http://ascenteq.com/project/epdp

ፍሪዶም ሃውስ/ FREEDOM HOUSE፡ ዝተባህለ ዓለም ለኻዊ ትካል ን9ይ ግዜ ኣብ ዘውጸኦ ሓድሽ ጸብጻብ፡ “ኣዝዩ ዘሰክፍ” ኣብ ትሕቲ ዝብል መግለጺ፡ ኣብ ኤርትራ ሰብኣዊ ናጽነት ከም ናይ ቅድሚ ሕጂ ኣብቲ ዝተሓተ ደረጃ ከም ዝርከብ ኣቃሊዑ።  ንኤርትራ ካብ ሚእቲ ዝሃባ ነጥቢ 3 ጥራይ ኮይኑ፡ ንሱ ድማ ኣብ ሓፈሻዊ መዳይ ፖለቲካዊ ናጽነት 1/40፡ ኣብ ሲቪላዊ ናጽነት ድማ 2/ 60 ነጥቢ ጥራይ ብምርካባ እዩ።

እቲ ትካል ነዚ መጽናዕቲ ንምክያድ ኣስታት 86 መምዘኒ ነጥብታት ዝተጠቕመ ኮይኑ፡ ኤርትራ ኣብ ልዕልና ፍትሒ፡ ድሕንነትን ውሕስነትን፡ ናጻ ምንቅስቓስ፡ ናጽነት ሃይማኖታዊ እምነት፡ መሰል ምውዳብን ምእካብን፡ ሓሳብካ ምግላጽን ምርካብ ሓበሬታን፡ ናጻ ናይ ሕድሕድ ርክባት፡ ሕጋውነትን ምውናን ንብረትን፡ ናጽነት ሕጋዊ ምዝውዋር ገንዘብ፡ ብደረጃ ዓለም ምንጋድ፡ ምህላው ሕግታት፡ ኣብ ዝብሉ ወሲኽካ ኣብ ኩሎም እቶም መምዘንታት 0/4 እያ ተዋሂባ።

እቲ መጽናዕቲ ኣብቲ ከመይነት ህልዊ ፖለቲካዊ ምምሕዳር ናይተን ሃገራት ዝገለጸሉ ንኤርትራ ኣብ ዝምልከት፡ ምርጫ ኣካይዳ ዘይትፈልጥን ስልጣን ኣብ ኢድ ብዘይ ናይ ህዝቢ ድምጺ  ዝገዝእ ውልቀሰብ ዝተባሕተሉ፡ ብ1997 ጸዲቑ ዝተባህለ ቅዋም ዝተኣገደሉ፡ ኣብታ ሃገር ዝገዝእ ዘሎ ሰልፊ ብኢሳያስ ዝምራሕ ህግደፍ ጥራይ ዝኾነሉ፡ ጃምላዊ ማእሰርትን ምስዋርን ዜጋታት ልሙድ ዝኾነሉ፡ ኩለን ብሕታዊ መዲያትታ ዝተዓጸዋሉ፡ ኢትዮጵያ ንምሕጋዝ ሰራዊት ናብ ጐረባብቲ እተውፍረሉ፡ ሰራዊታ ብግህሰት ሰብኣዊ መሰልን ቅትለት ስደተኛታትን ዝኽሰሰሉ፡ ብቐጻሊ ግዱድ ዕስክርና ኣብ ዝካየደሉ፡ ተመሃሮ ካብ ቤተሰቦም ተፈልዮም ኣብ ወተሃደራዊ መደበር ክመሃሩ ኣብ ዝግደድሉ፡ ምጥፍፋእን ካልእ ጸረ ህዝቢ ተግባራትን ዝቆጻጸራ ናጻ ትካላት ኣብ ዘየብሉን ዝኣመሰሉን ኩነታት እትርከብ ሃገር’ያ ክብል ገሊጽዋ።

