http://ascenteq.com/project/epdp

ጉጅለ ህግደፍ ብዛዕባ ህዝቢ ኤርትራ ዝብሎን ዝገብሮን በበይኑ ምዃኑ፡ ኣይኮነንዶ ንሕና ህግደፍ ባዕሉ’ውን ኣይክሕዶን እዩ ዝብል እምነት ኣለና። ብሓፈሻ ኩሉ ግዜ፡ ብፍላይ ኣብ ከምዚ ዝሓለፈ መበል 25 ዓመት ዝኽሪ ናጽነት፡ ንህዝቢ ኤርትራ ከም ጽኑዕ፡ ጅግና፡ ምእንቲ መሰሉ ኣብ ግንባሩ ዝውጋእ፡ ብገዛእቲ ዘይንብርከኸን ፈታው ሃገሩን ገይሩ የቕርቦ። ነዚ ንምድማቕ ድማ፡ ይደርሰሉ፡ ይገጥመሉ: ይደርፈሉን ይምድረሉን። ብርኢቶና እዚ ዝተገልጸ ናእዳ ንህዝቢ ኤርትራ እንተዘይውሒድዎ ኣይበዝሖን እዩ። ምኽንያቱ ኣብ መረርቲ ምዕራፋት ብተግባር ዘመስከሮ ስለ ዝኾነ።

እቲ ኣብዚ ዝለዓል ኣገዳሲ ጉዳይ “ኣብ ተግባርከ?” ዝብል ኣገዳሲ ሕቶ እዩ። ስለምንታይ ናይ ቃል ናእዳን ኣጋንኖን ብተግባር እንተዘይተሰንዩ “ተፈታሕካዮስ ቁጻር ጥራይ” ስለ ዝኸውን። ጉጅለ ህግደፍ ብተግባር ንህዝቢ ኤርትራ ብጸጋ ናይቲ ብመስዋእትነቱ ዝመጸ ናጽነት ተጠቃሚ ናይ ምዃኑ መሰል ገፊፍዎ እዩ። ንሱ ብዘይፈልጦ ኣገዳዲ ሕግታት ይገዝኦ ኣሎ። ኣብ ዘይኣምነሉ ዝተፈላለየ ውግኣት ኣእትዩ ምስ ናይ ርሑቕ ኮነ ናይ ቀረባ ፈተውቱ ኣባኢስዎ። ደቁ ደረት ኣብ ዘየብሉ ግዱድ ዕስክርና ዳጒንዎም። ፍትሒ ናይ ምርካብ መሰሉ ነፊግዎ። እቲ ሓደ እዋን ብጽንዓትን መኸተን ዝግለጽ ዝነበረ ምስሉ ኣብ ቅድሚ ሕብረተሰብ ዓለም ብንዓድኻ ገዲፍካ ምስዳድ ከም ዝግለጽ ገይርዎ። ነቲ ብሰንክዚ ጉጅለ ኣብ ሃገርና ሳዕሪሩ ዘሎ፡ ግህሰት ኩሉ መሰላት፡ ጥምየት፡ ሕማም፡ ዕርቃንን ድንቁርናን ወሲኽካ ምስሊ ህዝቢ ኤርትራ ተደዊኑ፡ ቀጻልነት ኤርትራ ከም ሃገር ኣዛራቢ ኮይኑ ኣሎ።

እሞ ኣብዚ ንዝምድና ህዝቢ ኤርትራን ጉጅለ ህግደፍን ኣብ ዝምልከት ኣየናይ እዩ እቲ ሓቂ። እቲ ጉጅለ ህግደፍ ንህዝቢ ኤርትራ ካብ ክሳድ ንላዕሊ ዝንእዶዶ ወይስ እቲ ብተግባር ዝድህኮ ዘሎ። ከምቲ “እዝኒ’ውን ትእመን እሞ ግና ኣይከም ዓይንን” ዝበሃል፡ እቲ ሓቂ እቲ ኣቐዲምና ዝዘርዘርናዮ ብተግባር ኣብ ልዕሊ ህዝቢ ኤርትራ ዝወርድ ዘሎ በደል ኣምበር እቲ ናይ ሓሶት መደረን ባዶ ውዳስን ኣይኮነን። ህዝቢ ኤርትራ ኣብ ግዜ መግዛእቲ ብባዕዳውያን ዝፍጸሞ ዝነበረ ግፍዒ፡ ሓድሽ ይኾኖ ኣይነበረን። ምኽንያቱ እቲ ኣብ ልዕሊኡ ዝወስድዎ ዝነበሩ እቲ ዝብልዎን ንሱ እውን ካብ ጸላኢ ዝጽበዮን ስለ ዝነበረ። ነዚ ሎሚ ካብ ጉጅለ ህግደፍ ዝወርዶ ዘሎ በደል ግና ከም ቅቡል ክወስዶ ኣይክእልን እዩ። ምኽንያቱ ምስቲ እቲ ጉጅለ ዝደርፎ ዝጻረር ስለ ዝኾነ፡ ቀንዲ ከኣ ህልዊ ገፋዒ መሰልን ሓርነትን ከም ዘኽብር እንዳመሓለን እንዳጠሓለን መጺኡ ደሓር ዝጠለመ ወዲ ሃገር ብምዃኑ።

