http://ascenteq.com/project/epdp

ደቂ ሰባት ካብ ካባቢኦምን ዘጋጥሞም ምዕብልናን ተበጊሶም እንተስ ንኣውንታ እንተስ ንኣሉታ ትምህርቲ ተመኩሮ ይቐስሙ። ኣሉታ ደኣ መምሃሪ ይኸውን ዲዩ ዝብል ሕቶ ክለዓል ይኽእል ይኸውን። ብልክዕ እቲ መልሱ እወ እዩ ክኸውን። ምኽንያቱ እቲ ኣሉታ  ካብቲ ኣብ መዓልታዊ ስራሓትካን ምስ ደቂ ሰባት እትግብሮ ርክባትን ምስቲ ተፈጥራዊ ባህሪኻ ተኣሳሲሩ ዝህቦ ውጽኢት ስለዝኾነ መምሃሪ ክኸውን ናይ ግድን እዩ።

ደቂ ሰባት በዚ ኣቐዲሙ ዝተጠቕሰ ኣገባብ ካብቲ ዕለታዊ ዝዋስእዎ ወይ ኣብ ተግባር  ዘጥርይዎ ልምዲ በቲ ንዓኦም ዝምችኦም ወይ ዝሰማምዖም ገይሮም ከምዝቐርጹ ርዱእ እዩ። እዚ በቲ ዝረኸብዎ ተመኩሮን ተግባርን ከኣ ዘይጋገ ፍጡር ስለዘየለ ግጉይን ኣሉታውን ተግባራት ክፍጽሙን ውሁብ እዩ። ይኹን እምበር ሓደ ሰብ እንተተጋግዩ ካብ ጌጋኡ ክመሃር ወይ ይቕረታ ክሓትት ድልዊ እንተዘይኮይኑ፡ ናይ ካልኦት ሓሳብ ክቕበል ድልው ኣይከውንን። ካልእ ሰብ ከምዚ ግበር ከይበለካ፡ ባዕልኻ ጌጋኻ ኣሚንካ ይቕረ ምባል ምቕሉልነትን ምዕባለን ክኸውን እንከሎ፡ ጌጋኻ ሓቢእካ ምኻድ ድማ ድንቁርናን ናይ ዘይማዕባል ባህርን እዩ።

ካብ ኩሉ ዝኸፍአ ድማ ኣብቲ ጉዳይ ዋላ ሓንቲ ኣፍልጦ ዘይብልካ ክንስኻ፡ ኣፍካ ዝሃበካ ብዛዕባ ካለኦት ክትፈርድን ኣብ ስነፍልጠት ዘይተመስረተ ክትዛረብን እንከሎኻ እዩ። ከምዚ ዝዓይነቱ ባህሪ ካብ ወለዶ ናብ ወለዶ ከምኡ እናበለ ከይተኣረመ እንተ ቀጺሉ እቲ ኣብ ንሓድሕዱ ከሰማምዖን ከተኣሳስሮን ዝኽእል ጠቓሚ ሓሳብ ብናተይ ስምዑ ጥራሕ ይዕብለል እሞ እታ ቅንዕትን ሓቅን  ንኸይትወጽእ ናይ ምዕጋት ተራ ይህልዎ።

ሓንሳብ ጌጋ ዝፈጸመ ብዓንተቦ እንተዘይተዓጊቱ፡ ቀጻሊ ክኸውን ናይ ግድን እዩ። ከምቲ ግቡእ ግና ጌጋ ከም ዝፈጸምካ እንተተረዲእካ ወይ ብዝተረደኦም እንተተነጊሩካ፡ በቲ ዝተፈጸመ ጌጋታት ወይ ኣሉታታት ምቕጻል ዘይኮነ፡ ነቲ ናብ ጌጋታት ዘብጸሐካ ወይ ዝደፈኣካ እንታይ ምዃኑ ምርዳእ ናይ ኩሉ ህይወት ዘለዎ ፍጡር ግደ እዩ። እቲ ሽግር ግን ነቲ ጌጋታት ቅድሚ ሽሒ ዓመት ንዝተፈጸመ ካብ ወለዶ ናብ ወለዶ እናተናተወናጀለ ክኸይድ ግን ቁምነገር የብሉን። ንኣብነት ኣብ ኣርበዓታት ኣንድነትን ራቢጣ ኣልእስላምያን ተባሂሉ ዝተፈጥረ ማሕበራት ነይሩ። ነዚ ማሕበራት ዝመስረቱ ኣቦታትና ካብ ምንታይ ነቒሎም ነዚ ኣበጊሶሞ? ከምኡ ንምግባር ዝደፋፍኦምከ ብቑዕ ምኽንያት ዲዩ? ወዘተ ዝብሉ፡ ንሳቶም ዝምልስዎን ሓላፍነት ዝወስዱሉን እዩ። ንሕና ከኣ ንዝጸፈጸምዎ ጉድለታት ንመሃረሉ እምበር  ደቆምን ደቂደቆምን ክኽሰስሉ ርትዓዊ ኣይኮነን።