ብብዝሒ ህዝቢ ካብ ኣፍሪቃ ቀዳማይ ደረጃ እትሕዝ ኢትዮጵያ፡ ክትከፍሎ ዝነበራ 33 ሚልዮን ዶላር፡ ናይ ሓደ ቢልዮን ናይ ቦንድ ወለድ ዕዳ ስለ ዘይከፈለት፡ ካብ 25 ታሕሳስ 2023 ጀሚራ፡ ኣብ ዝርዝር “ዕደአን ክኸፍላ ዘይከኣላ (ዝነደያ) ሃገራት ከም ዝኣተወት ማዕከን ዜና ሮይተርስ ሓቢሩ። ኢትዮጵያ እዚ ገንዘብዚ ክትከፍሎ ዝነበራ ክሳብ 11 ታሕሳስ 2023 ኮይኑ፡ ብፍሉይ ዓይኒ ተራእዩ ክሳብ 25 ታሕሳስ ክትከፍል ኣብ ዝተዋህባ ናይ ክልተ ሰሙናት ዕድል እውን ክትከፍል ስለ ዘይከኣለት ኣብቲ ዝርዝር ከም ዝኣተወት እቲ ዜና ብተወሳኺ ኣፍሊጡ።

ብሉምበርግ ዝተባህለ ማዕከን ብወገኑ፡ ገለ መራሕቲ ኢትዮጵያ ክኸፍሉ ከምዘይክእሉ ኣቐዲሞም ንዝምልከቶም ኣካላት ከም ዝሓበሩ ጠቒሱ፡ ኢትዮጵያ ጋናን ዛምቢያን ተኸቲላ ኣብዚ ቅልውላው ዝኣተወት ሳልሰይቲ ሃገር ኣፍሪቃ ምዃና ሓቢሩ። ገለ መራሕቲ ኢትዮጵያ እቲ ጸገም ናይ ዶላር ሕጽረት ዘይኮነስ፡ ኢትዮጵያ ብኸመይ ነቶም ዘለቅሕዋ ኣካላት ብማዕረ ተተኣናግድ ዝብል ምምሕዳራዊ ጸገም እዩ ብዝብል ከም ዘመኻንዩ ከኣ እቲ ዜና ሓቢሩ። ምስዚ ብዝተተሓሓዘ ናብ ጉጅለ-20፡ ቻይናን ካለኦት ገንዘባዊ ትካላትንኳ ምሕጽንታ እንተቕረበት፡ ምሕጽንተኣ ብሰንክቲ ኣብታ ሃገር ዝካየድ ዘሎ ውግኣት ተቐባልነት ከምዘይረኸበ’ውን ተፈሊጡ።

ኢትዮጵያ ኣብዚ ኣትያቶ  ዘላ  ቁጠባዊ ኩነታት ምእታዋ፡ ልቓሕ ንምርካብ ዘጸግማ ኣብ ልዕሊ ምዃኑ፡ ናይ ወጻኢ ትካላት ኣብ ኢትዮጵያ ንከየውፍሩ ዕንቅፋት ከም ዝኸውን ዝተፈላለዩ ናይ ቁጠባ ምሁራት ይገክጹ ኣለዉ። በዚ መሰረት ኣብ ልዕሊ ናይ ወጻኢ ንግዲ ኣታዊኣ ተጽዕኖ ከም ዝፈጥር’ውን ተፈሊጡ። ካብዚ ሓሊፉ ኣብ ልዕሊ ኣብ ስራሕ ዘለዋ ኩባንያታት ተጽዕኖ ከም ዝፈጥርን ሰራሕተኛታት ክንክያ ከም ዝጀመራን እቶም ወሃብቲ ርኢቶ የተንብሁ።

ኢትዮጵያ ኣብዚ ደረጃዚ ትወድቕ ዘላ፡ ኣብታ ሃገር ውግእ ሕድሕድ ኣብ ዝተጋደደሉ፡ ልዕሊ 30 ሚልዮ ካብ ህዝባ ሓገዝ ኣብ ዝጽበየሉን ሰባት ብጥሜት ኣብ ዝመትሉን ኩነታት ምዃኑ ዝፍለጥ እዩ።