እዚ ምስ ረኣና ኢና እምበኣር፡ “እሞ ጉጅለ ህግደፍ ንህዝቢ ኤርትራ ጸላኢኡ ድዩ ወይ ፈታዊኡ?” ኢልና ክንሓትት እንግደድ። ብርኢቶና እዚ ሕቶ’ዚ ካብቲ ዝረአ ተግባራት ናይቲ ጉጅለ ምሉስ እዩ። ህግደፍ ንህዝቢ ኤርትራ ጸላኢኡ እዩ። እቲ ጉጅለ ብዛዕባ ህዝቢ ኤርትራ ንቃለ-ዓለም ዝጽሕፎን ዝምድሮን ነቲ ግብራዊ ፍንፉን ባህርያቱ ዝኽውለሉ ይመስሎ ይኸውን። እንተኾነ ህዝብና “ሓወይ ዝብል ኣይውቃዕካ” ደኣ ይብሎ እምበር ጸላኢኡ ምዃኑ ምርድኡስ ዘጸግሞ ኣይኮነን። ህልዊ ኩነታት ዝምድና ህዝቢ ኤርትራን ጉጅለ ህግደፍን ከኣ ነዚ እዩ ዘነጽረልና። እቲ ጉጅለ እውን እንተስ ጃህራን ሓሶትን ተወዲእዎ ወይ ድማ ህዝቢ ኤርትራ ደጊም ጠባቢርካ ከም ዘይዕሾ ተረዲእዎ ኣፉ ክሕዝ ዝጀመረ ይመስል። ንኣብነት እቲ ኣብ ብዙሕ ኣጋጣምታት፡ “ሎምስ ለቢምና ኢና፡ ኣብ ሕርሻ እንታይ ከም እንሰርሕ ከነርእየኩም ናይ ኣዋርሕ ቆጸራ ሃቡና፡ ሓድሽ ቅዋም ንነድፍ ኣለና … ወዘተ” ዝብል ዝነበረ ናይቲ ጉጅለ ስማዊ ፕረሲደንት ኣብ ዝኽሪ ብሩራዊ እዮበሉ ናጽነት ኤርትራስ፡ ብዛዕባዚ ቅድም መውጽእ ኣፉ ዝነበረ ጉዳያት ዋላ ሓንቲ’ኳ ከይበለ ሓሊፉ። እዚ ናይ ምሕያሉ ዘይኮነስ ተስፋ ናይ ምቑራጹ መርኣያ እዩ።

እቲ ዘገርም ከኣ ዝምድና ህዝቢ ኤርትራን እቲ ጉጅለን ኣብ ከምዚ ዝገለጽናዮ ባዕሉ ዝዛረብ ደረጃ እንዳሃለወ፡ ውሑዳት ዘይቀበጹ ክቆጻጸይሉን ያኢ ኣብ ወርቃዊ እዮበልዩ ክራኸቡ ቆጸራ ክሕዙ እንከለዉ እዩ። ብርግጽ ህይወት ንክሰኹዕሉ ብዙሕ ገንዘብን ክኢላ ዓቕምን ዘፍሰስሉ ውሱን ጓይልታት ርኢና። እቲ ጓይላታት ንዝኽሪ ናጽነትን ንኽብሪ እቶም ምእንታኡ ዝተሰውኡ ሰማእታትን እንተዝኸውን ኣይመፈላለየናን። እቲ ጓይላ “ምስ ምምሕዳር ህግደፍ ጽቡቕ ኣለና” ዝቓንኡ እንተኾይኑ ግና ብሓቂ ዘተዓዛዝብን ንተዋሳእቱ ዘጣዕስን እዩ።

እዚ ብሕጋውን ሰላማውን መንገዲ ናጽነቱ ረኺቡ፡ መንነቱን ክብሩን ዓቂቡ፡ ንሱ ብዝመረጾ ኣገባብ ክመሓደር ዝግብኦ ውርዙይ ህዝቢ ኤርትራ፡ በቶም ኣብ ኣርብዓታት እዚ ዕድሉ‘ዚ ዝነፈግዎ ጎባልል ናይቲ ዘበን'ቲ ምስታ ምሓዛ ሓያላት ሃገራት ዝኾነት ኢትዮጵያ ተቖሪኑ፡ ዘይመንነቱ ክለብስ ንዝተዋህቦ ዘይፍትሓዊ ውሳኔ ነጺጉ፡ ዕጥቃዊ ቃልሱ ክጅምር ከሎ፡ ኣጆኻ ዝበሎ ኣካል ኣይነበሮን። እዚ ኣብ ድሩት ዓቕሙ ግን ክኣ፡ ተሪር ኤርትራዊ ኒሑን ውሽጣዊ ሓድነቱን ብሓደ ወገን፡ ብዓል ሓቅን ርትዕን ምዃኑ ከኣ ብኻልእ ወገን ኣሚኑ ዝተበገሰ ቆራጽ ህዝቢ፡ ንምግላጹ ብዘጸግም መሰናኽላት ሰጊሩ፡ ብሉጻት ደቁ ክፊሉ ናይ ዘምጽኣ ናጽነት፡ ኤርትራ ናጻ ሃገር ምዃና ካብ ትፍለጥ፡ ድሮ ናይ 25 ዓመት ብዓል ናጽነት ንጽንብል ኣሎና። ሕማቕ  ኣጋጣሚ ኮይኑ ግን ነዛ ዋጋ መስዋቲ ጀጋኑ ዝኾነት ክብርቲ ብሩራዊ ኢየበልዩ ናጽነት፡ ህዝብና ዝተጸበዮን ኣብ ባይታ ዘሎ ሓቀኛ ኩነታት ሃገርናን ሕቘን ከብድን ኮይንሉ ኣብ ዘሎ እዋን ኴንና ገለ ብጓይላን ፈንጠዝያን ገለ ድማ ነዛ ብዓለባ ሳሬት ተሸፊና ዘላ ናጽነት ዓቂቡ ናብታ ዝሓልማ ሓርነት ዝሰጋገረሉ ትስፉው መንገዲ ንምንዳይ ኣብ ዘተን ልዝብን ዘተኮረ መጋብኣያ ተራኺቡ፡ ኣብ ምጽንባላ ንዝርከብ ክቡር ህዝቢ ኤርትራ ዮውሃና ከይበልኩዎ ክሓልፍ ኣይመርጽን።

