊ መሰል ዝኽበረሉን ፍትሕን ተሓታትነትን ዝነግሰሉን ኩነታት ኣብ ምፍጣር ዞባውን ዓለም ለኻውን ደገፍ ከም ዝገብር ተሓቢሩ።

ኣብ ኳተር ኣብ ዝዳሎ ፎረም ከም ዝሳተፉን ምስ መራሕቲ እታ ሃገር ብዛዕባ ዞባውን ዓለም ለኻውን ጉዳያትን  ከምኡ እውን ብዛዕባ ሱዳንን ርግኣት ዞባ ቀርኒ ኣፍሪቃን ከም ዝዘራረቡ እቲ መግለጺ ወጻኢ ጉዳያት ኣሜሪካ ኣመልኪቱ።

ሓሙስ 7 ታሕሳስ 2023 መሪሕነት ምትእስሳር ደቂ-ኣንስትዮ ሰልፊ ዲሞክራሲ ኤርትራ ኣኼባ ኣካይዱ። ኣኼባ ኣብ’ዞም ዝስዕቡ ኣገደስቲ ዛዕባታት ተመያይጡ።

• ንጥፈታት ምትእስሳር ምምዛን
• ናይ ምትእስሳር ጉባኤ ዝግበረሉ ግዜ ምውሳን
• ኣሰራርሓ ዘማዕብል ሓድሽ ኣብ ቅዋም ምትእስሳር ክተኣታቶ ዘለዎ ሓሳባት ምድህሳስ

ንጥፈታት ምትእስሳር ብግቡእ መዚኑ። ቤት-ትምህርቲ ወዲሸሪፈይ ንምሕጋዝ ዝተገብረ ጻዕርታትን ክሳብ ሕጂ ዝተበርክርተ ሓገዛትን ኣመጒሱ። በቲ ኣብ ዞባና ብሓፈሻ ብፍላይ ድማ ኣብ ሱዳን ተኸሲቱ ዘሎ ውግእ ሓድሕድን ንሱ ዘስዓቦ ዘይቅሱን ኩነታትን ቤት-ትምህርቲ ወዲሸሪፈይ ዝያዳ ክሕገዝ ከምዘለዎ ኣኼባ ተገንዚቡ። ኣብ ስደት ዘለዉ ደቅና ኣብ ርእሲ ምስዳዶም ክድንቁሩ የብሎምን ካብ ዝብል መትከላዊ እምነትና ተበጊሱ  ሕጂ’ውን ዝከኣል ሓገዝ ከበርክት ኣኼባ ወሲኑ።

ክሳብ ሕጂ ብደቂ-ኣንስትዮ ሰልፊ ካብ ህዝቢ ዝተወፈየን ካብ ሽያጥ ኣቕሑት ዝተኣከበ ገንዘብን ኣተሓሕዝኡን ጸብጻብ ቀሪቡ። መሪሕነት ምትእስሳር ንዝቐረበ ጸብጻብ ገንዘብ ጽፉፍ ምንብባሩ ብምልኣት ተሰማሚዑሉ።

ምትእስሳር ደቂ-ኣንስትዮ ሰልፊ ኣብ 14 ሕዳር ናይ 2020 ጉባኤ ምክያዱ ዝዝከር ኮይኑ ሕጂ’ውን ኣብ ወርሒ ለካቲት 2024 ጉባኤ ክካየድ ወሲኑ።

ሕሉፍ ተመኩሮና ድሕሪ ምምዛን ስራሕና ብጽፉፍ ንምክያድ ዉሽጣዊት ተቆጻጻሪት ወይ ኦዲተር ከምተድልየና ኣኼባ መዚኑ።

ኣኼባ ብህዱእ መንንፈስን ምክብባርን ተደምዲሙ።

ሓለፍቲ ላዕለዋይ መሰጋገሪ ኣካል፡ ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ (ፖሓኤ) ኣሕዋት ገረዝግሄር ተወልደ ኣመበርን እስማዒል ገበይታ ሓላፊ ዜናን ምስ ተለቪዥን ኤሪሳት መደብ “ዛዕባታትና” ርክብ ኣካይዶም። ኣብዚ ብቋንቋ ትግርኛን ዓረበኛን ዝሃብዎ መርሂ፡ ፖሓኤ ኣቚመን ዘለዋ ፖለቲካዊ ሓይልታት፡ ዲሞክራሲያዊ ውድብ ዓፋር ቀይሕ ባሕሪ (ዲውዓቀባ)፡ ስሙር ሃገራዊ ግንባር ኤርትራ (ስሃግኤ)ን ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ)ን ምዃነን ጠቒሶም።

