ብፍትዊ ክፍለ

ብዕለት19/11/14: ብሓላፊ ወጻኢ ጉዳያት ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ) ሓው ወልደኢየሱስ ዓማር: ዝምራሕ ልኡኽ ሰልፊ: ምስ ላዕሎዎት ሓለፍቲ ሰልፊ ሶሻል-ዲሞክራሲ ናይ ሃገረ ስዊስን ምስ  ወጻኢ ምኒስትሪ መንግስቲ ስዊስን ብምርኻብ: ብሓፈሻ ፖለቲካዊ ሃለዋት ኤርትራን ስቅያትን ጸገማትን ህዝብናን ገሊጹ፣ መዘክራት ከኣ ንዝምልከቶም ሓለፍቲ ኣመሓላሊፉ።  ካልኦት ኣባላት እቲ ልኡኽ ሰዲህኤ:ሓው ፍትዊ ክፍለ: ሓላፊ ዜናን-ባህሊን ዞባ ኤውሮጳን: ኣቦ-ወንበር ጨንፈር ስዊስ ሓው ተስፋጋብር ገብረን ነይሮም።

እዚ ርክባት እዚ ናይ ንግሆ ምስ ዓለምለኻዊ ሰክረታሪያት ናይ ሰልፊ ሶሻል-ዲሞክራሲ ስዊስ ክኸውን ከሎ፣ናይ ዕድመ ኣጋባብ እውን ብወግዒ ብኣኦም ኢዩ ተኻናዊኑ። ኣርእስቱ: ህሉው ኩነታት ፖለቲካዊን ማሕበራዊን ቁጠባዊን ሽግራት ኣብ ኤርትራን ቀርኒ ኣፍሪቃን ብሓፈሻ፣ ብፍላይ ክኣ ጉዳይ ስደኛታት ንምምያጥ ነይሩ። ናይ ድሕሪ ቀትሪ ክርብ ምስ ምኒስትሪ ወጻኢ ጉዳያት ኢዩ ተኻይዱ።

ናይ ምልላያት ስነ-ስሪዓት ድሕሪ ምክያድ ኸም መእተዊን ዕድመና ኣኽቢርኩም ምምጻእኩም እና ኣመስገንኩ ፖለቲካዊ ኹነታት ኤርትራ ኣሰካፊ ጥራይ ዘይኮነስ፣ ብሰንኪ ኣብ ሃገርኩም ዘሎ ስርዓት፣ኣብ ውሽጢ ዓበይቲ ጸገማት ስለ ዘሎ፣ህዝቢ ማእለያ ዘይብሉ ናብ ስደት የምርሕ ምህላዉ እንሪኦን እንግንዘቦን ዘለና እዩ። ምስክሩ ክኣ ኣብ ዝሓለፈ ዓመት ኣብ ላምፐዱዛ ንኹሉ ዓለም ዘሰንበደ ህልቀት ኤርትራዊያን ዝዚከር ኮይኑ፣ብዘይ ምቁራጽ ናብ ሲዊስን ኻሊኦት ሃገራት ኤውሮጳን ዓለምን ዑቕባ ዝሓቱ ስቕ ኢልካ ዝስገር ኣይኮነን። በዚ ኣጋጣሚ ነቲ ሰሪትናዮ ዝጸናሕና ዝምድና ንምድልዳልን ሓቢርና ፍታሕ ንምርካብ ሃሰስ ንምባል ኢልና ዓዲምናኩም። ዕድመና ኣኽቢርኩም ምምጻእኩም ደጊመእናኣመስገንኩ ብኣኽብሮት እትህቡናሓበረታ ይጽበ ብምባል ዘረብኡ ደምደመ።

ሓው ወልደእየሱስ ዓማር ንዝተገብረልና ዕድመ ድሕሪ ምምስጋን፣ ሃለዋት ኤርትራን ህዝባን ኸም እትካታተልዎ ንፈልጥ: ኣድንቖትና እውን ወሰን የብሉን፣እዚ ኽኣ እቲ ዲሞክራሲያዊ ራኢን: ተሓላቕነት ማሕበራዊ ፍትሕን: ካልእ ሽግራት ደቂ ሰባትን ንምፍታሕ ዝቃለስ ዕላማ ሰልፍኹምን ሰልፍናን ዝጠምረና ስለ ዝኾነ ኣብ ሓደ ጽላላት፣ ናይ ዲሞክራሲያውያን ውድባቲን ሰልፍታትን ፣ኸምኡ ሶሻሊስት ፓርትታት ብሓደ ኾይና ንዋሳእ ምህላውና ንባዕሉ ሓደ ምስክር እዩ። እሱ ጥራይ ዘይኮነስ በቢግዚኡ ብወገና ምስ ሓለፍትን ኣካየድትን ዲሞክራስያዊያን ውድባት ብምርኻብ ናይ ስራሕ ምትሕብባርን ሓቤሬታ ብኣካል ብምርኻብ ይኹን ብመዘክራትን መጽሔታትን እንገብሮ ዕለታዊ ስርሓት ንዝምድነታትና ክብ ከብሎ ይርከብ።