እዚ ትዕግስተኛን ጸዋርን ህዝብ‘ዚ፡ ነዛ ድሌቱን ትጽቢቱን ከይረኸበ ምስ ኩሉ ጉድለታታን ምረታን ተደቚሱ ዝጽንብላ ዘሎ፡ ነታ ጽባሕ እትመጽእ ህዝቢ ዝማእከላ ፍትሓዊትን ዲምክራዊትን ሃገር ናይ ምህናጽ ልዑል ተስፋን ራእይን ስለ ዘለዎ እምበር፣ በዚ ሎሚ ዘላቶ ኣይኮነን ዝልክዓ። ኣብ ክምዚ ዝኣመሰለ ክቡር መዓልቲ ናጽነት፡ ንኣመጻጽእኡ ዝተሰግረ መሰናኽላትን ዕንቅፋትን ዝተኸፍሎ ክቡር ዋጋን ናይ ምግላጽ ስልጣን ናይቲ ነቲ ንሃገር ዝመርሕ ዘሎ ዝግባእ እኳ እንተኾነ፡ ብሰማዕቱ ክምዘን ግን ባህርያዊ እዩ። ነዚ ረዚን ክብሪ ጽንብል ኢዮበልዩ ኣመኽንዩ፡ ኣብ ትሕቲ ርብዒ ዘበን ኣብ መኸተን ልምዓትን ዝብል መደናገሪ ጭርሖ ግን ከኣ፡ ርብዒ ዘበን ኣብ ዕንወትን ጥፍኣትን ዝመግለጺኡ ሓቂ፡ መርሒ ውልቀ-መላኺ ስርዓት ካብ ዝሃቦ መደረ ኣመልኪተ ኣብተን  ዝበለን ጥምሮ ሓሳባት ትዕዝብተይ  ክህብ‘የ።

ዲክታቶር ኢሳያስ ብድሆታትን ተጻብኦታትን ዝመሰለ ይምሰል በንጻር መኸተናን ልምዓትናን፡ ባህልናን ስርዓተ ክብርታትናን መሊሱ ሃብቲሙን ተዀሊዑን፡ ኩሉ ጎናውን ሕጋውን ዜናውን ፖለቲካውን ዲፕሎማሲያውን ድሕነታውን መኸተና ደርሚሱ ድሕሪ ምባል ኣብ ወርቃዊ ኢዮበልዩ የራኽበና ክብል ምስ ሰማዕክዎ፡ ኣዝየ ሓዚነ ብዙሕ ኤርትራዊ ከም ዝሓዘነ ክኣ ኣይጠራጠርን።

ምኽንያቱ፡ ክምቲ  ብሃገሮምን ህዝቦምን  ዝሓልዩን ዝግደሱን መራሕቲ ሃገራት ዓለምና፡ ኣብ ክምዚ ኣጋጣሚታት ንህዝቦም ዘሐጉስን ሞራሉ ዝኹልዕን  ዝህብዎ ቃል፡ እዚ ልዑል ክብርን ሞሳን ዝግብኦ ህዝቢ ኤርትራ ካብ ዲክታቶር ኢሳያስ  ናይ እሱራት ምሕረትን ምእዋጅ ህንጻ ሕግን ፍትሓውን ዲሞክራሲያዊ ምሕደራን‘ኳ እንተዘይተጸበየ፡ ክምዚ ዝበለ ምስ ኣብ ሃገርናን  ህዝብናን ዘሎ ግሉጽ ሓቂ ናይ ሰማይን ምንድርን ዝርሕቀቱ ንኩሉቲ ብጊዜ ቃልሲ ዝኸሰብናዮ ክብርን ታሪኽን  ውጽኢቱ ናጽነትን ዘህስስ ኣእምርኦም ናይ ዝሰሓቱ መግለጺ ምሃቡ ኢሳያስ ሃገር ክመርሕ ዘይኮነስ ሃገር ንምዕናው ዝተበገሰ ልኡኽ ሰይጣን ምዃኑ ብዝያዳ ዝያዳ ንዓለም እዩ ኣረዲኡ።

 እስከ በሉ ኣብተን ዝበለን ቃላት ክመልሰኩም፡ “ ባህልናን  ስርዓተ ክብርታትናን መሊሱ ሃብቲሙን ተዀሊዑን“ ንሱ ዝበሎ ቃል ክኽውን ክሎ፡ ብዓይን‘ቲ ዓቂብዎ ዝጸንሐ ወለዶ ክርኣ ከሎ ግን ባህልና፡ ብጽዋር ባህሊ ተተኪኡ መኣዝኑ ስሒቱ ንሃገርናን  ህዝብናን ኣብ ዘየንጸባርቐሉ ደረጃ በጺሑ እምበር፡፡

ንክብሪ ባህልና ብዝምልከት፡ ምስልን ክብርን ወላድን ውሉድን ተጸናቢሩ፡ ማዕርነት ግቡእ ቦትኡ ስሒቱ ካህንን ዓለምን ኣብ ዘይንፈላልየሉ ብዓቢኡ ከኣ ምክብባር ጠፊኡ፡ ትሕትናን ቅንዕናን ብትዕቢትን ኣነነትን ተተኪኡ ጠርናፍን ተጻዋርን ክብርና ተረሚሱ ይርከብ።