ፖሓኤ ንምምስራት ቅድሚ 4 ዓመታት ብተበግሶ ነፍስሄር ብርሃነ ወልደገብርኤል፡ ብናጻ ውሳነ ናይተን ዝሳተፋ ዝነበራ ውድባት ዝተመስረተ እምበር፡ ከምቲ ገለ ወገናት ዝልዎ፡ ድሕሪኡ ናይ ዝኾነ ዘይኤርትራዊ ሓይሊ ኢድ ከምዘይነረ ብሰፊሑ ኣብሪሆም። ምስዚ ምትሕሓዝ ድማ ምምስራት ፖሓኤ መበገሲ ኮይኑ፡ እቲ ቀንዲ ዕላማኡ ንኹሎም ሓይልታት ኤርትራ ዘሳትፍ ሰፊሕ ጽላል ምምስራት ምዃኑ ኣረዲኦም።

እቶም ኣሕዋት እቲ መሰጋገሪ ኣካል ናብ ዝሰፍሐ ጽላል ዘሰጋግር ምዃኑ ምስ ገለጹ ክሳብ ኣብኡ ዝብጻሕ  ኣብ ዝተወሰኑ ከም ዲፕሎማሲያዊ፡ ዜናውን ህዝባውን ዝኣመሰሉ ኣገደስቲ ዛዕባታት ተቐራሪብካ ናይ ምስራሕ ተኽእሎ ከም ዘሎ ጠቒሶም። ካብዚ ሓሊፉ እቲ መስርሕ ምምስራት ዘገምታዊ ምንባሩውን ኣይሓብኡን። እንተኾነ ሳላቲ ዝተገብረ ጻዕሪ፡ ኣብዚ እዋንዚ ውድባት ካብ ሕድሕድ ምጽልላምን ምጽራርን ድሒነን ምህላወን ከም ሓደ ኣውንታዊ ናይቲ ምቅርራብ ኣንፈት ጠቒሰምዎ።

ኣብዚ መብርሂኦም እቲ ብገለ ናይ ማሕበራዊ መድያታት፡ ፖሓኤ ኣብ ኢትዮጵያ ብፍላይ ድማ ኣብ ዓፋር ብዛዕባዚ ኣብ መንጎ ኤርትራን ኢትዮጵያን ተፈጢሩ ዘሎ ምስሕሓብ ምስ ቀዳማይ ሚኒስተር ኣብይ ኣሕመድ ተራኺበን ተባሂሉ ዝተወርየ ሓሶትን መሰረት ዘየብሉን ምዃኑ ኣብሪሆም። ብፍላይ ኣብቲ መድያ ናብ ኢትዮጵያ ከይዱ ብዝብል ስሙ ተጠቒሱ ዝነበረ ሓው እስማዒል ገበይታ፡ እቲ ዝተባህለ ሓሶት ኣብ ርእሲ ምዃኑ ሓላፍነትን ተሓታትነትን ብዘይስምዖም ኣካላት ዝተነዝሐ ምዃኑ ብምጥቃስ ሰፊሕ መብርሂ ሂብሉ።

ፖሓኤ ዝተመስረተሎም ነጥብታት ብዝምልከት ተሓቲቶም ኣብ ዝሃብዎ መልሲ ድማ፡ ሰፊሕ ዝርዝር ኣብ ዘየብሉ፡ “ስርዓት ህግደፍ ብምእላይ፡ ቅዋማውን ዲሞክራስያውን ስርዓት ምትካል፣ ሓድነት ህዝብና ምርግጋጽ፡ ነጻነትን ልዑላውነትን ሃገርና ምዕቃብን መሰል ህዝብና ምውሓስን ምሕላውን”  ዝብሉ ዘጠቓልል ምዃኑ ጠቒሶም። 