ከም እትፈልጥዎ: እቲ ውልቀ-መላኺ ዝዝውሮ ስርዓተ ኣስመራ: ኣብ ልዕሊ ህዝብና እዚ ዘይብሃል ገበናት ፈጺሙን: ክፍጽምን ይርከብ። እቲ ኣብ ሃገርና ዘሎ ፖለቲካዊ፣ማሕበራዊ፣ ቑጠባዊ ቕልውላዋት: ወዲ ሰብ ክጾሮ ዘይከኣል ኢዩ።  ከምኡ ስለዝኾነ ከኣ ኢዩ ህዝብና ብዘይ ድልየቱ ንስደት ከምርሕ ዝርኤ ዘሎ። እቲ ኣብ ልዕሊ ኤርትራውያን ዝወርድ ዘሎ ግፍዕታት ካብ ውሽጢ ሃገር ጀሚሩ ናብ ኩሉ ከባቢታት ዓለም ይርኤ ኣሎ።  ኣብ ሲናይ ስጋብ ኣካላት ወይ መሓውር ጠቢሕካ መሸጣ ብዝተወደቡ በድውናውያን ሓኻይም እውን ዝትሓባበርዎም ንሰብገረሞ ተፈጺሙን ይፍጸም ኣሎን። ከምቲ ኣብ መእተዊ ዝገለጽካዮ ህልቀት ላምፐዱዛ ፣እሱን ኻልእ ኣብ ማዕክናት ዘየቃልሕውዎ ጥፍኣት ህዝብና ብዙሕ እዩ። ኣብ ግብጽን የመንን ኣብ ጅቡትን እስራኤልን ሰሜን ኣፍሪቃን ዘሎ ኤርትራዊ ስደተኛ ኣብ ሕማቕ ሃለዋት ይርክበ። ብሓፈሻ ከኣ በታ ንግህሰታት መሰል ወዲ ሰብ ክትምርምር እተወከለት ልኡኽ ሕቡራት ሃገራት ዓለምን በቲ ኣብ ቀረባ ወርሓት ዝቖመ መርመራሪ ኮሚሽንን ዝቐረበ ሰነዳት ነቲ ሃለዋት ኤርትራን ህዝባን ብሰፊሑ ገሊጽዎ ኣሎ።

ኣብ ሱዳንን ኢትዮጵያን ካብ 300,000 ዘይውሑድ ኣብ ቀረባ ዓመታት ዝመጹ ኤርትራውያን ስደተኛታት ኣሎዉ። ዝኣክል ዓለማዊ ቈላሕታ ክግበረሎም ካብ እንጒስጒስ ሓያለይ ዓመታት ኰይኑ። መብዝሕትኦም መንእሰያትን ዝኣክል ትምህርቲ ዘይቀሰሙን ኢዮም። ነዚኦም ኣብቲ ዝረከቡሉ ቦታ ዕድል ትምህርቲ ኣካዳመዊን ተክኒካዊን ሲጋብ ዕድል-ስኮላርሺፕ ምሃብ ንህንጸት መጻኢት ኤርትራ እውን ሓጋዚ ምኾነ።

ነዚ ዓበይቲ መደባት ዝሽፍን ገንዘብ ካብቲ ንስርዓት ህግደፍ ከይውሃብ ብሓያለይ መንግስታት  ተቛሪጹ ዘሎ ተክኒካዊ ሓገዛት ክመጽእ ይኽእል ወይ ኣለዎ ንብል። እቲ ንህዝቢ ኤርትራ ክወሃብ ዝነበሮ ተክኒካዊ ሓገዛት ስርዓት ህግደፍ መሰላት ወዲ ሰብ ስለዘየኽብር  ተባሂሉ ኢዩ ተቛሪጹ። ነቶም ብዕድል ንሱዳንን ኢትዮጵያን ዝሰገሩ ኤርትራውያን ካብቲ እተቛረጸ ተክኒካዊ ሓገዛት ክበጽሖም እንተዝግበር ቊሩብ ፍትሓዊ ምኾነ። ነዚ ጒዳይዚ ሰልፊ ሶሻል-ዲሞክራት ስዊስ ክደፍኣሉ ትጽቢት ንገብር።

ብዓቢኡ ከኣ ንጸማት ኤርትራን ቀርኒ ኣፍሪቃን ከም ሕቶ ኣብ ፍሉይ መጋባእያ ናይቲ ክልተና እንርከቦ ገስጋሲ ምሕዝነት ክልዓልን ክዝረበሉን ይግባእ። ሰልፍኹም ምስ ናይ ኢጣልያን ጀርመንን ሽወደን ካልኦት ሓው ሰልፍታት ኰይኑ ነዚ ጒዳይዚ ተበግሲ ወሲዱ ክደፍኣሉ ንጠልብ።

ብዛዕባ ኤርትራዊያን ኣብ ኤውሮጳ ብፍላይ ክኣ ኣብ ስዊስ በጺሖም ዘለዉ ዑቕበኛታት እውን እንተኾነ ኸምቲ ኣብ ሰነድ ተገሊጹ ዘሎ: ካብ ንእስነቶም ሒዞም ዝቐመስዎ ትምህርቲ ብዘይካ ጐነጽን ጽልእን ካልእ ኣይኮነን። እቲ መንእሰይ ትሕዝቶቱን ኣፍልጦኡን ኣዚዩ ትሑት ስለ ዝኾነ: ንርእሱ ምሉእ ሰብ ክኸውን: ኣብ ዝኾነ ሕብረተሰብ ከኣ ጠቓሚ ዜጋ ኰይኑ ክነብር ብዙሕ ሓገዝ ዘድልዮ ኢዩ። ነዚ ሃጓፍ ንምምላእ ኣኻሊ ኣካዳምያውን ተክኒካውን ዕድል ትምህርቲ ክረኽቡ ክግበር ኣለዎ ንብል። ነዚ ንምስላጥ ከም ኤርትራዊ ሕብረተሰብ ኣብ ስዊስ ምትሕብባር ክግበር ይጥለብ። ናይ ሓባር ዕማም ስራሕ እተካይድ ሽማግለ ካብ ኤርትራዊ ኮሚኒቲን ምምሕዳራት ከተማን ምልቲ-ኩልትራል ትካላት ወጻእተኛታትን ቈይማ ነቲ ዘሎጸገማት ክትርእዮን ክትፈትሖን ዘይከኣል ኣይኮነን።