6,405 ትርብዒት ኪ/ሜ ዝስፍሓቱ፡ ምስ ኢትዮጵያ ኣብ ዘዳውብ ሰሜናዊ ክፍሊ ኬንያ ዝርከብ ቀላይ ቱርካና

ሓሙሽተ ኤርትራውያን ብ17 ታሕሳስ 2023 ኣብ ኬንያ ቀላይ ቱርካና ጥሒሎም ከም ዝሙቱ ዝተፈላለያ ማዕከናት ዜና፡ ናይቲ ከባቢ ንበርቲ ብምጥቃስ ሓቢረን። ብዘይካዚ ክልተ ምስቶም ጥሂሎም ዝሞቱ ዝነበሩን ካብ ሞት ዝደሓኑን ኣብ ትሕቲ ቀይዲ ፖሊስ ኬንያ ምህላዎም ተፈሊጡ።

እዞም ኤርትራውያን ግዳያት ናብ ኡጋንዳ ናይ ምእታው መደብ ከም ዝነበሮም ክሕበር እንከሎ፡ ብኸመይ ናብቲ ቀላይ ከም ዝኣተዉ ግና ኣይተፈልጠን። ብዘይካዚ ኣብ ሞት እዞም ኤርትራውያን ተሓታቲ ኮይኑ ዝተታሕዘ የለን። ናይቶም ግዳያት ኣስከሬን ብፖሊስ ሎድዋር ኣብ ዝተባህለት ከተማ ናብ ዝርከብ  ሆስፒታል ከም ዝተወስደን ናይቶም ግዳያት ቀረብ ኣብ ኬንያ፡ ናብ ኤርትራ ክወስድዎም ይጽዕሩ ከም ዘለዉን ተፈሊጡ።

ኣብዚ እዋንዚ ብዙሓት ኤርትራውያን ካብ ሱዳን ዝተመዛበሉ ስደተኛታት፡ ኢትዮጵያ ኣትዮም ካብኡ ድማ ብኬንያ ኣቢሎም ናብ ኡጋንዳ ክሰግሩ ከም ዝፍትኑን ነዚ ዘይሕጋዊ ጉዕዞ ብነፍሲ ወከፍ ተጐዓዛይ ክሳብ 2 ሺሕ ዶላር ከም ዝኸፍልሉ ተፈሊጡ። ካብዚ ሓሊፉ እቶም ኣብ ኢትዮጵያ ንነዊሕ ዓመታት ዝጸንሑ ኤርትራውያን እውን ብሰንክቲ ዝምድና መንግስታት ኤርትራን ኢትዮጵያን ሓርፊፍዎ ዘሎ ብዙሓት ኤርትራውያን ነቲ መስመር ኢትዮጵያ-ኬንያ-ኡጋንዳ የዘውትርዎ ከም ዘለዉ ዝፍለጥ እዩ።

ኤርትራውያንን ስዊዘርላንዳውያንን ዝርከበኣ ኣካል “ማሕበር መዲያ ኤርትራውያን” ምዃና እትገልጽ ጉጀለ ደቂ ኣንስትዮ፡ “ስቕታ ይወገድ” ኣብ ትሕቲ ዝብል ጭረሖ፡ ዘቤታዊ ግህሰት መሰል ደቂ ኣንስትዮ ንምምካት ትቃለስ ምዃና ንማዕከን ዜና ቢቢሲ/BBC/ ገሊጻ። ካብተን ኣባላት ፈቨን ኣስገዶም፡ ጁሊያ ሳትሮ፡ ዳያን ወልዱን ሸዊትን ዝተባህላ ይርከበኣ። ናይዛ ጉጅለ ንጥፈታት ኣብ መድያታት ስዊዘርላንድ ዝተደረተ ኮይኑ፡ ዕላመኣ ድማ “ካብ ዝኾነ ዓመጽ ናጻ ዝኾነ ሕብረተሰብ ምህናጽ” ምዃኑ እተን ኣባላታ ገሊጸን። ደቂ ኣንስትዮ ጸገም ከጋጥመን እንከሎ ህይወተን ዘድሕናሉ ኣገባባት ዝምልከት ኣስተምህሮን ሓበሬታን ከም ዝህባ እውን ኣመልኪተን።

