ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ
ናይ ኢትዮጵያ ቀዳማይ ሚኒስተር ዶ/ር ኣብይ ኣሕመድ ዓሊ፡ ኣብዚ ቀረባ መዓልቲ ብቋንቋ ትግርኛ ቃለ መሓትት ኣካይዶም። ዕላማ ቃለ መሓትቶም ነቲ ቋንቋ ትግርኛ ዝዛረብ ናይቲ ከባቢ ህዝቢ በቲ ዝመልኮ ቋንቋ ካብ ምጽላዉ ሓሊፉ፡ ካልእ ከምዘይከውን ምግማት ይከኣል። እዚ ህዝቢ’ዚ ከኣ ኣብ ውሱን ከባብታት ኤርትራን ትግራይን ዘሎ እዩ።
እቶም ቀዳማይ ሚኒስተር ዝሰፍሐ ግዜኦም ንኩነታት ክልላዊ መንግስቲ ትግራይን ኣብ መንጐ ህዝባዊ ወያነ ሓርነት ትግራይን ሰልፎም ብልጽግናን ዘሎ ሓርፋፍ ዝምድናን ኣብ ዝምልከት እዮም ኣሕሊፈምዎ። ነቲ ነዚ ብዝምልከት ዝሃብዎ መብርሂ ዝተኸታተሉ ወገናት ከከም ሚዛኖም ገሊኦም “ናይ ልቦም እዮም” ገሊኦም ከኣ “የለን ናይ ልቦም ዘይኮነስ መዳህለልን ንምክፍፋል ዝዓለመን እዩ” ይብልዎ ኣለዉ። ናትና ቆላሕታ ግና ዋላ ውሱን እንተኾነ ናብቲ ንዝምድናኦም ምስ ኤርትራ ኣብ ዝምልከት ከብርሁ ተሓቲቶም ዝበልዎ መስደመም ሚዛን ዘቋመት እዩ።
እዞም ቀዳማይ ሚኒስተር ነታ ባዕልና እንፈልጣን ብሰንኪ ዘላትሉ ዘሕዝን ኩነታት ደም እንነብዓላን ካብቲ ዘላቶ ደልሃመት ከነናግፋ ንቃለሰላን ዘለና ሃገርና ኤርትራን ሕድሪ ህዝብናን ሰማእታትናን ዝጠለመ ዲክታተርን ኣብ ዝምልከት ዝበልዎ “ሓቂ ንምዝራብ ኣብዚ እዋን እዚ መንግስቲ ኤርትራ ናይ ሰላም ሓይሊ ምዃኑ ኢትዮጵያ ጥራሕ ዘይኮነትስ፡ ምሉእ ዓለም ዝፈለጦን ዝኣመነሉን ጕዳይ ኢዩ።” ዝመንፈሱ ሓሳብ ይርከቦ። እቲ “ዓለም ኣብ ኤርትራ ሰላም ከም ዘሎ እያ እትኣምን” ዝበልዎ፡ ብዛዕባታ ንሶምን ኢሳያስን ጥራይ ዝፈልጥዋ ናይ ሕልሚ ዓለም ዝዛረቡ ዘለዉ እንተኮይኖም ንዓኣቶም ዝምልከት እዩ። እንተ እታ ሓቀኛ ዓለም ግና ክንድቲ እትብሎን እትኣምነሉን ኣብ ልዕሊ ጨቋኒ ምምሕዳር ህግዲፍ ኣድላይ ስጉምቲ ብዘይምውሳዳኳ ዘይንሕጐሰላ እንተኾና፡ ህግዲፍ ወጻዕን ጸረ ህዝብን ብዛዕባ ምዃኑ ብተደጋጋሚ ድምጻ ኣስሚዓ እያ። ኣብ ኤርትራ ዘሎ ምምሕዳር ናይ ሰላም ሓይሊ እዩ ምባል ግና ብደዐ እዩ። ኣብ ሃገሩን ህዝቡን ሰላም ዘየስፈነ መራሒ ከቶ ካብ ሃገሩ ወጻኢ ንሰላም ክዓይ ዘይሕሰብ እዩ። ክፍትን እንተተራእዩ ግን ንውዲት ጥራይ እዩ።
እዞም ቀዳማይ ሚኒስተር ኢትዮጵያ ንኤርትራ ብማዕዶ ዝፈልጥዋ ዘይኮኑ፡ ነቶም ሓፈሻዊ ኩነታት ኤርትራን ህዝባን ተዓዚቦም መፍትሒ ከቕርቡ ንዝደልዩ ከም ባይቶ ሰብኣዊ መሰል ሕቡራት ሃገራትን ካለኦት ዞባውን ዓለም-ለኻዊ ዘይሻራዊ ትካላት ዝተዓጽወ ኣፍደገ ኤርትራ ተኸፊትሎም፡ ኣብ ዝተፈላለዩ ከባብታት ሃገርና በጺሖም ዝተዓዘቡ እዮም። ከምቲ ግቡእ ኣይኮነንዶ እዚ ዕድልዚ ረኺቦም፡ ኣብታ ዘመሓድርዋ ሃገር ኮይኖም እውን፡ ኩነታት ኤርትራ ካብቲ “ከምዚ እያ ትበሃል” ዝበልዎ፡ ብተጻራሪ ኣብ ሕማቕ ኩነታት ከም ዘላ ኣጸቢቖም ይፈልጡ እዮም። ካብዚ ሓሊፉ ከም ኣምኒስቲ ኢንተርናሽናልን ሁማንራይት ዎችን ዝኣመሰላ ትካላት፡ ብፍላይ ኣብዚ እዋንዚ ብዙሓት ኤርትራውያን ኣብ ፈቐዶ ስዉርን ግሁድን ኣብያተ-ማእሰርቲ ግዳይ ቫይረስ ኮቪድ-19 ከይኮኑ ኣብ ዝለዓለ ስግኣት ከም ዘለዋ ሓበሬታ ኣለዎም። ብዙሓት ወገናት ከምቲ መንግስቲ ኢትዮጵያ ዝወሰዶ እሱራት ናይ ምፍታሕ ስጉምቲ፡ ህግዲፍ እውን ከም ሓደ መንገዲ ኣብ ምምካት ኮሮናቫይረስ እሱራት ክፈትሕ ተማሕጺነምዎ ዕጭ ሓንፈፍኩ ከም ዝበለ ኣይስሕትዎን እዮም። ኣብ ኤርትራ ሕገመንግስቲ ከም ዘየለ፡ ልዕልና ፍትሒ ከም ዘየለ፡ ኩሉ መሰል ዜጋታት ከም ዝገሃስ፡ ምኽንያቱ ብዘየገድስ ዝተኣስሩ ግዳያት ኣብ ቅድሚ ቤት ፍርዲ ከምዘይቀርቡ፡ ኮታ ብዛዕባ ኩሉ ኣብ ኤርትራ ዘሎ ክፋእን ወጽዓን ክሳብ ዓንቀሮም እንዳፈለጡ እዮም ንዲክታቶር ኢሳያስ ከመላኽዑ ክብሉ ኤርትራ ትሓልፎ ዘላ ስቓይ ዝሽፍኑ ዘለዉ።
ከምቲ ብዙሓት ዝብልዎ እዞም ቀዳማይ ሚኒስተር ኣብ ከተማ ኣስመራ ብመኪና ከኹድዱ እንከለዉ፡ ኣብቲ ጐደናታት በይኖም ምዃኖም ርእዮምኳ፡ ምስክርነት መሃቡ። እቲ ውቁብ ጐደናታት ኣስመራ ተበናቒሩ፡ ማይ ጃሕጃሕ ነጺፉ፡ እቲ ስሓቢ ዝነበረ ህንጻታታ ዋና ስኢኑ ይፈርስ ምህላዉ ተዓዚቦም ጥራይ ኤርትራ ኣብ ከመይ ዝኣመሰለ ኩነታት ከምዘላ ምመስከሩ። ኣብ ክንዲ ዘየለ ምምሃዝ፡ ሓቂ ምዝራብ ምስ ዓርኮም ከየባእሶም ፈሪሖም ስቕ እንተዝብሉ’ውን መምሓረሎም።
ናይ ሰላም ምህላውን ዘይምህላውን ብተኹሲ ምስማዕን ዘይምስማዕን ጥራይ ከምዘይግለጽ ይጠፍኦም እዩ ምባል ዘጸግም እዩ። እንተኾነ ጸገሞም ነቲ ሓቂ ዘይምፍላጡ ዘይኮነ፡ ኣብ ክንዲ ነቲ ዝድህሰስ ሓቂ ምርዓም ንዲክታተርን ኣተሓሳስባኡን ዘይግበኦ ሕብሪ ቀቢኦም ከጸባብቑ ከም ዝመረጹ ዘርኢ እዩ። ቀዳሞት ገዛእቲ ኢትዮጵያ ንሃገርና ኣብ ዝምልከት ሚዛኖም “ኤርትራ ተሃራፊ መሬታ እምበር፡ ህዝባ ኣየድልየናን እዩ” ይብሉ ከም ዝነበሩ ብሰፊሑ ዝዝንቶ እዩ። ዶ/ር ኣብይ ከኣ “ኤርትራ፡ ኢሳያሳን መሬታን እምበር፡ ህዝባ ኣየድልየንን እዩ” ናብ ዝብል ከማዕበልዎ ዝደልዩ እዮም ዝመስሉ። ከምኡ እንተዘይከውን ኣብዚ እዋንዚ ተጠሊዕም “ሓቂ ንምዝራብ ኣብዚ እዋን እዚ መንግስቲ ኤርትራ ናይ ሰላም ሓይሊ ምዃኑ ኢትዮጵያ ጥራሕ ዘይኮነትስ፡ ምሉእ ዓለም ዝፈለጦን ዝኣመነሉን ጕዳይ ኢዩ።” ኣይመበሉን። እዚ ኣብ ጉዳይ ሃገርና ኤርትራ ዘለዎም ኣሽካዕላል ሚዛን “እምበርዶ ኣብ ሃገሮምከ ንልዕልና ህዝቢ ኣቐዲሞም ዘመሓድሩ ዘለዉ እዮም” ዘየብሎም ኣይኮነን።
ብዘይካዚ ወዮ ደኣ “ሕማም ሕርሲ ተረሰዓይ” ከም ዝበሃል ኮይከውን እምበር፡ ኢሳያስ ዘይነበሮ ጠባይን ፖለቲካዊ ባህርን ሕጂ ብዶ/ር ኣብይ ኣሕመድ ዓሊ ተሸሚቱ ክወሃቦ እንተዘይኮይኑ፡ ዓለም ንኢሳያስ ብጻሕታርነት ናይ ውግእን ጸረ ሰላም ተግባርን ከም እትፈልጦ መዝገብ ኣህጉራዊ ቤት ፍርዲ ከመይ ገይሮም ረሲዐሞ? ኣህጉራዊ ቤት ፍርዲ ድሕሪ ደቂቕ ምጽራይ ንኢሳያስ ብምጽሕታር ውግእ ኤርትራን ኢትዮጵያን 1998-2000 ሓላፍነት ስለ ዘሰከሞምዶ ኣይኮነትን ኤርትራ ንኢትዮጵያ ናይ ኲናት ክሳራ ክትክሕስ ዝበየነ። ነዚ ዘንጊዖም ይዛረቡ እንተልዮም ብህዝቢ ኢትዮጵያ እውን ከሕትቶም ከም ዝኽእል ነተንብሃሎም። ምናልባሽ እውን “ብሰሪ ኢሳያስ ኣብ ኤርትራ ተጻዒኑ ዝነበረ ዕዳ ምሒርና” ዝብል ሓደ ካብቲ ዘይተነግረ ስምምዖም ክኸውን ይኽእል።