ብምቕጻል: ብዛዕባ እዚ ኣብ ሃገር ስዊስ ዘሎ ጸገማት ክገልጹ ንሓው ፍትዊን ሓው ተስፋጋቢር ዕድል ተዋሂብዎም። 

ሓው ፍትዊ ከምቲ ሓው ወልደእየሱስ ዝገለጾ መንእሰያትና ካብ ንኡስ ዕድሚኦም ጀሚሮም ካብ ስድሮኦም ተፈልዮም ኣብ ወተሃደራዊ መዓስከራት: ትምህርቲ ብጉቡእ ኸተማልእ ዘይካኣል: ማሕበራዊ ሂወት፣ ስነፍልጠታዊ ትምህርቲ ኽትቀስምን ከተማዕብልን ዝሕረመካ ናብራ ዘሕለፉ፣ ብዘይካ ጸገም ሲቭላዊሂወት እንታይ ምዃኑ ኣብ ናይ ስራሕ ዓለም ዘይተዋስኡ ፣ ተምክሮ ስነጥበብ ዝጎደሎም ስለዝኾኑ እዩ ሰነድ ሰልፍና ኣብ ትምህርቲን ናይ ስራሕ ልምምድ ብጻዕቂ ጥራይ ዘይኮነስ ሓንቲ ኮሚሽን ኣድ ሆክ ክትህሉ ዝጠልብ።

ሓው ተስፋጋብር ብወገኑ እዚ ውልቐ መላኺ ስርዓት ኣስመራ ንመንእሰያት ጥራይ ዘይኮነ ነቦታት ኣዴታት ኸይተረፈ ስጋብ 70 ዕድመ ዘለዎም ኣጽዋር ብምዕዳል ኣብ ክተት: ኣብ ራዕድን ናብራኻ ከተማላኣሉዘይትኽእል ጸልማት ናብራን ኢዩ ዘንብር ዘሎ፣ ንወለዲ ዝገብሮ  ከይኣኽሎ ንደቆም ኣብ መወዳእታ ዘይብሉ ወተሃደራዊ ዕስክርና ሸሚምዎም ይርከብ። ኣብዚ ደሞክራሲያዊ ሃገራትምስ በጽሔ ኸም ባህሊ ይኹን ሲቭላዊ ናብራ ንዑዑ ኹሉ ሓዲሽ ብምዃኑ ሰፍ ዘይብል ጸገማት የጓንፎ። ስለዚ እታ ናይ ሓባር ሽማግለ እተባህለት ተድሊ ጥራይ ዘይኮነስ እሱ እዩ እቲ ቅኑሕ መፍትሒ ጸገማት ክሕብርን ከምጽእን ዝኽእል ብምባል ደሚዲሙ።

ወከልቲ ሰልፊ ሶሻል ዲሞክራስን ወጻኢ ምኒስትርን ነቲ ዝቐረበ ገለጻታትን መዘከክራትን ናብ ዝምልከቶም ከመሓላልፍዎን መልሲ ክህቡን ምዃኖም ቃል ኣትዮም።

ብፍላይ ወኪል ማሕበራዊ ሰልፊ ስዊስ: ምስ ካልኦት መሓዙት ሰልፍታት ብምዃኑ ንጒዳይ ኤርትራ ኣቓልቦ ካብ ምሃብ ክሰንፍ ከምዘይኮነ ኣረጋጊጹ። 

ከምኡውን ኣብ ሃገር ስዊስ ንዘለዉ ኤርትራውያን ንምሕጋዝ ብደረጃ ሰልፎም ምስ ማሕበረ ኮማት ርክብ ክካየድን ክስርሓሉን ምዃኑ ገሊጹ። ቀጻሊ ርክብ ምስ ወከልቲ ሰዲህኤ ኮነ ምስታ ቈይማ ኣላ ተባሂላ እተገሓበረቶ ናይ ኲሎም ኤርትራውያን ኣወሃሃዲት ሽማግለ ክራኸብ ኣድላይ ኣድራሻታት ተዋሂብዎ። 

ከምቲ እተጠቕሰ: ናይ ድሕሪ ቐትሪ ርክብ ኣብ ቤት ጽሕፈት ሓላፊ ቀርኒ ኣፍሪቃ ናይ ወጻኢ ምኒስትሪ ስዊስ ኢዩ ነይሩ። ሰፊሕን ጡሉቕን ልዝብ ከኣ ተኻይዱ። እቲ ርክብ ምስ መንግስቲ ስዊስ ንሳልሳይ ጊዜ ምንባሩ እውን ብኹሉ ሸነኻት ተገሊጹ። ኣብ ሕሉፍ ኣኼባታት ብሰዲህኤ ንዝቐረበ ጠለባት ኣብ ግብሪ ከነውዕሎ ኢና ተባሂሉ ምንባሩን ግን ኣብ ግብሪ ከምዘተዋዕለ ተጠቒሱ።

ልኡኽ ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ ዘቕረቦ ክልተ መዘክራት ኣብዚ ዝስዕብ ነጥብታት ዘትኮረ ኢዩ ነይሩ:-

