http://ascenteq.com/project/epdp

ኤርትራውያን ተቐማጦ በይ-ኤርያ ካብ ኵለን ከተማታት ተጓዒዞም ዝተሳተፍዎ ድርብ በዓል ብ7 መጋቢት 2015 ዓ.ም.ፈ ኣብ ከተማ ኦክላንድ ካሊፎርንያ ብኽብሪ ተዘኪሩ ኣምስዩ። እቲ በዓል ብሓልዮት እቲ ንዅሎም ኤርትራውያን ዘጽልል “ማሕበር በይ-ኤርያ ኤርትራውያን ንዲሞክራስያዊ ለውጢ” ዝተዳለወ እዩ ነይሩ።

ኣቦ መንበር ኣካያዲ ቦርድ ማሕበር ኣቶ ኤፍረም ናይዝጊ ንተሳተፍቲ እንቋዕ ነዚ ድርብ በዓል ብሓደ እዋን ብሓባር ክንዝክርን ከነብዕልን   ኣብቅዓና ብምባል መድረኽ ድሕሪ ምኽፋቱ፡ ቅደም ተኸተል ናይ ተዳልዩ ዘሎ መደብ ብዝርዝር ሓቢሩ።  ኣቶ ኤፍረም ኣብ መግለጺኡ፤ ንታሪኻዊ ቃልስታት ደቀንስትዮ ዓለም ብሓፈሻ፣ ንቓልስታት ደቅንስትዮ ኤርትራውያን ድማ ብፍላይ ኣባል ቦርድ ዝዀነት ወይዘሮ ፍረወይኒ ገርጊሽ ኣብ ክንዲ ቦርድ ቃል ከተቕርበልና እያ ኢሉ።  ካብኣ ቀጺሉ ድማ ገዲም ተቓላሳይ ኣቶ ተስፋይ ወልደሚካኤል (ደጊጋ) ብዛዕባ ኵናት ተጎርባ መግለጺ ክህበና ብዝሓተትናዮ መሰረት ተቐቢሉ ኣብ መንጎና ክርከብ ምኽኣሉ ከየመስገንክዎ ክሓልፍ ኣይደልን ኢሉ። ብምቕጻል ነዚ በዓል ዝምልከት መግለጽን ግጥምታትን’ውን ክቐርብ’ዩ። ድሕሪኡ ናይ ባህሊ መደብ ክቕጽል’ዩ ብምባል ሓበሬታኡ ዛዚሙ።

ድሕሪ"ዚ ወይዘሮ ፍረወይኒ ገርጊሽ  ንእህጉራዊ መዓልቲ ደቂ ኣንስትዮ ብምዝካር ንቃልሲ ኤርትራውያን ደቂ ኣንስትዮን ዝገጥመን ሽግራትን፡ ክካየድ ዝግባኦ ቃልስን ዝርዝር መግለጺ ኣቕሪባ።

ዕላዊ ዝርዝር ጸብጻብ ናይቲ በዓል ብኽፍሊ ዜና ናይቲ ማሕበር ክወጽእ ስለዝዀነ ንዕኡ ዝግደፍ ምዃኑ እናሓበርና፣ እዚ ኣብዚ ወጺኡ ዘሎ ግን ከምተሳተፍቲ ናይቲ በዓል ብመንጽርና እነቕርቦ ዘለና ጽማቝ ሓበሬታ ምዃኑ ነዘኻኽር። ኣቶ ተስፋይ ደጊጋ ዘቕረቦ ቃል ንታሪኽ ቃልስታት ደቀንስትዮ ዓለምን ኤርትራውያንን፣ ከምኡ’ውን ንታሪኽ ኵናት ተጎርባ ዝሕብር ኣገዳሲ ትሕዝቶ ስለ ዘለዎ ከምዘለዎ ቀጺልና ነቕርቦ።

“ዝኸበርኩም  መሪሕነትን ኣባላትን በይ ኤርያ ኤርትራውያን ንዲሞክራስይዊ ለውጢ

ክቡራት ኣሓትን ኣሕዋትን ተሳተፍቲ በዓል

እዚ ንዝኽሪ ኣህጉራዊ  መዓልቲ ደቂ ኣንስትዮን፡ ንዝኽሪ ኲናት ቶጎሩባን እነካይዶ ዘሎና በዓል ምኽንያት ብምግባር፡ ንኩሉ ክህልወኩም ዝኽእል ዕዮታት ኣወንዚፍኩም፡ ንድምቀት እዚ ዕለት'ዚ ምፍዋይኩም፡ እናመስገንኩ፡ ኣብዚ ዕለት'ዚ ቃል ክህብ ንዝተዋህበኒ ዕድል ኣመልኪተ ልዑል ኣኽብሮትን ምስጋናን ከመሓላፍ እፈቱ።

ርግጽ፤ እዚ ዕለት'ዚ ክቡር ዕለት'ዩ ከብሎ ዝኽእል ድርብ ምኽንያታት ኣለዎ። ብሓደ ሸነኽ ኣህጉራዊ መዓልቲ ደቂ ኣንስትዮ እዩ። ብፍላይ ንዓና ከም ኤርትራውያን፡ ደቀ ኣንስትዮና፡ ስለ ጾታውን ፖሊቲካውን ወጽዓኤን ጥራይ ዘይኰነስ፡  ንመላእ ህዝቢ ኤርትራ  ካብ መግዛእቲ ንምንጋፍ፡ ሰፍ ዘይብል ሓላፍነት ተሰኪመን፡  ከም መላእ ህዝበን ናይ ኤርትራ ሃገራዊ ናጽነት ምርግጋጽ ዘብቅዓ ምዃነን እዩ። ከምቲ ናይ'ዚ በዓል'ዚ ጭርሖ ዝእምቶ፡ "ብዘይ ተሳትፎ ደቂ ኣንስትዮ ዝዕወት ቃልሲ የልቦን"። ብዘይከአን ናጽነት ኣይምተረጋገጸን፡ ብዘይከአን ድማ ናይ ሕጂ ቃልሲ ስለ ዲሞክራስን ፍትሕን ክዕወት ኣይክእልን እዩ። ደቂ ኣንስትዮ ኤርትራ ኣብቲ ውሽጣዊ ቃልሲ እውን እንተዀነ፡ ንጾታዊ ፍትሒን ማዕርነትን፡ ንመሰል ምውዳብ፡ ንኣቓልቦ ጉዳይ ደቂ ኣንስትዮ ኣብ ሕብረተሰብ ተቓሊሰን፡ ቀሊል ዘይበሃል ዓወታት ኣረጋጊጸን እየን።  ኣብ ሰራዊት ከቢድን ፈኲስን መሳርያታት ዓጢቐን ኣብ ቅድመ ግንባር ውዒለን፣ ኣብ ከተማዊ ደባይ ስርሒት ቅያታት ኣርእየን፡ ኣብ ትምህርቲ ኰነ ክንክን ጥዕና ልዑል ኣበርክቶ ወፍየን፡ ኣብ ኲናት ሰንኪለን ልዕሊ ኩሉ ድማ ትንፋሰን ብምሃብ እቲ ዝለዓለ ክፍሊት መስዋእቲ ከፊለን፡ ኰታ ኣብ ክሉ ጽፍሕታት ሕብረተሰብና፡ መንነተን ኰነ ብቕዓተን ኣረጋጊጸን ኤርትራ ካብ መግዛእቲ ሓራ፡ ልዑላዊት ሃገር ንኽትከውን ኣብቂዐን እየን።

