http://ascenteq.com/project/epdp

ኣባላት 2 ጨናፍር ሰዲህኤ ኣብ ጀርመን ብዕለት 18.02.2024 ሓባራዊ ኣኼባ ከም ዘካየዱ ካብተን ጨናፍር ዝተረኽበ ሓበሬታ ኣረዲኡ። ከምዚ ዝኣመሰለ ሓባራዊ ኣኼባ ድሕሪ 4ይ ጉባኤ ሰልፊ ንሳልሳይ ግዝይኡ ይካየድ ምህላዉ’ውን ተፈሊጡ። ኣብዚ ኣኼባ ኣባላት ክልቲኡ ጨናፍር፣

1. ዳህሳስ ኣተሃላልዋን ንጥፈታትን ጨናፍር፤

2. ኣገዳስነት ሓባራዊ ዕዮን፤

3. ንጥፈታት ህዝባዊ ምንቅስቓሳት ብፍላይ ንብርጌድ ንሓመዱን

4. ሓፈሻዊ ህልዊ ኩነታት ዞባ ቀርኒ ኣፍሪቃን ዝብሉ ዛዕባታት ተዘራሪቦም።

እቲ ኣኼባ፡ ብመራሕቲ ክልቲኡ ጨናፍር ሰናይ ትምኒትን ሰላምታን እዩ ተኸፊቱ። ዝተጠቕሱ  ዛዕባታት  መዛተዪ ነጥብታት ምዃኖም ድሕሪ ምጥቃስ፡ ሓደ ድሕሪ ሓደ ተዛሪቡሎም። ኣብቲ ቀዳማይ ዛዕባ፡ ኣኼበኛታት ኣተሃላልዋን ንጥፈታትን ክልቲኡ ጨናፍር ብምሕባር፣ ነቲ ዘሎ ኣውንታዊ ንጥፈታትን ዝቕጽሉዎ ዘለዉ ኣባላትን ብምምጓስ፡  ንክህሉ ዝኽእል ሕጽረታት ንምምላእን መበራበሪ ምልዕዓላት ኣብ ምክያድ ተቢዑ ካብ ምቅላስ ካልእ መተካእታ ከምዘየለ ኣስሚሩሉ። ኣብ ሃገርና ዘሎ ጨቋኒ ስርዓት ከይተሳዕረ ራህዋን ሰላምን ክረጋገጽ ከምዘይካኣል’ውን ርእዩ።

ብድሕሪኡ ተሳተፍቲ ነቲ ብ3 ኣካላት፡ ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ (ፖሓኤ)ንምቛም ተበጺሑ ዘሎ ስምምዓት ብስፍሕ ዝበለ ተዘራሪቡሉ። ነዚ ዝምልከት ነቲ ብዕለት 10 ለካቲት 2024 ኣባላት መሪሕነት መሰጋገሪ ኣካል ንኣባላተን ዘቕረቡዎ ሰፊሕ ሰሚናር ኣሞጒሱ። ንካልኦት ኣብቲ መስርሕ ዘይተሳተፋ ውድባትን ምንቅስቓሳትን ክሓብርዎ ዝግበር ዘሎ ጻዕርታት ኣኼበኛታት ንኢዶም። ኣብዚ ዘሎናዮ ኩነታት ተቓውሞ፡ እቲ ሓደን መተካእታ ዘየብሉን ምርጫ፡ ብናይ ሓባር ጽላል ተጠርኒፍካ ምቅላስ ጥራይ ምዃኑ ብምእማን ድማ፡ መሰጋገሪ ኣካል ፖሓኤ ተጀሚሩ ዘሎ ምጥርናፍ ከይተሓለለ ክቕጽሎ  ኣኼበኛ ለበዋኡን ምሕጽንታኡን ኣስፊሩ።