ንሕጋውን ዜናውን ፖለትካውን፡ ብዝምልከት ድማ ንርብዒ ዘበን ብዘይ ሕገ-መንግስቲ  እናተምሓደረት ዜጋታታ ብዘይፍትሓዊ ብይን ተቀይዶም ኣብ ጎዳጉዲ እናበለዩ፡ ህዝባ መጽለልን መዕቆብን ጨኒቕዎ ኣብ ስቓይን ምክልባትን እናነበረ መንእሰያታ ብወፍሪ ባርነት ተስፋ ቖሪጾም፡ ሃገሮም ገዲፎም ብምስዳድ ኣደዳ መሸጣን ማሕረድትን ግዳያት ሞት ሰሃራን ማእከላይ ባሕርን ኮይኖም፡ ሃገር ኣብ ምጽናት ህዝባ ክኣ ኣብ ዓሚቚ ዳግማይ ሓዘንን ሻቅሎትን ተሸሚሙን ተረሚሱን እናሃለወ፤ ብዜናዊ መዳይ ድማ ቲቪ ኤረ ናይ ውልቂ ርስቱ ጌሩ ዓገብ ዝብሎ ዘይብሉ ቱታ ናይ ዝበለ፤ ብፖለቲካዊ መዳይ፡ መብጽዓ  ውድባዊ ጉባኤ 1987 ጠሊሙ፡ መዓጹ ዲሞክራሲያዊ ተሳትፎ ፓርትታት ረጊጡ፡ ብዘይቀይዲ ስለ ዝዓንደረ ደርሚስናን ተዀሊዕናን ክብል ከሎ፡ ህዝቢ ጊዜኡ ዝሃቦ ሓምሓምስ እምኒ ይሰብር ዝብል ምስላ ብምዝካር ክግረምን፡ ኣብ ልዕሊኡ ዝነበሮ ጽንቃቕ እምነት ከጥፍእን  እምበር፡ መደሪኡ ናይ ምስማዕ ሸውሃትን  ባህግን የብሉን።

ብዛዕባቲ ዲፖሎማስን  ድሕነትን ዝበሎሞ ከኣ ብሰንኪ ዓንዳርን ሕጊ ኣልቦ ፖሊስኡን ሃርጋፍ ወታሃደራዊ ትምክሕቱን ተነጺሉ ካብ እገዳ ሓሊፉ ብገበን ናይ ምኽሳሱ ገመድ ይፍሓሰሉ ከምዘሎ ምዝኽካሩ ኣኻሊ መልሲ ኮይኑ፡ ንድሕነት ብዝምልከት ግን ስልጣነይ ብግቡእ ጻማ ጻዕሮም ብዘይክፈሉ ብስም ሃገርዊ ኣገልግሎት ዝጽውዑ ኣባላት ሃገራዊ ድሕነት ተሓልያን  ድሒናን ኣላ ይብል እንተልዩ ግን፡ ንዓና ንኤርትራውያንስ ይትረፍ፡ ብቐረባ  ንዝከታተል ህዝቢ ዓለምናውን ርዱእ ጉዳይ ኮይኑ፡ ናይ ምልጋሱን ምቕናዩን ጉዳይ ነቲ ብትዕግስቲ ዝሰምዕ ዘሎ ህዝቢ ኤርትራ ብሓፈሻ ንደለይቲ ለውጢ ድማ ብፍላይ ዝግደፍ ጉዳይ እዩ። 

 ኣብዚ ክቡር ዕለትዚ፡ ዲክታቶር ኢሳያስ  ኣብ ቅድሚ መላእ ህዝቢ ኤርትራን ናይ ርሑቕን ቀረባን ዲፕሎማሲያውያንን ምናልባት‘ውን ጋዜጠኛታትን  ዝተረኽብሉ እዋን ንዘይብቕዓቱን  ፍሽለቱን ዘረጋግጽ መደረ ስለዝኾነ፡ መፍትሒ ኣብ ምድላይ ተጸሚዱ ንዝርክብ ህዝብና፡ ቃልሱ ከቀላጥፍ ዝሕግዝ ወሳኒ ኣጋጣሚ ስለ ዝኾነ መልሰ ተግባር ደላይ ፍትሒ ህዝብና ክሳብ ወርቃዊ ኢዮበልዩስ ይትረፍ፡ ክሳብታ ታሪኻዊት መዓልቲ ባሕቲ መስከረም እኳ ኣይንጽመመካን ዝብል ክኸውን ይግባእ።

ካብዚ እምንቶን ተርኦን ተበጊሱ፡ ኩሉ ደላይ ፍትሓዊ ለውጢ ህዝብና ብሓፈሻ፡ ተቓወምቲ ሓይልታቱን ተረክብቲ ሕድሪ መንእሰያቱን ድማ ብፍላይ፡ ብዘይወዓል ሕደር ሓድነቶም ኣረጋጊጾም ኩሉ ዓቕሞም  ወዲቦም ንስርዓት ህግድፍ ብቅልጡፍ ኣልዮም፡  ክብሪ ሃገርን ህዝብን ዝሕሉን ንመሰሉ ዝጣበቕን ስርዓት ንምርጋግጽ ክቀላጠፉ  ኣለዎም።

በዚ ኣጋጣሚ ንኩሎም ሓይልታት ምክልኻልን መራሕቶምን፡ ነቲ ክሳብ ሎሚ ዝፈጸምክምዎ ታሪኻዊ መስርሕ ናጽነትን ትፍጽምዎ ዘሎኹም ምክልኻል ሃገርን ተጎልቢቡ ተጻብኦ ዝመሰለ ይምሰል ንስልጣነይ ጽንጽያ ዘንብረላ የለን ክሳብ ምባል ዝተነፍሐ ትዕቢተኛ መራሒ፡ ስልጣኑ ንምንዋሕ ህዝብኹም ክትጭቁኑን ንጹሃት ክትቀትሉን ንዝህበኩም ትእዛዝ ነጺግኩም፡ ኩሉ ዓቕምኹም ሃገርን ህዝብን ንምድሓን ኣብ ጎድኒ ደላይ ፍትሒ ህዝብኹም ክትስለፉ መጸዋዕታይ አቕርበልኩም።

ፍትሕን ሰላምን ንህዝብና!

ክብርን ዝኽርን ንሰማእታትና!