ምስ'ዚ ኩሉ ጅግንነት ድማ ደቂ ኣንስትዮ ኤርትራ፡ እቲ ንወዲ ሰብ ይበጽሖ'ዩ ዝበሃል ፈተነታት በጺሕወን፡ እዩ። እወ፤ ናጽነት ሃገር ተረጋጊጹ፡ ህዝቢ ኤርትራ ብሓፈሻ ደቂ ኣንስትዮ ድማ ብፍላይ ዋጋ ቃልሰን ዝፍደያሉ መድረኽ ኣቲና ኣሎና ተባሂሉ እዩ። ከም ሰበን፡ ደጊም ናብ ራህዋን ሰላምን ከንማዕዱ ኢና ዝብል ትጽቢት ሰፊኑ እዩ። የግዳስ፡ እቲ ትጽቢት ተጣሒሱ፡ እቲ ተስፋታት ተሃሪሙ ሕልምታትን መብጽዓታት ሰውራን እውን በብመድረኹ ክጥለም ተራእዩ እዩ።  ሕልምታት ምስ ተጠልመ፡ ዓዲ ናብ ሰፋሕ ቤት ማእሰርቲ ምስ ተቐየረትከ? መጀመርያ ዝተጐድኣ ደቂ ኣንስትዮ እየን። ካብተን ቀዳሞት ህሱያት ኰይነን ዋጋ ዓስበን ዘስተማቕራሉ ሃዋህዉ ኣይተከፍተልንን። ብኣንጻሩ ምስ ሓያሎ ኣሕዋተን፡  ንስቓየ-መርመራ ተሳጢሐን፡  ኣብ ኣብያተ ማእሰርቲ ተዳጒነን፡ ካብ ዝፈትዋኦም ቤተሰበን ክፍለያ ተገዲደን፣ ኣብ ዓቢ ሽግር ወዲቐን እየን። ግን'ከ እቲ ሽግ ናይ ምቅዋም ኣይጠፍአን። ምቅዋም ጀሚረን እየን። ካብ ምልኪ ምህዳም ምርኡይ ናይ ተቓውሞ ምልክት ነይሩ። ደቂ ኣንስትዮ ኤርትራ፡ ኣብ ውሽጢ ሃገር ዝካየድ መስርሕ ተቓውሞ ኣለዋኦ። ኣብ ስደት እንተኸድካ? ኣብኡ ኣለዋ፣ ኣብ ኣጻምእ? ኣብኡ ኣለዋ፣ ኣብ ባሕሪ? እንተ ክሰግራ እንተ ክጥሕላ ኣብኡ'ውን ኣለዋ፣ ምስ ህጻናተን እዃ ደእ፣  ንሓደጋታት ነጋዶ ደቂ ሰብ ተሳጢሐን እየን። ክፋል ኣካላተን ተሸይጡ'ዩ። ብዝያዳ ድማ ወዲ ተባዕታይ ከይኑ ዘይገጠሞ ተዋሳኺ ሽግራት ዓመጽ ኣብ ልዕሌን  ነይሩ እዩ። ምስ'ዚ ኩሉ ሽግራት ግን ህጻናት ደቀን ካብ ሓደጋ ክሓብእን ክዕንግላን ነይርወን። ካብ ጾታዊ ዓመጽ ክድሕና ዝይዳ ቃልሲ ከካይዳ ነይርወን።  እዚ ዕለት'ዚ እምበእር፡ ነቲ ኩልና እውን ጌና ሓራ ዘይወጸናሉ፡ ካብ ባህልን ማሕበራዊ ክውንነትን ዝተወርሰ ኣሉታትና ሰጊርና፡ ከብሪ ደቂ ኣንስትዮና፡ እንዝክረሉን፡ ጉዳይ መላእ ሕብረተሰብ ምኳኑ ኣሚንና ብሓድሽ ንያት ንሓድሽ ዕማም እንዋፈሩሉ ዓቢ ዕለት እዩ። 8 መጋቢት ክትዝከር ትንበር።

በቲ ካልእ ሸነኹ፡ እዚ ዕለት'ዚ ምስ መዓልቲ ደቀ ኣንስትዮ፡ ተሳንዩ ዝመጽእ ዘሎ፡ ንኲናት ተጐርባ እንዝከረሉ ዕለት ምዃኑ፡ ድርብ ክብሪ  ይህቦ እዩ። ክልቲኡ ናይ ቃልሲ፤ ክልቲኡ ናይ መሰል፣ ናይ ሰብኣዊ ክብሪ ተወፋይነት ዘርኢ ብምዃኑ ድማ ንደለይቲ ፍትሒ ዓቢ መነሃርያ'ዩ ከብለና ይኽእል እዩ።

ተጎሩባ፡ ኣብ ታሕታይ ባርካ ዝርከብ ቦታ እዩ። እቲ ኩናት ስሙ ካብቲ ቦታ እዩ ወሪስዎ፡። ኣብ ታሪኽ ህዝቢ ኤርትራ ድማ ኣብ ምጅማር ቃልሲ ኤርትራ ኣብ መጀመርያ ስሳታት፡ ክልተ ቦታታት ብግኑን ይዝከራ እየን። እታ ሓንቲ ጎቦታት ኣዳል እያ። ጀማሪ ሰውራ ሓምድ ኢድሪስ ዓዋተ ናይ መጀመርያ ጥይት ብምትኳስ ምጅማር ቃልሲ ንናጽነት ኤርትራ ዘበሰረላ ቦታ እያ። እታ ካልኣይቲ ድማ ተጎሩባ እያ። ምስ ስሩዕ ሰራዊት ኢትዮጵያ ናይ መጀመርታ ዕዉት ኩናት ዝተኻየደላ ቦታ እያ።  ከምዚ ሎሚ ቅድሚ 51 ዓመታት፡ ብ15 መጋቢት 1964፡  ተጋደልቲ ኤርትራውያን  ኣብ ትሕቲ መሪሕነት መሓመድ ዓሊ ኢድሪስ (ኣቡ ርጀላ) ኣብ'ዚ ቦታ'ዚ ዓሪዶም  ኣንጻር ጦር ሰራዊት ዝገጠሙሉ ዕለት እዩ። እወ፤ ቅድሚኡ ኣንጻር ጸላኢ ዝተኻየደ ውግኣት ነይሩ እዩ። ኣብቲ ግዜ'ቲ ምስቶም ብፊልድ ፎርስ ዝፍለጡ ዝነበሩ ሓይልታት እዩ ዝነበረ። ሰውራ እናዓበየ ይጐዓዝ ምህላዉ ዝተገንዘበ  ዘውዳዊ ስርዓት ኢትዮጵያ ግን፡ ድምጽማጹ ንከጥፍኦ ብምህቃን፡ ሓይሊ ጦር ሰራዊት ኣኽቲቱ እዩ ከጥቅዕ ፈቲኑ። ምስ ጦር ሰራዊት ኢትዮጵያ ናይ መጀመርያ ግጥምያ ከይኑ፡ ጦር ሰራዊት ብዕጥቅን ሓይሊ ሰብን ዝበዝሕ እኳ እንተነበረ፡ ከምቲ ዝኣመቶ ኣይተዓወተን። እዚ ድማ ጉዳይ ሰውራ ኣብ ኤርትራ ቀጻሊ ምኻኑ ምልክት ሂቡ ጥራይ ዘይኰነስ፡ ክሳብ ኣህጉራዊ ተፈላጥነት ዝረክብን ኣብ መወዳእታ ዓወት ዝጓንጻፍን፡ ሰረት ክኸውን ዝበቕዐ ታሪካዊ ተረኽቦ እዩ።

ሕጂ  ኣገዳስነቱ ንዓና፡ ከም መዓልቲ ሓርበኛታት ኤርትራ ብምዝካር፡ ከምህ ዘይብል ቃልሲ ንፍትሒ ምክያድ ስለ ዝህግዘና እዩ።  ነዚ ዕለት'ዚ ክንዝክር እንከሎና፡ ንጅግንነት ናይቶም ኣብኡ ዝወዓሉን፡  ብድሕሪኦም በብመድረኹ እናሰዓቡ ቅያታት እናሰርሑ፡ ናብ ዓወት ዘብጽሑና ኩሎም ኤርትራውያን ተቓለስቲ ንምዝካርን፡ ንክብሪ ስዉኣትን ስንኩላትን ኤርትራ ሰላምታ ንምሃብን እዩ።