ምናልባት ናይቲ ዲክታቶር ኢሳይያስ፡ ካብ ንቡር ውጻኢ “ደጊም ንስኻ ኢኻ ትመርሓና” ዝበሎም፡ ንሶም እውን ኢድ ነሲኦም “ደጊም ኣብ ወጻኢ ብስም ኤርትራ ክምድርን ክኽትምን እንከለኹ ከይገርመኩም ፡ ብወዲ ኣፎም ውክልና ተዋሂቡኒ እዩ” ዝበልዎ እሞ ኣብ ብዙሕ ኣጋጣሚታት ብግብሪ ዘርእይዎ፡ ሞሳ ንምምላስ ደኾን ይኸውን ዝብሉ ተዓዘብቲ ብዙሓት እዮም። እዚ ትዕዝብቲ ብዙሓት፡ ነቲ እቶም ቀዳማይ ሚኒስተር ኢትዮጵያ፡ ኣብ ልዕሊ ኤርትራን ህዝባን ዘርእይዎ ዘለዉ ንዕቀትን ድፍረትን ኣብ ግምት ዘየእቱ ኣበሃህላ ኣይኮነን።
ከምቲ “ንስኻ እንተዘይትደፍኣኒ መንዶ መጽደፈኒ” ዝበሃል፡ ነዚ ኩሉ ውርደትን ንዕቀትን ኣሕሊፉ ዝህበና ዘሎ፡ ዲክታቶር ኢሳያስ ምዃኑ ርዱእ እዩ። እቲ መፍትሒኡ ከኣ ንዓኡን ኣተሓሳስባኡን ምውጋድ እዩ። እዞም ንኢሳያስ ከሕጉሱን ንኣተሓሳስባኡ ከስርጹን ኣብ ዘይጉዳዮም ኣትዮም ግጉይ ምስክርነት ዝሃቡ መራሒ እውን ብውሕዱ “ዓገብ፡ እዚ ብደዐኹም ማስጣ ኣለዎ፡ ንህዝቢ ኤርትራ ኣይትዝረይዎ፡ ህግዲፍ ተወጊዱ መሬት ምስ ወገሐ ከየጣዕሰኩም፡ ህዝብታት ኤርትራን ኢትዮጵያን ከኣ ከምቲ ማይን ሕጻን መታርፍቲ ዝበሃል ነበርቲ እዮም” ክበሃሉ ግቡእ እዩ።
ርእሰ-ዓንቀጽ፡ ሰዲህኤ
ኣብ ኤርትራ ቃልሲ ኣንጻር መግዛእቲ ክጅመር እንከሎ፡ ሸቶኡ ምውሓስ ናጻ፡ ልኡላዊትን ራህዋ ዝዓሰላን ሃገር እዩ ነይሩ። ኣብዚ ውጥንን ትጽቢትን ኣብ ኤርትራውያን ፍልልይ ኣይነበረን። እቲ ሸቶ ሓደ ኮይኑ ኣብ ኣተገባብራኡ ግና መሰረታዊ ዘይኮነ ናይ ኣተሓሳስባ ፍልልያት ነይሩ። እዚ ፍልልያት ከኣ ኣብቲ ተወዲቡ ዝቃለስ ዝነበረ ኣካላት ተንጸባሪቑ እዩ። ከም ውጽኢት ናይዚ ኣብ መስርሕ ዝተንጸባረቐ ፍልልያት፡ ነዚ ሎሚ’ውን ኣብ ቃልሲ ዘሎ ወለዶ ትምህርቲ ክኸውን ዝኽል ተመኩሮ ተራእዩ። እሞ ነቲ ተመኩሮ ክንመሃረሉዶ በቒዕና ኣይበቓዕናን ብውልቂ ይኹን ብውዱብ ደረጃ ክንሓስበሉ ዝግበኣና እዩ።
እቲ ናይዚ ዝተሓላለኸ ጉዕዞ ቃልሲ ናብ ናጻ ኤርትራ ወሳኒ ተዋሳኢ ዝነበረን ኣብዚ ሒዝናዮ ዘለና መስርሕ ቃልሲ እውን ቦታኡ ዘይለቐቐ መላእ ህዝቢ ኤርትራ እዩ። ህዝቢ ኤርትራ ኣብቲ “ክዕወት ድዩ ኣይዕወትን?” ኣዘራራብን ናይ ብዙሓት ሰብ ረብሓ ኣጀንዳን ዝነበረ ቃልስና ክኣቱ እንከሎ፡ ኣማዕድዩ ዝርእዮ ብሩህ ትጽቢት ነይርዎ እዩ። ካብቲ ትጽቢታቱ፡ እታ ብቃልሱ ዳግማይ እትውለድ ኤርትራ፡ ልዕልና ህዝቢ ብዘንጸባርቕ ሕገ-መንግስታዊ ስርዓት እትመሓደር፡ ናይ ግዜ ቃልሲ ኩለ-መዳያዊ ቁስሊ ህዝቢ ኤርትራ እተሕውን፡ ንብዓት ኣደታት ስዉእ እትሕብስን እትድብስን ክትከዉን ባህጉ ነይሩ። መሰረታዊ ዲሞክራስያውን ሰብኣውን መሰል ኤርትራውያን እተኽብር፡ ፍትሕን ልዕልና ሕግን ዝሰፈናን ደቂ ሓርበኛታት ተማሂሮም ሕድሪ ኣቦታቶም ዘተግብሩላ ብሓርበኝነት ወለዶም ዝሕበኑላን ክትከውን እውን ኣብ ዝርዝር ትጽቢት ህዝቢ ኤርትራ ነይሩን ኣሎን። ኤርትራውያን ብሰንኪ’ቲ ውግእ ምእንቲ ናጽነት ዝተኾልፈ ቁጠባ ሃገሮም ንምሕዋይ ዓቕሞምን ንብረቶምን ኣውፊሮም ብጸጋታት ሃገሮም ማዕረ ተጠቀምቲ ዝኾኑላ፡ ብሓፈሻ ምስ ኩለን ሃገራት ብፍላይ ከኣ ምስ ጐረባብታ ኣብ ናይ ሓባር ተጠቃምነትን ኢድ ዘይምትእትታውን እተሰረተ ሰላምን ልምዓትን ብዝማእከሉ ዲፕሎማስያዊ ቅዲ እትምራሕ ኤርትራ ምርኣይ ትጽቢት ህዝብና ነይሩ።
እቲ ድሕሪ ኤርትራ ብሳላ ደቃ ምብጃዎም ኣኽሊል ናጽነትን ልኡላውነትን ምድፍኣ ብግብሪ ዝተራእየ፡ ሕጂ ከኣ መመሊሱ ዝብእስ ዘሎ ኣካይዳ ጉጅለ ህግዲፍ ግና ምስቲ ብኸፊል ኣቐዲሙ ዝተጠቕሰ ትጽቢታት ህዝቢ ኤርትራ ዝጻረር እዩ። ዘይሕገመንግስታዊ ምምሕዳር ዝሳዕረረሉ፡ ውልቀ ዲክታቶር ልዕሊ ሕጊ ምዃኑ ከም ንቡር ዝተወሰደሉ፡ ሕድሪ ስዉኣት ትርጉም ዝስኣነሉን ብመስዋእቲ ደቀን ዘይተደበሳ ኣደታት ንደቂ ስዉኣት ደቀን ኣብ መንገዲ ናብ ስደትን ኣብ ዓዲ ስደትን ብዘጋጥሞም ሓደጋታት ዳግማይ ዝሓዝናሉ ኩነታት ካብ ዝህሉ ነዊሕ ግዜ ኮይኑ ኣሎ። ወዮ ኤርትራዊ ንክቃለሰ ቀንዲ ደፋኢ ዝነበረ መሰረታዊ መሰላት ህዝቢ ኤርትራ ካብ ምግሃስ ሓሊፉ ኣብ ዝተረሰዓሉ፡ ፍትሕን ልዕልና ሕግን ጐዲሉ ዘይኮነ ፈጺሙ ኣብ ዘየለወሉን መንእሰያት ኩሉ መዳያት ህይወት ጸልሚትዎም ሃጽ ኢሎም ሃገር ኣብ ዝለቅሉ ደረጃ ካብ ዝበጽሑ ዓመታት ሓሊፉ ኣሎ። ድሕሪ ናጽነት ትንፋስ ክሰኩዕ ትጽቢት ዝተገብረሉ ቁጠባ ኤርትራ ብሰንኪ ስስዐ ጉጅለ ህግዲፍ ኣብ ዝደኸመሉ ዘይኮነ ትንፋሱ ኣብ ዝሓለፈሉ፡ ሰማእታቶም ብልምዓትን ቁጠባዊ ቀጻልነት ክኽሕሱ ተዓጢቖም ዝነበሩ ኣውፈርቲ ደቂ ሃገር ኣብ ሃገሮም ተስፋ ቆሪጾም ፋሕ ጭንግራሕ ኢሎም እንዳማቶም ሃገራት ክሃንጹ ኣብ ዝተገደድሉን ኤርትራ ኣብ ዞባና ከም ጻሕታሪ ህውከት ኣብ እትጥቀሰሉን ኣንጻር ትጽቢት ህዝቢ ኤርትራ ዝኾነ ኣካይዳ ህግዲፍ ኣብ ዝተሸኽለትሉ ኢና ንርከብ ዘለና።
ከምቲ “እተጽግበኒ ቅጫስ፡ ካብ መቑለኣ እፈልጣ” ዝበሃል ህዝቢ ኤርትራ ህግዲፍ ናቱ ከምዘይኮነ ካብ ዝርዳእ ነዊሕ ግዜ ኮይኑ እዩ። ህግዲፍ’ውን ከምኡ ኣካይዳኡ ንባህጊ ህዝብና ከምዘየንጸባርቕ ስለ ዝፈልጥ ንህዝብና ካብ ልቡ ካብ ዘውጸኦ ነዊሕ ግዜ ኮይኑ እዩ። እቲ በብግዚኡ ኣብ ልዕሊ ኤርትራውያን ክወርድ ዝጸንሐ ማእሰርትን ግህሰታትን ከኣ ናይዚ ኣብነትዩ። ህዝቢ ኤርትራ እቲ መሰረታዊ መፍትሒ ነቲ ኣንጻር ትጽቢቱ ዝኸይድ ዘሎ ጉጅለ ህግዲፍ ምውጋዱ ምዃኑ ተገንዚቡ ብዝተፈላለዩ መልከዓት ዝግለጽ ቃልሲ ከካይድ ጸኒሑ እዩ። እቲ ቃልሲ ሎሚ እውን እኳደኣ ብዝሓየለ መልክዑ ቀጻሊ ኣሎ። ንመጻኢ እውን ክሳብ ዓወት ህያው እዩ። ህልውና ኤርትራዊ ፖለቲካዊ፡ ሰልፋዊ ውድባዊ፡ ሲቭላውን ህዝባውን ተቓውሞታት ኣካል ናይዚ ለውጢ ንምምጻእ ኣንጻር ህግዲፍ ተሰሊፉ ዘሎ ሓይሊ ህዝቢ ኤርትራ እዩ። ናይዚ በብኹርናዑ ዝቃላሕ ዘሎ ኤርትራዊ ናይ ለውጢ ድምጺ ኣብ ልዕሊ ጉጅለ ህግዲፍ ምዕዋት ናይ ግዜ ጉዳይ እንተዘይኮይኑ ዘይተርፍ እዩ።