1. ኣድላይነት ፍሉይ መደባት ዝሓዘ ፕሮጀክት ኣካደሚያዊ ትምህርቲን ስልጠናን ንስደተኛታት ኣብ መዕስከራት ሱዳንን ኢትዮጵያ፤
2. ንቡር ርክብ ኣህዛብን ሃገራትን ቀርኒ ኣፍሪቃ ክርከብ ኣብ ዝምልከቶ መንግስታት ጽዑቕ ጸቕጢ ምክያድ፣
3. ብፍላይ ኢትዮጵያ ነቲ ቀያድን ናይ መወድእታን ውሳኔ ኮሚሽን ዶብ ምስ እትቕበል ከኣ : ስርዓት ህግደፍ ምስምስ ከም ዝስእን ክግበር ከም ዝከኣል፣
4. ብሸነኽ ሰልፊ ሶሻል-ዲሞራት ከኣ ብጒዳይ ኤርትራን ቀርኒ ኣፍሪቃን ኣብ መጋባእያ ገስጋሲ ምሕዝነት ሰሚናር ክካየድ።
5. ኣብ ስዊዘርላንድ ንዝርከቡ ካብ 25,000 ዘይውሑድ ሓደስቲ ኤርትርውያን ስደተኛታት: ምስ ማሕበረ-ኮማቶምን ናይ ከባቢ ምምሕዳራትን ትካላትን ብምትሕብባር ዘድልዮም ናይ ትምህርትን ተክኒካዊ ስልጠናን ናይ ስራሕ ምርካብ ሓገዛትን ክግበረሎም።

ብሓላፊ ባህልን-ልምድን ዞባ ኤውሮጳ

ፍትዊ ክፍለ

ኣርዓዶም በርሀ

ሃገርና ኤርትራ እዚ ሕጂ ዘላቶ ኩነታት “ክልተሻብ ተራእያ” ኣብ ዘብላ ደረጃ ምዃኑ ኣይኮነንዶ ንዓና ነቶም ክርህዋ እንከሎ ዝርህወና ክጨንቃ እንከሎ ድማ ዘቐንዝወና ደቃ፡ ንማንም ደላይ ጽቡቕ ፍጡር ብሩህ እዩ። ዝኾነት ሃገር ካብ ካለኦት ሃገራት ተፈልያ እትጥመተሉ መለለይ ኣለዋ። ሃገራት ከከም ኩነታቱ፡ ብቑጠባዊ ዕቤተን፡  ብዝሓቖፈኦ ተፈጥሮኣዊ ሃብተን፡ ብዘለወን ንግዳዊ ምቹእነት፡ ብህዝባውነት ወይ ብጸረ ህዝብነት ዝምረሓሉ ስርዓት፡ ብዘለወን ጀኦግራፊያዊ ኣቀማምጣ ወይ እውን ብታሪኻዊ ኣገዳስነተን ይበሃጋ። ሃገርና ኤርትራ እውን ብዙሕ ብፍሉይ ዓይኒ እትበሃገሉ መምዘንታት’ኳ እንተሃለዋ፡ እቲ ቀንዲ ኣብዚ ዝሓለፈ ዝያዳ ሚእቲ ዓመታት ክትልለየሉስ ዝጸንሐት ምእንቲ ነጻነትን ሉኣላውነትን ሃገሩ ሰፍ ዘይብል ነዊሕዎ ቃልሲ መሪርዎ ክምህ ብዘይብል ጽንዓት ህዝባ እያ ክትነኣድ ጸኒሓ። እንተኾነ ምስዚ ምዕሩግን ሕቡንን መምዘኒኣ ክትቅጽል ኣይከኣለትን። እነሆ ድማ ሎሚ “ካብ ከርሳ ብዝተወልደ ሕሱም ገዛኢ ኣብ ዘየናሕሲ መግዛእታዊ ኣርዑት ሓጺን እትነብር ሃገር” እንዳተባህለት ኣብ ኣደባባያትን መገባእያታትን ዓለም ትግለጽ ኣላ።

ጉጅለ ህገደፍ ግና ብኣንጻር’ቲ ዝረአ ክውንነት ከምቲ “ጠሪጣስ ተትሓንከለይከ” ዝበሃል ምስላ ወለድና፡ ኣብ ልዕሊ ኤርትራን ህዝባን ዝፍጽሞ ዘሎ መዳርግቲ ዘየብሉ፡ ኩለመዳያዊ ዕንወት ከይኣኽሎ፡ ኣብ ጉዳይ ደሞክራስን ሰብኣዊ መሰላትን ሕቶ ክቐርቦ እንከሎ “ሃገር ኢናኮ ንሃንጽ ዘለና” ብዝብል ከሽካዕልልን ክሕጭጭን  ንሰምዖ ኣለና። ነዚ ሰሚዖም መዓንጣኦም ዝሓርር ኤርትራውያን ብዙሓት ምዃኖም ኩልና እንከታተሎ ዘለና እዩ። ስርዓት ህግደፍ ግና ብትዕቢትን ትምክሕትን ተሰንጢቑ ንብዙሓት መንእሰያት ካብ መኣዲ ትምህርቶም ኮሊፉ ካብ ቤተሰቦም ፈልዩ፡ መጀመርታኡን መወዳእትኡን ጥራይ ዘይኮነ፡ ዕላምኡ እውን ኣብ ዘይፍለጥ መዝማዚ ናይ ጉልበት ስራሕ ጸሚድዎም ኣሎ። ነዚ እዩ ድማ እቲ ጉጅለ ህግደፍ “ንኤርትራ ንሃንጻ ኣለና” ኢሉ መኸወሊ ክፋኡ ክገበሮን ክንየተሉን ዝፍትን ዘሎ። ርግጽ እዩ መንእሰያት እምኒ ክፍንቅሉ፡ ዕንጸይቲ ክፍልፁ፡ ጐዳጉዲ ክኹዕቱ፡ ሓጽብታትን መንገድታትን ክሰርሑን ክጽግኑን ሓሓሊፍና ብናይ ጉጅለ ህግደፍ ተለቪዥን እንዕዘቦ እዩ። እቲ ኤርትራውያን መንእሰያት ዕድሜኦምን ርሃጾምን እሞ ድማ ኣብ ጥሙይ ከብዶምን ዕሩቕ ዝባኖምን ዘባኽንዎ ዘለዉ ናይ ባርነት ግዜ፡ ንምህናጽ ኣባይትን ምልማዕ ሕርሻዊ መስኖን ናይቶም “ህዝበይን ሃገረይን ድሕሪ ከብደይ” ኢሎም ዝበልዕሉ ጻሕሊ ዝሰብሩ ሒደት  ጠላማት ኣዘዝቲ ምዃኑ ድማ ዝያዳ የሕዝን።