ርግጽ'ዩ፡  ገለ ካብቶም፡ ብ1964 መንእሰያት ኰይኖም ዝተቓለሱ ኣብ ናይ ቃልሲ ዕድመና እውን ዘርከብናሎም ኣለዉ። ብወገነይ  ናይታ ኲናት መራሒ ዝነበረ ኣቡ ሪጀላን ኣብታ ኲናት ከም ተራ ተጋዳላይ ኰይኑ ዝተዋግአ ዕስማን ኣቡ ሃመድን እዝክር። ከምዚኦም ዝበሉ ተቓለስቲ ካሳብ ልዕሊ ስሳታት ዝበጽሑ፡ ዕጥቆም ከይፈትሑ ክፉፎም ከየውረዱ ዝተቓለሱ እዮም። ኣብ ግዜ እርጋኖም ናጽነት ተረኺቡ ክሳብ ሰማንያታት ዝበጽሑ ድማ በቲ ህልዊ ስርዓት ኤርትራ ከም ሰቦም ዝተጠልሙ እዮም። ዲክታቶርያዊ ስርዓት ዝዀነ ይኹን ኣልዮት ክገብረሎምስ ይትረፍ፡ ከም ሓርበኛታት ከፈልጦም እውን ስለ ዘይበቕዐ፡ ከም ተራ ሰባት ኣብ ሃገር ሱዳን ተሰዲዶም ኣብ ከቢድ ናይ መነባብሮ ጸገማት ዝጸንሑ  እዮም። ናይ ተጐርባ ጅግና፡ መሓመድ ዓሊ ኢድሪስ (ኣቡርጀላ) ብ2010 ዓሪፉ። ኣምላኽ ኣብ ሑቕፉ ይቀበሎ።

ዝኸበርኩም ተሳተፍቲ፡ ናጽነት ኤርትራ ሂይወት ተኸፊልዎ እዩ። ክቡር ህይወት፡ ምእንቲ ኤርትራ ከም ልዑላዊት ናጻ ሃገር ጠጠው ክትብል። ክርህዋ፣ ኤርትራዊ ዜጋ ከይነዓቕ ከይበሳበስ፣  ከይደኪ ከይጠሚ፣ ከም ድላዩ ክሓስብ፣ ናብ ዝማእምኦ ክንቀሳቐስ፣ ኣብ ምርጫኡ ክሰርሕ፡ ብምርጫኡ መንግስቲ ከቕውም፣ ከይሽቁረር እዩ እቲ ህይወት ዝተኸፍለ። ከምኡ ኰይኑዶ? ኣይኰነን እዩ'ቲ ግሁድ መልሲ። ህዝቢ ኤርትራን እቶም ህይወቶም ዝኸፈሉን ዝበሃግዎ  ተጠሊሙ ጥራይ ዘይኰነስ፡ ብእንጻሩ ህዝቢ ናብ ዝኸፍአ ሃለዋት ከም ዝወድቕ ኰይኑ።

እዚ መዓልቲ'ዚ እምበኣር ንቀጻልነት ቃልሲ ዝዕድም ታሪኻዊ ዕለት ክንገብሮ ይጽወዓና። ቃልሲ ደቂ ኣንስትዮ ኰነ ብኲናት ተጐርባ ዝተጀመረ ዕማም ጌና ኣብ መወዳእታኡ ኣይበጽሐን።  ኣብ መወዳእታኡ ከንብጽሖ ድማ ምቅላስ እምበር ካልእ ምርጫ የብልናን፡።

ኣብ ናይ ሎሚ ኤርትራ  ከምቲ ዝበሃል "ኣሳፊሕካ ሞት ተዀርሚኻ ሞት" እዩ ከይኑ ዘሎ። የግዳስ ምልካዊ ስርዓት ንባዕሉ  እውን ኣብ ልዳት ሞቱ እዩ ዝርከብ ዘሎ።

ፍርሒ ንገለ እዋናት ሰሪሑሉ ይኸውን። ኣብ'ዚ እዋን'ዚ ግን ፍርሒ ይሰዓር ኣሎ።

ቅብጸት ንቃልሲ'ዩ ዝዕድም። ህዝብና ድማ ሕጂ ነቲ ስርዓት ቀቢጽዎ እዩ።

ራዕዲ ንሓያሎ እዋን ተጠቒሙሉ እዩ። ሕጂ ግን ብፍላይ መንእሰይ ካብ ራዕዲ ወጺኡ ክምክት ይርከብ ኣሎ።

ብዝሒ ሰዓብቲ ህግደፍ ጸኒሑ እዩ። ሕጂ ግን እቲ ቁጽሪ ይስሑ ኣሎ።

ምስጢር ከም መሳርሒ ንመንነቱ ክሓብኣሉ ጸኒሑ እዩ። ሕጂ ግን ምስጢር ህግደፍ ኣብ ጐደና ወጺኡ ኣሎ።

ገንዘባዊ ምንጪ ጸኒሕዎ እዩ። ሕጂ ግን እተን ክዓቑረን ዝጸንሐ ከውጽእ እንተዘይከይኑ ካብ ህዝቢ ዝረኽቦ ዝነበረ እቶት ተዘሪግዎ እዩ።

ብሓጺሩ እቲ ስርዓት  ኣብ ቀረባ፡ ኣብ ልዳት ውድቀቱ'ዩ ዘሎ።

ንሕና ከም ደምበ ደለይቲ ፍትሒ ግን ቁሩብ ዝያዳ ክንደፍእ የድልየና፡ ናይ ሕድሕድ ናጽነት እናሓሎና፡ ኣብ ውሽጥና ክህሉ ዝኽእል ዘይምትእምማን ሰቢርና፡ ናይ ውሽጥን ደገን መስኖታት ከፊትና፡ ምትሕብባርን ሓባራዊ ስራሕን ከነደንፍዕ የድልየና።

ሕጂ'ውን ኤርትራ ሓራ ክትከውን እያ።

እዚ ዕለት'ዚ ንያትና ኣሓዲሱ፡ ሓድሽ ናይ መነሃርያ መድረኽ ክኸፍተልና እምነ።

የቐንየለይ!

ተስፋይ ደጊጋ

መጋቢት 7, 2015”

ባህላዊ መደብ፡

በቲ  ገዲም ተቓላሳይን ወናም ናይ ዲ-ጀይ ኣርቲስትን ዝዀነ ኣቶ ያእቆብ እንድርያስ፣ ዝተመርጹ ባህላዊ ሙዚቃታት እናበራረየ ወኒ ናይ ተሳተፍቲ ኣለዓዒሉ ድሙቕ ትልሂትን ምዝንጋዕን ዝሰፈኖ ሕጉስን ዘይርሳዕን ምሸት ጌሩዎ ኣምሲዩ።

ሓቀኛ ፍትሕን ደሞክራስን ኣብ ኤርትራ ክትከልዩ

ዘልኣለማዊ ዝኽሪ ንሰማእታት ኤርትራ

በይ-ኤርያ ጨንፈር ክፍሊ ዜና ሰልፊ ደሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰደህኤ)

8 መጋቢት, 2015

ካልኣይ ክፋል

ኣብቲ ቀዳማይ ክፋል ሽግር ህዝቢ ኤርትራ ካብ ትዕዝብተይ ተረድኦይን ብኩራት ሕድሕዳዊ መትእምማን ከምዝኾነ ብምሕባር ጠንቁን ሰበቡን እውን ክገልጽ ተመባጺዐ ነይረ:: ከም መብጽዓይ እምበኣር ኣቀዲመ ብኩራት ሕድሕዳዊ ምትእምማን እዩ ክብል ዘድፍረኒ ክውንነት ብኸምዚ ዝስዕብ እገልጾ::