ኣብ መወዳእታ ከኣ ብሓፈሻ ስርዓት ህግደፍ ንምውጋድ፡ ብፍላይ ከኣ መቃለሲ ጽላል ኣብ ምምስራት ኩሎም ፖለቲካዊ ሓይልታት ብዘለዎም ዓቕሚ ክጽዕቱ፡ ከምኡ እውን ህዝቢ ኤርትራ ብናይ ሓባር ድምጺ ኣንጻር ግፍዕታት ስርዓት ህግደፍ ዓገብ ንክብል መጸዋዕታኦም ኣቕሪቦም።

ቤት ምኽሪ ጸጥታ ሕቡራት ሃገራት ብ1 ታሕሳስ 2023 ኣብ ዘካየዶ ኣኼባ፡ ኣብ ሶማሊያ ቅድሚ 31 ዓመታት ተነቢሩ ዝጸንሐ ናይ ኣጽዋር እገዳ ከልዕል እንከሎ፡ ኣብ ሱዳን ድማ ከካይዶ ዝጸንሐ ተልእኮ ዝተወሃሃደ ደገፍ ንምስግጋር ክቋረጽ ከም ዝወሰነ ማዕከን ዜና ሮይተርስ ኣፍሊጣ።

ኣብ ሶማሊያ ናይ ኣጽዋር እገዳ ዝተወሰነ ቅድሚ 31 ዓመት ኣብ ወርሒ ጥሪ 1992 ምውዳቕ መንግስቲ ዚያድ ባረ ተኸቲሉ ክስዕብ ዝኽእል ናዕብን ጥሕሰት ሰብኣዊ መሰላትን ንምቁጽጻር ተባሂሉ ምዃኑ ኣብቲ ውሳነ ተጠቒሱ።

ቤት ምኽሪ ጸጥታ፡ ኣብቲ ውሳነኡ፡ ናብ ሶማሊያ ዝኣቱ ኣጽዋርን ወተሃደራዊ ናውትን፡ ካብ  መንገስትን ዝተፈቕደሎም ኣካላትን ወጺኡ ከይሽየጥን ኣብ ኢድ ውልቂ ኣካላት ከይኣቱን ኣጠንቂቑ። ኣተሓሒዙ ድማ ኣብ ሶማሊያ ብግቡእ ዝተሃንጹን ዝተሓደሱን ናይ ኣጽዋር መዕቀቢ ማእከላት ክህልዉ ከም ዝግባእ ኣተሓሳሲቡ።

ኣንበሳደር ሶማሊያ ኣብ ሕቡራት ሃገራት ኣቡበከር ዳሂር ዑስማን፡ ናይቲ እገዳ ምልዓል ሶማሊያ ነቲ ካብ ዓቃብ ሰላም ሓላፍነት ናይ ምርካባ መስርሕ ምትግባር ከም ዘኽእላ ጠቒሶም። ከምኡ ድማ ምንቅስቓስ ኣል ሽባብ ሓዊስካ ዘለዋ ዝግኣታት  ንምምካት ከም ዝሕግዛ ኣፍሊጦም።

ብኻልእ ወገን ድማ እቲ ቤት ምኽሪ ጸጥታ፡ ኣብ ሱዳን ዝጸንንሐ ዝተወሃሃደ ናይ ምስግጋር ተልኡ  ንክቋረጽ ኣብቲ ናይ ባሕቲ ታሕሳስ 2023 ኣኼባኡ ወሲኑ። ኣተሓሒዙ ድማ እቲ ናይ ሰለስተ ኣዋርሕ ናይ ምቁራጽ መስርሕ ካብ 4 ታሕሳስ 2023 ከም ዝጅመርን  እቲ ተልእኮ ዘካይዶ ዝነበረ ንጥፈታት ኣብታ ሃገር ናብ ዘለዋ ትካላት ሕቡራት ሃገራት ንክሰጋገርን ኣዚዙ።