እቲ ጉጅለ ህግደፍ ምጽራግ መንገድን ምስራሕ ሓጽብታትን ዝብሎ ከምቲ ዝፍክሮ ዘነይት ኣይኮነን። ምናልባት ኣብኡታት ኣድሚዑ እንተዝኸውንከ፡ንኤርትራ ይሃንጻ ኣሎ መተባህለ ማለት ድዩ። ንሕናኸ ንምስራሕ መንገድን ምዕቋር ማይን ካብቲ ህልዊ ኩነታት ህዝብና ቆንጪልና፡ ከም ዘተኣማምን ምህናጽ ሃገር ጌርና መወሰድናዮ ማለት ድዩ። ሓቂ እዩ ዝተወሰና ዝተዓረያ መንገድታት፡ ሓጽብታትን ብኣጻብዕ ዝቑጸራ ህንጻታትን ኣብ ኤርትራ ተሰሪሐን ይኾና። እተን ህንጻታት ናይቲ ጉጅለ ላዕለዎት ሰባት ዝዘናግዑለን ሆተላትን፡ ዓቕሚ ንዘለዎም ውሱናት ኣካላት እንዳካረዩ ዶላር ዝሓፍሱለን ቪላታት ኣለዋ። ኣብ ከባቢ ሰንበል ዝርከብ  እንዳ ኮርያ ዝበሃል፡ምስ መነባብሮን ስእነት መጽለልን ህዝብና ዝምድና ዘየብሉ ህንጻታት ከም ኣብነት ዝጥቀስ እዩ። ምናልባት ምስቲ ጉጅለ ተመሻኺኖም ንእሽቶ ገዛ ስለ ዝሰርሑ ብዛዕባ ኤርትራን ህዝባን ዘይዓጦም ቁንጣሮ ወገናት እውን ኣይሰኣኑን። እዚ እውን ምስ ምህናጽ ሃገር ይጽብጸብ ይኸውን። እዚ ከምቲ “ ኣብ ከብዲ ጽጉብ ጥሙይ የለን” ዝበሃል ማለት እዩ።