ናይታ ጉጅለ ኣባልን ናይ ሰነ-ሰብ ምህርትን ፈቨን ኣስገዶም ኣብ ዝሃበቶ መብርሂ፡ ኣብ ዝሓለፈ ዓመታት ኤርትራውያን ደቂ ኣንስትዮ ኣብ ወጻኢ ብሰብ ሓዳረን ቅትለትን ካልእ በደላትን ከጋጥመን ከም ዝጸንሐን ንሱ ናብዚ ተግባራት ክዋፈራ ከም ዝደረኸንን ገሊጻ። ኣብ ሕብረተሰብ ኤርትራ ዓብላልነት ደቂ ተባዕትዮ ከም ዝጸንሐን “ንሰበይቲ ኣብ ሳልስቲ ንብዕራይ ኣብ መልሲ” ብዝብል ግጉይ ኣበሃህላ ጓለንስተይቲ ብመጻምድታ ክትውቃዕን ክትብደልን ከም ንቡር  ይውሰድ ከም ዝነበረ’ ውን ጠቒሳ።

ብኣንጻሩ ኣብ ኤርትራዊ ባህሊ ኣብ መንጎ ሰብ ሓዳር ጸገም ከጋጥም እንከሎ፡ ዝፍተሓሉ ኣገባብ ከም ዘሎን ውላዱ መሰላ ክገሃስ ዝደሊ ኤርትራዊ ስድራቤት ከም ዘየሎን እውን እተን ኣባላት ጠቒሰን። እቲ ሎሚ ኣብ ወጻኢ ዝረአ ዘሎ ጭካነ  ግዜ ዘምጸኦ ነውጺ ዝደረኾ  ክኸውን ከም ዝኽእል ድማ ኣረዲአ። 

እቶም መንእሰያት ናብ ወጻኢ ክኸዱ እንከለዉ፡ እቲ ዘጋጥሞም ናይ ጓለንስተይትን ናይ ወዲ ተባዕታይን ናይ ስራሕ ምክፍፋል ከምቲ ዝለመድዎ ዝተፈልየ ኮይኑ ክጸንሖም እንከሎ ካብቲ ዘባእስ ከም ዝኸውን ፈቨን ኣገንዚባ። በዚ መሰረት ናይታ ጓለንስተይቲ መሰል ካብቲ ዝለመድዎ ወጻኢ ዘኽብር ሃዋህው እቶም ደቂ ተባዕትዮ ክጻወርዎ ከም ዝጽገሙ ድማ ሓቢራ። ብፍላይ ድማ እቲ ምሉእ ብምሉእ ኣብ ኢድ ወዲ ተባዕታይ ጥራይ ዝነበረ ቁጠባዊ ዋንነት ክቕየር እንከሎ፡ ዘይምርድዳእ ከም ዝፈጥር ብተወሳኺ ኣረዲኣ። 

ምስልን ሓበሬታን ካብ መርበብ ቢቢሲ

እዚ ምስሉ ምስ ኣናህብ ኣሳንዩ ዝረአ ዘሎ፡ ወዲ 18 ዓመት  መንእሰይ ታምራት ጌታቸው ይበሃል፡  ነባርነቱ ኣብ ኢትዮጵያ ክልል ቤንሻንጉል ከተማ ኣሶሳ እዩ። ምስቶም ኣናህብ ከመይ ኢሉ ኣሳንዩ ከም ዝነብር ተሓቲቱ ክምልስ እንከሎ፡ “ነዓይ ዝተዋበ ህያብ እዩ” ኢሉ ይምልስ። ካብዚ ሓሊፉ ንዝሓለፈ 5 ዓመታት፡  ክእለቱን መነባብሮኡን ኣብ ምንባይ ኣናህብ ኮይኑ ከም ዝጸንሐን ከም ዝቕጽሎን ይገልጽ እሞ እቶም ኣናህብ ከምቲ ንሱ  ዘፍቅሮም  ንሳቶም ከኣ ከም  ዝእዘዝዎ ይሕብር።