ኣኼበኛ ኣብቲ 3ይ መዛረቢ ዛዕባ ብምእታው፡ ኣብዚ እዋን’ዚ ኣብ ውሽጢ ኤርትራውያን ይኹን ኣብ ናይ ወጻኢ ማዕከናት ዜና ኣብ ውዕዉዕ ደረጃ በጺሑ ብዘሎ  ብብርጌድ ንሓመዱ ዝካየድ ህዝባዊ ናዕቢ፡ ንመላእ ተቓላሳይ ህዝብና ዘተባብዕ፣ ንምልካዊ ስርዓትን ሰዓብቱን ድማ ዘርዓደ ምዃኑ መዚኑ። ሰዲህኤ ብደረጃ ጉባአኡ ዝወሰዶ መርገጽ መሰረት ብምግባር ድማ፡ ኩሎም ኣባላቱ ዘለዎም ውልቃዊ ተሞኩሮ ተጠቒሞም ኣብ ዘዘለዉዎ ናይ ምእላይ ተራኦም ከበርክቱ፡ ኣብ ዲፕሎማስያውን ፖለቲካውን ንጥፈታት ክተሓባበሩ ምጽንሖም ኣኼበኛ ንኢዱ፡ ገና ከይተሓለሉ ክቕጽሉዎ ድማ ተላብዩ። ኣብ ዝካየድ ዘሎ ሰላማዊ ሰልፍታት የጋጥሙ ንዘለዉ ሃሰያታትን ሕድሕድ ምድማይን ተሓታቲ እቲ ስርዓት ምዃኑ፡ ኣብ ሕጋዊ፡ ዲፕሎማስያውን ፖለቲካውን መድረኻት ኣብ ምግላጽ፣ ኣድላዪ ስጉምትታት ክወስዱ ከምዝግባእን ምትሕብባር መላእ ኣባላት ደምበ ተቓውሞ ከምዘድሊ ድማ ገሊጹ። መንእሰያትና’ውን፡ ንዝረኸብዎ ዲሞክራስያዊ መሰለ ተጠቒሞም፣ ንሕግን ስርዓትን ዝነብሩለን ሃገራት ኣኽቢሮም፣ መጻኢ ኲነታቶም ኣብ ግምት ዘእተወ ኣገባብ ክኽተሉ ከምዝግባእ ኣኼባ ጨናፍር ርእዩ።    

ኣብ መወዳእታ ድማ ንዞባ ቀርኒ ኣፍሪቃ ብዝምልከት ሓጺርን ሓፈሻውን ሓበሬታ ምስ ቀረበ፡ እቲ ዘሎ ኩነታት ኣዝዩ ኣብ ዝተሓላለኸን መኣዝኑ ዘጥፍአን ሕድሕድ ደም ዘፍስስን ኮይኑ ከም ዘሎን ተገሊጹ። እቲ ቀንዲ ጸገም ድማ፡ መራሕቲ ሃገራት ቀርኒ ኣፍሪቃ ስልጣኖም ንምንዋሕ ክብሉ፡  ንናይ ወጻኢ ሓይልታት ጐጎቲቶም ኣናምጽኡ ናይ ውክልና ውግኣት እናወልዑ እቲ ኩነታት ኣብ ዘይዛሪ ደም ምፍሳስ የእትውዎ ምህላዎን እቲ ፍታሕ ድማ ህዝብታት ቀርኒ ኣፍሪቃ ነዚ ተረዲኡ ኣንጻሩ ደው ክብል ምስዝኽእሉን ጥራይ ምዃኑ ብናይ ሓባር ተገንዝቦን ጽቡቕ ምርድዳእን ኣኼባ ዛዚሙ።  

“ኣብ መበል 21 ክፍለ ዘመን፡ ትምህርትን ክእለትን ንኣፍሪቃ፡”  ኣብ ትሕቲ ዝብል መሪሕ ጭረሖ ኣብ ኣዲስ ኣበባ ዝተጋብአ መበል 37 ዋዕላ መራሕቲ ኣፍሪቃ ብ17 ለካቲት 2024 ነቲ ሕብረት ንሓደ ዓመት ብኣቦመንበርነት ንክመርሕ ንፕረሲደትን ማውሪታንያ፡ መሓመድ ኣወልድ ኤልጋዞኒ መሪጹ። ዝሓለፈ ዓመት ነቲ ሕብረት  ክመርሕ ዝጸንሐ መራሒ ኮሞሮስ ኣዛሊ ኣሶማኒ ድማ ኣብቲ ስነስርዓት መኽፈቲ ሓላፍነቱ ኣረኪቡ።

ኣብቲ ከባቢ 34 መራሕቲ ሃገራትን ርእሰ-ብሄራትን ከምኡ እውን ወከልቲ ዞባውን ኣህጉራውን ትካላት ዝተሳተፍዎ መኽፈቲ ኣኼባ፡ ቀዳማይ ሚኒስተር ኢትዮጵያ፡ ኮሚሽነር ኮሚሽን ሕብረት ኣፍሪቃ፡ ነቲ ሕብረት ክመርሕ ዝጸንሐን ሓድሽ ዝተመርጸን ፕረሲደንታት፡ ቀዳማይ ሚኒስተር ፍልጥኤምን ፕረሲደንት ብራዚልን ዝርከብዎም መደረታት ኣስሚዖም። ኮሚሽነር ኮሚሽን ሕብረት ኣፍሪቃ ሙሳ ፋቂ ኣብ ዘስመዖ ቃል፡ ኣፍሪቃ ኣብ 2023 ብዕልዋ መንግታትን ሕድሕድ ውግኣትን ክትሕመስ ከም ዝጸንሐት ብዝርዝር ሓቢሩ።