ነዓይ ምስራሕ መንገዲ ከም ናይ ልምዓት መርኣያ ዘዕግበኒ፡ ብሳላ እቲ መንገዲ ኣብ መነባብሮ ናይቲ ህዝቢ ነጸብራቑ ክርእይ እንከለኹ ጥራይ እዩ። መንገዲ ተሰሪሑ ከብቲ ዘዒማሉ ወይ ቆልዑት ኩዕሶ ዝጻወትሉ እንተኾይኑ ግና በየናይ ምለክዒ እዩ እሞ ምስ ምህናጽ ሃገር ክጽብጸብ። ነዓይ ምስራሕ ሓጽቢ ከም መርኣያ ህንጻ ሃገር ኮይኑ ዘዕግበኒ፡ ህዝቢ በዚ ሓጽቢ ዝዓቖሮ ማይ ስረሓት መስኖ ኣካይዱ ብዝረኽቦ ፍርያት ቅድም ንገዛእ ርእሱ ተዓንጊሉ ድሕሪኡ ድማ ናብ ዕዳጋ ከውርድ እንከሎ እዩ። ናብ ሸዊት ዕፉን፡ ጉዕ በርበረ፡ ኮሚደረን ድንሽን ዘይሽረፍ ዝኣገለ ማይ መርኣይ ህንጸት ሃገር ኮይኑ ክጥቀስ ኣሽካዕላ ጥራይ እዩ። ነዓይ ምህናጽ ገዛውቲ ከም ናይ ምልማዕን ምህናጽን ሃገር ኮይኑ ዝርደኣኒ፡ ህዝቢ ብሳላቲ ዝስራሕ ህንጻታት ቅድም ናይ መጽለሊ ሕቶኡ ክፍተሓሉ እንከሎ፡ ወይ ድማ ብሳላቲ ዝስራሕ ህንጻታት ሕክምናውን ትምህርታውን ጸገማቱ ክፍታሕ እንከሎ እዩ። ዝያዳ ኩሉ ድማ ምህናጽ ሃገር ይካየድ ኣሎ ክበሃል ዝከኣል እቲ ጉልበቱ ኣፍሲሲ ዝሃንጽ ዘሎ ህዝቢ ዕላማ ናይቲ ድኻሙ ተረዲእዎ ክወፍር እንከሎ እዩ። ዕላማ ረሃጹ ከይተረደኦ ብኣፈሙዝ እንዳተሓለወ ዘካይዶ ስርሕ ግና ጉልበቱ ጥራይ ዘኮነስ ሕልናኡ’ውን ዝምዝምዞ እዩ። ስለምንታይ እቲ ኣርሒቑ ዘማዕድዎ ምህናጽ ሃገር ዘይኮነስ ናይ ቀረባ ጻማ ረሃጹ እውን ይረክብ ስለ ዘየለ። ከይዛረብ ኣፉ ተለጒም ብውሽጡ ግና ክራገም ዝውዕ ህዝቢ ዘፍስሶ ረሃጽ እምበኣር ናይ ምዝመዛ እምበር ናይ ምህናጽ ሃገር ዋጋ ክኸውን ኣይክእልን እዩ። ብኣስገዳድ እሞ ድማ ናይቲ ህዝቢ ድሌትን ቀዳምነታትን ብዘየጋናዘበ ጻዕሪ፡ ኣብ ዝኾነ መዳይ ሃኒጸ ምባል ግና ከቶ ዕንወት እምበር ህንጸት ኣኮነን። በቲ ካልእ መልክዑ ሓደ ስርዓት ደሞክራሲያውን ሃናጽ ሃገርን እዩ ክበሃል  ከማለኦ ዝገኦም ረቛሒታት ብዙሓት እኳ እንተኾኑ እቲ ቀንዲ መእሰሪኡስ ናይ ህዝቢ መነባብሮ ከመሓይሽ እንተኽኢሉ ጥራይ እዩ። ንናይ ህዝቢ መነባብሮ ቅድሚት ከይሰረዐ ዝጐዓዝ መስርሕ ግና ዝኾነ ስም ይወሃቦ ደሞክራሲያዊ፡ ሰላማዊ ወይ ልምዓታዊ ክበሃል ኣይከኣልን እዩ። ነቲ ጉዳይ ንምሕጻሩ ደሞክራሲያዊ ብዘይኮነ ጉጅለ ህግደፍ ኤርትራ ክትዓኑ እንተዘይኮይኑ ክትህነጽ ኣይትኽእልን እያ ኢልካ ምጥቕላል  እቲ ዝሓሸ እዩ። ኣብቲ ቅኑዕ መንገዲ ሃገር ናይ ምህናጽ ሓላፍነት ንመንግስቲ ጥራይ ዝምልከት ኣይኮነን። እኳደኣ እቲ ዝለዓለ እጃም ዘለዎ ህዝቢ እዩ። ጉጅለ ህግደፍ ግና ኣይኮነንዶ ንህዝቢ ከተባብዕ፡ ነቶም ዝርካቦም ብጽፍሮም ኣብ ምልማዕ ሃገር ክኣትዉ ፈቲኖም ዝነበሩ ዜጋታት ምስምሳት ብምፍጣር ፈቓዳቶም እንዳመንዘዓ ሃገር ናይ ምህናጽ ሓላፍነቶም ምስ መንዘዖም ዕረ እንዳተኦኣሞም ሃገራት እንዳማቶም ይሃንጹ ከም ዘለዉ ኩልና እንፈልጦ እዩ። ንሱ ጥራይ ኣይኮነን፡ ሎሚ ዓለም ናብ ሓንቲ ቁሸት ኣብ ዝተቐየረትሉ፡ ንጹልን ብሕትዉን መንገዲ ምምራጹ ካልእ ጉጅለ ህግደፍ ኣብ ምህናጽ ሃገር ዘይኮነስ ኣብ ምዕናዋ ከም ዘሎ ዘረድእ መርኣያኡ እዩ።

ሎሚ ኤርትራ መንእሰያታ ክመሃርሉ ዝግበኦም ዕድመ ኣብ ዕላምኡ ዘይፈልጥዎ፡ ናይ ጉልበት ስራሕ የጥፍእዎ ኣለዉ። እቲ ካልእ ከም ኣማራጺ ዝወስድዎ ዘለዉ ከዓ ሃገር ገዲፍካ ምስዳድ እዩ። ስለዚ ንመጻኢ ዘማዕዱ ናይ ምቕያር ዓቕሚ ዝወነነ ተካኢ ሓይሊ ኣብ ኤርትራ ይጠፍእ ኣሎ። ብናተይ እምነት ሃገር ብሰባት እሞ ድማ ኣብ ኩሉ መዳያት ናይ ምቕያር ዓቕሚ ብዝውንኑ እያ እትህነጽ። ሎሚ ጉልበት በይኑ ኣይኮነንዶ ሃገር ናይ ብሕቲ ቤተሰብ እውን ክሃንጽ ኣይክእልን እዩ። ስለዚ ኣብ ኤርትራ ውሱናት መንገዲታት ርኢና ሃገር ትህነጽ ኣላ ዘይኮና ክንብል ዝግበኣና ናይታ ሃገር ናይ ጽባሕ ተስፋ መንእሰይ ዘርሞዘርሞ ይጠፍእ ስለ ዘሎ ሃገር ትዓኑ ኣላ እንተ ኢልና ኢና ወድዓውያን እንኸውን። እቲ ዕንወት ኣብ ናይ መንእሰያት ዘይምምሃር ጥራይ ዘይኮነ፡ ኣብ ምዕቃብ ባህሊ፡ ኣብ ምኽባር እምነት፡ ኣብ ዝምድና ምስ ጐረባብቲ እንተላይ ብብኩራት ስኒት ዜጋታት ዝንጸባረቕ ዘሎ ምዃኑ እውን ክዝንጋዕ ኣይግበኦን። ኣብ ኤርትራ ንቕድሚት ዘማዕዱ ናይ ሓባር ሃናጺ ኣተሓሳስባ ዘይምህላዉ ካልእ ነቲ እንፈርሆ ግና ብምፍራህ ጥራይ ጠጠወ ከነብሎ ዘይንኽእል ዕንወት ሃገር ዘመላኽት እዩ። ሕብስቲ፡ ላምባ፡ ዝስተማይ፡ መጐዓዝያ፡ መብራህቲ፡ ዋላ በቲ ዝተሓተ ደረጃኡ ክትረብ ኣብ ዘይትኽእለሉ ኩነታት ኮይንካ “ሃገር ትህነጽ እያ ዘላ” ምባል ምውርዛይ ምዃኑ ዘይርዳእ ኤርትራዊ እንተሃልዩ ገለ ኣበር ኣለዎ  ማለት እዩ። ዝተባህለ እንተተባህለ እቲ ሓቂ ባዕሉ ክዛረብ ናይ ግድን ስለ ዝኾነ፡ ዋላ ዕረ ይጥዓመና ጉዕዞ ሃገርና ንድሕሪት እዩ ዘሎ። ንድሕሪት ዝምለስ ድማ ‘ይዓኑ ኣሎ’ እምንበር “ይህነጽ ኣሎ” ክበሃል ኣይከኣልን እዩ። ኣብዚ እዋን እዚ ጉጅለ ህግደፍ እውን ነቲ ኣብ ኤርትራ ዘሎ ጉዕዞ ናብ ዕንወት ክሓብኦ ኣይክእልን እዩ። እቲ ከም መህደሚ ክጥቀሞ ዝደሊ፡ ናብቲ ቅድሚ 24 ዓመት ዝነበረ ኩነታት ተመሊሱ ኣብቲ “ነዛ ሃገር እኮ ኣብ ጥራዩ ካዛና ኢኣ ተረኪብናያ” ዝብል ኣረጊት መህደሚ እዩ ክሕባእ ዝፍትን። እቲ ዲክታቶር ኢሳያስ ኣብ ዘካይዶ ቃለመጠይቓት “ሰኣን ጸዓት ስሚንቶ ስኢና” ዝበለና እሞ ኣይንረስዕ። ኢሳይያስ ምዝራቡ ኣሕኒኽዎ እንተዘይኮይኑ ፋብሪካ ስሚንቶ ትራይ ዘይኮነት፡ እተን ኣብ ግዜ ግዝኣት ኢጣልያ ዝተሰርሓ ፋብሪካታት ሎሚ ኩለን ተዓጽየን እየን። እዚ እንዳረኣኻስ “ሃገር ትህነጽ እያ ዘላ” ክትበሃል። እስኪ ነዚ ምስ ከባቢና ነወዳድሮ፡ ገለን ሓድሽ ፋብሪካታት ክምስርት ፈንጠርጠር ክብልን ናብ ህንጸት ሃገር ከመዓዱን፡ ኣባና ድማ ዝነበራና ናባዪ ስኢነን ክዕጸዋ’ሞ ናይ ዕንወት ጋህሲ ኣፉ ከፊቱ ክጽበየና።