እቲ ተልእኮ 29 ለካቲት 2024 ዘቋረጽ ኮይኑ፡ ክሳብ ባሕቲ መጋቢት 2024 ድማ ምጽፋፋትን ናይቲ ተልእኮ ሰራሕተኛታት ዝነበሩ ምውጋንን ከም ዝቕጽል ኣብቲ ውሳነ ሰፊሩ። መንግስቲ ሱዳን ብወገኑ ብ16 ሕዳር 2023 ናይቲ ተልእኮ ሓላፊ “ኣብ ምንቅስቓስ ፖለቲካዊ ውድባት ኢዱ የእቱ ኣሎ” ብዝብል ኣፍልጦ ነፊግዎ ነይሩ እዩ።

ኣብ ጐደናታት ወደባዊት ከተማ ፖርት ሱዳን፡ ብ1 ታሕሳስ 2023 ኣንበሳደር ሕቡራት ዓረብ ኢማራት  ንክስጎግ ዝሓትት ሰልፊ ከም ዝተኻየደ ማዕከናት ዜና ሱዳን ሓቢረን። ተሳተፍቲ ናይቲ ሰልፊ ኢማራት፡ ነቲ ኣንጻር ሰራዊት ሱዳን ዝዋጋእ ዘሎ ብጀነራል ሐመቲ ዝምራሕ ፍሉይ ተወርዋሪ ሓይሊ ብምሕጋዛ ከሲሶማ።

ሓይልታት ጸጥታ ሱዳን፡ እቶም ተሰለፍቲ ናብ መንበሪ እቲ ኣንበሳደር ንከይኣትዉ ናብኡ ዝወስድ ጐደና ክዓጽዉ ከም ዝተገደዱ እቲ ዜና ኣፍሊጡ። ተሳተፍቲ ሰልፊ  ንሰራዊት ሱዳን ብምድጋፍን ንኢማራት ብምቅዋምን “ብመራሒ ሱዳን ዝእዘዝ ሓደ ሰራዊት ጥራይ” ዝብል ጭረሖ ከም ዘቃልሑ’ውን ተፈሊጡ።

ፖርት ሱዳን ኣብዚ እዋንዚ ድሕሪ ኣብ ካርቱም ውግእ ምብርዑ፡ ካብ መፋርቕ ወርሒ ማዝያ 2023 ንደሓር ማእከል ናይቲ ብጀነራል ኣብደል ፈታሕ ኣልቡርሃን ዝምራሕ  መንግስቲ ኮይና ዘላ እያ። እዚ ሰላማዊ ሰልፊ ነቲ ብማሕበራዊ መራኸብታት ሱዳን፡ መንግስቲ ጀነራል ኣልቡርሃን ኣንጻር ኢማራት መርገጽ ንክወስድ ክካየድ ዝጸንሐ ጐስጓስ ስዒቡ ዝተኻየደ እዩ።

ቅድሚ ሕጂ ምኽትል ኣዛዚ ሰራዊት ሱዳን ያሲር ኣል ኣታ፡ ንሕቡራት ዓረብ ኢማራት “ማፊያ” ብዝብ፡ ቅጽል ብመንገዲ ቻድን ኡጋንዳን ነቲ ብጀነራል ሐመቲ ዝምራሕ ሓይሊ ኣጽዋር ተቕርብ ኣላ ዝብል ተሪር ክሲ ኣቕሪቦም ከም ዝነበሩ እቲ ጸብጻብ ጠቒሱ። እዚ ከምዚሉ እንከሎ ጀነራል ኣልቡርሃን ኣብቲ ንክሊማዊ ለውጢ ብዝምልከት ኣብዚ ቀረባ መዓልታት ኣብ ኢማራት ዝተኻየደ ኣኼባ ከምዘይተሳተፉ ተፈሊጡ።