 ቁልዕነቱ ጀሚሩ  ካብ ኣናህብ ተፈልዩ ከምዘይፈልጥ ዝጠቅስ ጌታቸው፡ ሎሚ ከኣ ምስቶም ኣናህብ ብቋንቋ ከም ዝረዳድኡን ትእዛዙ ከም ዝሰምዑን የዘንቱ። በዚ መሰረት ካኡ ርሓቑ ክብሎም ወይ ኣብ ዝኾነ ክፋል ኣካሉ ክኾኑ ክእዝዞም እንከሎ ከም ዝፍጽሙ ይሕብር። ካልኦት ሰባት መዓር ክብርብሩ እንከለዉ ናይ ጸልማት ግዜ ክጽበዩ፡ ትኪ ክጥቀሙ ወይ ካልእ ሜላ ክምህዙ  እንከለዉ ንሱ ግና ብዘይዝኾነ ይኹን መኸወሊ መዓር ከም ዝብርብር ይገልጽ።

እቲ ኣዚ እዋንዚ 3 ድኾን ንህቢ ከም ዘለዎ ዝገልጽ መንእሰይ፡ ናብ ኣናህብ ክትቀርብ እንከለኻ ጽሩይ ክትከውን የድሊ ይብል።  ኣተሓሒዙ ድማ ከምቲ ሰባት ምስ ካልኦት እንስሳታት ብምልማድ ዝሕበኑ ንሱ ድማ ምስ ኣናህብ ብምስናዩ ከም ዝሕበን ይጠቅስ እሞ፡ ክሳብ ኣብ ፍሉይ መዝገብ ናይ ኣደነቕቲ ምህዞታት ዝምዝገብ ፍቕሩ ምስ ኣናህብ ክቕጽል ምዃኑ ይሕብር።

ብሓቂ ከኣ ኣብዚ ሰብ ምስ ሰብ ተኸኣኢልካ ምንባር ኣጸጋሚ ዝኾነሉ ግዜ፡ ስኒት ታምራት ጌታቸው ምስቲ ከይነኽሰካ ዘፍርሕ ንህቢ  ዘየገርም ኣይኮነን።

ምስሊ ኤርትራውያን ስደተኛታት ኣብ ጅቡቲ (ካብ ማሕበራዊ መዲያ)

ኣብ ጅቡቲ ብፍላይ ዓሊ-ዓዴሃ ኣብ ዝበሀል መደበር  ዝርከቡ ኤርትራውያን ስደተኛታት፡ ካብ ነዊሕ ግዜ ዝጀመረ ጸገሞም መፍትሒ ስለ ዘይረኸበ ኣብ ሕማቕ ኩነታት ከም ዝርከቡ “ኢሪሳት” ካብቲ ቦታ ምንጭታት ብምጥቃስ ሓቢራ። ካብቲ ቀንዲ ጸገሞም ሕጽረት መግብን ሕክምናዊ ኣገልግሎትን ምዃኑ ከኣ ተፈሊጡ።

እቲ ዜና ካብዞም ስደተኛታት ኣብቲ መደበር ክሳብ 8 ዓመት ዝጸንሑ ከም ዝርከብዎም ጠቒሱ፡ ካብቲ ቦታ ናብ 3ይ ሃገር ንክጣየሱ፡ ወይ ኣብታ ሃገር ሰሪሖም ክነባበሩ ዘቕረብዎ ጠለብን ካልእ ሕቶታትን ከምዘይተመለሰሎም ኣፍሊጡ። ብዘይካዚ ላዕለዋይ ኮሚሽን ጉዳይ ስደተኛታት ብጉዳዮም ከምዘይግደስን ሓለፍቲ ጅቡቲ ድማ ከም መርከቢ ሓገዝ ስለ ዝጥቀምሎም ካብታ ሃገር ክወጹ ከምዘይደልይዎምን እቶም ስደተኛታት ከምዘቃልዑ ተፈሊጡ። ኩነታት ናይቶም ኣብ ርእሰ ከተማ ጅቡትን መደበራት ኦበክን ሓሊ-ሖሌንን ዝነብሩ ኤርትራውያን’ውን ተመሳሳሊ ምዃኑ  ተፈሊጡ።