ህግዲፍ ነዚ ዘይተርፍ ህዝባዊ ዓወት ኣሜን ኢሉ ክቕበል ባህርያዊ ስለ ዘይኮነ፡ ክሳብ መወዳእታ ዕርበቱ ነቲ ምዕልባጥ ክቕጽሎ እዩ። ከም መርኣያ ናይዚ ኣብ ኤርትራዊ ባይታ ተረቲዑ ክነሱ ኣይተረታዕኩን ንምባል እነሆ ሎሚ’ውን፡ ንኤርትራዊ ዛዕባ ረጥሪጡ ቀዳምነቱ ኣብ ዘይኮነ፡ ህዝብና ኣብ ዘይርበሓሉን ዋናታቱ ኣብ ዘለዉዎን ኣጀንዳታት የላኽዕ ኣሎ። ህግዲፍ ኣብ ኤርትራዊ ሜዳ ክጨንቆ እንከሎ መዕገሲ ገይሩ ዝወስዶ፡ ጽልኢ ጻሕቲርካ ኣብ ጐንጺ ምእታው’ዩ። ኤርትራ ኣብ ግዜ ህግዲፍ፡ ኣንጻር፡ ሱዳን በተደጋጋሚ፡ ኣንጻር የመን፡ ኣንጻር ጅቡትን ኢትዮጵያን ዝተኻየዱ ውግኣትን ዘኸተልዎ ጉድኣትን ብመንጽርዚ ዝረኣዩ እዮም። ህግዲፍ ሕጂ እውን በዚ መንገዲዚ እንተቐጸለ ንዓኡ ንቡር እዩ። “ ሕጅስ ኣብዚሕካዮ ደጊም ይኣኽለካ” ኣብ ክንዲ ምባል ንዘዝበሎ እንዳደገሙ ሎሚ’ውን “ንኺድ ጥራይ” ዝብልዎ ኤርትራውያን እንተልዮም እቲ ጸገም ናይቲ ዲክታቶር ጥራይ ኣይክኸውንን’ዩ።
እስኪ ኩሉ ገዲፍና ሓደ ጉዳይ ንውሰድ። ኣብዚ እዋንዚ ብሓፈሻ ህዝቢ ኤርትራ ብፍላይ ከኣ ኣብ ከተማታት ዝነብር ዝብላዕ፡ ዝስተን ካልእ መሰረታዊ ቀረብን ኣብ ዘየብሉ ተዓጽዩ እዩ ዘሎ። ኣብ ወጻኢ ዝነብር ኤርትራዊ ፍርቂ ጐኑ ኣብ ሃገሩ ስለ ዘሎ፡ እዚ ኣብ ሃገርና ዘሎ ጸበባ ክሳብ ክንደይ ዘሻቕል ምዃኑ ምርግጋጹ ዘጸግሞ ኣይኮነን። ኣብዚ እዋንዚ ኣካይዳ ህግዲፍ ትጽቢት ህዝቢ ኤርትራ ናይ ምንጽብራቕ ዕላማ እንተዝህልዎ፡ ምስ ሱዳን ከምቲ ብማዕከናት ዜና ዝንገር ዘሎ፡ ብዛዕባ ኢድ ኣእታውነትን ምኽፋት ዕላምኡ ዘይተነጸረ ወተሃደራዊ መደበራትን ኣይመኾነን። ብኣንጻሩ ብዛዕባ ምኽፋት ዶብ ኤርትራን ሱዳንን ናብ ኤርትራ ቀረብ ዝኣትወሉ ኩነታት ምፍጣርን ክኸውን መተገብኦ። ብግብሪ ዝረአ ዘሎ እምበኣር ምስቲ ናይ “ህዝብና ህይወት ናይ ምድሓን ትጽቢት” ዘሳኒ ዘይኮነ፡ ብኣንጻሩ ናይ ህዝብና ህልቂት ዝዕድምን ኤርትራዊ ክብርና ኣብ ሓደጋ ዘውድቕን መንገዲ እዩ። እሞ ኣየንኡ እዩ ክዕወት? ናይ ህዝብና ናይ ራህዋ ትጽቢትዶ ወይ ናይ ህግዲፍ ኣዕናዊ ኣካይዳ? እዚ ብቃልሲ ህዝብና ዝውሰን ኮይኑ፡ እቶም ውዱባት ናይ ለውጢ ቃልሲ ኣካላት ከኣ እጃምና ንውሰድ።
ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ
ኣብ ወርሒ ሓምለ 2018 ኣብ መንጎ ዲክታተር ኢሳያስ ኣፈወርቅን ቀዳማይ ሚኒስተር ኢትዮጵያ ኣብይ ኣሕመድን ኣብ ኣስመራ ወግዓዊ ርክብ ዝገበርሉ ኣጋጣሚ፡ ናይ ብዙሓት ቀልቢ ስሒቡ ከም ዝነበረ ዝዝከር እዩ። ዓበይቲ ማዕከናት ዜና ኣቃሊሐነኦ። ብዙሓት ፖለቲከኛታት ከኣ ክኢላዊ ግምታቶም ሂበምሉ። እቲ ዝወሃብ ዝነበረ ግምታት ከከም ኣፍልጦ ናይቶም ገመቲ ብዛዕባዚ ከባቢ ዝተፈላለየ ነይሩ። ምስዚ ኩሉ ግና ናብ ሓድሽ ምዕራፍ ክመርሕ’ዩ ዝብል ግምት ናይ ብዙሓት ነይሩ። ናይ ብዙሓት ንመንነት ኢሳያስን ዝበለየ ኣተሓሳስባኡን ብቐረባ እንፈልጥን ኣንጻሩ ክንቃለስ ዝጸናሕናን ኤርትራውያን ግምት ግና ከምናይቶም ነቲ ጉዳይ ካብ ርሑቕ ኣማዕድዮም ዝርእይዎ ኣይነበረን። ምስቲ ድሒሩ ብግብሪ ዝተራእየ ምዕባለ ከኣ ንዲክታተር ኢሳያስ እውን ካብ ትጽቢቱ ወጻኢ ከም ዝኾኖ ምግማት ጥራሕ ዘይኮነስ ክሳብ ብክልቲኡ መንግስታት “ዝምድና ኤርትራን ኢትዮጵያን ከምቲ ዝደለናዮ ክኸውን ኣይካኣለን” ክብሉ እውን ተኣሚኖም ኢዮም።
ኢሳያስ ዕድመ ስልጣኑ ኣብ ኤርትራ፡ ንጸገማት ህዝቢ ኣለልዩ ፈቲሑ ብዝድህሰስ ተግባር ዘይኮነ፡ ብናይ ደገደገ ሃተምተም’ዩኡ ከናውሖ ዝደሊ። እንተኾነ እዚ ግልቡጥ ኣተሓሳስባኡ ኣብ ብዙሕ ንውሽጢ ገዲፉ ንደገ ዝጥምት ተመኩሮኡ ፈቲንዎ ከዕውቶ ኣይከኣለን። ካብዚ ዘየዕውት ኣካይዳኡ ክመሃር ባህሪኡ ስለ ዘይፈቐደሉ ከኣ ይደጋግሞ ኣሎ። ብግብሪ ከኣ ነቲ ኣብ ኤርትራ ዘሎ ኩምራ ጸገም ደፊኑ፡ ምስ ቀዳማይ ሚኒስተር ኣብይ ኣሕመድ ሸኾርተት ብምባል ከህደኦ ዝነበሮ ህርፋን ኣይሰርሐን። እዚ ከም ዘይሰርሐ ከኣ ካልእ ዝርዝር ገዲፍካ ኣብቲ ብ7 መስከረም 2018 ዶብ ሰንዓፈ-ዛላንበሳን ክኽፈት እንከሎ፡ እቲ ተዘሪዑ ዝጸንሐ ንኢሳያስ “ፎእ ጨርቅኻ፡ ፎእ ወርቅኻ” ኢሉ ናብ ትግራይ ኣትዩ ናይ ዝተመልሰ ብዝሒ ኤርትራዊ ምዝካር ጥራይ እኹል እዩ። ወዮ ክሃድእ ዝተሓስበ ህዝቢ ካብ ኢሳያስ ናይ ምህዳም ማዕበል መሊሱ ከም ዝገደደ ከኣ ሓላፍ መንገዲ ዘይኮነ፡ ዓለም-ለኻዊ ሰብኣዊ ትካላት እውን ኣብቲ እዋኑ መስኪረንኦ እየን። ኣዚሩ ንዝሓስብ ሓላፍነታዊ መራሒ ከኣ ካብ ህዝቢ ገዲፉካ ምኻድ ዝዓቢ ውድቀትን ምቅላዕን የለን።
ናይ ብዙሓት ደድሕሪቲ ርክብ እንታይ ከም ዝስዕብ ግምት፡ ኣብ ዙርያቲ ቀንዲ መረሓሓቒ ኮይኑ ዝጸንሐ፡ መዓልቦ ዘይረኸበ ጉዳይ ዶብ ኤርትራን ኢትዮጵያን እዩ ነይሩ። ኢሳይስ ኣብቲ ናይ ኣይውግእ ኣይሰላም ዓመታት “ዝምድና ኤርትራን ኢትዮጵያን ናብ ንቡር ከይምለስ ዝዕንቅፍ ዘሎ እቲ ቀያድን ናይ መወዳእታን ብይን ዶብ ስለ ዘይተተግበረ’ዩ” ይብል ከም ዝነበረ ክከታተልዎ ስለ ዝጸንሑ፡ እቲ ስምምዕ ምስ መጸ “ጉዳይ ዶብ ተወዲኡ’ሎ ማለትዩ” ዝብል ግምት ነይርዎም። ገለ ወገናት ግና ከሎ ጌና፡ ጭረሖ ኢሳያስ ኣብ ጉዳይ ኢትዮጵያ ኢድ ዘእቱን ዝኸፋፍልን ምንባሩ ኣስተብሂሎም፡ “ምናልባት እቲ ኣተሓሕዛ ጉዳይ ዶብ ኢሳያስ ብህልኽን ሕነ ምፍዳይን ተሳዒሩ መልክዑ ቀይርዎ ከይከውን” ዝብል ግምት ነይርዎም። ኢሳያስ ካብ ቅድም’ውን ንጉዳይ ዶብ ብልቡ ዘይኣምነሉ ክነሱ፡ መፈከሪ ክገብሮ ጸኒሑ ከይከውን ዝብል ግምት ዝነበሮ’ውን ነይርዎም።