ብመሰረቱ ናይ ሓባር ጸላኢ (ሓደ ናይ ብዙሓት ጸላኢ) ሓድነትን ስሙር ቅልጽምን ናይቲ ብኡ ዝድቆስ ዘሎ ኣካላት ከም ዝፈጥር ታሪኽ ዝምስክሮን ብክውንነት ዝተረጋገጸን ሓቂ እዩ:: ኣርሒቅና ከይከድና ግዝኣተ መንግስታት ኢትዮጵያ ኣብ ልዕሊ ኤርትራ ነተን ብቋንቛን፣ ብባህልን፣ ብከባብያዊ ዝርጋሔን ካልእን ዝተፈላለያ ትሽዓተ ብሔራት ኤርትራ ኣንጻር ናይ ሓባር ጸላኢአን ሓቢረን ከምዝለዓላን ሰሚረን ከምዝቃለሳን ገይረወን:: ህዝቢ ኤርትራ ሓድነት ኣብ ትሕቲ ብዙሓውነት (unity under diversity) ኣብ ትሕቲ ዝብል መትከል ተመርኲሱ፣ መትንታቱ ማዕረ ነዲሩ፣ ቀላጽሙ ኣስሚሩ፣ ክኸፍሎ ዝነበሮ ዋጋ ከሲሩ፣ ኣብ ዓወት ሰጊሩ፣ ብናይ ሓባር ቃልስን መስዋእትን ነጻነቱ ኣረጋጊጹ:: እዚ ጥራሕ ኣይነበረን:: ነቲ ብሓገዝ ሓያላት ሃገራት ዝተደረዐ መንግስቲ ደርጊ ንምርዓሙ፣ ዶብ ሰጊራዊ ሕብረት እውን ተኻዪዱ እዩ:: እዞም ክልተ ድሕሪ ዓወታት ግንቦት 1991 ክልተ መንግስታት ናይ ክልተ ልዑላውያን ሃገራት ኣብ ምዃን ምስ በቅዑ፣ ኣብ ክልተ ቀንዲ ጸላእትን ተጻባእትን ሕድሕድ ዝተቀየሩ ናይ ሽዑ ውድብ ህዝባዊ ግንባር ኤርትራ/ሻዕብያን ናይ ሽዑ ውድብ ህዝባዊ ወያናይ ሓርነት ትግራይን ዓንጻርቲ ናይ ሓባር ጸላኢ ዝኾነ ስርዓታት ኣዲስ ኣባባ ኢድን ጓኖትን ኮይኖም እዮም ተቃሊሶም::

እዚ ስምረት እዚ ድማ ነቲ ብውሽጣዊ ዓቅሙን ብግዳማዊ ደገፍን ዘይንቕነቕ እምባ ዝመስል ዝነበረ ስርዓት ደርጊ ረማዕ ኣቢሉ ኣብ መዝገብ ናይ ታሪኽ ጎሓፍ ከምዝጎሓፍ ገይርዎ:: ኣብ ከምዚ ዓይነት ስምምዓትን ስምረትን ንምብጻሕ ደፋኢ ሓይሊ ዝኾነ ራኢ ናይቲ ዝሰመረ ሓይልታት እዩ ነይሩ:: ንሱ ድማ ህዝቢ ትግራይ ንስርዓት ደርጊ ድሕሪ ምውዳቅ ነፍሲ ወከፉ ብሔራዊ መንነቱ ተኸቢሩን ተሓልይሉን ዝነብረላ ነጻ ዝኾነት ሃገር ምውናን:: ካብኡ ብዘይፍለ ብሒራት ኤርትራውን እንተኾነ በቲ ብሔራዊ ዝርጋሔአን ዝውክል ዞባዊ ምምሕዳራት ዘለዋ ብኻልኦት ከይተዓብለላን ከይተጸልዋን ብሔራዊ ቋንቋታተን፣ ባህልታተን፣ ሃይማኖታተን፣ ልማዳታተንን ኮታስ ብሔራዊ መንነተን ዓቂበን ብሰላምን ቅሳነትን ዝነብሩላ ሃገር ምፍጣር እዩ ነይሩ እቲ ደፋኢ ሓይልሊ ዝኾነ ናይ ሓባር ባህጊ:: ከም ብሔርን ከም ውልቀሰብን ብህይወት ምንባር ኣብትሕቲ ግዝኦት ኮነ ኣብ ስደት ክርከብ ይከኣል እዩ. ኣብ ዝበዝሐ ኩርናዕ ዓለማን ከም ሕቶ ተላዒሉ ኣብ ዝዓብየ ጎንጽታትን ዘይተደልየ መድመይትን ዝብጽሕ ግን ሕቶ ብመንነትካ ምንባር እዩ.

ክነስምረሉ ዘለና ምምስራት ሰውራ ኤርትራውን እንተኾነ ምፍራስ ፈደረሽን ምህሳስን ምድምሳስን ኩሉ ኤርትራዊ መንነት ስለዘስዓበ እምበር ምጥፋእ ኤርትራዊ ህይወት ስለዘስዓበ ኣይነበረን:: ብርግጽ ስርዓት ንጉስ ሃይለስላሴ ንውዕል ፈደረሽን ብምጥሓስ ንኤርትራ ክፋል ናይ ዓባይ ኢትዮጵያ ኣብ ምግባር ውዲት ኣብ ዝሰርሓሉ ግዜ፣ ነቲ ፖለቲካውን፣ ባህላውን፣ ሃይማኖታውን ክብርታትናን መንነትናን ኣጥፊኡ እዩ ብናይ ኢትዮጵያ ክብርታት ክትክኦ ፈቲኑ እምበር ትኽ ኢሉ ብምቕጻል ዓድታትን ጃምላዊ ቅትለት ህዝብታትን ኣይጀመረን:: ጃምላዊ ቅትለት ኮነ ምቅጻል ዓድታትን ምብራስ ንብረትን ከም ህጹጽ ኣሰምባዲ ግብረ መልሲ ነቲ ሃገራውን ብሔራውን መንነተይ ኣሕሊፈ ኣይህብን፣ ኣብ መንነት ካልኦት ኣትየ ድማ ኣይነብርን ኢሉ ዝነቀለ ሰውራ ኤርትራ ንምርዓድ ተባሂሉ ዝተወስደ ስጉምትታት እዩ ነይሩ:: ካብዚ ተበጊስካውን ስርዓት ኢትዮጵያ ንህዝቢ ኤርትራ ብመሰረት ናይቲ ፈደረሽን ትሕዝቶ ሃገራዊ ልዑላውነት ዘይብሉ ግን ከኣ ኩሉ ኤርትራዊ መንነቱ ክብርታቱ እንዳስተማቀረ ንኽነብር እንተዝገድፎ ነይሩ፣ ሰውራ ኤርትራ ማናልባት ኣይምተመስረተን ነይሩ ጥራሕ ዘይኮነስ ዋላ ኣብቲ ድሕሪ 10 ዓመታት ክካየድ ዝነበረ ረፈረንዱም እውን ህዝቢ ኤርትራስ ከምቲ ናይ 1993 ዶ ሓደ ድምጺ ኮይኑ እወ ንነጻነት ኤርትራ ኢሉ 99.98% ድምጺ መመዝገበ ነይሩ ኢልካ ንኽትወላወል ዝደፋፍእ እዩ::

ብጽሙቅ ቃላት እምበኣር ጠንቂ መንቀሊ ሰውራ ኤርትራ ምህሳስን ምትካእን ሃገራውን ብሔራውን ኤርትራዊ መለለዪታትና ኮይኑ፣ እቲ ስዒቡ ዝተወስደ ጃምላዊ ቅትለት ኤርትራዊ ህይወት ድማ ነቲ መንነተይ ክብረተይ ኢሉ ነዲሩ ዝተላዕለ ህዝቢ ዝያዳ ኣነሃሂርዎን ኣብ ሓድነቱ ኣትሪርዎን:: ከመይሲ እቲ ዘጋጠመ ጽገማት ናይ ኩሉንን ንኹለንን ስለዝነበረ፣ እቲ ጸላኢውን ናይ ሓባር ስለዝነበረ::

ኣብ ጉዕዞ ቃልሲ ጥልመት ድሕሪ ነጻነት ሃገር ከጋጥሞ ዘይተጸበየ ህዝቢ ኤርትራ፣ ኣብተን ዕለታት ዓወቱውን እንተኾነ ማለት ኣብ ቅንያት ግንቦት 1991 ንደስታኡ ንብዓት ብዘሰነዮ ናይ ሓባር ዕልልታን ዝላን እዩ ኣመስኪሩ:: ኣበይ እሞ ክኾነሉ፣ ኣብ ዘመነ ጥልመትዶ ገርሂ ልቢ ይድሕን ኮይኑ!