ላዕለዋይ ኮሚሽን ጉዳይ ስደተኛታት ብወገኑ፡ ክሳብ ጥቅምቲ 2022 ኣብ ዝነበረ ግዜ 1,600 ኤርትራውያን ስደተኛታት ኣጻርዩ ከም ዝመዝገበ ጠቒሱ፡ ካብ ወርሒ ጥሪ 2023 ንደሓር ግና ኣብ ጅቡቲ ኣብ ትሕቲኡ ዘለዉ ስደተኛታት ምጽራይን ናይ ገንዘብ ሓገዝ ምሃብን ከም ዘቋረጸ ኣረጋጊጹ።

እዚ ከምዚሉ እንከሎ፡ ክሳብ 19 ሕዳር 2023፡ ኣብ ዝነበረ ግዜ ካብቶም ኣብ ሃገረ ግብጺ ተመዝጊቦም ዘለዉ 426, 190 ስደተኛታት ልዕሊ 30 ሺሕ ኤርትራውያን  ከም ዝርከብዎም እቲ ላዕለዋይ ኮሚሽን ጉዳይ ስደተኛታት ሓቢሩ። ብጸብጻብ ናይቲ  ኮሚሽን መሰረት ኣብ 2022 ጥራይ 37, 537 ኤርትራውያን ካብ ሃገሮም ናብ ዝተፈላለዩ ኣቕጣጫታት ተሰዲዶም።

ሓያሎ ሃገራት፡ ኣብ ማእከላይ ምብራቕ ብቀይሕ ባሕሪ ዝመሓላለፋ መራክብ ብድሮንን ሚሳይላትን ከይጥቀዓ፡  ንምሕላው “ስርሒት ሓለዋ ምዕባለ” ብዝብል ኣብ ዝቐውም ሓይሊ ዕማም  ከም ዝሳተፋ ኣፍሊጠን። ነዚ ዝሓበሩ ወተሃደራዊ ጸሓፊ ሕቡራት መንግስታት ኣሜሪካ ሊዮድ ኣዩስቲን ብ18 ታሕሳስ 2023 ብዛዕባ ኣድላይነት ሓባራዊ ስጉምቲ ንድሕነት ሰቪላዊ መራክብ ኣብ ቀይሕ ባሕሪ ኣመልኪቶም ኣብ ዝሃብዎ መግለጺ እዩ።

እቲ መግለጺ፡ ኣብዚ ቀረባ እዋን ብናይ የመን ጉጅለ ሑቲ ኣስታት 100 ግዜ ብድሮን ወይ ብላስቲክ ሚሳይላት ከም ዝተተኮሰን እቲ ተኹሲ  ን35 ሃገራት ናብ ዝትንክፋ 10 መራክብ ዘቕነዐ ምንባሩ፡ ኣብቲ ብማሕበራዊ መራኸቢ ዝተኻየደ ናይተን ሃገራት ኣካላት ጸጥታ ዝተሳተፍዎ ኣኼባ ከም ዝተገልጸ ተሓቢሩ። ነዚ “ስርሒት ሓለዋ ምዕባለ” ኣብ ደቡባዊ ቀይሕ ባሕሪ ዝረአ ዘሎ ናይ ጸጥታ ስግኣት ንክምክታ ቅሩባት ምዃነን ካብ ዘረጋገጻ ሃገራት፡ ዓባይ ብሪታንያ፡ ባህሬን፡ ካናዳ፡ ፈረንሳይ፡ ኢጣልያ፡ ኔዘርላንድስ፡ ነርወይ፡ ስቸልስን ስፐይንን ከም ዝርከአን ተሓቢሩ።