ከም ጉጅለ ህግደፍ ዝኣመሰለ ነብሱ ዝፈቱ፡ ኣብ ውሱን ክሊ ዘኹድድ  በሓቲ፡ ሃገር ክሃንጽ ኣይክእልን’ዩ። ስለምንታይ ብዘይ ተሳትፎ ህዝብን ዝተጸንዐ ትልምን ሃገር ክትሃንጽ ስለ ዘይከኣል። ነቲ ህዝቢ ኣብ ልምዓት ከተሳትፎ ድማ ብመጀመርያ ከም ቀንዲ ናይ ልምዓት ባእታ ንቃለ ዓለም ዘይኮነስ ሕገመንግታዊ ውሕስነት ብዘለዎ ናይቲ ብህንጸት ሃገር ኣቢሉ ዝሕፈስ ጸጋ ቀንዲ ዋናን ተጠቃምን ምዃኑ ከተረጋግጸሉ ይግባእ። ኣብ ከም’ዚ ኣካይዳ ጉጅለ ህግደፍ፡ ናይቲ ህዝቢ ጉልበት እንዳበሃግካ፡ ናይቲ ድኻም ውጽኢት ግና ናብ ቆፎኻ እንዳ ወተፍካ ግና ሃገር ኣይትህነጽን እያ። ንኣዕናዊ ተንኮላትካ ብናይ ሓሶት “ብመግቢ ነብስና ክንክእል ኢና” ጭረሖ ክትሓብእ ከዓ ኣይከኣልን እዩ።

እምበኣር ስርዓት ህግደፍ ክውገድ ኣለዎ ክበሃል እንከሎ፡ ነቲ ብሰንኩ ዝበኾረ ብቐንዱ ሃገር ናይ ምድሓንን ምህናጽን ሓላፍነት ክትስከም ድልዊ ምዃን ከም ዘድሊ ብዓንተቦ ምስትውዓል ከድልየና እዩ።ነዚ ክንበቅዕ ድማ ከምቲ ፈላጣት “እቲ ለባም ካብ ጸላኢኡ’ውን ይመሃር እዩ” ዝብልዎ፡ ናይ ህግደፍ ናይ ፍሽለት ተመኩሮ ምድህሳስ ከድልየና እዩ። ነዚ ረዚን ሓላፍነት’ዚ ኣብ ግምት ብምእታው ሰደህኤ ኣብ ፖለቲካዊ መደብ ዕዮኡ  ብፍላይ ድማ ኣብቲ ቁጠባዊ መዳይ “ ኣብ እዋን ምስግጋር ህዝብና ብቍጠባ ከይህሰ ንውሽጣዊ ዝጸንሐ ዓቕምታት ቀጻልነት ክረክብ ምእሙእ ኵነታት ምፍጣር። ብተወሳኺ’ውን ኣብ ውሽጢ ሃገር ይኹን ኣብ ግዳም ዝርከቡ ኤርትራውያን ነጋዶ ብዝተሓተ ቐረጽ ክነግዱ ኣተባባዒ ሃዋህው ምኽፋት። ምስ ጐረባብትን ዓለምን እናተረዳዳእካ’ውን ሕማቕ ኵነታት ንኸየጋጥም ኩሉ ጻዕርታት ምግባር።” ዝብል ሓደራ ሰፊሩ ኣሎ።

21 ሕዳር 2014

Eritrea's army fought a border with Ethiopia more than a decade ago

A renewed conscription drive in Eritrea has led to a sharp increase in the number of youths fleeing to neighbouring Ethiopia, a UN refugee agency spokeswoman has told the BBC.