እቲ ነቲ ወርቃዊ ባህግታት ኩሉ ህዝቢ ኤርትራን ባህግታት ነፍሲ ወከፍ ብሔራት ኤርትራን ከም ቀንዲ መንኮርኮር ናይ ቃልሲ ተጠቂሙ፣ ናይ ድሕሪ ነጻነት ናይ ኮንቱ መብጽዓታት እንዳተመባጽዐ ብገድልን መስዋእትን ሓፋሽ ኣብ ዓወት ምስ በጽሐን፣ ኣታሊሉ ሃገራውን ዝና ምስ ኣመዝገበን ብመንገዲ ሳልሳይ ውድባዊ ጉባኤኡ ኣቢሉ ንነፍሱ ኣንጻር ባህርያቱን መልክዑን ዝኾነ ህዝባዊ ግንባር ዲሞክራስን ፍትሕን ዝብል ውቁብ ስም ኣጠሚቁ፣ ነዚ ሎሚ ንብሔራትና ኣብ ፍጹም ዘይምትእምማን ዘብጽሐ ናይ ግበታን ምልክን መደባቱ ተተሓሓዞ::

ድሕሪን ቅድምን ነቲ ካብ ዕለተ ልደቱ ዓፊኑ ዝቀተሎን ድሕሪ 15 ዓመታት ድምብርጽ ከይበለ መርድእ ሞቱ ብዕሊ ብማዕከናት ዜን ዘቃልሖን ሃገራዊ ዓንደ ሕጊ ኤርትራ፣ ወርሒ ወርሒ ብዝእወጅ ቄናን ዝኾነ ናይ መሬትን ዋንነትን፣ ናይ ኣባይትን ህንጻን፣ ናይ ንግድን ዕደናን፣ ናይ ትምህርትን ቛንቛታት ሃገርን፣ ዘይክውንነታዊ ሓዲሽ ዞባዊ ምምሕዳራትን ዶባቱን፣ ንዑኡ ዝኣመሰለ ካልእን ፖሊስታቱ ገይሩ ንትጽቢትን ሃንቀውታን ብሔራት ብፍጹም ኣበርዒንዎ:: እቲ ኣብ ምፍራስ ፈደረሽን ብዕልን ብቃልዕን ዝተኣወጀ ብርሰት ሃገራውን ብሔራውን መለለዪ መንነታት ኣብ ዘመነ ህዝባዊ ግንባር ንዲሞክራስን ፍትሕን ብሜላዊ ኣገባብ /systematically/ ሓላዪ ዝመስል መልክዕ ሒዙ ይካየድ ከምዘሎ ንህዝቢ ካብ ግዜ ናብ ግዜ እንዳተሰቆሮ መጺኡ:: ኣብቲ መጀመርታ እዚ ኣካይዳዚ ዘይተዋሕጠሎም ዜጋታት ብጥርኑፍ ኮነ ብውልቂ፣ ሕቶ ካብቅራብን ተቃውሞኦም ካብ ምግላጽን ድሕር ኣይበሉን:: መልሱ ግን ዒም ዝበለ ይተሓጎም ኮይኑ:: ልክዕ ከምቲ ስርዓት ጃንሆይ/ሃይለስላሴ ንሰውራ ኤርትራ ኣሰምቢዱን ኣርዒዱን ክቆጽዮ ብምህቃን፣ ኣሳቢቡ ዓድታት ዘቃጸለ፣ ስርዓት ኢሰያስውን ተመሳሳሊ ሜላ ተኸተለ:: ንዝኾነ ጸረ ኣዋጃቱ ሕቶ ዘልዓለን ዝጠርጠሮን ውልቀሰብ ኮነ ጉጅለ፣ ከም ጸረ ሓድነትን ልዑላውነትን ሃገርን፣ ቀቢላዊ፣ ብሔራዊ፣ ኣውራጃዊ፣ እስላማዊ፣ ጅሃዳዊ፣ መታሕታዊ፣ ግብረሽበራዊ ወዘተ ሓሳባት ዝወነኑ ኣምሲልካ ብምጥቃዕ ይትርፍስ ገጽ ኤርትራ ገጽ ዓለም እውን ከምዘይርእዩ ገበሮም::

ተቃውሞ ህዝብን ስኽፍታ ንኡሳን ብሔራትን ዕጅብ ዘይበሎ ዘይሓላፍነታዊ ስርዓት ኣስመራ በዚ ኣገባብዚ ንህዝቢ ኣብ ራዕዲ ኣእትዩ ኣብ ትግባረ ኣዋጃቱ ኣተወ:: ንህዝቢ ኤርትራን ንህዝቢ ዓለምን ንምድንጋር ድማ ሓድነት ሃገር፣ ልዑላውነት ሃገርን ባህሊ ሃገርን ዝብል ንየዋህ ዘደናግር ቃላትን ሓረጋትን ተጠቂሙ ከታልል ፈተነ:: ምስ ትግባረ ኣዋጃት ናይዚ ሓደ ሰልፋዊ ገባቲ ስርዓት ዝያዳ ምስፍሕፋሕን ምዝርጋሕን ናይ ብሔረ ትግርኛ ክረአ እንከሎ በንጻሩ ግን እቲ ካልእ ብፍላይ ንኣሽቱ ብሔራት ናይ ምቕሓም ሓደጋ ኣንጸላልይወን ይርከብ:: ነዚ ንብሔራት ስኽፍታን ዘይምትእምማንን ዘእተወ ዝተራእየን ዘጋጠመን ዓብላልነትን ተዓብላልነትን ብጭቡጥ ክንዛረበሉ ኣገዳሲ እዩ:: እቲ ክሲ ብሔረ ትግርኛ ንኹሉ ገቢቱ ኣብ ኩሉ ድማ ዓብሊሉ፣ ሎሚ ንዕብየትን ምዕባለን ካልኦት ብሔራት ዕድል ኣይሃበን፣ ምስ ግዜ ድማ ኣብ መጻኢ ግዜ ካልኦት ብሔራት ተዋሒጠንን ሓቂቀን ዝጠፍኦሉ ተርእትዮ ኣንጸላልዩ:: ስዒቡ ዘሎ ነጥብታት እቲ ጽገም ካበይን ብኸመይን ከምዝመንጨወ ንምርድኡ ክሕግዘና ይኽእል::