እቲ ግምታት ካብ ሓቂ ዝረሓቐ ኣይነበረን። ኢሳያስ ናብ ኣዲስ ኣበባ ከይዱ “ህዝብታት ኤርትራን ኢትዮጵያን ክልተ ህዝቢ እዮም ዝብሉ ነቲ ሓቅን ታሪኽን ዘይፈልጡ እዮም፡ ብስምዒት ዘይኮነ ብልበይ እየ ዶ/ር ኣብይ እዩ ዝመርሓና ዝብል ዘለኹ” ዝብል ዝርከቦ፡ ንብዙሓት ኣእዛኖም ምእማን ዘጸገሞም መደረታት ኣስሚዑ። ብዙሓት ኢትዮጵያውያን ከኣ ከም ሓደ ንኤርትራ ናብ ኢትዮጵያ ክመልሳ ዝመጸ ጀግና፡ ምስ’ቶም ፈደረሽን ኣፍሪሶም ባንዴራኣ ኣውሪዶም ንኤርትራ ምስ ኢትዮጵያ ዝሓወስዋ ኤርትራውያን እንዳመሳሰሉ ኣዕዚዞም ንኢደምዎ። ከም ግነዖ ከኣ ኣግማል፡ ኣፍራስ፡ ዋልታ፡ ኲናት፡ ጋብን ኪሎታት ቡንን ኣበርኪተሙሉ። ኣብ ቅድሚ ዓበይቲ ኢትዮጵያውያን ናይ ባህልን ሃይማኖትን መራሕቲ ከኣ ተደቢሩ ተመሪቑ። ኢትዮጵያውያን ፖለቲከኛታት ከኣ “ለካስ ኢትዮጵያ ኣፍደገ ባሕራ ስኢና ዝጸንሐት ብሰንክ’ቶም ንናጽነትን ልኡላውነትን ኤርትራ ኣፍልጦ ዝሃቡ ኢትዮጵያውያን እምበር ብኢሳያስ ኣይኮነትን ከይዳ ጸኒሓ” ክብሉ ተሰሚዖም። ብሰንኪዚ ናይ ኢሳያስ ተንበርካኺ ቃል ከኣ ናይ ብዙሓት ብሄራት ኢትዮጵያ ሕቶ መሰል ርእሰ-ውሳነ ከም ነውሪ ክውሰድ ጀሚሩ። እዚ ኩሉ ንኤርትራዊ ልኡላውነት ኣብ ሓደጋ ዘውድቕ ስምዒታት ክገማዳሕ እንከሎ፡ ብዘይካ ርዒምካዮ ምጽቃጥ ብመንግስቲ ኤርትራ ኮነ ኢትዮጵያ መእረምታን መብርህን ክህብ ዝደፈረ ኣይነበረን ክሳብ ሎሚ’ውን የለን።
ሰዲህኤ ግና ብዘይካቲ ኣብ ብዙሕ ኣጋጣምታት ከቕርቦ ዝጸንሐ ስምዕታታት ብ12 ጥቅምቲ 2019 ኣብ ዘውጸኦ ናይ ፈጻሚ ሽማግለኡ መግለጺ “ጉጅለ ህግዲፍ ዝኽተሎ ዘሎ ክብርን ልዑላውነትን ኤርትራ ኣብ ሓደጋ ዘውድቕን ንህዝቢ ኤርትራ ዘዋርድን ዘንዕቕን ኣካይዳ ዳህሲሱ ዘለዎ ተቓውሞን ቁጠዐን መዚኑ። ኣብ ርእሲዚ፡ ምስ ኩሎም ኤርትራዊ ሰልፍታትን ውድባትን ብሓባር ኮይንካ ኣዕናዊ ኣካይዳ ናይቲ ጉጅለ፡ ዝምከተሉ ኣገባብ ርእዩ።” ብዝብል ዘፈሮ ምጥቃ ይከኣል
ኢሳያስ በዚ ብዘይካ ንኤርትራዊ ልኡላውነት ኣብ ሓደጋ ምውዳቕ፡ ካልእ ምስጢሩ ዘይፍለጥ ስምምዕ ኣቢሉ ክዓብጦ ዝፈተኖ ኤርትራዊ ዘቤታዊ ጉዳይ ከም ዘይተዓወተሉ ተራእዩ እዩ። ብኣንጻሩ ዘይተጸበዮ ሳዕቤን ከም ዘምጸኣሉ ምስ ገመተ፡ ነቲ ብወገን ሰንዓፈ-ዛላንበሳ፡ እንዳገርግስ-ራማን ኦሞሓጀር-ሑመራን ዝነበረ ኣፍደገታት ረጊጥዎ። እቲ ብዝተሓተ ኣውንታ ዝረአ ዝነበረ፡ ናይ ተፈላልዮም ዝጸንሑ ኣዝማድ ምርኻብን ካብን ናብን ኤርትራን ትግራይን ክንቀሳቐስ ጀሚሩ ዝነበረ መሰረታዊ ነገራትን ከኣ ተቛረጸ። እዚ ብኢሳያስ ዝተወስደ በይነኣዊ ምዕጻው ናይቲ ዶባት፡ እቲ ርክብ ክጅመር እንከሎ’ውን ብዘይካ ናይ ሓጺር ግዜ፡ እሞ ዘይተዓወተ ተልእኮ፡ ኣርሑቑ ዝጥምትን ናይ ህዝብታት ቀጻሊ ረብሓ ኣብ ግምት ዘየእተወን ምንባሩ ዘረጋገጸ ነይሩ። ኢሳያስን ድ/ር ኣብይን ከም ክልተ መራሕቲ ካብ ዝተፈላለዩ ናይቲ ድራማ ናይ ድሕሪ መጋረጃ ደረስትን ስትራተጅካውያን ተጠቀምትን ኣዋርቕን መዳልያታትን ተቐቢለምሉ። እዚ ናይ ኣደባባይ ኮይኑ ናይ ውሻጠ ሕርጓቶ ከም ዝነበሮ ከኣ ካብቲ ክምስምሶም ምርዳእ ይከኣል። ብፍላይ ንኣቶ ኢሳያስ እቲ ካብ ቀደሙ እውን ኣስናን ዘይነበሮ ማዕቀብ ተላዒልሉ። ዶ/ር ኣብይ ከኣ እቲ ደሓር ብዙሕ ዘዛረበ ናይ ሰላም ኖበል ስልማት ተቐቢልሉ።
በዚ ክልተ ዓመቱ ኣሕሊፉ ዘሎ ሕጂኳ ዳርጋ ካብ ምምልላስ ሓሊፉ፡ ዝረኤ ውጽኢትስ ይትረፍ፡ መዛረቢ ኣብዘይኮነሉ ደረጃ በጺሑ ዘሎ ዝመስል ዝምድና፡ እቲ ደላይ ሰላም ክልቲኡ ህዝብታት ኣይተጠቕመን። እቲ በዚ ስምምዕ ኣቢልካ ክሃድእ ዝተደልየ ፖለቲካዊ ቅልውላዋት ኣብ ክልቲኡ ወገን እንዳ ሓደረ ናብ ዝላዓለ ጥርዚ ኣሉታ ይዓርግ ኣሎ። እቲ ብዙሓት ወገናት፡ ባይቶ ሰብኣዊ መሰል ሕቡራት ሃገራት ከይተረፈ፡ እቲ ኣብ ኢትዮጵያ ተጀሚሩ ዝነበረ ሎሚ ግና ኣቕጣጫኡ ኣጥፊኡ ዘሎ ለውጢ ናብ ኤርትራ ጽልዋ ከሕድርዩ ዝብል ዝነበረ ግምት፡ ግምት ጥራይ ኮይኑ እዩ ተሪፉ። ብኣንጻሩ እቲ መበቆል ናይቲ ኣብ ኤርትራ ዘሎ ወጽዓ ዝኾነ ዲክታቶርያዊ ፖሊሲታት፡ ብውሱን ደረጃ ናብ ኢትዮጵያ ዝዘሩቕ ዘሎ እዩ ዝመስል። እዚ ኩሉ ተደሚሩ ነዓና ዘገንዝበና ከኣ፡ ኢሳያስ ናቱ መንገዲ ጥልመት ካብ መረጸ፡ ጉዳይ ልኡላውነት ሃገርናን መጻኢ ዕድል ህዝብናን ብኣና በቶም ንለውጢ ንቃለስ ዘለናን ህዝብናን ዝውሰን ምዃኑ እዩ።
ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ
ኣብ ዝሐለፈ ወርሒ ሰነ 2020 “ሓባራዊ መግለጺ ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ” ብዝብል ናይ ህዝብና ሃንቀውታ ኣብ ግምት ዘእተወ ናይ ብስራት ኣዋጅ ምውጽኡ ዝዝከር እዩ። ከምቲ ዝርዝር ትሕዝቶ ናይቲ መግለጺ “ሃገርና ኤርትራ መዳርግቲ ብዘይብሉ መስዋእቲ ናጽነታን ልዑላውነታን ዘውሓሰት ሃገር’ኳ እነተዀነት፣ እቲ ብኢደ ወነኑ ኣብ ስልጣን ተወጢሑ ንዓሰርተታት ዓመታት ብዘይቅዋምን ሕግን ንህዝብና እናድመየን እናበታተነን፡ ክገዝእ ዝጸንሐን ዘሎን ስርዓት፡ ንሃገርና ናብ ጐደና ጥፍኣት ይመርሓ ምህላዉ ኩሉ ዝፈልጦ ሓቂ እዩ።” ኢሉ ዝጀመሮ፡ ኣብዚ ጭቆና ህግዲፍን ኮሮናቫይረስን ኣንጻሮም ሓድነት ዝፈጠርሉ እዋን፡ ሃገርናን ህዝብናን ኣብ ከመይ ዝኣመሰለ ኣጨናቒ ደረጃ ከም ዘለዉ ምርድኡ ዘጸገም ኣይኮነን። እዚ መግለጺ ደንጉዩ ዝወጸኳ እንተኾነ፡ ሕጂ’ውን “ክንብል በለ’ምበር ኣይተኻዕወን” እዩ እሞ፡ እምብዛ ግዜ ዝሓለፎ ናይ ተስፋ ደወል ኣይኮነን።
እዚ ስምምዕዚ ናብቶም ክመጸሎምን ከይመጾምን ብሓጐስን ስግኣትን ክጽበይዎ ዝጸንሑ ህዝቢ ኤርትራን ጉጅለ ህግዲፍን ዘመሓላልፎ መልእኽቲ ኣለዎ። እቲ ክመጸሉ ክጽበዮ ዝጸንሐ ህዝቢ ኤርትራ በዚ ተበጺሑ ዘሎ ናይ ኤርትራዊ ፖለቲካዊ ሓይልታት ስምምዕ ተስፋኡ ከም ዝጥጥዕን ናይ ቃልሲ ንያቱ ክብ ከም ዝብልን ዘጠራጥር ኣይኮነን። ብኣንጻሩ እቲ ሓድነትና ከይስስን ከም ቁርን ኣስሓይታን ክፈርሖ ዝጸንሐ ጉጅለ ህግዲፍን መዳምቕቱን ከም ዝስንብዱን እተተኻኢልዎም ክኾልፍዎ፡ እንተዘይከኣሉ ከኣ ከደናጉይዎ ብምሉእ ዓቕሞም ካብ ምሕላን ንድሕሪት ከምዘይብሉ፡ ካብ ዝሓለፈ ተመኩሮና እንግምቶን እንጽበዮን እዩ። ኣብዚ ጥምጥምዚ እቲ ኣብ ቅድሜና ዘሎ መዋጸኦ ዝርህርህ ልቢ ንዘየብሉ ጉጅለ ህግዲፍ ልቢ ክሰኩዕ ምጽባዩ ዘይኮነ፡ ናይ ሓባር ዓቕሚ ደሊብካ ምስዓሩ ጥራይ እዩ። ሓድነት ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ ኣብ ድልዱል ባይታ ክረግጽ ምብቅዑ ከኣ ካብቲ ቀንዲ ነቲ ካብ ምፍልላይና ዝዕንገል ንሓድነትና ከም ቁርን ኣስሓይታን ዝፈርሖ ርጉም ሓይሊ እንስዕረሉ መሳርሒና እዩ።