ኣብዚ ኣኸባ ብዙሓት መራሕቲ ኣፍሪቃ ብዝተሓተ ጽፍሕታት ዝተሳተፉ ክኾኑ እንከለዉ፡ ብመንጽር ዞባና መራሕቲ ጅቡቲ፡ ኢትዮጵያ፡ ደቡብ ሱዳን፡ ሶማሊያን ከንያን ክሳተፉ እንከለዉ፡ መራሕቲ ኤርትራ፡ ሱዳን ግብጽን ዩጋንዳን ግና ኣይተሳተፉን።

ወጻኢ ጉዳይ ሚኒስተራት ሃገራት ኣፍሪቃ ዝሳተፍዎን ናብ ኣኼባ መራሕቲ ዝቐርብ ኣጀንዳን ውሳነ ሓሳብን ዘዳሉ ኣካል ድማ ኣቐዲሙ ካብ 14 ክሳብ 15 ለካቲት 2024 ኣኼባኡ ኣካይዱ። እዚ ኣኼባ መራሕቲ ኣፍሪቃ 18 ለካቲት እውን ክቕጽል እዩ

እዚ ከምዚሉ እናሃለወ፡ ኤርትራን ኢትዮጵያን ኣብ ኮሚተ ሰላምን ጸጥታን ሕብረት ኣፍሪቃ ዝነበረን ኣባልነት ከም ዝሰሓባን መስሓቢአን ምኽንያት ከምዘይሓበራን ተፈሊጡ።

ኣቦመንበር መሰጋገሪ ኣካል ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ (ፖሓኤ)ን ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራን ኣቶ ገረዝግሄር ተወልደ ኣብዚ ቀረባ መዓልታት ምስ ሬድዮ ኤረና ቃለ መጠይቕ ኣካይዱ። ኣብቲ ዘካየዶ ቃለ መጠይቕ፡ ኤርትራዊ ሃገራውነት ከም ኩለን ሃገራት ኣፍሪቃ ውጽኢት መግዛእትን ክቡር ዋጋ ዝተኸፍለሉን ምዃኑ ብዝርዝር ገሊጹ። ኣተሓሒዙ ድማ ኤርትራ ናብዚ ሎሚ ሒዛቶ ዘላ ልኡላዊ ደረጃ ንክትበጽሕ ዝተኸፍለ መስዋእን ዝተኻየደ ቃልስን ክገልጽ እንከሎ፡ “ስእሊ ኤርትራውያን ሓርበኛታት ኣብ እንዳ ኩሉ ኤርትራዊ ኣባይቲ ተሰቒሉ ይርከብ እዩ” ብዝብል ገሊጽዎ።

ብዛዕባቲ ኣብዚ እዋንዚ ብገለ ወገናት ኤርትራዊ ሃገራውነት ከም ጸላኢ ህዝቢ ትግራይ ጌርካ ዝግለጽ፡ ከብርህ እንከሎ፡ ኤርትራዊ ሃገራውነት ብቃልሲ ኤርትራውያን ዝተረጋገጸ፡ ናብ ፍቕሪ ሰላምን ሓቢርካ ምንባር ዘተኩር እምበር ጽልኢ ዝዕድም ከምዘይኮነ ብዝርዝር ገሊጽዎ። ህዝብታት ኤርትራን ትግራይን ነንመሰሉ ሓቢሩ ዝተቓለሰ ብዓይኒ ጽልኢ ዘይርእአ፡ ሓቢሩ ተቓሊሱ ሓቢሩ ዝተዓወተ ምዃኑ ገሊጹ። ኣተሓሒዘ ከኣ ህግደፍ ንከምዚ ዓይነት መሰረታዊ ዘይምልስ ጥራይ ዘይኮነ፡ ንምርሕሓቕ ህዝብታት ዝሰርሕ ምዃኑ ከም ዘተሓሳስብ ጠቒሱ፡ ኤርትራዊ ሃገራውነትን ልኡላውነትን ብክቡር መስዋእትን ህዝበ ውሳነን ዝደልደለ ብምዃኑ ንድሕሪት ከምዘይምለስ ኣገንዚቡ።