1. እዉጅ ምፍራስ ናይቲ ንነውሕ ግዜ ዝሰርሐ 9 ዝቦታትን ኤርትራ እሞ ብኻልእ 6 ዞባታት ምትክኡ መፈለምታ ናይዚ ኣብ ላዕሊ ዝተጠቅሰ ሽግር ነበረ:: ከምኡ ምግባር ምኽንያት ዘይነበሮ ኣይኮነን:: መብዛሕትኡ እቲ ዝፈረሰ 9 ዞባታት ምስ ጂኦራፍያዊ ዝርጋሔ ናይ ብሔራት ዝተሳነየ ነበረ:: እዚ ምክፍፋልዚ ድማ ብመጠኑ ነተን ብሔራት ካብ ከቢድ ናይ ሕድሕዳዊ ባህላዊ መጥቃዕትታት ተኸላኺልወንን ኣድሒንወንን ጸንሐ:: ብሔራት ኣብቲሕቲ ሃገራዊ ሓድነት ኣጽሊለን ኣብቲ ናትናዩ ዝብላኦ ዞባታት ብሔራዊ ኣተሓሳስባ፣ ብሔራዊ ኣረኣእያ፣ ብሔራዊ እምነትን ወኒነን፣ ነጻ ኮይነን ባህልታተንን ቋንቛታተንን ክጥቀማን ከስተማቅራን ጽኒሐን:: ዕላማ ምፍራስ 9 ዞባታት እምበኣር ነዚ ብሕቱው ናይ ብሔራት ኣተሃላልዋን ኣተሓሳስባን ኣፍሪስካን ጨፍሊቅካ ኣብ ሓደ ሃገራዊ ባህልን ኣተሓሳስባን ምእታው ነበረ::
2. ምግዓዝ ዋንነት መሬትን ባህርያውያን ጸጋታት ሃገርን ካብ ህዝቢ ናብ መንግስቲ እውን ነዚ ናይ ዓብላልነትን ተዓብላልነትን ሽግር ድርብ ኣዛይድዎ:: ቅድሚ ኣዋጃት ዋንነት መሬትን ባህርያውያንን ጸጋታትን ምእዋጆም ናይ ከባቢ ህዝቢ ጓና/ተወላዲ ካልእ ብሔር ዝኾነ ዋንነት ረኾቡ ኣብ ከባቢኦም ብብዝሒ ከይሰፍር እሞ ናይ ባህልን ቋንቋን መጥቃዕቲ ከይፈጥረሎም ናይ ርእሰ ምክልኻል ሕጋዊ ሓይሊ ነበሮም:: እንተኾእ በዘን ክልተ ኣዋጃት እዚኣተን እዚ ሓይሊዚ ተመንዘዐ:: በንጻሩ ሎሚ ዓቅሚ ዘለዎ ሰብ ኮነ ብሔር ኣብ ሰፈራ ዓቅሚ ዘይብሎም ደቂባት ዝኾኑ ውልቀሰባት ኮነ ብሔራት ኣብ ድላዮም ዝሰፍሩሉን ድላዮም ዝውንኑሉን ዕድል ተኸስተ:: እቲ ዓቅሚ ዘይብሉ ወድ’ባት ድማ ካብቲ እንኮ ዝውንኖውን ተሪፉ ጥራሕ ዘይኮነስ ኣብ ቀጻልነቱውን ሓደጋ ኣጋጢምዎ ይርከብ:: ምኽንያቲ ንኾሉ ዕዳጋታት፣ ናይ ኣገልግሎት ትካላት፣ ምምሕዳራዊ ጸፍሕታት፣ ካልእን እቲ ዓቅሚ ሃልይዎ ተንቀሳቂሱ ዝሰፈረ ዓቢሊሉ ብምሓዝ ነቲ ወዲ ባት ኣብ ሰከዔት መሕንቆ ኣእትይዎ ይርከብ::
3. ኣዋጅን ትግባረን ፖሊሲ ዕደና እውን እንተኾነ ኣብ ሊዕሊ ነበርትን ደቂባትን ከባቢ ተመሳሳሊ መጥቃዕቲ እንዳፈጥረ ይመጽእ ኣሎ::
4. ፖሊስን ትግባረን ግዱድ ሃገራዊ ኣገልግሎት ብወገኑ ነቲ ናይ ንኡሳን ብሔራት ምሕቃቅ ዝያዳ ከቀላጥፎ ይረአ ኣሎ:: 15፣16፣17 ዝዕድሚኦም ኣማኢት ኣሽሓት ቆልዑት ናይ ዝተፈላለዩ ብሔራት ዓመት ዓመት ትምህርቲ ኣሳቢቦም ጓሎም ወዶም ብግደታ ንሳዋ የምርሑ:: ንናይ ሓደ ዓመት ዓመተ ትምህርቲ ወይ ንናይ 18 ኣዋርሕ ሃገራዊ ኣገልግሎት ተባሂሎም ናብታ ሃገራዊ ባህሊ እተልብስ ፋብሪካ ምስ ኣተዉ ድማ ካልእ 18 ዓመታት ወይ ካብኡ ንላዕሊውን መንነቶም ክሳብ ዝሃስስን እቲ ዝድለ ሃገራዊ ባህሊ ዝበሃል ክሳብ ዝለብሱን ኣብ ባሕረ ትግርኛ ተኣሊኾም ይጸንሑ:: ዝኾነ ካብኣቶም ዕድል ረኺቡ ንናይ መዓልታት ብጽሖት ንገዛ ኣብ ዝምለሰሉ ግዜ ልሳኑ፣ ኣልባሱ፣ ኮታስ ኩሉ ናይ ዕለታዊ ህይወት ምንቅስቃሳቱ ናይ ትግርኛ ወሪሱ፣ ካብቲ ናይ ኣብኡን ብሔሩን ግን ኣዝዩ ርሒቁ ትረኽቦ:: ወረ ጸኒሑስ ብመውስቦ ተዳቂልውን ካብ ናቱ ዋላ ሓንቲ ዘይብሎም መጻምድትን ውላድን ሒዙ ይመጽካ/ትመጽካ::
5. እቲ እዚ መወዳእታ ዘይብሉ ግዱድ ዕስክርና ዘስዓቦ ዋሕዚ ስደት መንእሰያት እውን ንኹሉ ሃስዪ እኳ እንተኾነ፣ ነቲ ባህሊ እንዳኣወራረሰ ቀጻልነቱ ከረጋግጽ ዝነበሮ ንኣሽቱ ብሔራት ኣብ ክንደይ ምንኣሶም ተበታቲኖም ከምዝሓቁ ገይርዎም ይርከብ ኣሎ::
6. ሰፈራዊ ምጥያስ ካብ ዓዲ ስደት ንዝተመልሱ ኤርትራውያንን ምጥርናፍ ዓድታትን ዝብሉ መደባትውን ንድሕነት ድቂባት ዝኾኑ ባህልታትን ቋንቋታትን ኣብ ግምት ካብ ዘየእተዉን ብንጻሩ ንከባብያዊ ተቀማጣይ ብኣሉታ ካብ ዝጸለዉን መደባት እዩም::

ስርዓት ኣስመራ እዚ ኣብ ላዕሊ ዝተጠቅሰ መደባቱ ኣብ ሊዕሊ ንኣሽቱ ብሔራትን ኣብ ልዕሊ ደቂባት ዝኾኑ ነበርትን ዘስዕቦ ሃስያን ከም ሳዕቤኑ ድማ ኣብ ልዕሊ ሓድነት ህዝብን ሃገርን ከምጽኦ ዝኽእል ናይ ምፍርሻኽ ሓደጋ ተሰዊርዎ ኣይኮነን:: የግዳስ ከምቲ ኣቀዲሙ ኣብ ከርሰ ኤርትራ ብዝሒ ውድባት ዘለዎ ሰውራ ኣየድልን እዩ ዝተብባህለ፣ ጸኒሑውን ድሕሪ ነጻነት ብዝሓ ሰልፋዊ መንግስቲ ኣየድልን እዩ፣ ፍተዉ ጽልኡ ህግዲፍ እንኮ ሰልፍን መንግስትን ናይዛ ሃገር እዩ ዝተበህለ፣ ካብኡ ብዘይፍለ ኣገባብ ብዝሒ ብሔራት ኣይከድልን እዩ ዝብል መንገዲ ይኽተል ስለዘሎ እዩ::

ክኸውን ዘይነበሮ ካብ ጊጉይ ተረድኦ ካብዚ ነጥቢዝ ዝነቀለ ብሔራት ኣብ ሊዕሊ ስርዓት ኢሰያስ ጥራሕ ዘይኮነስ ኣብ ሊዕሊ ብሔረ ትግርኛውን እምነት ኣጥፊአን:: በንጻሩ ብሔረ ትግርኛውን ብፍላይ ህዝቢ ከበሳ ብወገኑ ኣብ ሊዕሊ ካልኦት ብሔራት ምትእምማን ዘጕደለ ይምስል:: እዚ ግን ብኽሊቲኡ ወገን ግቡእ ተረድኦ ናይቲ ኣብ ስልጣን ዘሎ ስርዓት ኣካይዳ ዘይምርዳእ ከምዘሎ ይገልጽ::

ኣብ ዝስዕብ መቐጸልታ ጽሑፈይ እንታይ እዩ እዚ ጊጉይ ተረድኦ ብሔራት፣ ካብ እንታይ ዝነቀለ እዩ፣ እንታይከ ዘያዳ ኣማዕቢልዎ ንዝብሉ ሕቶታት ክምልስ ክፍትን እየ:: ንሎሚ ግን እዚ ወደሓንኩም!!!