እዚ ፖለቲካዊ ውድባትና በጺሐምዎ ዘለዉ ናይ ሓቢርካ ኣንጻር ህግዲፍ ምቅላስ ስምምዕ፡ ነቲ ዝተርፈና ሓባራዊ ዓቕምኻ ናይ ምትርናዕ ዕማም መሰረት ዘንጽፍ ምዃኑ ፍሉጥ እዩ። ብኣንጻሩ እቲ ኣብቲ እንደልዮ ንምብጻሕ ዝሓተና መጻኢ ተወፋይነትን ጻዕርን ካብቲ ክሳብ ሕጂ ዝኸፈልናዮ ዝበዝሐን ዝኸበደን እንተዘይኮይኑ ዝቐለለን ዝወሓደን ከምዘይኮነ ዘንጊዕና ከነራጥጥ ኣይግበኣናን። ናይቲ ቅድሚዚ ሎሚ በጺሕናዮ ዘለና ስምምዕ ዝነበረ ብሓባር ናይ ምስራሕ ተመኩሮታትና ናይ “ስርሕ-ፍንጥሕ” ኣካይዳ ምንባሩ ተኣሚንና ክንመሃረሉ እምበር ንዓኡ ናፊቕና ንድሕሪት ከነማዕዱ ኣይግበኣናን። ቀንዲ ጠንቂ ናይቲ ክንመሃረሉ ዝግበኣና ዝሓለፍናዮ መንገዲ ስንኩፍነት ኣብ ዘይድልዱል፥ ዘይሓላፍነታውን ኩነታት ኤርትራ ብኹሉ መዳያቱ ብግቡእ ዘይዳህሰሰን ባይታ ይድኮን ስለ ዝነበረ እዩ። ሎሚ ክንሓስቦም እንከለና ዘጣዕሱናን ክንመሃረሎም ዝግበኣናን ተዘክሮታት ኣለዉና። ናይቲ ናብዚ ሎሚ በጺሕናዮ ዘለና ስምምዕ ንምብጻሕ ዝተኸደ መስርሕ ንውሕ ዝበለ ግዜን ዓሚቕ ትዕግስትን ምሕታቱን ኣብ ቀጻልነት ናይዚ ስምምዕ እምነትን ተስፋን ከነሕድር ዘተባብዓና እዩ።
እቲ ናይ ቅድም ምፍልላይና ኮነ እዚ ሎሚ ኣብ ዘሰማምዕ ምብጻሕና ካብ ውልቃዊ ኮነ እኩብ ኣተሓሳስባና እዩ ዝነቅል። እዚ ሎሚ በጺሕናዮ ዘለና ስምምዕ ተተግቢሩ ናብ ክብ ዝበለ ሓቢርካ ናይ ምስራሕ ደረጃ ከደይበና ተስፋ እነንብረሉ፡ ኣብ ኣተሓሳስባና ካብ ተመኩሮና ተማሂርና ካብቲ ዝጸንሐ ዝሓሸ ለውጢ ኣምጺእና ኣለና ካብ ዝብል እዩ ዝነቅል። ኣብ ኣተሓሳስባና ለውጢ እንተዘየጥሪና ግና እዚ ናይ ሎሚ ስምምዕና እውን ከምቲ ናይ ቅድሚ ሕጂ ናይ ምኹላፉ ዕድል ክፉት እዩ። ናይ ኣተሓሳስባ ለውጢ ኣጥሪና ኣለና ክንብል እንከላና፡ ናይ ሸቶታት ቀዳምነትና ኣነጺርና፡ ፍልልያትናን ስምምዓትናን ተገንዚብናን በብደረጀኦም ኣመሓዲርናን። ካብዚ ሓሊፍና ኪኖ ውልቃዊ፡ ውድባዊ ወይ ሰልፋዊ ህልውና ኣማዕዲና፡ ህልውናን ቀጻልነትን ህዝብን ሃገርን ከም ዝቕድም ኣስተውዒልና ኣለና ማለት እምበር፡ ካልእ ተኣምር ሰሪሕና ማለት ኣይኮነን።
መስርሕ ሓድነት ብሓደ ኩበዖ ዝብጻሕ ዘይኮነ፡ ብመስርሕን ደረጃታትን ዝምዕብል እዩ። ብመንጽር’ዚ በጺሕናዮ ዘለና ተወሃሂድካ ኣንጻር ህግዲፍ ናይ ምቅላስ ቅሩብነት፡ መበገሲና ኮይኑ፡ ናብ ቀጻሊ ዝሰጠመ ሓድነት ሓይልታት ለውጢ ዘመዓዱ እዩ። እዚ ተበጺሑ ዘሎ ደረጃ ስምምዕ፡ ከምቲ ኣብ ወረቐት ሰፊሩ ዘሎ ኣብ ባይታ እንተ ኣድሚዕናሉ፡ ናብቲ ዝለዓለ ብርኪ ሓድነት ክንበጽሕ ውሕስነት ዝህብ እዩ። ኣብቲ ኣብ ኢድና ዘሎ ከየድማዕና፡ ናብቲ ብመስርሕ ክንበጽሖ ዝግበኣና ምምጥጣር ግና ትምኒት ጥራይ ኮይኑ እዩ ዝተርፍ።
እቲ ስምምዕ ከምቲ ተኸቲምዎ ዘሎ ክትግበር ዕማምን ሓላፍነትን ናይተን ዝኸተማ ግንባራት፡ ሰልፍታትን ውድባትን ኣዝዩ ዝለዓለ ምዃኑ ርዱእ እዩ። ዘተኣማምን ምሉእነት ንክህልዎ ግና፡ ከምቲ ብብዙሓት ወገናት ተስፋ ተነቢርሉ ዘሎ፡ ኣበርክቶን ምትብባዕን ኤርትራዊ ማሕበራት፡ ህዝባዊ ምንቅስቓሳትን ዝተፈላለዩ ውዱባት ኣካላትን ኣገዳሲ ምዃኑ ክሰሓት የብሉን። ዝተፈላለዩ ወገናት ነዚ ብኤርትራዊ ፖለቲካዊ ሓይልታት ተበጺሑ ዘሎ ስምምዕ ዘሕይል፡ ደገፍን መተባብዕን ብምቕራብ እምበር ንድሕሪት ብዝመልስ ቅኒት ከይርእይዎ ሓላፍነት ኣለዎም። እዘን ስምምዕ ከቲመን ዘለዋ ኣካላት እውን “ኩሉቲ ንህልዊ ኩነታት ኤርትራ ዝምልከት ዳህሲስና ንህልዊ ኩነታት ኤርትራ ዝምጥን ውዱእ ስምምዕ በጺሕና ኣለና” ኢለን፡ ኣፍደገ ኣብ ክንዲ ምዕጻው ሃናጺ ሓሳባት ናይ ምቕባል ድልዉነትን ትዕግስትን ክውንና ናይ ግድን እዩ።
ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ)፡ ከምቲ ኣብ ናይ 2017 ናይ ሓቢርካ ምስራሕ መጸዋዕታ እማመኡ “1፡ ምዕቃብ ልኡላዊ ግዝኣት ኤርትራ፡ 2፡ ምውዳቕ ዲክታቶርያዊ ስርዓት ህግደፍን ምልጋስ መሓውራት ጭቆናኡን፡ 3፡ ድሕሪ ውድቐት ስርዓት ህግደፍ ኣብዝሓ ሰልፋዊ ስርዓት ዝሰረቱ ህዝባዊ ዲሞክራስያዊ ስርዓት ምቛም፡ 4፡ ግዝኣተ ሕግን ዲሞክራስያዊ መሰላትን መላእ ሓርነታትን ህዝቢ ምቕባል።” ዝብሉ መሰማምዒ ይኹኑ እዮም ዝበሎም ሓሳባት ሒዙ ዝነቐሎ፡ ነዚ ሎሚ ተበጺሑ ዘሎ ስምምዕ ኣብ ምትግባሩን ናብ ዝበረኸ ደረጃ ምድያቡን ብዘለዎ ዓቕሚ ክጽዕት ቅሩብ ኣሎ። ብሓባር ምስራሕ ብድሌትን ጻዕርን ናይ ዝተወሰነ ኣካል ጥራይ ዝረጋገጽ ዘይኮነ፡ ናይ ኩሎም’ቶም ሰብ ጉዳይ ኣበርክቶ ዝሓትት እዩ። ሰዲህኤ ነዚ ብምርዳእ ናብቲ እንደልዮ ንምብጻሕ ናይ ኩሎም ፈረምቲ ኣካላትን ኣብ ለውጢ ዝግደሱ ኤርትራውያንን ቅሩብነት ከም ዝህሉ እምነቱ ልዑል እዩ።
“ዶብና ከይተሓንጸደ ን2 ዓመታት ምጽናሑ ብዓይኒ ታሪኽ ነዊሕ ኣይኰነን” ...ስርዓት ኢሳያስ
Saturday, 11 July 2020 22:14 Written by ቤት ጽሕፈት ዜና ሰዲህኤኣብ መንጐ ኤርትራን ኢትዮጵያን ናይ ሰላም ስምምዕ ተኸቲሙ ድሕሪ ምባሉ፡ ትጽቢት ህዝቢ ኤርትራ፡ ህዝቢ ኢትዮጵያን ኣህዛብ ዓለምን ናይ ብሓቂ ሰላም ሰፊኑ፡ ኤርትራን ኢትዮጵያን ኣብ መዳይ ልምዓት፡ ፍትሒ፡ ብልጽግናን ኣብ ጐደና ምኽባር ፖለቲካውን ሰብኣውን መሰላት ንቕድሚት ዝምርሻሉ መዋእል ክኽሰት’ዩ ዝብል’ዩ ነይሩ።