ህላወ ኤርትራ ናይ ትግራይ ይኹን ናይ ካልእ ኣካል ረብብሓን ህልውናን ዝጻረር ከም ዘይኮነ ብምጥቃስ ከኣ ንህልውና ኤርትራ ኩሎም ኤርትራውያን ኣብ ዝተናውሐ ቃልሲ ብዛዕብባ ዝኸፈልዎ ክቡር ዋጋ ኣረዲኡ። እዚ መስርሕ ሃገራውነት  ኣባና ጥራይ ዘይኮነ፡ ኣብ ተመኩሮ ኩለን ብቃልሲ ህዝበን ህልውናአን ዘረጋገጻ ሃገራት ዝተራእየ  ምዃኑ ኣገንዚኡ።

እዚ ከምዚሉ እከሎ፡ ንህልዊ ኩነታት ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ (ፖሓኤ) ብዝምልከት ተሓቲቱ ከርህእከሎ፡  ሰለስቲአን ኣካላት፡ ስሙር ሃገራዊ ግንባር ኤርትራ፡ ዲሞክራሲያዊ ውድብ ዓፋር ቀይሕ ባሕርን ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራን ጉዕዘአን ቀጻሊ ምህላዉ ብምጥቃስ፡ ኤርትራዊ ሃገራዊ ባይቶ ንዲሞክራስያዊ ለውጢ ዝተረፍዎ ጉዳያት ወጊኑ ከርክብን፡ ዝሰፍሐ መድረኽ ንምፍጣር ምስቶም ካለኦት ኣካላት ዝብሮ ርክባት ክዕወት ዘለዎ ተስፋ ጠቒሱ።

ኣቶ ጌታቸው ረዳ ፕረሲደንት ግዝያዊ ምምሕዳር ትግራይ፡ ድሕሪቲ ብ9 ለካቲት 2024 ልኡኻት መሪሕነት ክልል ትግራይን ፈደራላዊ መንግስቲ ኢትዮጵያን ኣብ ህላወ ቀዳማይ ሚኒስተር ኣብይ ኣሕመድ ኣብ ኣዲስ ኣበባ ዘካየድዎ ናይ ሓባር ገምጋማዊ ኣኼባ፡ ብ12 ለካቲት 2024 ኣብ መቐለ ጋዜጣዊ መግለጺ ሂቡ። ኣቶ ጌታቸው ኣብቲ ጋዜጣዊ መግለጹ ኣብ መንጎ ክልቲኡ ኣካላት ምትእምማን ከምዘይተፈጥረን ብመሰረት ውዕል ፕሪቶርያ ብዙሓት ዘይተተግበሩ ጉዳያት ምህላዎምን ሓቢሩ።

ኣቶ ጌታጨው ብመሰረት እቲ ኣብ ፕሪቶርያ ዝተኸተመ ስምምዕ፡ ድምጺ ብረት ተቛሪጹ ዝምድናዊ ሰላም ምፍጣሩን ዝተፈላለዩ መንግስታዊ  ኣገልግሎታት ምስ ሕጽረቶም ምጅማሮም ብኣውንታ ጠቒሱ፡ ብዙሓት ዘይተተግበሩ ከምዘለዉ ድማ ኣፍሊጡ። ካብቶም ዘይተተግብሩ፡ ትግራዎት ብምዃኖም ተኣሲሮም ዘለዉ ናይ ቅድም ኣባላት ሰራዊት ኢትዮጵያ ዝነበሩ ዘይምፍተሓም፡ ዕላውነት ውድብ ሕወሓት ናብ ንቡር ህልውናኡ ዘይምምላስን መሬት ወልቃይትን ራያን ናብ ክልል ትግራይ ተመሊሱ ካብኡ ዝተመዛበሉ ሰባት ናብ መረበቶም ዘይምምላሶምን እቲ ዝዓበየ ስኽፍታ ዘሕድር ጸገም ምዃኑ ጠቒሱ። ብዘይካዚ ብሰንኪ ዕጥቆም ዘውረዱ ተጋደልቲ ዝጣየስሉ ኩነታት ዘይምፍጣሩ፡ ኣስታት 270 ሺሕ ዕጡቕ ሓይሊየመሓድሩ ከም ዘለዉ ገሊጹ።