መድሃኔ ሃኣብተዝጊ

(LLM)

መድሃኔ ሃብተዝጊ

ርእሰ-ዓንቀጽ

እዚ ሽልማት'ዚ ካብ 2007 ዓ.ም ኣትሒዙ ንብሉጻት መራሕቲ ኣፍሪቃ ብሞ ኢብራሂም እተባህለ ሱዳናዊ በዓል ጸጋ ክውሃብ ዝጸንሐ ሽልማት ኢዩ። ዕላማ ናይ'ዚ ሽልማት'ዚ ኣፍሪቃውያን መራሕቲ ንምዕባለን ብልጽግናን ህዝቦምን ሃገሮምን ክሰርሑን ውሑልል ምሕደራ ከተኣታትዉን፤ ከምኡ'ውን፡ ንቅዋም ተገዛእቲ ክዀኑ ንምትብባዕ ኢዩ።

ትካል ሽልማት ሞ ኢብራሂም፡ ንፕረሲደንት ሂፊከፑኔ ፖሃምባ (Hifikepunye Pohamba)፡ ሃገራዊ ሓድነት ኣብ ምድልዳልን ዕርቂ ኣብ ምስፋንን መስርሕ ዲሞክራሲ ኣብ ምዕሟቕን ማሕበራውን ቍጠባዊ ምዕባለታት ኣብ ምርግጋጽን ዝተጻወቶ ግደ ኣብነታዊ ኢዩ ነይሩ ክብል ንኢድዎ። ኣብኡ ብምምርኳስ ድማ፡ ንፕረሲደንት ፖሃምባ ናይ 2014 ዓም ሽልማት ትካል ሞ ኢብራሂም ሂብዎ።

ናሚብያ ኣብ ትሕቲ ምሕደራ ፕረሲደንት ፖሃምባ፡ ውሕሉል ምሕደራ፡ ርግኣት፡ ኣሳታፊ ዲሞክራሲ ዝሰፈናን ሓያልን ናጻን ፕረስ ትውንንን ንሰብኣዊ መሰላት ተኽብርን ሃገር ኰይና ኢያ ተገሊጻ።

ኣብ ርእስ'ዚ፡ እቲ ሽልማት ነቶም ብህዝባዊ ምርጫ ዝመጹ መራሕትን ግዜኦም ምስ ኣኸለ ድማ ብፍቓዶም ስልጣኖም ንዝሰዓረ ፓርቲ ወይ መራሒ ዘረክቡን ኢዩ ዝውሃብ። በዚ መሰረት ፕረሲደንት ፖሃምባ፡ ንሃገሩ 2 ግዜ ተመሪጹ ድሕሪ ምግልጋል፡ ንሳልሳይ ግዜ ክወዳደር ቅዋም ስለዘየፍቅደሉ፡ ብቕዋም ሃገሩ ተገዚኡ ስልጣን ምርካቡ ሓደ ካብ'ቲ ዘሸለሞ ቀንዲ ምኽንያት ኢዩ ነይሩ።

እቲ ሽልማት ኣብ 10 ዓመታት ዝኽፈል 5 ሚልዮን ዶላርን ኣብ ነፍስወከፍ ዓመት ክሳብ ብህይወቱ ዘሎ ድማ 200 ሽሕ ዶላርን ዘጠቓለለ ኢዩ።

ቅድም ክብል ሽልማት ሞ ኢብራሂም ዝተቐበሉ መራሕቲ ኣፍሪቃ ፕረሲደንት ዮዋኪም ቺሳኖ ናይ ሞዛምቢክ (2007)፣ ፈስቱስ ሞጋየ፡ ናይ ቦትስዋና መራሒ (2008)፣ ፐድሮ ፒረስ፡ ፕረሲደንት ናይ ከይፕ ቨርደ (2011) ከምኡ'ውን ፕረሲደንት ማንደላ ኢዮም። ኣብ 2009፡ 2010፡ 2012ን 2013ን ነዚ ሽልማት'ዚ ዝበቅዕ መራሒ ኣይተረኸበን።

በዚ ኣጋጣሚ'ዚ ንሃገርና ብመንጽር ናሚብያን መራሒኣን ክንርእያ ከለና፡ ኣብ ክልተ ጫፋት ናይ'ቲ መለክዒ ኢና ከነቐምጣ እንኽእል። ብኻልእ ኣገላልጻ ኤርትራን ናሚብያን፡ ፕረሲደንት ኢሳያስን ፕረሲደንት ፖሃምባን ጽርዲ ኢዮም፡ ዘራኽብ እውን የብሎምን።

ኣብ ትሕቲ ምሕደራ ስርዓት ኢሳያስ፡ ኤርትራ፡ ሓድነትን ጽንዓትን ህዝባ እናማህመነ ዝኸደላ፣ ሃገራዊ ዕርቂ ይኹን ስኒት ዝተነፍጋ፣ ህዝባ ብፍላይ ድማ መንእሰያት ንስደት ዝውሕዙላ፣ ቅዋም፡ ናጻ ፕረስ፡ ፓርትታትን ምርጫታትን ዘይብላ፡ ብልሽውና ዝነገሰላ ሃገር ኢያ ኰይና ዘላ።

ባህርያት ክልቲኦም መራሕቲ ክንርኢ ከለና ከኣ፡ ፕረሲደንት ፖሃምባ፡ ኣዝዩ ትሑትን ምቕሉልን ስለዝዀነ፡ ስሙ ውን ብዙሕ ኣይፍለጥን ኢዩ። ብኣንጻሩ ፕረሲደንት ኢሳያስ፡ ኣብ ኵሉ መዳያት ፈሺሉ ክነሱ፡ ንኻልኦት መራሕቲ ከቈናጽብ፣ ንሓያላት መንግስታት ክጸርፍ፣ ብዲሞክራስን ውሑልል ምሕደራን ከሽካዕልል ኢዩ ዝውዕል። ዓለምና ግን፡ ከም ህውከተኛን ጸረ ሰላምን ዝዀነ መራሒ ኢያ ትፈልጦ። ኣብ ርእስ'ዚ፡ ኢሳያስ፡ ከም ኵሉ ዝፈልጥ መራሒ ገይሩ ኢዩ ንነብሱ ዝፈልጣን ምስ ዓለም ድማ ብኸምኡ ከፋልጣን ኢዩ ዝጽዕር። ኢሳያስ፡ ንሚኒስተራቱ ብዛዕባ ምኒስትሪታቶም ክዛረቡ ውን ዕድል ኣይህቦምን ኢዩ። ኵሉ ባዕሉ ኢዩ ዝውድኦ። ብዛዕባ ምርመራ ናይ ጠፈር፡ ብዛዕባ ማዕድናት፡ ብዛዕባ ሕርሻ፡ ብዛዕባ ሕክምና፡ ብዛዕባ ህንጻ ኣባይትን ሓጽብታትን፡ ብዛዕባ ቍጠባ፡ ብዛዕባ ውግእ .....ወዘተ ኪኢላ ናይ ክኢላታት መሲሉ ክርእ ኢዩ ዝፍትን።