ዓንደጽዮን ግርማይ

ጀርመን

ሽማግለ ወጻኢ ጉዳያት ፓርላማ ኢጣልያ፡ ኣብ 10 ጉንበት 2016፡ ምስ ሓደ ኤርትራዊ ፕሮ-ደሞክራሲ ጕጅለ ብዛዕባ ህሉው ኵነታት ኤርትራ ባይቶኣዊ ምይይጥ ኣካይዱ። ኣብቲ ኣብ ሮማ፡ ኣደራሽ ፓርላማ ኢጣልያ፡ ዚተኻየደ ምይይጥ፡ ኣምባሳደር ዓንደብርሃን ወልደጊዮርጊስ፡ ብስም ኤትራዊ መድረኽ ንሃገራዊ ዘተ፡ ነዚ ዚስዕብ መግለጺ ኣቕሪቡ።

ክቡር ኣቦ-መንበር፡ የቐንየለይ፡

ክቡራን ኣባላት ባይቶ፡

ኣብ’ዚ ኣገዳሲ ባይቶኣዊ ምይይጥ’ዚ ቀሪበ ብዛዕባ ህሉው ኵነታት ኤርትራ መግለጺ ከቕርብ፡ ዓቢ ደስታ: አረ’ውን :ፍሉይ ሓበን እስመዓኒ። ብቐዳምነት ድማ: ንሽማግለ ወጻኢ ጕዳያት ባይቶ ወከልቲ ኢጣልያን: ነታ ነዚ እዋናዊ ምይይጥ’ዚ ክዉን ዚገበረት ናይ ነዊሕ እዋን መሓዛይ: ክብርቲ ልያ ኳርታፐለን: ዕዙዝ ምስጋናይ ከቕርብ እፈቱ።

እምበኣርከስ፡ ኣብዚ ሕጽር ዝበለ መኽፈቲ ዘረባይ፡ ኣብዘን ዚስዕባ ኣርባዕተ ነጥብታት ከተኵር እየ፦

1) ባህርይ ስርዓት ኤርትራ: 2) ህሉው ኩነታት ኤርትራ: 3) ኣገዳስነት ደሞክራስያዊ ለውጢ ኣብ ኤርትራ: 4) ኣድላይነት ኣህጉራዊ ምሕዝነትን ደገፍን ንስሩዕ ደሞክራሳዊ ምስግጋር። ደድሕሪኡ፡ ኣብ ዘገድስኹም ፍሉያት ጕዳያት፡ዝያዳ ዝርዝራዊ ርእይቶታት ክንለዋወጥን ኽእል ኢና።

1. 1.ባህርይ ስርዓት ኤርትራ

1. 1.1ታሪኻዊ ውርሻ

እቲ ዝተናወሐን ጽንኩርን ብረታዊ ቃልሲ ህዝቢ ኤርትራ ምእንቲ ሃገራዊ ሓርነት ጥራይ ዘይኰነ፡ ማዕረ-ማዕሪኡ :እንተላይ ምእንቲ መሰረታዊ ፖለቲካው፡ ቍጠባውን ማሕበራውን ለውጢ ኢዩ ተኻይዱ። እቶም ኣብቲ ቃልሲ ንእስነቶም ዘወፈዩ ተጋደልቲ ኤርትራውያን፡ ብሃረርታ’ቶም ገስገስቲ ዕላማታት ሓርነት፡ ማዕርነትን ፍትሕን ተደሪኾም ኢዮም ዝተሰለፉ። ንሕና፡ ምእንቲ ሓርነት፡ ምእንቲ ደሞክራሲ፡ ምእንቲ ራህዋ ኢና ተቓሊስና። እቲ ዘሕዝን ግርንቢጥ ግን፡ ህሉው ኵነታት ኤርትራ ኣንጻር እቲ ዝተቓለስናሉ ገስጋሲ ዕላማታት ምህላዉ ኢዩ። ስለምንታይ፧

1. 1.2ተቓላሳይ ሓርነት ናብ መሳርሒ ጭኮና ተቐይሩ

ህዝባዊ ግንባር ሓርነት ኤርትራ (ህ.ግ.ሓ.ኤ.): ኣድማዒ ወተሃደራዊ ሓይሊ ብምህናጽ፡ ንኹሉ ብድሆታት መኪቱ ዓወት ሓርነታዊ ኵናት ምስ ኣረጋገጸ፣ ኣብ ሳልሳይ ዓመት’ቲታሪኻዊ ዓወት፡ ብህዝባዊ ግንባር ንደሞክራስን ፍትሕን (ህ.ግ.ደ.ፍ.) ምስ ተተክአ፣ ናብ መሳርሒ ጭኮና ተቐይሩ። ክንዲ ዚዀነ፡ ህ.ግ.ሓ.ኤ. ካብ ሓደ ኲናት ሃገራዊ ሓርነት ዘካይድ: ኣዝዩ ኣድማዒ ፖለቲኮ-ወተሃደራዊ ውድብ: ናብ ንቡር ስራሓት መንግስቲ ዘመሓድር ብቑዕ ፖለቲካዊ ምንቅስቓስ ኪሰጋገር ኣይከኣለን። ብሓጺሩ፡ መንግስቲ ብግቡእ ከመሓድር ኣይበቕዐን።

1. 1.3ፍሽለት ምህናጽ ቅዋማዊ መንግስቲ

ሓደ ገስጋሲ ዚነበረ ምንቅስቓስ ሃገርዊ ሓርነት መንግስታዊ ስልጣን ምስ ሓዘ ከድሓርሕር፡ ኣብ ኤርትራ ጥራይ ዚተኸስተ ተርእዮ ኣይኰነን። ኰረሻ ስልጣን ምስ ኣጣጥሐ፡ መሪሕነቱ፡ ነቲ እቲ ስልጣን ዚህቦ ሓለፋታት ንምዕቃብ፣ ነቲ መበገሲ ዕላማታት ጠሊሙ፡ ሓዲሽ ዋርድያ ናይቲ ኣረጊት፡ ዘይምዕሩይ ስርዓት ይኸውን። ክሳብ ለይቲ ሎሚ፡ ዚዀነ ብሓይሊ ብረት ስልጣን ዚጨበጠ ሓርነታዊ ምንቅስቓስ ሓቛፊ፡ ኣሳታፊ፡ ንህዝቢ ተሓታትነት ዘለዎ መንግስቲ ከቕውም ዚኸኣለ የለን። በዚ መንጽር’ዚ ክረአ እንከሎ ድማ፡ ተመክሮ ኤርትራ ፍሉይ ኣይኰነን።