ንሕና ኤርትራውያን ሎሚ ብዛዕባ እቲ ሕሉፍ ዲና ክንጸባጸብ ወይስ  መፍትሒ ከነምጽእ ክንጽዕር ዝግበኣና? ወይ ብዛዕባ ኤርትራ ሃገርና ከይተሸርመመት ከይተቖርመመት ሓድነታ ዓቂባ እትቕጽለሉ ኢና ክንሓስብ ዝግበኣና? ከምዝመስለኒ ሎሚ ንናይ ኣንድነትን ራቢጣ ኣልእስላምያን፥ ጀብሃን ሻዕብያን፡ ወዝተ ዝኣመሰሉ ሓደ እዋን ኣዛረብቲ ዝነበሩ ፍልልያት ኣልዒልና እነፍርዮ የለን። እዚ ታሪኽ እዚ ምስ ኩሉ እወንታኡን ኣሉታኡን ኣብ መዝገብ ተሪኽ ሰፊሩ መምሃሪ እምበር መፈላለዪ ክኸውን የብሉ።

ምኽንያቱ እዚ ሕጂ ዘሎናዮ ሓዲሽ ምዕራፍ ካብ ባዕዳዊ መግዛእቲ ወጺእና፡ ደቂ ሓንቲ ሃገር ምዃንና እንሕበነሉ ናጽነት ዝረኸብናሉ እዩ። ሕማቕ ኣጋጣሚ ኮይኑ ግና ካብ መጀምርታ ብኣሉታታት ዝመልአ ኣእምሮና ናበይ ክወስደና ከም ዝኽእል ኣይሓሰብናሉን። ሕጂ እውን እንተኾነ ሃገርና ኣብ ክንዲ ሓድነታ እትሕልው፡ ብብሄር ይኹን ብሃይማኖት ወይ ብኣውራጃ ወይ ኣውን ብኻልእ ትሕቲ ሃገርነት ስምዒታት ንኸይትከፋፈል ክንሓስብን ክንሰርሕን ይግባእ። ኣብ ክንዲ ነቶም ዝሓለፉ ምኽሳስ፡ ንሕና ባዕልና ካብቲ ናቶም ጌታት ተማሂርና ዝሓሸ ምስ እንሰርሕ ኢና እምበኣር ካብቲ ተመኩሮ ተማሂርና ክንብል እንኽእል። ንዝሓለፈ ግጉይ ተመኩሮ ምድጋም ግና ናይ ጌጋ ጌጋ እዩ እሞ ነስተብህለሉ።

ርእሰ-ዓንቀጽ

ኤርትራ እታ ብኣደ እንምስላ ኤርትራ እያ፡ ህዝባ ከኣ ምስ ኩሉ ሕብራዊ መልክዕናን ኣተሓሳስባናን ደቃ ኢና። ንሕና ከም ደቃ በጃ ክንሓልፈላ፡ ንሳ ከኣ ከም ኣደ ክትሕብሕበና ግቡእን ባህርያውን እዩ። ከምኡ ስለ ዝኾነ ኢና ከኣ ምእንቲ ናጽነታን ክብራን ኣብ ዝተኻየደ ነዊሕን መሪርን ቃልሲ “ኤርትራ ወይ ሞት” ንብል ዝነበርና። ከምቲ ዝጨራሕናዮ ከኣ እነሆ ንኤርትራ ረኺብና። እንተኾነ ኤርትራ ጌና ከም ዘይቀሰንትን ቀጻሊ ሓለዋ ከም ዘድልያን፡ ኣይኮነንዶ ንደቃ ንሕብረሰብ ዓለም እውን ብሩህ እዩ።