ኢሳያስ ኣፍወርቂ ንስልጣኑ ክብል፡ ንቅዋምን መቓለስቲ ብጾቱን ዝሓየረ፣ ንናጽነት ናይ ፕረስ ከም ቍሪ ዝፈርሕ፣ ብዛዕባ ኣሳታፊ ዲሞክራስን ውሕሉል ምሕደራን ንሓንቲ መዓልቲ ውን ትኹን ሓሲቡ ዘይፈልጥ፡ ብዘይካ ዝናኡ ካልእ ዘየገድሶ ዲክታቶር ኢዩ።

ከም'ቲ ኣበው ክምስሉ ከለው ዝብልዎ፡ "ኣነ ዕንጸይቲ ክኣሪ መድረሪና፣ ንሳን ተመን ትሕዝ ቀታሊና"፡ ፕረሲደንት ፖሃምባ ንህዝቡ ዝሓሊን ዝሕሉን ዲሞክራስያዊ መራሒ ክኸውን እንከሎ፤ ኢሳያስ ከኣ፡ ንህዝቡ ዝብትንን ዘጽንትን ዘሎ ዲክታቶር ኢዩ።

ጨንፈር ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ ስዊዘርላን ብ8 መጋቢት 2015 ኣኼባ ኣካይዱ። ከም መእተዊ ናይ'ዚ ኣኼባ፡ ንዝኽሪ 8 መጋቢት፡ መዓልቲ ደቂ ኣንስትዮ ዓለም፡ እቲ ብሓው ድራር መንታይ ዝተጻሕፈ ኣብ ሓርነት ኦርግ ዘሎ ሓተታ ተነቢቡ።

ጓል ኣንስተይቲ ፍርቂ ናይ ሕብረተሰብ ስለዝዀነት ብዘይ ተሳትፎኣ ክረጋገጽ ዝኽእል ዓወት የለን። እቶም ቀዳሞት ነበርቲ ናይ ኣመሪካ (Native American) ‘’ጓል ኣንስተይቲ መሰረት ናይ ኵሉ ሃገራት ምህናጽ እያ። ንሳ እታ ልቢ ናይ ህገራ እያ፤ እንተ ድኣ ልባ ድኹም ኮይኑ ህዝባ ድኹም ይኸውን፣ ልባ ሓያልን ኣእምሮኣ ብሩህን ምስ ዝኸውን ድማ ህዝባ እውን ሓያልን ዱኑቅን ይኸውን። ጓል ኣንስተይቲ ማእከል ናይ ዝኾነ ነገር እያ‘’ ይብሉ። ብኻልእ ኣገላልጻ፡ ንጓል ኣንስተይቲ ዝግብኣ ቦታ ምሃባን ሙሉእ መሰላ ምሕላውን ንሕብረተስብካ ምሕጋዝ እዩ ዝኸውን። ቃልሲ ደቂ ኣንስትዮ ዋላ እኳ ካብቲ ወጽዓ ዝተጀመረሉ እዋን ከም ሰባ ንመሰላ ትቃለስ እንተ ነበረት፡ እቲ ብውድቡን ብጋህዲን ክትቃለስ ዝጀመረትሉ ግን ብ1857 ኣብ ሃገር ኣመሪካ ኮይኑ፣ ካብ ግዜ ናብ ግዜ ዝቀጸለ ቃልሲ ብ1910 ኣብ ኮፐንሃገን ኣብ ዝተኻየደ መባእያ 8 መጋቢት ‘’መዓልቲ ደቂ ኣንስትዮ’ ክትከውን ተወሰነ። ካብ 1975 ጀሚሩ ድማ ብደረጃ ሕቡራት ሃገራት 8 መጋቢት ትዝከር ኣላ።

ኤርትራዊ ት ጓል ኣንስተይቲ ድማ፡ ምእንቲ ሃገራዊ ናጽነት ኣብ ጐድኒ ሓዋ ደው ኢላ ተቓሊሳ፣ ኵሉ ክኽፈል ዘለዎ መስዋእቲ ከፊላ ድማ ናጽነት ኤርትራ ኣብ ምርግጋጽ እጃማ ኣበርኪታ ኢያ። ሕጂ ውን፡ ኣብ'ቲ ምእንቲ ዲሞክራሲ ዝካየድ ዘሎ ቃልሲ ተተይ ትብል ኣላ።

ብድሕር'ዚ መእተዊ'ዚ ኣኼባ ዝተዛረበሎም ክልተ ኣጀንዳታት እዞም ዝስዕቡ ኢዮም።

     ሀ) ሃለዋትን ጉዕዞን ጨንፈር ክሳብ እዚ እዋን እዚን ንዝመጽእ ኣዋርሕ ክግበር ዘለዎ መደብ ስርሓት ምውጻእ፤

     ለ) ብላዕሎዎት ኣካል ብፍላይ ብዞባ ኤውሮጳ ዝመጸ ሓቤሬታን ምሕጽንታን ምግላጽ።

ሃለዋትን ጉዕዞን ጨንፈር ስዊስ ብዝምልከት፡ እቲ ክካየድ ዝጸንሐ ንጥፈታት ሓደ ብሓደ ድሕሪ ምዝርዛር፡ ዋላ'ኳ ከም'ቲ እንደልዮን እንብህጎን እንተዘይኮነ፣ ንመነባብሮናን ብወለንታ ዝስራሕ ምዃኑን ኣብ ግምት ብምእታው፡ እቲ እተሳለጠ ስራሕ ኣቕሊልካ ዝርአ ከምዘይኰነ ተገምጊሙ። ካብ'ዚ ብምጋስ እዚ ዝስዕብ ሰለስተ ነጥብታት ኣብ መጻኢ ክሰላሰል ዘለዎ ዕማም ምዃኑ ኣኼባ ወሲኑ።

• ጉባኤ ጨንፈር ኣብ ዝቀልጠፈ እዋን ክግበር፤
• ንጉባኤ ሰልፍናን ፈስቲቫል 2015ን ንምዕዋት ንጨናፍር ተዋሂቡ ዘሎ መምርሒታት ኣብ ግብሪ ምውዓል፤
• ሓደ ኤርትራዊ ምሸት ምድላው።

እቲ ኣብ ዝሓለፈ ምስ ፓርቲ ሶሻል-ዲሞክራሲ ናይ ስዊስ ዝተገብረ ርክብ ምስ ሰልፍና፡ ብኣባል ባይቶ ናይ'ቲ ሶሽያሊስት ፓርቲ ኣቢሉ ናብ ባይቶ ስዊስ ዝቐረበ ሓሳብን መወከስን ኣብ ምንዳፍ እጃም ከምዝነበሮ ዝፍለጥ ኢዩ። ብድሕሪኡ እውን፡ ብ5 መጋቢት 2015 ብዝሕ ዝበለ ቍጽሪ ዘለዎም ኣባላት ሰልፊ ሶሻል-ዲሞክራሲ ስዊዝ ኣብ ዝተኻፈልዎ ኣብ ርእሰ-ከተማ በርን ኣብ እተኻየደ ኣኼባ፡ ሰዲህኤ፡ ብሓላፊ ቤት ጽሕፈት ጕዳያት ወጻኢን ዝመርሖ ልኡኽ፣ ከምኡ'ውን ጽላል ማሕበር ኤርትራውያን ደለዪቲ ፍትሕን ከምእተሳተፍዎ ዝፍለጥ ኢዩ።

ብዛዕባ'ቲ ካብ ዞባ ዝመጸ መምርሕን ምሕጽንታን ብዝምልከት ድማ፡ ጨንፈር ጽዑቕ ዝዀነ ኣኼባታት ከካይደሉ ተረዳድአ። ኣብ መወዳእታ ድማ፡ ነዚ ምስ ሶሻል ዲሞክራሲ ናይ ስዊዝ ተጀሚሩ ዘሎ ዝምድና ንምምዕብሉ ብርቱዕ ጻዕርታት ክካየድ ብምልባው ኣኼባ ብዓወት ተዛዚሙ።