ኣብቲ ኣብ ኣዲስ ኣበባ ዝተኻየደ ሓባራዊ ናይ ገምጋም ኣኼባ፡ ብዛዕባቶም ዘይተተግበሩ ዓንቀጻት ከም ዝተመያየጡን ክፍትሑ እዮም ዝብልዎም ጉዳያትኳ እንተሃለወ፡ ኣብቲ “መሬት ወልቃይትን ራያን ብዘይቅድመ ኩነታ ናብ ምምሕዳር ትግራይ ይመለስ ዝብል ግና ፍልልያት ከም ዘሎ ብተደጋጋሚ ዝንጸባረቕ ዘሎ እዩ። ፈደራል መንግስቲ ኢትዮጵያ፡ ክልላዊ ምምሕዳር ኣምሓራን “መሬት ወልቃት ንምምላስ” ብዝብል ዝንቀሳቐስ ጉጅለን ጉዳይ ወልቃይት ሎሚ “ብረፈረንደም ክፍታሕ” ኣብ ዝብል ይሰማምዑ እዮም።  ግዝያዊ ምምሕዳር ትግራይ ግና “መሬት ብዘይቀመ-ኩነት ናብ ትግራይ ካብኡ ዝተመዛበሉ ይመለስ፡ ደሓር ብኣፍልጦ ክልል ትግራይ ብመሰረት ሕገመንግስቲ ኢትዮጵያ መስርሑ ሓልዩ፡ ረፈረንደም ይሕተት” ኣብ ዝብል መርገጽ እዩ ጸኒዑ ዘሎ። 

ውዕል ፕሪቶርያ ብሰንክዚ ዝምዕብል ዘሎ ፍልልያት ንድሕሪት ከይምለስ ዝሰግኡ ወገናት ኣለዉ።

ማሕበር ጋዜጠኛታት ሱዳን፡ ልዕሊ 100 ዓመት ዝዕድሚኡ ማእከል ስነዳ ሬድዮን ተለቪዥንን እምዱርማን  ብሰንኪቲ ኣብታ ሃገር ካብ 15 ማዝያ 2023 ዝጀመረ ውግእ ንከይዓኑ ዝሓደሮ ዝለዓለ ስግኣት ገሊጹ። እቲ ማሕበር ነዚ ዝሓደሮ ስግኣት ዝምልከት መግለጺ ዘውጸኤ፡ እቲ ውግእ ናብ ህንጻ ኮርፖሬሽን ሬድዮን ተለቪዥንን ሱዳን ኣብ ዝቐርበሉ እዩ።

እቲ ማሕበር ጋዜጠኛታት ናይ ስግኣት መግለጺ ከውጽእ ዝተገደደ፡  መንግስታዊ ወተሃደራዊ ሓይልታት ሱዳን ናብቲ ህጹጽ ተወርዋሪ ሓይሊ ሱዳን ተቖጻጺርዎ ዝጸንሐ ኣይቲ ኮርፖሬሽን ህንጻ ዝርከበሉ ከባቢ ገጹ የምርሕ ከም ዘሎ ዘመልክት  ሓበሬታ ስለ ዝበጸሖ ምዃኑ ተፈሊጡ።

ማሕበር ጋዜጠኛታት ሱዳን እቲ ነባር ማእከል ስነዳ መዲያታት ሰዳን ኣብ ሓደጋ ይወድቕ ከም ዘሎ ብምጥቃስ፡ ኣብ ምድሓኑ ኢዶም ከእትዉ፡ ናብ ሕቡራት ሃገራት ትካል ትምህርቲ፡ ሳይነስን ባህልን ዩኒስኮ/UNESCOን ኩሎም ኣብ ምዕቃብ ውርሻ ዝግደሱ ኣካላት ከም ዝሓበረ ኣፍሊጡ።

ብሰንክ’ቲ ኣብ ኤርትራ ዝካየድ ተደጋጋሚ ግፋ ስግኣት ዝሓደሮም ኤርትራውያን መንእሰያት ናብ ትግራይ ክሰግሩ እንከለዉ ጸገማት የጋጥሞም ከም ዘሎ ዝተፋላለያ ካብ ወጻኢ ዝፍነዋ ማሕበራዊ መድያታት ኤርትራ ሓቢረን። ብሓፈሻ ኣብ ኩሉ ካብ ኤርትራ ናብ ትግራይ ዘእቱ ዶባት፡ ብፍላይ ድማ ኣብ ዛላንበሳን ራማን እቶም መንእሰያት መንግስቲ ትግራይ ብዘይፈልጦም ሰባት እናተጨውዩ፡ ምስቲ ናይ ሊቢያን ሲናይን ብዝመሳሰል ኩነታት፡ ኣሸሓት ዶላራት ክኸፍሉ ከም ዘገድድዎም እቶም ምንጭታት ገሊጾም።