ኤርትራ ኣደ ብዙሓትን ውሁዳትን እያ። ደቃ ከምቲ “ከስዐ ኣደስ ጉራጉራ” ዝበሃል ዝተፈላለየ ናይ ብዙሕነት ሓለገት ኣለዎም። እዚ ብዙሕነቶም መልክዖምን ምስጢር ሓያልነቶምን ምዃኑ ከኣ ኣብ ተመኩሮ ቃልስና ተረጋጊጹ እዩ። ናይ ክሳብ ሕጂ ተመኩሮና ከም ዘረጋግጾ፡ ክንበዝሕ እንከለና ንበዝሕ ሓደ ክንከውን እንተደሊና ከኣ ሓደን ሓያልን ንኸውን። ሳላ ከምዚ ዓይነት ውሕልነትናን ተዓጻጽፍነትናን ከኣ፡ ሎሚ ደኣ ስምናን ክብርናን “መሬት ዘቢጡ” እምበር፡ ኣብ ሓደ ኣጋጣምስ “ዘይከኣል ዝመስል ከም ዝከኣል” ናይ ዘመስከረ ተባዕ፡ ጽኑዕን እሙንን ህዝቢ ኣብነት ኮይና ብሓበን ተጠቒስና ኢና። እዚ ናይ ጽንዓትን ትብዓት ኣብነት ሕጂኸ ዓቅብናዮዶ ኣለና ወስይ ኣይፋልናን ከኣ ኣዛራቢ ኮይኑ ኣሎ። ዘሕዝን እዩ፡ ኣብ ሓደ መድረኽ ናይ ብርታዐን ጽንዓትን ኣብነት ኮይና ተጠቒስና ከነብቅዕ፡ ሎሚ ግና ናይ ስንፍና፡ ጭቆና ኣሜን ኢሉ ዝተቐበለ ህዝቢ፡ ድኽመትን ስደትን ሕማቕ ኣብነት ኮይና፡ ክልተ ግዜ ከይንርአ ኣብ እንሰግኣሉ ደልሃመት ከም ዘለና ክንእመን ይግበኣና። ትማሊ “በጃ ሃገሩን ህዝቡን” ክሓልፍ ቅሩብ ዝነበረ ኤርትራዊ፡ ሎሚ ንሃገሩ “ድሕሪ ሕጂ ገጽኪ ኣየርእየኒ” ኢሉ “እግረይ ኣውጽእኒ” ናይ ዝብል ዜጋ ኣብነት ከይንኸውን ኣብ እንሰግኣሉ ደረጃ ኢና ዘለና። እዚ ከኣ ጀግንነት መምስቲ ዝፍጠር ኩነታት እንተዘየሕዲስካዮ፡ ብናይ ትማሊ ክትሕበን ጥራይ ክትነብር ከም ዘይከኣል ዘረደኣና እዩ።