ቀዳማይ ሚኒስተር ኢትዮጵያ፡ ዶር ኣብዪ ኣሕመድ፡ እሱራት ክፈትሕ፡ ኣብ ግዳም ዝነበሩ ተቓወምቲ ውድባት ኢትዮጵያ ናብ ሃገሮም ተመሊሶም ብሰላማዊ ኣገባብ ክወዳደሩ ምፍቃዱ፡ ዶባት ኤርትራን ኢትዮጵያን ብመሰረት ውዕልን ብይንን ኣልጀርስ ክፈትሕ ምቕባሉን ዶባት ናይ ክልቲኦም ሃገራት ምኽፋቱን ዓቢ ተስፋን ደገፍን ናይ ህዝብታት ኢትዮጵያን ኤርትራን ረኺቡ ነይሩ’ዩ። ህዝቢ ኤርትራ ይኹን ኣህዛብ ዓለም ድማ፡ ኣብ ኤርትራ ተመሳሳሊ ስጕምቲ ክውሰድ’ዩ፡ እሱራት ክፍትሑ ኢዮም፡ ሃገራዊ ኣገልግሎት ደረት ክግበረሉ ኢዩ፡ ተቓወምቲ ውድባት ኤርትራ ናብ ሃገሮም ተመሊሶም ክወዳደሩ ዕድል ክውሃቦም’ዩ ተጸብዩ።
ኣብ ኤርትራ፡ ነቲ ተነቢሩ ዝነበረ ተስፋ ዘጸልምት እንተዘይኰይኑ፡ ተስፋ ዝህብ ዝዀነ ይኹን ለውጢ ኣይተገብረን እኳ ደኣ እናበኣሰ ክኸይድ’ዩ ተራእዩ። እቲ ኣብ ኢትዮጵያ ተጀሚሩ ዝነበረ መስርሕ ድማ ተቖጽዩ፡ ስእነተ-ሰላም ሰፊኑ፡ ዓሌታዊ ጐንጺ፡ ምፍንቓል፡ ሕድሕድ ምቅትታል፡ ማእሰርቲ ብጅምላ፡ ናይ ህጹጽ ኵነት ኣዋጅን ውግእን ወረ ውግእን ዕለታዊ መነባብሮ ህዝብታት ኢትዮጵያ ኰይኑ።
እቲ ንሓጺር እዋን ተኸፊቱ ዝጸንሐ ዶባት ተዓጽዩ። ናይ ናቕፋን ብርን ሸርፊ ምምጥጣን ምስ ተገብረ፡ ሰብን ኣቝሑትን ብሕጋዊ ኣገባብ ዝንቀሳቕስሉ ቅጥዕታት ምስ ተዳለወ ዶባት ክፍታሕ ኢዩ ዝብል ናይ ሓሶት ወረ እውን ተዘርግሐ። ብግብሪ ዝተራእየ ከኣ እሞ፡ ስርዓት ኢሳያስ ኣብ ውሽጣዊ ጕዳያት ኢትዮጵያ ኣትዩ፡ …..ናይ ወያነ ጕዳይ game over ኰይኑ’ዩ: ንሕና ኢድና ኣጣሚርና ስቕ ኢልና ኣይንርእን ኢና…ወዘተ እናበለ ክፍክርን ሰራዊቱ ንወያነ ንምህዳድ ናብ ዶባት ከጓዓዕዝን ኢዩ ተራእዩ። ብተረድኦና ዝምድና ኢትዮጵያን ኤርትራን ካብ’ቲ ቅድም ዝነበሮ ኣይሰላም ኣይውግእ ኵነታት ዝተቐየረ የለን። እታ ሓንቲ ተቐይራ ዘላ፡ ጕጅለ ኢሳያስ፡ ከምኡ’ውን እቶም ዓቕሚ ዘለዎምን ፍቓድ ስርዓት ኣስመራ ዝረኸቡን ውሑዳት ኤርትራውያን ዜጋታትን ካብን ናብን ብነፈርቲ ክመላለሱ ምኽኣሎም ጥራይ ኢዩ። እንተዘይኰይኑ፡ ህዝቢ ዳግማይ ውግእ ከይኽፈት ብምስጋእ ብፍርሒ መዓንጡ ሒዙ’ዩ ዝጽበ ዘሎ።
ጕዳይ ዶብ ከኣ’ሞ ካብ ቀደሙ እውን ንኢሳያስ ዘገድሶ ጕዳይ ከምዘይነበረ ፍሉጥ ኢዩ። እቲ ውግእ ኤርትራን ኢትዮጵያን እውን ብጉዳይ ዶብ ከምዘይነበረ ሎምስ ቍልጭ ኢሉ በሪሁ ኢዩ። ኢሳያስ ኣፍወርቂ ሕልሙ ንኢትዮጵያን ኤርትራን ምምራሕ ስለዝነበረ ካብ ብጒሓቱ …..ንዓይ እኳ እዚ ዶብ ዝብሃል ነገር ትርጉም የብሉን፡ ኣይርድኣንን ኢዩ፤ ዶብ ኤርትራን ኢትዮጵያን ናብ ትርጕም ዘይብሉ ብርኪ ክንቅይሮ ኢና፤…. ክብል ዝስማዕ ዝነበረ። ምስ ቀዳማይ ሚንስተር ኣብዪ ናይ ሰላም ስምምዕ ውዕል ምስ ከተመ ከኣ እሞ፡ ስምዒታቱ ምቍጽጻር ስኢንዎ፡ ንሕልምታቱ ሓንቲ ከይገደፈ፡ ኣብ ጽርግያ ኵዕው ኵዕው ከብሎ’ዩ ተራእዩ። ….ኣብዪ ሓወይ ክሳብ እግሪ ዝተክል ናይ ዶብ ጕዳይ ከነሰጋግሮ ኢና፡ ህዝቢ ኤርትራን ኢትዮጵያን ክልተ ህዝቢ ኢዮም ኢሉ ዝሓስብ ሓቂ ዘይፈልጥ ኢዩ፡ ንህዝቢ ኣምሓራ ከይተረድኣኒ በዲለዮ ኢየ፡ ኣይከሰርናን ኵሉ ንብረትና ተመሊሱልና ኢዩ፡ ንኣብዪ ክመርሓና ወኪለዮ ኣለኹ ኣነ ድማ ተኸታሊኡ ክኸውን’የ…… ብምባል ንሃገርናን ልዑላውነታን ኣሕሊፉ ክህብ ዓለም ብዓለማ ዝተዓዘበቶ።
ነዚ ዘሕንኽ ጥልመታት’ዚ ንምምልኻዕን ካብ’ቲ ሸታሕታሕ ኢሉ ዝተሸመመሉ ዓዘቕቲ ንምውጻእን ተባሂሉ’ዩ፡ ኢሳያስ ኣፍወርቂ ብኣጋጣሚ ሓድሽ ዓመት ኣብ ዝገበሮ ቃለ-መሓትት፡ …ሰለስተ ወለዶታት ከም እተኸስረ፡ ህዝቢ ኤርትራ ን80 ዓመታት ኣንጻር መግዛእቲ ኢትዮጵያ ከም እተቓለሰ… ክገልጸልና ዝፈተነ። ህዝቢ ግን፡ ሽዓ ከምዝተጠልመ ብግልጺ ስለዝበርሃሉ፡ ይኣክል ኢሉ ሓሪኑ ነቲ ስርዓት ካብ ሱሩ ክብንቁሶ’ዩ ተበጊሱ ዘሎ። ነዚ ዝተረድአ የማነ ቻርሊ ድማ፡ ኣሰር ናይ ጐይትኡ ተኸቲሉ "ስምምዕ ሰላም ኤርትራን ኢትዮጵያን፡ ንህዝቢ ኤርትራ ክልተ ዓበይቲ ትርጉማት ኣሎዎ። 1ይ. ደድሕሪ ናጽነት ዝስራዕ፡ ዳግማይ ዓወት'ዩ። 2ይ. ሰላም ምስታ ን50 ዓመታት ብደገፍ ዓበይቲ ሓይልታት ኩናት ዘካየደትልና፥ ን80 ዓመታት ኣብ ግጭት ዝጸመደትና ጎረቤት" ብምባል፡ ኣብ’ዚ ዝኽሪ ናይ 2ይ ዓመት ስምምዕ ሰላም ኤርትራን ኢትዮጵያን ብትዊተር ከቃልሖ ዝሰማዕናዮ። እታ ጥልመት ብቻርሊ ትጽገን ወይ ትዕረ ጌጋ ኣይኰነት። ክትምለስ ብዘይትኽእለሉ ኣገባብ ናብ ህዝቢ ኤርትራ በጺሓ’ያ።
እቲ ዶብ ከይተሓንጸጸ ዝዀነ ይኹን ምምሕያሽ ዝምድና ምስ ኢትዮጵያ ኣይግበርን ኢዩ ዝብል ዝነበረ ስርዓት ኣስመራ፡ መበል ካልኣይ ዓመት ውዕል ሰላም ኢትዮጵያን ኤርትራን ኣብ ዝዝክረሉ ዘሎ ኣጋጣሚ፡ ሎምስ ለሚዶሞ’ዮም ግዲ ኢሉና ኰይኑ፡ ዶባት ኤርትራን ኢትዮጵያን ከይተሓንጸጹ 2 ዓመት ምግባሩ ብዓይኒ ታሪኽ ክርአ እንከሎ ነዊሕ ግዜ እኮ ኣይኰነን ክብለና ተሰሚዑ። እወ፡ ንሰበስልጣን ኤርትራ፡ 2 ዓመታት ሓጺር ክኸውን ይኽእል ኢዩ። ነቲ ካብ መረበቱ ዝተፈናቐለ፡ ዝተሰደ፡ ዝተሰውአን ግን፡ ክሳብ ክንደይ መሪርን ነዊሕን ምዃኑ ይስቆሮም’ዶ እምበር’ዩ። በማእት ኣሽሓት ዝቝጸር ህይወትን ንብረትን ዜጋታት ክልቲኡ ሃገራት ከይበረሰ፡ ኣህዛብ ክልቲኡ ሃገራት ከይተፈናቐሉን ከይተሰደዱን ከለዉ ዋላ ንሓሙሽተ ዓመታት ይኹን ካብኡ ንላዕሊ ዝነውሕ ግዜ ብህድኣትን ብሰላምን ነቲ ጐንጺ ክትፈትሕ ምጕያይ’ዶ ኣይምሐሸን ነይሩ!!!!? ሽዓ ደኣ፡ ከመይ ኢላ ኢያ መሬት ጸቢባቶም ንክልኢት ትኸውን ግዜ እውን ዕድል ከይሃቡ ናብ ፈኽራን ከበሮ ውግእ ምህራምን ዘምርሑ።
የማነ ቻርሊ ቀጺሉ …. "ምስ ሱዳን፡ ሶማል፡ደቡብ ሱዳንን ምትሕግጋዝና ክነዕቢ፥ ንዞባዊ ምትሕባብር ቀርኒ ኣፍሪቃ ድማ ክንተግህ ኢና። ተጻብኦ ገና ንዘይበለየሎም፡ ሰላምና ዕረ ዝጠዓሞም፡ ኤርትራ ዲል ከይትረክብ ድቃስ ንዝስእኑ፡ በቲ ፍቱንን ዕዉትን መገድና ክንምክቶም ኢና" ኢሉ……። ተጻብኦ ዘይበልየሉ መን’ዩ? ንጅቡቲ ካብ ሱዳን፡ ሶማልን ደቡብ ሱዳንን ዝርከብኦ ዞባዊ ምትሕብባር ቀርኒ ኣፍሪቃ ከውጽኣ ዝጽዕር ዘሎ መን’ዩ? እቲ ጌና ተጻብኦኡ ንጅቡቲ ዘይበለየሉ ስርዓት ኤርትራ’ዶ ኣይኰነን? ብኸም’ዚ መንፈስ ናይ ምትህልላኽ’ከ ከመይ ጌርካ’ዩ ደራኺ ናይ ዞባዊ ምትሕብባር ክትከውን ትኽእል።
ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ
ኣብዚ እዋንዚ ዓለምና ሳላ ዘመናዊ ምዕባለ ኣብ ዝተቀራረበትሉ ኩነታት ከም ዘላ ፍሉጥ እዩ። ናይ ሃገራት ስግረ-ዶባዊ ረብሓ እውን ብኽንድኡ ደረጃ ኣብ ዝለዓለ ጥርዙ ዝበጸሓሉ እዋን ኢና እንርከብ ዘለና። እዚ ንመላእ ዓለምና ዝገዝኣ ጽልዋ ኮይኑ፡ ብዘለዎም ኣቀማምጣን ቁጠባዊ ረብሓን ዝያዳ ተበሃግትን ንውድድር ተመረጽትን ከባብታት እውን ኣለዉ። ሃገርና እትርከበሉ ከባቢ ቀይሕ ባሕሪ ከኣ ካብቲ ውዑይ መወዳደሪ ከባብታት ሓደ እዩ።
ንሕና ሃንደበት’ዩ እንብሎ ዝተፈላለዩ ወገናት ግና ሃንደበት ዘይኮነ ንነዊሕ ግዜ ብድሕሪ መጋረጃ ዝተሓስበሉ ኣብዚ ከባቢና እስትራተጅያዊ ረብሓ ዘለዎም ሓይልታት ዝሃንደስዎ ዝብል ናይ ኢሳያስ ኣፈወርቂ ምስ መራሒ ኢትዮጵያ ምዕራቕ፡ ኣካል ናይዚ ዝካየድ ዘሎ ጸላዊ ከባቢ ናይ ምሽማው ወፈራ እዩ። እንተኾነ ኣካይዳ በዓል ኢሳያስ ምናልባት ደኣ በቶም መጻኢ ዕድል ህዝብናን ሃገርናን ዘይኮነ፡ ረብሓኦም ዘገድሶምን ዘቐድሙን ለኣኽቶም ተመጒሱ ይኸውን እምበር፡ ብህዝቢ ኤርትራ ተቐባልነት ኣይረኸበን ጥራይ ዘይኮነ፡ ኣንጻር መገሻ ኢሳያስ ናብ ኢትዮጵያን ኣብ መአግሻኡ ዘቃልሖ ሃገር ኣብ ሓደጋ ዘውድቕ መርገጻቱ ሓያል ማዕበል ይኣክል ዘኸተለ እዩ። ኣብ ኢትዮጵያ እውን ብፍላይ ሕጂ ድሕሪ ክልተ ዓመታት ምምልላስ ኢሳያስ ናብ ኢትዮጵያ ንሓድነት ናይታ ሃገር ዝሃሲ ስለ ዝኾነ ተቐባልነቱ እንዳሃሰሰ ዝተፈላለዩ ሕቶታት ዘልዕል ዘሎ እዩ።
ኤርትራ ኣብዚ እዋንዚ በይና ደሴት ኮይና ክትነብር ምሕሳብ ካብ ህልዊ ኩነታት ምውጻእ እዩ። ስለዚ ምስ ሃገራት እትገብሮ ዝምድና ብድፍኑ ዝኹነን ኣይኮነን። እንተኾነ ኤርትራ ብሕገመንግስቲ ኣብ ዘይትመሓደረሉ፡ ኣብ ሕድሕዶም ዝተሓሳሰቡ፡ ሓጋጊ፡ ፈጻምን ፈራድን ኣካላት ብዘይብሉ ጉጅለ ኣብ እትምረሓሉ፡ ብጠቕላላ ህዝቢ ብዘይፈልጦን ግሉጽነት ብዘይብሉን ጉጅላዊ ኣዋጃትን ብዘይመረጾ ኣካልን ኣብ ዝመሓደረሉ ግዜ ዝግበር ዝምድና ስግኣት እምበር ምትእምማን ሒዙ ዝመጽእ ኣይኮነን።
ዲክታቶር ኢሳያስ ኣብዚ ጸጸግዕኻ ናይ ምድላይ ሸበድበድ ተዋሳኣይ ምህላዉ ተደጋጋሚ መገሻኡ ናብ ኢትዮጵያ ሓደ ምልክት እዩ። ኣብቲ ኣካይዳኡ ኤርትራዊ ረብሓ ኣብ ክንዲ ዘቐድም፡ ኣብ ውሽጣዊ ጉዳይ ኢትዮጵያ ኣትዩ ጥራይ ዘይኮነስ፡ ዋና መሓርን ቀታልን ኮይኑ፡ “ነቲ ሓደ ኣጆኻ ነቲ ካልእ ከኣ ወይለኻ” ምባሉ ከኣ ኣነቓቕልኡ፡ ኣብ ህልኽ ዝተመስረተ ንህዝቢ ኤርትራ መዓት ዝጐተሉ ምዃኑ ብሩህ እዩ። መራሒ ኢትዮጵያ፡ ኣብይ ኣሕመድ ንሓደ ከባቢ ካብታ ንሱ ዝመርሓ ሃገር ኢሳያስ ከም ዝጠፈአት እንዳ ኣወጀ ምጽቃጡ ነቲ እንጥርጥሮ ዘይቅዱስ ውዲትን ተለኣኣኽነት ኢሳያስን ዘብርህ እዩ። ናይቲ ዲክታተር በተደጋጋሚ ናብ ኢትዮጵያ ምጋሽ፡ መስኖታትን ናይ ኢንዱስትሪ ፓርክታትን ብምዕዛብ ጥራይ ዝድረት ዘይኮነ፡ ዝሓዘሎ ሓደጋን ናይ ግዳም ተልእኾን ከም ዘለዎ ክነስተብህል ይግበኣና። ኢሳያስ ኣብ ሓደ ቃለ-መጠይቑ ነዚ ሎሚ ምምራሕ ሃገር መትሓዚኡ ጠፊእዎ ዘሎ ፕረሲደንት ኣሜሪካ “ቅድሚኡ ዝነበሩ መራሕቲ ዘበላሸዉዎ እዩ ዘዕሪ ዘሎ፡ ንሕና እውን ክንተሓጋገዞ ኢና” ዝበሎ መስርዑ ኣበይ ከምዘሎ ዘመልክት እዩ።
መራሕቲ ሃገራት ምሕዝነታትን መኻይድን ኣብ ዝመርጽሉ ግዜ ረብሓ ሃገሮምን ህዝቦምን ቀዳምነት ክሰርዑን ናይቲ መዛምድቶም ረብሓ እውን ኣብ ግምት ከእትዉን ንቡር እዩ። ኣብ ኣተሓሕዛ ዝምድና ዲክታቶር ኢሳያስ ግና ስግኣት ኣብ ርእሲ ስግኣት ዝድርዕ እዩ። እቲ ንረብሓ ኤርትራን ህዝባን ምሕላቕን ዘይምሕላቕንስ ይትረፍ እሞ፡ ብመሰረቱ እውን ንህልውና ኤርትራ ከም ሃገር ኣብ ሓደጋ ዘእቱ እዩ። ኢሳያስ ብፖሊሲ እንካን ሃባን ኣብ ገለ ካብ ኤርትራዊ ረብሓ ሕድገት ገይሩ፡ ገለ ረብሓ ክኸስብ ዘይኮነ ንብምልእታ ሃገር ከረክብ እዩ ዝደናደን ዘሎ። እዚ ከኣ መቐጸልታ ናይቲ ሕድሪ ህዝቢ ጠሊሙ ኣብ ኤርትራ ከዳኽሮ ዝጸንሐ እምበር፡ ሎሚ ዘንቅሎ ዘሎ ሓድሽ ባህሪ ከምዘይኮነ ከነተኩረሉ ዝግበኣና እዩ።
ናይ ኢሳያስ ሃገር ናይ ምጥፋእን ምሕማስን ሃነፍነፍ በቲ ምስ ኢትዮጵያ ክገብሮ ዝጸንሐን ጋና ዝቕጽሎ ዘሎን ጥራይ ዝግለጽ ዘይኮነ፡ ምስቲ ንበዓል ሕቡራት ኢመራት ብምስጢር መሬት ሂብካ ወተሃደራዊ መደበራት ክምስርታ ምፍቃድን ግነዖት መዳልያታት ምቕባሉን ኣዛሚድካ ዝረአ እዩ። ኢሳያስ ናይዘን መሬት ኤርትራ ወሲደን መዳልያ ዝሃበኦን ብኣኡ ዝዓገባ ዘይመስላን ሃገራት ድሌት ንምርግጋጽ ክሳብ ኣብ ጉዳይ ሊብያን የመንን ዘርእዮ ዘሎ ተለኣኣኽነት እውን ምስዚ ደሚርካ ዝረአ እዩ። ኣብዚ እዋንዚ ኢሳያስ ምስቲ ብዶ/ር ኣብይ ዝምራሕ መንግስቲ ኢትዮጵያ ንምሽራኽ “ናይ ጸጥታን ወተሃደራውን ኣሰልጠንቲ ናብ ኣዲስ ኣበባ ልኢኹ ኣሎ፡ ናይ ኢትዮጵያ ወተሃደራት ከኣ ስም መሰልጠኒ መደበራት እንዳተጠቕሰ ኣብ ኤርትራ ይስልጥኑ ኣለዉ” ዝብሉ ሓበሬታታት ምጽራይ ደኣ የድልዮም እምበር “ክላእ እዝስ ዘይከውን እዩ” ኢልካ ዝስገሩ ኣይኮኑን።
ኣብዚ እዋንዚ ብዙሓት ወገናት ነቲ ንዓለምና ኣዝዩ ኣሻቒልዋ ዘሎ ኮቪድ-19 ኮሮናቫይረስ መዝሚዞም ፖለቲካዊ ጸወታታት የካይዱ ከም ዘለዉ ንዕዘቦ ዘለና እዩ። ገሊኦም ምርጫ የናውሑ፡ ገሊኦም ሕገመንግስቲ ይቕይሩ። ኢሳያስ ከኣ ካብ ቀደሙ ንሓደ ጉዳይ ብሓደ ተረኽቦ ደፊንካ ናብቲ ትደልዮ ኣቕጣጫ ናይ ምኻድ ሃብታም ናይ ምልኻዕ ተመኩሮ ኣለዎ። ኣብዚ እዋንዚ ህዝቢ ኤርትራ ካብ ካልእ ብዝገደደ፡ ዝኾነ ቀረብ ኣብ ዘየብሉ ንዝተወፈየ ገንዘብ ብዘይተቖጻጻሪ ኣብ ጅባኡ እንዳመለአ፡ ኣብ ገዛ ተዓጽዩ ኣደዳ ጥምየትን ጽምእን ኮይኑ ዝሓልፎ ዘሎ ህይወት ናብ ዝኾነት ስድራቤት ሓቲትካ ክረጋገጽ ዝኽእል እዩ። ኣብዚ እዋንዚ ዝያዳ ንኤርትራን ኢትዮጵያን ዘራኽቡ ተሃወስቲ ጸጥታውን ወተሃደራውን ወረታት ይቀላቐሉ ምህላዎም ከኣ ኢሳያስ ብድሕሪ ወጥሪ ኮሮና-19 ተሓቢኡ ነቲ ቅድም ዝፈሓሶ ውዲት ዝያዳ የኽርሮ ከምዘሎ ዘመልክት እዩ።