እቲ ኣዝዩ ኣጸጋሚ ዝገብሮ ድማ፡ እቶም ኣብ ዶባት መንእሰያት ጅሆ ሒዞም ገንዘብ ዘኽፍሉ ዓመጸኛታት ምስ ኣብ ኣስመራ ዘለዉ ደለልቲ ምትእስሳር ዘለዎም ምዃኑ ኮይኑ፡ እቲ ግዱድ ምኽፋል ዶላራት ከኣ ኣብቲ ዶብ ሓደ ግዜ ጥራይ ዝፍጸም ዘይኮነ እንደጋና ናብ ካለኦት ደለልቲ ተረኪቦም ዳግማይ ክኸፍሉ ዝግደዱ ምዃኖም እዩ። እቲ ሰንሰለት ጭውያን ምኽፋል ገንዘብን ኣብ ትግራት ጥራይ ዝውሰን ዘይኮነ ብማእከል ኢትዮጵያ ኣቢሉ ክሳብ ኬንያን ኡጋንዳን ዝዝርጋሕ ሓደገኛ ሰንሰለት ብምዃኑ ከኣ ዝያዳ የተሓሳስብ።

እዚ ከምዚሉ እንከሎ፡ ድሕሪቲ ውግእ ትግራይ ኣብ መደበር ስደተኛታት ማይዓይኒ ተሪፎም ዝነበሩ ሒደት ኤርትራውያን ስደተኛታትን ኩነታት ከቢድዎም ካብ መደበር ኣለምዋጭ/ዳባት ናብኡ ዝተመልሱን  ኣብዚ እዋንዚ ብዘይዝኾነ ይኹን ሓገዝን ሓለዋን ላዕለዋይ ኮሚሽን ጉዳይ ስደተኛታት ሕቡራት ሃገራት፡ መንነቶም ብዘይፍለጡ ለይቲለይቲ ብዝንቀሳቐሱ ዕጡቓት ህይወቶም ኣብ ሓደጋ ወዲቑ ከም ዘሎ ባዕላቶም ካብቲ ቦታ ሓቢሮም።

ኦክስፋም ዝተባህለ ዓለምለኻዊ ትካል ረዲአት ብ10 ለካቲት 2024 ብዛዕባቲ ኣብ ኢትዮጵያ ክልል ትግራይ መመሊሱ ዝገድድ ዘሎ ጥሜት ዘጠንቅቕ መግለጺ ኣውጺኡ። እቲ ትካል ኣብቲ መግለጺኡ፡ ብሰንኪ ናይ 2ተ ዓመታት ውግእን ድርቅን ኣብ ትግራይ ናይ ዘራእቲ ግዜ ስለ ዝበኾረ፡ ናብ ዓሚቕ ሰብኣዊ ቅልውላው ዘውድቕ ኩነታት ከም ዝተፈጥረ ኣስፊሩ።

ወኪል ኦክስፋም ኣብ ኢትዮጵያ ኣቶ ገዘሀኝ ከበደ፡ ነቲ ኩነታት፡ እዚ ኣጋጢሙ ዘሎ ሓደጋ ጥሜት ንኣብነት ዝጥቀስ ኮይኑ፡ ካብዚ ሓሊፉ ተወሳኺ ሚልዮናት ምግማቱ ካብ ዘጸግም ናይ ጥሜት ሓደጋ ንምድሓንን ናይ ዕለት መግቢ ንምርካብን ሃንቀው ዝብለሉ ዘሎ ኩነታት ክፍጠር እዩ ብዝብል ገሊጽዎ። ኣስዒቡ ድማ ነዚ ኩነታት ስቕ ኢልካ ምዕዛቡ “ፖለቲካውን ሞራላውን ውድቀት እዩ” ኢልዎ።

እቲ ናይ ኦክስፋም መግለጺ፡ እቲ ዝወሃብ ዘሎ ሓገዝ ምስቲ ተፈጢሩ ዘሎ ጸገም ዘይመጣጠን፡ ከም ኣብ ምድረበዳ ሓንቲ ንጣብ ማይ ዝቑጸር ኮይኑ፡ ዝምልከቶም ወሃብቲ ሰብኣዊ ሓገዝ እኹል  እንተዘየቕሪቦም፡ እቲ ሳዕቤን ዝለዓለ ቁጽሪ ህዝቢ ዝሃልቀሉ ክኸውን እዩ ኢልዎ። ኣተሓሒዙ ድማ ብደረጃ ኢትዮጵያ ክልላት ትግራይ፡ ኣምሓራ፡ ኦሮሞን ዓፋርን ኣብ ቀዳማይ ደረጃ ሓደጋ ጥሜት ምህላወን ጠቒሱ። እዚ ዝመግለጺ ኦክስፋም ዝወጸ ህዝቢ ትግራይ ኣብ ዝሓለፈ ዓሰርተታት ዓመታት ተራእዩ ኣብ ዘይፈልጥ ሓደጋ ጥሜት ኣብ ዝወደቐሉ እዩ።