ናይ ሃይማኖት፡ ዕድመ፡ ጾታ፡ ብሄር፡ ኣቀማምጣ እንነብረሉ ጀኦግራፍያዊ ከባቢ፡ ምምሕዳራዊ ክፍልታት….ወዘተ ፍልልያት ኣለና። እንተደኣ ኣበየናይ ዛዕባን መዓስን፡ በቲ ዝፈላልየና ዛዕባታት በበይንና ንዋሳእ፡ መዓስከ ነዚ ፍልልያትና ኣብ በቦታኡ ኣቐሚጥና ኣብቲ ፍሩይ ኤርትራዊ መንነትና ብሓባር ነትክል፡ ዝብል ብግቡእ ኣጽኒዕና ክንርደኦ ይግበኣና። ማለት ሓደን ብዙሓትን ኮይና ክንስለፍ ክንበቅዕ ይግበኣና። እዚ ከኣ ሓድሽ ዘይኮነ፡ ብዙሕነትና ብዘየገድስ፡ ኣብ ሓደ መድረኽ ኣብ ሓደ መኣዲ ከቢብና ብምምጋብ ጥራይ ዘይኮነ፡ ኣብ ሓደ ጉድጓድ ብምቕባር ኣመስኪርናዮ ኢና። ሎሚ’ውን ከምዚ እንተዘይበቒዕና ቀጻልነት ኤርትራ ከም ሃገርን ቀጻልነትና ከም ህዝባን ዘተኣማምን ክኸውን ኣይክእልን እዩ። ብፍላይ ከኣ ኣብዚ ሓድነት ሃገርናን ህዝባን ንምብላዕ “ውጥም ቅልቅል” ኣብ ዝብልሉ ወገናት ዝበዝሕሉ ግዜ፡ ብኽንድኡ ደረጃ እቲ ትርጉም ሓያልነትና ዝኾነ ሓድነት ኣትሪርና፡ ትኩራትን ቅሩባትን ክንከውን ይግበኣና። “ይኣክል” ንበሎ ካልእ ምንቕናቕ’ውን ብመንጽር’ዚ ክቃነ ይግበኦ። እዚ መሰረታዊ ዕማም ባዕልና እንዕቅቦ እምበር፡ ናይ ሃገሩ ረብሓ ንዝዓዞ ናይ ግዳም ሓይሊ ዝምልከት ኣይኮነን። እንተ ህግደፍ ካብ ምፍልላይና ስለ ዝዕንገል፡ ሓድነት ህዝብን ሃገርን ኤርትራ ክሕልወልና እዩ ኢልና ከይንኣምኖ ሓደራ ንብል። ኮታ ከምዚ ዕንበባ መሮር ብዙሕ ሕብሪ ስለ ዘለዎ ዝምልክዕን ረኣይኡ ዝማርኽን፡ ብዙሕነትና ብግቡእ እንተሓብሒብናዮ ከሐብነና እዩ። ብኣንጻሩ ብዙሕነትና ፈጉፊጎም ንገለኤና (ኣጆኻ)፡ ንገሌን ድማ (ወይለኻ) እንዳበሉ ኣገሪሆም፡ ከተፋንኑና ንዝፍትኑ ወገናት ብንቕሓት ክንቋመቶም ይግበኣና።

ኩሉና ከም እንፈልጦ ኣብ ታሪኽና ዝተፈላለዩ ኤርትራ ከመሓድሩ ዝፈተኑ ወገናት፡ ዕላምኦም ንምዕዋት ቅድሚ ኩሉ ክገብርዎ ዝፈተኑ ንብዙሕነትና መዝሚዞም ሓድነትና እንተተኻኢሉን ፈጺምካ ንምፍራሱ፡ እንተዘይተኻኢሉ ከኣ ንምልማሱ ከም ዝነበረ ስኑድ ሓቂ እዩ። ኣብ ሓደ ኣጋጣሚ ንጀኦግራፍያዊ ኣቀማምጣ ሃገርናን እምነት ህዝብናን ብምምዝማዝ ገለ ኣካል ሃገርና ናብ ሱዳን ዝተረፈ ከኣ ናብ ኢትዮጵያ መጢኻ ኤርትራን ኤርትራውነታን ንምድምሳስ ተፈቲኑ ሳላ ቃልሲ ህዝቢ ኤርትራ ዘበርዓነሉ ተመኩሮ ምስትውዓል የድሊ። ኤርትራን ኤርትራውነትን ንምድኻም እታ ሓንቲ መንገዲ ሓድነት ኤርትራ ምብታን ወይ ምድኻም ስለ ዝኾነት፡ ስርዓት ሃይለስላሰ ንሃይማንቶ መዝሚዙ ብሕብረት ከጎልብብ ፈቲኑ፡ ደርጊ እውን ጀኦግራፍያዊ ኣቀማምጣና መዝሚዙ “ቆላማ” ዝበሃልም ፈጢሩን ፈቲኑን እንተኾነ ኣይኮነሉን። ናይቲ ሓድነት ኤርትራ ንምዝራግ ዝተኻየድ ሃቐነታት ናይ ዘይምዕዋት ምስጢር ከኣ ናይ ህዝቢ ኤርትራ ብዙሕነትን ሓድነትን ኣገናዚብካ ናይ ምርዳእ ብቕዓትን ጽንዓትን እዩ።