እቶም ኣሜሪካዊ ወተሃደራዊ ኣዛዚ፡ እቲ ዕማም፡ ናይቲ ኣብ ባህሬን ዝመደበሩ፡ ውሁድ ሓይሊ ባሕርን 153 ዝበሃል 39 ሃገራት ዝሳተፍኦን ሓይሊ ዕማሙን ከም ዝኾነ ኣብቲ ኣኼባ ኣፍሊጦም። እዚ ሓይሊ ዕማም ናብ ወሽመጥ፡ ዖማን፡ ህንዳዊ ውቅያኖስ፡ ፐርሺያ፡ ቀይሕ ባሕርን ዓደንን ዝጥምት ምዃኑ እውን ሓቢሮም።

ናይ ፈረንሳይ ሓይሊ ባሕሪ ብወገኑ፡ ኣብ ዝሃቦ ሓበሬታ፡ ኣብ ዓመት ክሳብ 20 ሺሕ ዝኾና መራክብ ንግዲ፡ ብወሽመጥ ዓደንን ቀይሕ ባሕርን ይመሓላልፋ። እቲ መበል 153 ዝበሃል ሓይሊ ዕማም ሓይሊ ባሕሪ ኣብ 2022 ዝተመስረተ ኮይኑ፡ ንቀይሕ ባሕሪ ዝከታተልን ዘይሕጋዊ ምዝውዋር ሰባትን መራክብ ዝኸትሩ ኣካላትን ናይ ምቁጽጻር ዓማም ዘለዎ እዩ። እዚ ከምዚሉ እንከሎ፡ ጉጅለ ሑቲ የመን ናብኣቶም እንተ ተተኲሱ፡ ግብረ-መልሲ ከም ዝህቡ ኣፍሊጦም።

ባንክ ልምዓት ኣፍሪቃ፡ ብሰንኪ ብሓይልታት ጸጥታ መንግስቲ ኢትዮጵይ ኣብ ልዕሊ ኣባላቱ ዝወረደ ማህሰይቲ፡ ዘይኢትዮጵያውያን ሰራሕተኛታቱ ካብ ኣዲስ ኣበባ ከውጽእ ከም ዝወሰነ ማዕከን ዜና ሮይተርስ ብ20 ታሕሳስ 2023 ሓቢራ። እቲ ባንክ ኣብ ዘውጸኦ መግለጺ፡ ብ31 ጥቅምቲ 2023  ኣብ ልዕሊ ክልተ ካብ ሰራሕተኛታቱ “ሰሻቕል ዲፕሎማሲያዊ ተረኽቦ” ዝበሎ፡ ማእሰርትን ጉድኣትን ምስ ወረደ ናብ ኣካላት መንግስቲ ኢትዮጵያ ሓቢሩ እተኾነ መልሲ ከምዘይረኸበ ጠቒሱ።

በቲ መግለጺ መሰረት፡ ናይቲ ባንክ ልምዓት ፕረሲደንት ኣኪንዉሚ ኣደሲና፡ ብ29 ሕዳር 2023 ምስ ኣካላት መንግስቲ ዝራኸብ ላዕለዋይ ልኡኽ ናብ ኣዲስ ኣበባ ከም ዝለኣኹ፡ እንተኾነ በዚ እውን ናይቲ ጸገም መፍትሒ ከም ዘይተረኽበ  ሓቢሮም። በዚ ድማ ባንኮም ስግኣት ከም ዝሓደሮን ድሕነት ናይቶም ሰራሕተኛታት  ክሕሎ ኣይክእልን እዩ ዝብል እምነት ከም ዝሓደሮን ተፈሊጡ።

መንግስቲ ኢትዮጵያ ብዛዕባቲ ጉዳይ ጸብጻብ ምስ ቀረቦኳ ከም ዘጻርዮን መልሲ ከም ዝህቦምን ቃል ኣትዩ እንተነበረ ብግብሪ ግና ዝኾነ መፍትሕን መልስን ኣይሃበሉን ተባሂሉ። ባንክ ልምዓት ኣፍሪቃ ክሳብ ዝሓለፈ መወዳእታ ወርሒ መስከረም፡ ኣብ ኢትዮጵያ 1.24 ቢልዮን ዶላር ዝግመት 22 ፕሮጀክትታት ከም ዝነበሮ ኣብቲ መግለጺኡ ተሓቢሩ።