1. 1.4ኣረሚናዊምልካዊስርዓት

እቲ ደሞክራስያዊ መትከላት ተኸቲሉ፡ ግዝኣተ ሕግን ኣኽብሮት ሰብኣዊ መሰላትን ዘስፍን ቅዋማዊ መንግስቲ ንምትካል ዚተኻየደ ጻዕርታት ከም ዚመክን ተገይሩ። ዘይምትግባር ናይቲ ብሰፊሕ ተሳትፎ ህዝቢ፡ ኣብ ውሽጥን ኣብ ስደትን፡ ተነዲፉ ብቅዋማዊ ባይቶ ኣብ 1997 ዚጸደቐ ቅዋም፡ ንሃገረ ኤርትራ ሕጋዊ ሰረት፡ ንህዝቢ ኤርትራ ከኣ ልኡላውነት ነፊጉ። ኣብ ኤርትራ ምርጫታት ኣይካየድን ኢዩ። ኤርትራ ፓርላማ የብላን፣ ነብሱ ክኢሉ ፍትሒ ዘመሓድር ኣብያተ-ፍርዲ የብላን፣ ብግቡእ ዚሰርሕ ካቢነ ሚኒስተራት የብላን።

ሃገራዊ ባይቶን ማእከላይ መሪሕነት ህ.ግ.ደ.ፍ.ን ኣብ 2001 ደስኪሎም፣ እቶም ቀንዲ ኣባላት ሃገራዊ ባይቶን መሪሕነት ግንባርን ኣብ ኣብያተ-ማእሰርቲ ወይ ኣብ ስደት ሰፊሮም። ሕጋዊ ስልጣን ላዕለዋይ ቤት ፍርዲ ብፍሉይ ቤት ፍርዲ ተመንዚዑ። ናጽነት ርእይቶ ምግላጽ፡ ናጽነት ምእካብ፡ ናጽነት ምምስራት ማሕበራት ዚበሃል የለን። እቲ ፕረሲደንቲ ፍጹም ስልጣን ገቢቱ፡ ንሃገርን ህዝብን ከም ዊንታኡ፡ ብዘይዚዀነ ሕጋውን ትካላውን ገድብ፡ ይገዝእ።

2.ህሉው ኩነታት ኤርትራ

ኤርትራ ሎሚ ኣብ ትሕቲ ሓደ ኣረሚናዊ ምልኪ ትሳቐ ኣላ። ንርብዒ ዘመን መመላእታ፡ ኣብዚ ብሩራዊ ኢዮቤልዩ ናይ ናጽነት እንጽንብለሉ ዘለና እዋን፡ ህዝብና ዚደለዮን ዘገልግሎን መንግስቲ ተኺሉ ብሰላም፡ ብሓርነት፣ ብኽብረት፡ ብፍትሒ ምንባር ተነፊግዎ ይርከብ። ሕብረተሰብ ኤርትራ፡ ብጸቢብ መንግስታዊ ቍጽጽር ተቐይዱ፡ ኣብ ትሕቲ ኣደራዕ ናይቲ መሰረታዊ ጠለባት ህይወት ዘየማልእ ናይ ኩፖን ቁጠባ፡ ግዳይ ኣረሜናዊ ጸቕጥን ስእነትን ብምዃን ይሳቐ ኣሎ።

መንእሰያት ኣብ ታኼላ ናይ ገደብ ዘይብሉ ሃገራዊ ወተሃደራዊ ኣገልግሎት ተጸሚዶም ይሳቐዩ ኣለዉ። ኤርትራውያን፡ ካብ ደቂ 18 ክሳብ ደቂ 70ታት፡ ብደረተ-ኣልቦ ሃገራዊ ኣገልግሎት ወይ ግዱድ ዕጥቂ ብረት ኣብቲ መወዳእታ ዘይብሉ ኲናታት‘ቲ ስርዓት ክዋግኡ ጉዱዳት እዮም።

ኣብ ልዕሊ ተቓወምቲ ተባሂሎም ዝጥርጠሩ ዚፍጸም፡ንዘይተወሰነ እዋን ምቕያድ፡ ሃለዋት ምስዋር፡ ብዘይ ፍርዲ ምቕታል ማእለያ የብሉን። እቲ ዘይጽወር ፖለቲካዊ ጸቕጥን ኩሉ-መዳያዊ ቁጽጽርን፡ ምስቲ ኵሉ ቍጠባዊ ጸገማት ተደማሚሩ፡ መንእሰያት፡ ብዓሰርተታት ኣሽሓት፡ ሃገሮም ራሕሪሖም፡ ንገዛእ ህይወቶም ኣብ ዓበይቲ ሓደጋታት እናውደቑ፡ ሃጽ ኢሎም ክስደዱ ኪቕስቦም ጸኒሑን ኣሎን።

ገለ ንኣሰጋገርቲ ሰባት ገንዘብ ከፊሎም ይሓልፉ፣ ገለ ህይወቶም ኣብ ሓደጋ እናእተዉ ብእግርም ዶብ ይሰግሩ፣ ብዙሓት ካብኣቶም፡ ኣብቲ መሪር ጉዕዞ ምድረ በዳ ሳሃራ ንሰሜን ኣፍሪቃ ብወቕዒ ጸሓይ ይቕዘፉ፣ ናብ ኤውሮጳ ኣብ ምስግጋር ኣብ ማእከላይ ባሕሪ ይጥሕሉ፣ ወይ ኣብ ሓውሲ-ደሴት ሲናይ ግዳያት ምህርቲ ውሽጣዊ ኣካላት ኰይኖም ይዝሕዝሑ። ከም ኣብነት፡ እቲ ኣብታ ካብዚ ዘለናዮ ቦታ ብዙሕ ዘይትርሕቕ ደሴት ላምፓዱዛ ዚተፈጸመ ዘሕዝን ቅዝፈት ኩልና እንዝክሮ ኢዩ።