ሎሚ ንሕና ኤርትራውያን ብቓልስና፡ ንወጻዒ ጉጅለ ህግዲፍ ኣወጊድና፡ ሕገመንግስታዊ፡ ብዙሕነታውን ኣብ ናጻ ምርጫ ህዝቢ ዝተመስረተ ስርዓትን ክንምስርት ክሳብ ዘይበቓዕና፡ ኣፍና መሊእና “ደጊም በቲ ቅድም ተፈቲኑ ዝሰዓርናዮ ናይ ምክፍፋልና ዘይቅዱስ መንገዲ ዝመጸና ሓደጋ የለን” ኢልና ክንድምድም ኣይግበኣናን። ኣብ ክንድኡ ወትሩ ትኩራት ክንከውን ይግበኣና። ህዝቢ ከፋፊልካ ዕድመ ስልጣንካ ናይ ምንዋሕ ርኹስ ፈሊጥ፡ ንናይ ግዳም ወገናት ጥራይ ዝግደፍ ዘይኮነ፡ ህግዲፍ እውን በዚ ኣገባብ እዩ ንህዝብና ከፋፊልዎ ዘሎ። ህግዲፍ ህዝብና ዝፈላልየሉ ኮነ ኢልካ ዝተሃንደሰ ኣገባባት ኩልና ንፈልጦ ስለ ዝኾነ ኣብ ዝርዝሩ ኣይንኣቱን። ተጋዳላይን ሲቪልን፡ ደጋፍን ተቓዋምን፡ ከምኡ እውን ሃይማኖት ዝመሰረቱ ሸርሕታት ከም ኣብነት ዝጥቀስ እዩ። ንሱ ጥራይ ኣይኮነን “ገረብ ብሓይላ” ከም ዝበሃል ኣብ ሕድሕድና ደጋምፍን ተቓዋምን ተበሃሂልና ከም እንናቖት ምግባር እውን ካልእ ገጽ ናይቲ ምክፍፋል እዩ። እቶም ኣብ ምክፍፋል ህዝብና ንረብሕ ኢና ዝብሉ ዘይኤርትራዊ ወገናት እውን በዚ ህግዲፍ ዝሃንደሶ እዮም ክኣትዉና ዝኽእሉ እሞ ንጠንቀቕ። ኣብ ትሕቲ ዝኾነ ይኹን ኩነታት፡ ተገዛዚዕና ኣብ ንሓድነት ህዝብን መሬትን ኤርትራ ዝዋገ ጓይላ ከይንስዕስዕ ሓደራ። ኣብ ክንድኡ ብሓባር እንዋሰኣሉ ጽላል ኣብ ምድኳን ክንበቅዕ ይግበኣና። ከምኡ እንተዘይጌርና ግና ተመሳሳሊ ጌጋ ክንደግም ኢና።

ኤርትራ፡ ናይ ኣስላም ወይ ክርስትያን፡ ናይ ከበሳ ወይ ናይ መታሕት፡ ናይ ሓደ ካብ ኣውራጃታትና፡ ናይ ሓደ ካብ ብሄራትና፡ ናይ ሓደ ካብ ቋንቋታትና፡ ናይ ሓደ ካብ ፖለቲካዊ ድሕረ ባይታና (ጀብሃ-ሻሕብያ)፡ ናይ ሓደ ካብ ሕብረተሳብኣዊ ክፍልታትና (ዝተማህረ-ዘይተማህረ)፡ ናይ ሓዲኡ ጾታትና (ጓለንስተይቲ-ወዲ ተብዕታይ)፡ ዘይኮነትስ ናይ ኩሉና እያ። ድልድል ከም ስኒ ኣድጊ ብማዕረ እትብጸሓና እምበር፡ ሓደ ወዲ ማእከል ሓደ ወዲ ወሰን እንኾነላ ኣይኮነትን። ንሕና ነንሓድሕድና እንተዘይ ተጸዋዊግና ኤርትራና ግና ብማዕረ ከም እትሕቑፈና ርዱእ እዩ። ስለዚ “ኤርትራ፡ ንኹልና ብኹልና” ክነሳ ብጸቢብ ስምዒታት ተሰሊብና ኣብ ምብትታና ከዕይም ንዝደሊሓይሊ ገጽ ክንህብ ኣይግበኣናን።

“በይኑ ዝጎዪ ዝቕድሞ የብሉን በይኑ ዝማጎት ዝረትዖ የብሉን” ዝብል ምስላ ኣበው ነዚ ናይ ሎሚ እንኸዶ ዘሎና ቃልሲ ከእምተልና ዝኽእል ይመስለኒ። ምኽንያቱ መሬት ኤርትራ ናጻ ካብ ዘውጽእ እነእ ሰላሳ ዓመት ተቐራሪቡ ኣሎ። ኤርትራን ህዝባን በዚ ከምዚ ዝኣመሰለ እኩይ ስርዓት ክትመሓደር እያ ዝብል ኣብ ኣእመሮ ነፍሲ ወከፍ ኤርትራዊ ዝነበረ ኣይመስልን። ማለት በቲ እቲ ውድብ ህዝባዊ ግምባር ኣብ ሜዳእንከሎ ዝውጽኦ ዝነበረ ጭርሖታትን ንህዝቢ ኤርትራ ብዘይካ ህዝባዊ ግምባር ካልእ ዝረብሕ ከምዘየለ ኣብ ምእማን ደረጃ ኣበጺሕዎነይሩ።