ላዕለዋይ መሰጋገሪ ኣካል ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ (ፖሓኤ)፡ ብ10 ለካቲት 2024 ናይ ውድባቱ ኣባላት ሰፊሕ ኣኼባ ኣካይዱ። ኣብዚ ኣኼባ ኣሰናዳእቲ ናይቲ መድረኽ ዕላማ ኣኼባ፡ ሕድሕድ ምልላይ  ኣባላትን ንናይ ሓባር ቃልሲ ምብጋስን ምዃኑ ኣፋሊጦም። ስዒቡ ኣቦመንበር ላዕለዋይ መሰጋገሪ ኣካል ፖሓኤ ኣቶ ገረዝግሄር ተወልደ መእተዊ ቃል ኣስሚዑ። ኣቶ ገርዝግሄር ኣብቲ ዘስመዖ ቃል፡ ፖሓኤ ናብዚ በጺሕዎ ዘሎ ደረጃ ንከጽሕ ዝሰገሮም ብደሆታትን ዘመዝገቦም ዓወታትን ጠቒሱ፡ ኣብ ዝዓለሞ ንምጻሕ ዝጽበዮ ዘሎ ቃልሲ ብዝምልከት’ውን ኣብሪሁ።

ኣተሓሒዙ ድማ ፖሓኤ፡ በቲ ሓደ ወገን ኣሰናዳኢት ሽማግለ ኣውጺኡ ኣብ መጻኢ ወርሒ ሓምለ 2024 ብፈስቲቫል ዝጽንበል ጉባአ ንምክያድ ይሰርሕ ከም ዘሎ፡ በቲ ካልእ ወገን ከኣ ምስ ዝተፈላለዩ ኣብዚ ናይ ሓባር ጽላል ክሳተፉ ዝግበኦም ኣካላት ናይ ምዝታይ መደብ ሰሪዑ ይሰርሕ ከም ዘሎ ንተሳተፍቲ ሓቢሩ።

ኣብ ርእሲዚ ኣብዚ እንዋዚ ብደረጃ ኤርትራ ኮነ ጐረባብትና፡ ዞባናን ኣህጉርን ይረኣዩ ብዛዕባ ዘለዉ ኣሰላልፋን ፖለቲካዊ ምዕባለታትን ኣገጣጥመኦምን ዝምልከት ጠቒሱ።

ብምቕጻል ኣባላት ላዕለዋይ መሰጋገሪ ኣካል ፖሓኤ ኣሕዋት፡ ያሲን ዓምደላ ምክትል ኣቦመንበር፡ ዮሃንስ ኣስመላሽ ሓላፊ ዲፕሎማስያዊ ርክባት፡ እስማዒል ገበይቲ ሓላፊ ዜና፡ ካሕሳይ ጉፍላ ሓላፊ ማሕበራውን ገንዘባዊ ጉዳያትን ተስፋይ ወልደሚካኤል (ደጊጋ) ሓላፊ ውደባን በብተራ እቲ ዝመርሕዎ ክፍልታት ብዛዕባ ምጅማር ስራሓቶምን ንመጻኢ ዘለዎ መደባትን ዝምልከቱ መብርህታት ሂቦም።

ኣብቲ ብክልቲኡ ቋንቋታት ዓረብኛን ትግርኛን ዝተኻየደ ኣኼባ፡ ተዓዲሙ ዝተሳተፈ ኣቦመንበር ፈጻሚ ኣካል ኤርትራዊ ሃገራዊ ባይቶ ንዲሞክራስያዊ ለውጢ ሓው ነጋሽ ዑስማን ብወገኑ፡ እተን ንፖሓኤ ዘቖማ 3 ውድባት ኣብዚ ደረጃ ምብጸሓን ዝተሰመዖ ሓጐስ ጠቒሱ፡  ዘለዎ ደገፍን ምትብባዕን ዘንጸባርቕ  ሰናይ ትምኒቱ ኣቕሪቡ።