ምትካእ ግዝኣተ-ሕጊ ብግዝኣተ- ሰብ፡

ደሞክራስያዊ ጽገና ንዝሓተቱ ላዕለዎት ሰበስልጣን መንግስትን ወተሃደራዊ መኮነናትን፡ ነቓፊ ርእይቶታት ንዘቃልሑ ጋዜጠኛታት፡ ልዝብን ዕርቅን ንዝመኸሩ ዓበይቲ ዓድን ሽማግለታትን፡ ብዘይ ኣገባብ ኣሲሩ።እቲ ስርዓት፡ ኣብ ልዕሊ ፖለቲካዊ ቅዩዳትን ናይ ሕልና እሱራትን መወዳእታ ዘይብሉ ማሕቡስ፡ ጽምው ማእሰርቲ፡ ኣካላውን ኣእምሮኣውን ስቓይ፡ ሃለዋት ምስዋር፡ ብዘይ ፍርዲ ምቕታል፡ ይፍጽም።ኣብ ኤርትራ መሰል ርእይ ቶምግላጽ፡ መሰል ምእካብ፡ መሰል ማሕበር ምምስራት ፍጹም የለን፣ ናጻ ፖለቲካውን በርጌሳውን ውድባት ውጉዛት ኢየን፣ ናጻ ርእይቶ ይድቈስ፡ ተቓውሞ ድማ ከም ክድዓት ይቑጸር። ፖለቲካዊ ጸቕጥን ምጭፍላቕ ብሕታዊ ማዕከናት ዜናን ንፖለቲካዊ ሃዋህው ናይታ ሃገር ብምልኡ ዓጽዩዎ።

መንግስቲ ንዅሉ መራኸቢ ብዙሓን ይውንን፣

ንዚመሓላለፍ መልእኽቲ ይቈጻጸር፣ ብዙሕነት ይሕይር፡ ተቓውሞ ከም ገበን ይቘጽር። መንግስታዊ ቍጽጽርን ሳንሱርን ንናጽነት ርእይቶ ምግላጽ ሓምሺሹ፡ ንምልኪ ባይታ መድሚዱ፡ ዕጹው ሕበረተሰብ ፈጢሩ። ብናጽነት ማዕከናት ዜናን፡ ምቕያድ ጋዜጠኛታትን ፖለቲካዊ ተቓወምትን፡ መንግስቲ ኤርትራ ኣብቲ ዚተሓተ ደረጃ ይስራዕ፣ ኤርትራ ከኣ ከም “እታ ዝዓበየት ቤት-ማእሰርቲ ኣብ ዓለም” ትፍለጥ። ኣብያተ-ማእሰርቲ ኣብ ኮንተይነራት፡ ኣብ ትሕቲ መሬት፡ ኣብ መቐየዲ ማእከላት ኣብታ ሃገር ፈቐድኡ ተዘርጊሖም ይርከቡ። ብመሰረት ጸብጻብ ተዓዛቢ ሰብኣዊ መሰላት (ህዩማን ራይትስ ዋች) ድማ፡ እቲ ሰርዓት ልዕሊ 10,000 ፖለቲካዊ እሱራት ኣብ “ኪግመት ዘይከኣል ኣስካሕካሒ ኵነታት” ሒዝዎም ይርከብ።

እቲ ምዕጻው ፖለቲካዊ፡ ቍጠባውን ማሕበራውን ሃዋህውን ምምእካል ኩሉ መዳያት ሃገራዊ ህይወትን ዘስዓቦ ዕንወት፡ ኣብ ሕሰም መነባብሮ’ቲ ህዝብ ምንጻል’ቲ ስርዓትን ተጋሂዱ ይረአ።

1. 3.ኣድላይነት ለውጢ

ህዝቢ ኤርትራ፡ ከም ኵሎም ህዝብታ ዓለም፡ ሃረርታን ዘይንፈግ መሰልን ንሓርነትን ክብረት ንፍትሕን ኣለዎ፣ ንምርግጋጾም ከኣ ጸኒዑ ይቃለስ። ክንዲ ዚዀነ፡ እቲ ፍጹም ጭኮና፡ ኣብ ውሽጢ ይኹን ኣብ ወጻኢ፡ ኣንጻር’ቲ ስርዓት እናዓበየ ዝኸይድ ዝተወዳደበ ተቓውሞ ብምልዓል፡ ለውጢ ምምጽኡ ከምዘይተርፍ ኣበሲሩ ኣሎ።

ኣብ ውሽጢ ስለ ዝተወገዘን ዝተደቝሰን፡ንጡፍ ተቓውሞ ኣብ ስደት እናሓደረ ይዝርጋሕ ኣሎ። እቲ ኣብ ስደት ዚነብር ህዝብና ኣብ ዘመናዊ ታሪኽና፡ ኣብ ጉዳይ ሃገር ኣገዳሲተራ ተጻዊቱ ኢዩ። ብመንጽር’ቲ ዅሉ ታሪኻዊ ተርኡን ህሉው ጸጋታቱን፡ ማለት፡ ተዛማዲ ብዝሑ፡ ሃብቱ፡ ኣብ ዘዚነብረሉ ቦታታት ዘለዎ ናይ ምንቅስቓስ ናጽነትን ናይ ስራሕ ዕድልን፡ ከምቲ ዚድለ ወይ ምስቲ ዓቕሙ ዚመጣጠን ሃገራዊ ኣበርክቶ ኪገብር ኣይከኣለን።

ብጠንቂ’ቲ ርኡይ ምፍልላያት፣ ዘይጋጠም ዕላማታት፣ በሊሕ ምፍሕፋሓት፣ ምርባሕ ፖለቲካዊ፡ በርጌሳዊ፡ ዜናዊ ጉጅለታት፣ ዓቕምታቱ ኣወሃሂዱ፡ ምእንቲ ደሞክራስያዊ ለውጥን ምኽባር ሰብኣዊ መሰላትን ብኣድማዕነት ኪጣበቕ ኣይከኣለን።