ኣብዚ እዋንዚ ኣብ ናይ ከባቢና ኣሰላልፋ፡ በቲ ሓደ ወገን ሱዕዲያ፡ መንግስቲ ሱዳንን ኤርትራን በቲ ካልእ ወገን ድማ፡ ኢማራት፡ ኢትዮጵያን ብጀነራል ሐመቲ ዝምራሕ ተወርዋሪ  ሓይሊ ሱዳንን ኮይኖም ይጠማመቱ ከም ዘለዉ ይፍለጥ።

ምምሕዳር ቤት ጽሕፈት ዜና ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ)፡ ብ1 ታሕሳስ 2023 ኣኼባ ኣካይዳ። ምምሕዳር ዜና ኣብ ኣኼባኣ ናይ ዝሓለፈ ኣዋርሕ ስረሓታ ክትግምግም እንከላ ኣብ ዓመታዊ ትልሚ ስራሓታ ምርኩስ ብምግባር፡ ኣብ መጻኢ እትሰርሖ ድማ ኣሚታ።

ኣብቲ ገምጋም ብኹለን ናይ ሰዲህኤ ልሳናት፡ መስርሕ ናይቲ ዝሓለፈ ወርሒ ሓምለ 2023 ዝተቓንዐ፡ 4ይ ጉባአ ሰዲህኤን ፈስቲቫል ኤርትራ ፍራንክፈርትን ብግቡእ ከም ዝተቓልሐ ተገንዚባ። ድሕሪኡ እውን ኣብቲ ጉባአ ዝጸደቑ ፖለቲካዊ ውሳነታት፡ መድብ ዕዮን ካለኦት ሰነዳትን ናይ ምብራህ ሰረሓት ተካይድ ከም ዘላ መዚና። በቲ ካብ ዝለዓለ ክሳብ ዝተሓተ ደረጃ ብዘለዉ ኣካላት ሰልፊ፡ በብግዜኡ ዝወጹ መግለጽታትን ናይ ዝተኻየዱ ኣኼባታት ዜናዊ ጸብጻባትን ከተቃልሕ ከም ዝጸንሐት’ውን ተረዲኣ።

ብዘይካዚ መተካእታ ዘይብሉ ዕማም ኮይኑ ብዛዕባ ዝጸንሐን ዘሎን ምምስራት ናይ ሓባር መቃለሲ ጽላል ሓይልታት ለውጢ ኤርትራ ብሓፈሻ፡ ንጉዕዞ  ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራን ግደ ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ ኣብቲ መስርሕን ዝምልከቱ መደባት  ድማ ብፍላይ፡ ብዘይምሕላል ንህዝቢ ትሕብር ከምዘላ እቲ ኣኼባ ተገንዚቡ።

ካብዚ ሓሊፉ ኣብ ልዕሊ ምቅላዕ ጸረ-ህዝቢ ተግባራት ህግደፍ፡ ኣብዚ ቀረባ ግዜ ቀዳማይ ሚኒስተር ኢትዮጵያ፡ ኢሳያስ ኣፈወርቂ ዝኸፈቶ ኣፍደገ ተኸቲሉ ዝጽሕትሮ ዘሎ ኣዛራብን ንልኡላውነት ኤርትራ ዝፈታተን ዛዕባ’ውን ልሳናት ሰዲህኤ ከቃልዐኦ ዝጸንሓ ምዃኑ ኣብቲ ኣኼባ ምምሕዳር ተገምጊሙ።

ኣኼባ፡ ዜናዊ ስረሓት ኣብ ምሕያል ብደረጃ መሪሕነት ክማልኡ ዝበሎም መሳርሕታት ዳህሲሲ። ምስኡ ከኣ ሰራሓት ዜና ብባህሪኡ ናይ ብዙሓት ዕማም እምበር፡ ናይ ውሱናት ጥራይ ከምዘይኮነ ብምርዳእ፡ ኣባላት ሰዲህኤ ብፍላይ፡ በሃግቲ ለውጢ ኤርትራውያን ድማ ብሓፈሻ ኣብ ምሕያል ልሳናት ሰዲህኤ እጃሞም ከበርክቱ ጸዊዑን ናይ መጻኢ  ኣተኩሮ ናይቲ ቤት ጽሕፈት ኣሚቱን።