ናይቲ ባንክ ፕረሲደንት፡ እቲ ቤት ጽሕፈት ከምይዘዕጾን እቲ ውሳነ ከኣ ንኢትዮጵያውያን ሰራሕተኛታት ናይቲ ባንኪ ከምዘይምልከትን ክጠቕሱ እንከለዉ፡ ገለ ወገናት ግና እቲ ቤት ጽሕፈት ናብ ኬንያ ወይ ደቡብ ኣፍሪቃ ክቕየር ይኽእልዩ ዝብል ግምት ኣለዎም።

ሓዳስ ኣደ መንበር ሃገራዊ ቦርድ ምርጫ ኢትዮጵያ ቃለ-መሓላ እናፈጸመት

ቤት ምኽሪ ተወከልቲ (ፓርላማ) ኢትዮጵያ፡ ብ19 ታሕሳስ 2023 ብቀዳማይ ሚኒስተር ኣብይ ኣሕመድ ናይ ዝቐረበትሉ ሕጽይቲ ኣደመንበር ሃገራዊ ቦርድ ምርጫ መዝነት ከም ዘጽደቐ፡ መርበብ ሓበሬታ ኣዲስ ስታንዳርድ ኣፍሊጣ። እታ ቅድሚ 6 ኣዋርሕ ካብ ሓላፍነታ ንዝለቐቐት ናይ ቅድም ኣደ መንበር ናይቲ ቦርድ  ወ/ሮ ብቱካን መደቅሳ ንክትክእ ዝተመዘት ወ/ሮ ሜላትወርቅ ሃይሉ ምዃና እውን እቲ ዜና ሓቢሩ።

ወ/ሮ ሜላትውርቅ ሃይሉ፡ ልዑል ደረጃ ትምህርትን ሃብታም ናይ ስራሕ ተመኩሮን ከም ዘለዋ ኣብቲ ቦርድ  ሓላፊት ቤት ጽሕፈት ኮይና ከም ዝሰርሐትን ከኣ ኣብቲ ፓርላማ ተጠቒሱ።

ናብዚ ውጽኢት ንምብጻሕ 8 ኣባላት ዘለዉዋ ሕጹያት ከተጻሪ  ዝቖመት ኣካል ከም ዝነበረት እሞ ቅድም 55 ሕጹያት ኣዳልዩ፡ ደሓር ብምጽራይ ናብ 5 ኣጻርያ ኣብ መወዳእታ ድማ ነዛ መዝነታ ዝጸደቐላን ካልኣያን ናብ ቀዳማይ ሚኒስተር ኣብይ ከም ዘቕረበትን ኣብቲ መዝነታ ዝጸደቐሉ መስርሕ ተገሊጹ።

እቲ ብወግዒ ዝተገልጸ ምኽንያት ካብ ሓላፍነት ምልቃቕ ብርቱካን ሚደቅሳ፡ ሕማምን ናይ ስራሕ ድኻምን እዩ። እንተኾነ ብሓፈሻ ኣብ ብዙሕ ጉዳያት ብፍላይ ከኣ ኣብ ጉዳይ ዳግመ-ምምዝጋብ ህዝባዊ ወያነ ሓርነት ትግራይ ከም ዕላዊ ውድብ ብዝተፈጥረ ዘይምርድዳእ እዩ ዝብሉ ወገናት’ውን ኣለዉ።

ጉዳይ ምርጫ ክለዓል እንከሎ፡ ኤርትራ ኣብ ዝሓለፈ ናይ 32 ዓመታት ዝኾነ ምርጫ ከምዘየካየደትን፡ ህግደፍ ከኣ “ምርጫ ናይ ዲሞክራሲ መግለጺ ኣይኮነን” እናበለ ከም ዘላግጽን ዝፍለጥ እዩ።