ኣብ ኤርትራ ናጽነት ርእይቶ ምግላጽ፡ ተኣኪብካ ምምይያጥ፡ ፖለቲካዊ ይዅን በርጌሳዊ ማሕበር ምምስራት ስለ ዘየለ፡ ኣብ ውሽጢ ሃገር ውዱብ ሰላማዊ ተቓውሞ ንኸይግበር ዓጊቱ። ስሩዕ ምስግጋር በትረ-ስልጣን ዘኽእል ትካላዊ ኣገባብ ስለዘየለ፡ ፍኑው ፖለቲካዊ ናዕብን ንሱ ከስዕቦ ዚኽእል ዘየድሊ ደም ምፍሳስን ከይፍጠር የስግእ።

ነዚ ሓደጋ’ዚ ንምእምላይ፡ ብኣግኡ ውዱብ መስርሕ ደሞክራስያዊ ለውጢ ንምርግጋጽ ዚሕግዝ ምቅርራብ የድሊ። ኣብዚ እዋን’ዚ፡ ንዅሉ ኣብ ውሽጥን ኣብ ስደትን ዚነብር ፕሮ-ደሞክራሲ ኤርትራዊ ሓቚፉ፡ ምእንቲ ስሩዕ ሰላማዊ ምስግጋር ናብ ደሞክራስያዊ ምሕደራ፡ ብናይ ሓባር ዕላማ ዘስርሕ መድረኽ ንምጥጣሕ ዝተወሃሃደ ጻዕሪታት ይካይድ ኣሎ።

እዚ ጻዕሪታት‘ዚ ኣብ ሕዳር 2015 ሓደ ንዅሉ ዘሳትፍ ዋዕላ ሃገራዊ ምምኽኻር (ዋ.ሃ.ም) ኣብ ናይሮቢ; ኬንያ; ንምግባእ በቒዑ። እተን ኣብቲ ዋዕላ ዚተሳተፋ 11 ተቓወምቲ ፖለቲካዊ ውድባት ድማ፡ ኵሉ ዓቕመን ናብ ናይ ሓበር ዕላማ ብምቕናዕ ብሓንሳብ ክሰርሓ ተሰማሚዐን። ነዚ ሸቶ’ዚ ንምውቃዕ፡ ሓንቲ ንዚሰፍሐ ዋዕላ ምቅርራብ እተወሃህድ ግዝያዊት ኣራኻቢት ኣካል ኣቚመን።

ኣብዚ እዋን’ዚ፡ ግዝያዊት ኣራኻቢት ኣካል፡ ምስተን 11 ውድባት እናተመያየጠት፡ ናብ ስሩዕ ምስግጋር ደሞክራስያዊ ምሕደራ ዘምርሕ ናይ ሓባር ራእይን መደብ ስራሕን ኣብ ምንዳፍ ትርከብ። እዛ ኣካል’ዚኣ፡ ብዛዕባ ምቅልጣፍ ደሞክራስያዊ ምስግጋር ንምዝታይ፡ ንዅለን ተቓወምቲ ውድባት ዘሳትፍ ሰፊሕ ኣኼባ ንምድላው ተሰርሕ ኣላ።

ጐድኒ ንጐድኒ ምስ’ዚ ስራሓት’ዚ፡ ነቲ ኣብ ስደት ዚካየድ ቅሉዕ ተቓውሞ ምስቲ ኣብ ውሽጢ ዚካየድ ስቱር ተቓውሞ ዘተኣሳስር ፖለቲካዊ ድንድል ብምህናጽ፡ ብኤርትራዊ ዋንነት ዚዝወር ለውጢ ብውሽጢ ንምድራኽ ንሰርሕ ኣለና።

1. 4.ኣህጉራዊምሕዝነትንደገፍንንደሞክራስያዊምስግጋር

ነቲ ኣብ ኤርትራ ስሩዕ ደሞክራስያዊ ምስግጋር ንምርግጋጽ ዚግበ ርጻዕሪ፡ ኣህጉራዊ ደገፍን ዞባዊ ምሕዝነትን ከም ዘድልዮ ንጹር ኢዩ። ንሕና፡ እቶም ኣብ ደሞክራስያዊ ተቓውሞ ዘለና፡ ምስ ጐረባብቲ ኤርትራ፡ ኣብ ስትራተጅያዊ መቓን ናይ ፖለቲካዊ ምትሕግጋዝን ቍጠባዊ ውህደትን ዚተመስረተ፡ ንዅሉ’ቲ ዘይተወድአ ጕዳያት ዚፈትሕ፡ ዞባዊ ሰላም፡ ርግኣትን ጸጥታን ዘረጋግጽ፡ ሓድሽ ዝምድናታት ንምህናጽ ንሰርሕ ኣለና።

ሳላ’ቲ ኣብ ኤርትራን ኣብቲ ዞባ ብዓቢኡን፡ ዚነበራ ታሪኻዊ ህላወን ኣሰር ባህላዊ ምትእስሳርን፡ ኢጣልያ ኣብቲ ደሞክራስያዊ ምስግጋር ንምምጻእ ኰነ ኣብ ቀርኒ ኣፍሪቃ ዞባዊ ሰላምን ርግኣትን ጸጥታን ንምስፋን ዚካየድ ጻዕሪ ኣቀላጣፊ ተራ ኪትጻወት ትኽእል ኢያ። እዚ ናይ ሎሚ ምይይጥና ፈላሚ ናይቲ ኣብ መንጎ መጻኢት ደሞክራስያዊት ኤርትራን ኢጣልያን ዚምዕብል፡ ንረብሓ ክልቲኡ ህዝብታት ዘገልግል ሓድሽ ምሕዝነታዊ ዝምድናታት ኪኸውን ድማ ተስፋ እገብር።

ጽን ኢልኩም ስለ ዝሰማዕኩምኒ፡ አመስግን።