ሎሚ ውን ይስተረና ካብዚ ዝዓይነቱ ስምዒታት ዝወጻእና ኣይንመስልን። ማለት እቲ እዚ ስርዓት እዚ ዝጥቀመሉ ዝነበረ ኣገባባት ኣብ ደምበ ተቓውሞ ውን ዝረአ ዘሎ ይመስል። ሓደ ካብኡ ንኣብነት እቲ ስምዒት ጀብሃን ሻዕብያን፥ ደጋፋይን ተቓዋማይን፥ ዓበይትን ናኣሽቱን ወዘተ ዝብል ናይ መለኽቲ ፈላላዪ ሓሳባት  ገና ኣይነጸፈን ። ምኽንያቱ ነቲ ጉዳይ ሃገር ንኹሉ ዝምልከት ክንሱ ናብ ናይ ደረጃ ውሱናት ንክኸውን ዘምስል ኣገባብ ተታሒዙ ምህላዉ እዩ ዝሕብር።

ወዲ ሰብ ዝጭርሖ ካልእ ኣብ ኣተሓስስባኡ ዘሎ ድማ ካልእ ክኸውን እንከሎ እዚዘለናዮ ውጽኢት እዩ ዝፈጥር። ማለትከም ኣብነት ክልተ ውድባት ኤርትራ ኣብ ሜዳ ዝነበራሉ እዋን ክንደይ ኣሉታታትን ጉድለታትን ጌጋታትን ተኻይዱ እዩ። እዚ ጉድለታት እዚ ግን ብውልቀሰባት ይኹን ብኩብ ዝትግበር ዝነበረ “ነዓ ኣይፋልካን ትጋገ ኣሎኻ” ዝብል ሰብ ስለዝተሳእነ ክንደይ መንእሰያት ኣጥፊእና። ጻዕሪ ህዝቢ ኤርትራ ምእንቲ ከይድምሰስ ግና እቲ ሓቂ ክበሃል ክጸሓፍ ኣለዎ። ህዝቢ ኣብ 1974 ንኽልቲኤን ውድባት ክተዓርቕ ተበጊሱ እንተኾነ ኣይሰለጦን። ቀጺሉ እውን ኣቀራራቢት ሽማግለ ተባሂሉ ካብ ኩሉ ገጻት ሕብረተሰብ ኤርትራ ብ1976 እውን ተፈቲኑ እዚ ውን ኣይሰለጠን።

እቲ ዘይመስለጢኡ ቀንዲ ምኽንያት ሓደ ኣብተን ውድባት ዝነበሩ ግዲኦም ድሩት ምንባሩ’ዩ። እቲ ካልኣይ ድማ እቲ ህዝቢ ነታ ሓቂ ኣብ ክንዲ ዘውጽኣ ንገዛእ ርእሱ ጽባሕ ንግሆ ዝወርዶ መዓት ስለዝተረደአ ኣጽቂጡ። እቲ ሳልሳይ ድማ “ጥራይ እዚ እኩይ ጎባጢ ወጻእተኛ ስርዓት የልግስለና” ዝብል ግሩህ ሓሳብ ኣብ ህዝብን ኣብተን ውድባትን ሰሪጹ ብምንባሩ እዩ።