ድሕርቲ ዝቐረበ ሓጸርቲ ጸብጻባት ተሳተፍቲ ኣኼባ ሕቶታትን ሃነጽቲ ርኢቶታትን ኣቕሪቦም። ሓለፍቲ ፖሓኤ ድማ በበቲ ዝምልከቶም ክፍልታት መልስን መብርህታትን ሂቦም። ካብቲ ብኣባላት ዝተንጸባረቐ ብዙሕ ሃነጽቲ ርኢቶታትን ለበዋታትን ከኣ፡ “ካብ ዝሓለፈ ተመኩሮና ተማሂርና ነዚ ጀሚርናዮ ዘለና ናይ ሓባር መድረኽ ናብ ዝበረኸ ደረጃ ከነብጽሖ ከምዘለና፡ እዚ ንቕሎ ናብቲ ሓድነትና ብሃንቀውታ ዝጽበ ህዝቢ ንክበጽሕ ኩሉ ዜናዊ መሳርሕታት ክንጥቀም ይግበኣናን፡ ነዚ ናይ ሓባር መድረኽ ኩሎም ዝምልከቶም ንክሳተፍዎ ጐስጓስና ክሕይል የድሊን ” ዝብሉ ይርከብዎ።

ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ (ፖሓኤ)፡ ድሕሪ ናይ ልዕሊ ሰለስተ ዓመታት ጻዕሪ፡ ብስሙር ሃገራዊ ግንባር ኤርትራ፡ ዲሞክራሲያዊ ውድብ ዓፋር ቀይሕ ባሕርን ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራን ዝቖመ  ብላዕለዋይ መሰጋገሪ ኣካል ዝምራሕ ዘሎ፡ ኣብ ምዕቃብ ልኡላውነት ኤርትራ፡ ምውጋድ ዲክታተርያዊ ጉጅለ ህግደፍን ብዲሞክራሲያዊ ስርዓት ምትክኡን ዘትከለ  ናይ ሓባር መድረኽ እዩ።

ኣብ ወጻኢ ጉዳይ ኣሜሪካ ምክትል ጸሓፊትን ሓላፊት ጉዳይ ኣፍሪቃን ሞሊ ፊ፡ ካብ 12 ክሳብ 17 ለካቲት 2024 ናብ ኢትዮጵያ ክበጽሓ ምዃነን ቤት ጽሕፈተን ኣፍሊጡ። ምስተን ሓላፊት ጉዳይ ኣፍሪቃ፡ ፍሉይ ልኡኽ  ቀርኒ ኣፍሪቃ ማይክል ሃመር፡ ኣተሓባብሪ ኣህጉራዊ ረዲአትን ጥዕናን፡ ሓላፊ ድሕንነትን ዲፕሎማሲን፡ ሓላፊ ኣሜሪካዊ ትካል ንዓለም ለኻዊ ልምዓት፡ ምክትል ምምሕዳር ልምዓት ኣፍሪቃን ካለኦት ላዕለዎት ሓለፍትን  ናብ ኣዲስ ኣበባ ክጐዕዙ ምዃኖም መግለጺ ወጻኢ ጉዳይ ኣሜሪካ ኣፍሊጡ።

ናይቲ ልኡኽ ዓላማ ኣብ ኣኼባ መራሕቲ ሕብረት ኣፍሪቃን ርክብ ምስ መራሕትን ሚኒስተራትን ሃገራት ኣፍሪቃን ካለኦት ላዕለዎት ሓለፍቲ ናይቲ ሕብረትን ክኽው እዩ። ብዘይካዚ እቲ  ብሞሊ ፊ ዝምራሕ ልኡኽ ብፍላይ ምስ መራሕቲ ኢትዮጵያ ርክባት ከካይዳ እዩ።

እቲ መግለጺ ኣሜሪካ ኣብ ኣድላይነት ሓያል ሕብረት ኣፍሪቃን ግደ ናይቲ ሕረት ኣብ ኣህጉራዊ ጉዳያት ዘለዋ መርገጽ ከም እተሕድስ ገሊጹ። ኣሚሪካ ምስ መሓዙታ ሃገራት ኣፍሪቃን ህዝበንን ብዘለዋ ዝምድና ከም እትሕበን እውን እቲ መግለጺ ኣስፊሩ። ምስዚ ብምትሕሓዝ ድማ ምስቲ  ኣሚሪካ ኣብ ኣፍሪቃ ቀዳምነት  እትህቦም ምሕያል ቁጠባ  ምዕባይ ክንክን  ጥዕናን  ምዕቃብ ከባብያዊ ለውጥታትን  ክትሰርሕ ቅርብቲ ምዃና እቲ መግለጺ ወጻኢ ጉዳይ ኣሜሪካ ኣፍሊጡ።