More than 6,000 Eritreans had claimed asylum in Ethiopia in the past 37 days, double the rate seen in previous months, Karin de Gruijl said.

There has also been a rise in the number of Eritreans reaching Italy.

Eritrea says conscription is needed because of tension with Ethiopia.

About 100,000 people died in the 1998-2000 border war between the two countries.

Eritrea became independent after breaking away from Ethiopia.

The refugees, most of whom were between 18 and 24 years old, reported an "intensification" of efforts to conscript them into the army, Ms De Gruijl told the BBC's Newsday programme.

"We know that officially national services are for about four and a half years but quite often they're open-ended," she said.

"This intensification of recruitment has sparked fear among young people in this age group who don't want to have this perspective of not knowing how long they will have to serve." 

ክሓተክን ስምዓኒ ሃማደአ በጃኽን

እዚ ኩሉ ሸበድበድ እንታይ‘ከ ደሊኽን

መርዓ ጓልክን‘ድዩ መርዓ ወድኽን

መርዓ ትቋጸራ ሓዘን ናይ ደቅኽን

ቍሩብ ዘይትሓስባ ንህዝብኽን

መመሊሱ ዝቕጽል ጌጋኽን።

                ዘርእና ጠፊኡ ንሳተን ይዘላ

                ለይቲ ምስ መዓልቲ ምስ ተኸላ ጓይላ

                ጥዕና ዘየብለን ኩለን ዝዘንበላ

                ኢሳያስ ክነብር ዝምህለላ

                ዕድመ እንተደፊአን ዝጽለላ

                ኢሳያስ ዘየብላ ሃገርስ ትጥፋእ ዝብላ።

እገርመኒ ከመይ ከም ዝተፈጥራ

ባሩኳ ተሰዂዐን ከይሓፈራ

ኣብ ቲቪ ክወጻ ዘዕገርግራ

ምእንቲ ክኾና ሕሉፋት ኤርትራ

ጽቡቕ ኣሎ ዝብላ ንመከራ

ጐበዝ ተሳኢኑ ንሬሳ ዝቐብራ

ሓሶት ይጭርሓ ከይሓፈራ።

                ዘይኣኽለን ጓይላ ምስ ጸወታ

                ሓጎስን ሓዘንን ብእልልታ

                ወላዲት ትነብር ብሃንቀውታ

                ካብ ዘለዋ ይበዝሓ ዝሞታ

                ኣካ ተሳቐየት ቅድሚ ሞታ

                ጐበዝ ተሳኢኑ መቓብር ዝዂዕታ

                ሃገር መንእሰይ ጸኒታ

                ቆልዓኣ ሓንጊራ ናብ ስደታ

                ነዚ ድማ ይህባሉ ኣሉታ።

እዘን ጽሉላት ከመይ የሽበድብዳ

መርዓ ጓል‘ድዩ መርዓ ወዲ ዝኸዳ

ወርቂ ተለቂሓ ናብ ክሳዳ

ሒና በዊኣ ኣብ እግራ ኣብ ኢዳ

ወርቂ ሚዶ ኣብ ርእሳ ሰጒዳ

ምሓፈረት እንተዘይዓቢዳ

ዝሞተ እንተሞተ እንታይ ግዳ

ኣብ ቲቪ ክትወጽእ ኣሽበድቢዳ።

                ኣለዋና ቀደም ዝገስገሳ

                በቲ ስቓይ ህዝበን ዘይደቀሳ

                ኣብ ግብረሰናይ ዝሕወሳ

                ንሃገረን ብዙሕ ዝግደሳ

                ነቲ ሕማቕ ተግባር ዘይምጒሳ

                ኣብ ቅርሕንቲ ኢደን ዘይሓወሳ

                ብሕማቕ ተግባር ዘይክሰሳ

                 ኣእምሮአን ብቑዕ ዘይፈዀሳ

                 ባህሊ ኣዴታተን ዝወረሳ።

እተን መጣቓዕቲ ተውሳኺተን

ገንዘበን ሓንጐለን ተዘሚተን

መብዛሕትአን ኣእሙሮአን ስሒተን

ብእኡ ትምሕል እታ ጥዕይተን

ክንደይ ዓመት ብእኦም ተጓቲተን

ውድብና ዝብላኦ ንመንግስተን

ዘብዘብ ዝብላ ነጸላ ጓቲተን

እንታይ‘ከ ትጽበ ካባታተን

ኣምላኽ የድሕነና ካብቲ ናተን

ኣባዛር ዘድልየን ዘጻውተን።

                አረ ክነግረክን ብሓጺሩ

                ሓለቓኽን ስራሕ ተቐጺሩ

                ኣስመራ ገዲፉ በረኻ ሰፊሩ

                ኣብ ገርገራ ቴንዳኡ ገቲሩ

                መሃንድስ ክኸውን ተቐጺሩ

                በይኑ‘ድዩ ግዒዙ ምስ ሓዳሩ

                ገዓቱ ክበልዕ ከም ሃገሩ

                ጐበዝ ተሳኢኑ እንታይ ክገብሩ

                ኤርትራዊ ዕድል እንተጌሩ

                ስግር ተዝብለልና ብኣ ጌሩ

                ኣብ ተንቤን ክነብር ንሓዋሩ።

ክንድሽሕ ገ/ዝጊ