ኣብቲ ግዜ  እቲ ህዝቢ ንሰውራ ኤርትራ ዘዕውትን ንሱ ዝቐስነሉን ዝድግፎን ብድፍረት ኣሚቱ ወይ እውን ንሓንቲ ከብተን ውድባት ብደቅናን ማልናን ንብረትናን ትጻወቲ ኣሎኺ ክብል ስለዘይከኣለ እዩ። ብተሓደ ሸነኽ ድማ እቶም ይኣክል ንጋገ ኣሎና ክብሉ ዝግበኦም ዝነበሩ ንባዕሎም ኣካል ናይቲ ጌጋብምንባሮም እውን ኣካል ናይቲ ምኽንያት እዩ። እዚ ኩሉ ሽግር እዚ ዘምጽኦ እቲ ኣብ መንጎ ደቂ ሰባት ይኹን፥ ማሕበርሰብ ወይ ውድባት ወይ ሰልፍታት ናይ ልዝብን እንካን ሃባን ባህሊ ዘይምውናነን እቲ ዝለዓለ ጉድለት እዩ ነይሩ። እዚ ባህሊ እዚ ድማ ጌና ምሳና እናተጓዕዘ ይኸይድ ብምህላው ሽግራትና ክንዲ ዝፍታሕ ከምዘለዎ ዝቕጽለሉ እዩ ዝረአ ዘሎ።

ኣብ መወዳእታ ድማ ድሌት ናይ ኩልና ሓደ ክንሱ ኣብ ክንዲ ነሰስኖ ጫሌዳታት ብምውጻእ መራሕን ተመራሕን ተነጺሩ ናብ ዘይፍለጠሉ ኩነታት ንኣቱ ኣሎና። ጸረ እዚ ወጻዒ ውልቀሰብንስርዓቱን ክቃለስ ዝጀመረ ኣካል ሕብረተሰብ ኤርትራ ማዕረ ዕድመ እቲ ስልጣን ምዃኑ ማንም ዝኽሕዶ የለን። ንኣብነት ካብ 1991 ዝጀመረ ጸረ ስርዓት ኢሰይያስ ኣብቲ እዋን እቲ ካብዞም ሎሚ ኣብ ደገ ወጺኦም ዘለዉ ሰበስልጣን ነበር ምስ ተቓወምቲ ውድባት ሓቢርና ኣይንሰርሕን ዝበሉ ውን ነይሮም ኢዮም። ልክዕ እዩ እተን ሽዑ ዝነበራ ውድባት ጉድለታት ኣይነበረንን ማለት ኣይኮነን። ግናኸ ነቲ ህልዊ ኣናሺካን ኣቆናጺብካን ተመሊስካ ነቲ ንሱ ዝሰርሖ ከምዘይሰርሖ ኣምሲልካ ምቕራብ ሓጋዚ ኣይኮነን።

እቲ ሕቶ እምበኣር ስለምንታይ እቲ ውድባት ከምዚ ናይ ሎሚ ናይ”ይኣክል” ህዝቢ ዘየዕገበ ዝብል ሕቶ ክልዓል ግቡእ እዩ። እወ፥ ንነፍሲ ወከፍ መድረኽ ዝገዝኦ ሕጊ ኣለዎ። በኡ መጠን ድማ እቲ ውድዕነትን በዓልቤትን  ምብሳልን ዘይምብሳልን እውን ኣሎ። ኣብቲ ፈለማ ናጽነት ተቓውሞ እንተኣልዒልካ ሰማዒ ኣብ ልዕሊ ዘይምንባሩ፡“ሓሙሻይ መስርዕ” ዝብል ናይ ፈጠራ ስም’ውን ይወሃብ ነይሩ። ኣብ 2000 ዓመተ ምህረት ኤርትራዊ መንእሰይ ብዝሒ ዓዱ ጠንጢኑ ክመጽእ እንከሎ፡ ውድባት ስለ ዘይነፈዓ ድየን ወይእቲ መንእሰይ በቲ እቲ ስርዓት ዝወሃቦ ዝነበረ ግጉይን ዝምቡዕን ሓበረታ ተጽልዩምስተን ውድባት ክቃለስ ድሌት ኣይነበሮን። ሕጂ ግና መንእሰይእቲ ተላዒሉ ዘሎ ማዕበል “ይኣል”ከየበርዕንን ኣብ ናይ ሕልኽልኽ መጻወድያ  ከይወድቕን፡ እቲ ሓቂ ተነጺሩ ጌጋታትና ኣበይ ከም ዘሎ ክፍለጥን ድሌታትናን ክነነጽርን ከድልየና እዩ። ዝተጸንዐ ናይ ዕድመ ጥራይ ዘይኮነእንተላይ ናይ ኣተሓሳስባ ምትኽኻእ መስርሕ ከምዘድሊ ዘንጊዕካ፡ ብድብድቡ“መንእሰይ  ኢኻ መራሒ ወይ ተካኢ”ምባል ጥራሕ እኹል ኣይኮነን።