ሎሚ ንሕና ኤርትራውያን፡ ንልኡላውነት ኤርትራ ዝተኸፍለ ከቢድ ዋጋ ጸብጺብና፡ ብናይ ህዝቢ ኤርትራ ጽንዓትን ፍቕሪ ሃገርን ተኣማሚና፡ “ኢሳያስ ዝገበረ እንተገበረ ኤርትራዊ ልኡላውነት ኣይንቕነቕን እዩ” ምባልናኳ ካብ ሓቂ ዝረሓቐ እንተዘይኮነ፡ በዚ ከየራጠጥና “ከምቲ ኢሳያስ ዝሓልሞ ዘሎ እንተኾነኸ?”፡ ኢልና ክንጥርጥርን ንኹሉ ኣብ ግምት ኣእቲና ክንዳሎን ናይ ግድን እዩ።
ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ
ኤርትራ ሃገርና ብመስዋእቲ ጀጋኑኣን መስተንክራዊ ጽንዓት ህዝባን እያ ናጻ ኮይና። ስለዚ ኣይኮነንዶ ክንዲ ህይወት ዝኣክል ክቡር ዋጋ ምእንታኻ ንዝኸፈለ፡ ካብኡ ዝተሓተ ጽቡቕ ንዝወዓለልካ እውን ምምስጋንን ኣመስጊንካ ንኣመሰንገንቲ ምሃብን ግቡእ ስለ ዝኾነ ሰማእታትና ክንዝክሮም ግድን እዩ። ነቲ ምእንቲ ክብርኻ ዝሐለፈ፡ ኣበይን መዓስን ክዝክሮ ከም ዝግበኣካ ምውሳን ከኣ ቅቡል እዩ። ብመንጽርዚ ኤርትራውያን ሰማእታት ዝዝከሩላን ዝምስገኑላን ዕለት ክህልዎም ዝቃወም የለን። ምእንቲ እቲ ናይ ዝኽሪ ዕለት ኣብ ልቦና ኩሉ ክሓድርን፡ ኣብ ዝተፈላለያ ውድባት ንዝተሰውኡ ዘማእክልን ንከኸውን፡ ኩሎም ኤርትራውያን ዝሰማምዕሉ ምኽንያታዊ መዓልቲ ምግባሩ ከኣ ኣገዳስነቱ ዕዝዙ እዩ። ድሕሪ ናጽነት ኤርትራ ቅዳምነት ክወሃቦም ካብ ዝነበሩ ዛዕባታት ሓደ ክኸውን ከኣ መተገበኦ። እንተኾነ ብሰንኪ ዘይግሉጽን ዘይሓላፍነታውን ኣካይዳ ህግደፍ ከምቲ ኣብ ካልእ ጉዳያት መድረኽ እሂንምሂን ዘይተፈጥረ ኣብዚ’ውን ኣይተራእየን።
ዘይሩ ዘይሩ ግና እቲ ዛዕባ ረዚን ስለ ዝኾነ፡ መንን ስለምንታይ ወሲንዎ ብዘየገድስ፡ ሰማእታትና ሓንቲ መዓልቲ ኣብ ዓመት ጥራይ ዘይኮነ ወትሩ ኣብ ሕልናና ስለ ዘለዉ 20 ሰነ ጓይላን ጃህራን ህግዲፍ ንምድማቕን ንሸፈጥን ዘይኮነ፡ ንክብሪቲ ዘይሃስስ ሕድሮም ምዝካራ ኣገዳሲ እዩ። ኤርትራዊ ሰማእትነት ነቶም ኣብ ዓውዲ ውግእ ዝተሰውኡ ጥራይ ዝምልከት ዘይኮነ፡ እንተላይ እቶም ኣበይን መዓስን ብዘየገድስ ምእንቲ ኤርትራን ናጽነታን ዝወደቑ ኩሎም ኤርትራውያን ጀጋኑ ዘጠቓልል እዩ። ብመንጽርዚ እቲ ልዕሊ 60 ሺሕ እንዳተባህለ ዝጥቀስ ቁጽሪ ኣብ ብረታዊ ቃልሲ ምእንቲ ናጽነት ዝተሰዉኡ ኣዝዩ ውሑድ ምዃኑ፡ ብዙሓት ነዚ ዛዕባ ቆላሕታ ሂቦም ዝሓሰብሉ ዝሰማምዕሉ እዩ። እቶም ናይ ድሕሪ ናጽነት ሰማእታት ክውሰኽዎ እንከለዉ ከኣ’ሞ እቲ ኣሃዝ ኣበይ ከም ዝበጽሕ ርዱእ እዩ። ጉጅለ ህግዲፍ እቲ መዳለዊ ባህሪኡ ኣብ ኩሉ መዳያት ስለ ዝንጸባረቕ ባዕሉ ናይ ዝቐንጸሎም ሰማእታት መርድእ ንቤተሰቦም ኣይተነግረን። ኣብ ተጋድሎ ሓርነት ኤርትራ ዝተሰውኡ ሓርበኛታት እውን፡ ብዘይካ ውሱናት ከምኡ ኣብቲ ጉጅለ ህግዲፍ ዝቐለሶ ዝርዝር ሰማእታት ኣይሰፈሩን። እንተኾነ ኣብ ዝርዝር ህግደፍ’ኳ እንተዘይሰፈረ፡ ታሪኽ ኩሎም ሰማእታት ኣብ ሕቑፊ ሃገሮምን ህዝቦምን ህያው ኮይኑ ክነብር እዩ። ኣብ ግዜ ቃልሲ ኣብ ኤርትራ ስዉእ ዘይወደቐላን ቅያ ዘይተሰርሓላን መዓልቲ ኣይነበረትን። ስለዚ ብግብሪኳ ዘጸግም እንተኾነ፡ ኩሉሳዕ መዓልቲ ሰማእታትዩ እንተ ተባህለ ምግናን ኣይከውንን።
ዲክታቶር ኢሳያስ ኣፈወርቂ ኣብ ጽባሕ ውድቀት ስርዓት ደርግ ብ20 ሰነ 1991 ብምኽንያት መዓልቲ ሰማእታት ንመጀመርያ ግዜ ድሕሪ ናጽነት፡ ኣብ ስታድየም ኣስመራ ዘስመዖ መደረኡ “ደጊም ናይ ውድባት ሓሸውየ የለን። ንህዝቢ ብቕሉዕ ይኹን ብጉልባብ ውድባት ናይ ምክፍፋል ስልትታት ከቢድ ገበን ከም ዝቑጸር ክዝንጋዕ ኣይግባእን” ዝብል መርዚ ይርከቦ። እቲ ንህዝቢ ምክፍፋል ከቢድ ገበን’ዩ ዝበሎ፡ መልእኽቱ ንናይ ምውዳብ መሰረታዊ መሰል ዝሕርም፡ ካብቲ ንሱ ዝመርሖ ውድብ ወጻኢ ምስ ካልእ ምስላፍን ካብ ናቱ ዝተፈልየ ኣተሓሳስባ ምስጓምን እዩ። እዚ ከኣ ናይቲ ክሳብ ሕጂ ካብ ዝኸፈአ ናብ ኣዝዩ ዝገደደ ዝቕጽል ዘሎ ጥልመቱ ኣብ ልዕሊ ሕድሪ ሰማእታት ወግዓዊ መግለጺኡ ነይሩ።
ሕድሪ ሰማእታት ኤርትራ፡ ኣብ ሓደ ውሱን ቦታ ኣእዋም ብምትካል፡ ዓመት ተጸቢኻ ሽምዓ ብምብራህ፡ ንቤተሰቦም ብህዝቢ ካብ ዝተለገሰ ቁንጣሮ ናቕፋ ብምሃብ፡ ታሪኽ ጅግንነቶም ኣብ መራኸቢ ብዙሃን ብምቅላሕን ብዘሕቆቅንቁን ዜማታት ንቤተሰቦም ብምንባዕን ጥራይ ዝጥበር ኣይኮነን። ምኽንያቱ መሰረታዊ ትሕዝቶ ሕድሮምን ለበዋኦምን፡ ኣብታ ብዋግኦም ርእሳ ዘቕነዐት ኤርትራ፡ ሕገመንግስታውን ኣብዘሓ ሰልፋውን ስርዓት ክትከል፡ ሰላምን ቅሳነትን ክሰፍን፡ ህዝቢ ኤርትራ ኣደልዲሉ ረጊጹ ኣብታ ሓላል መሬቱ ብዘይስኽፍታ ዝባኑ ቀሊዑ ክልምዕ፡ ልዕልና ሕጊ ክረጋገጽ፡ ኮታ ተካኢ ወለዶ መንእሰይ ንሰማእታቱ ሃገር ብምህናጽ ዝኽሕሰሉ ዘተኣማምን ሃዋህው ክፍጠር እዩ ነይሩ።
እቲ ብግብሪ ኣብ ሃገርና ዝረአ ዘሎ ዋላ ሓንቲ ካብ ሕድሮም ዘየኽብር ኩነታት ከኣ፡ ሓደ ጸረ ህዝቢ ባህርን ጸቢብ ረብሓን ዝኣከቦ ጉጅለ፡ ሕድሪ ሰማእታት ጠሊሙን፡ ልዕሊ ህዝብን ሕግን ዘሽካዕልለሉ፡ ሕድሪ ስዉኣት ኣጽኒዑ ተማሂሩ ሃገሩ ክሃንጽ ዝነበሮም መንእሰያት ደቂ ስዉኣት፡ ገለን ኣብ ጉዕዞ ናብ ስደት ዝጠፍኣሉ ገለን ድማ ኣብ ዓዲ ጓና ኣደዳ ብዙሕ ስቓያት ዝኾነሉ ኩነታት ኢና ንዕዘብ ዘለና። ብዙሓት ኤርትራውያን ወለዲ ሰማእታት፡ ደቆም ከፊሎም ብደቂ ስዉኣት ደቆም ዝሕብሓብሉ ዕድሎም ዝመኸነሉ፡ ኢሳያስ ሕሉፍ ሓሊፉ ጥልመቱ ሰማይ ዓሪጉ፡ ነታ ዋጋ ሰማእታት ዝኾነት ልኡላዊት ኤርትራ ክጣለዓላ ትንዕምንዕ ዝብለሉ፡ ኮታ ወያ ሳላ ደቃ ህይወቶም ከይበቐቑ ዝተወፈዩላ፡ ናይ ጽንዓት ኣብነት ዝነበረት ኤርትራን ህዝባን፡ ናይ ኩሉ ሕማቕ ምምሕዳርን ድኽነትን ኣብነት ኮይና ኣብ እትጥቀሰሉ ቀራና መንገዲ ኢና ንርከብ ዘለና። ካብዚ ንላዕሊ መግለጺ ጥልመት ሕድሪ ሰማእታት ከኣ የለን።
“መራሒ ሃገር እየ” ስለ ዝበለ፡ ናብ ክሕደት ጉጅለ ህግዲፍ ዝያዳ ከነድህብ ንቡር እዩ። እንተኾነ ተረካቢ ሕድሪ ሰማእታትና ህግዲፍ ከም ጉጅለ ዘይኮነ፡ መላእ ህዝቢ ኤርትራ ብሓፈሻ፡ መንእሰይ ከኣ ብፍላይ ተረከብቲ ሕድሪ ምዃኖም ክዝንጋዕ ዘይግበኦ እዩ። ሰማእታት “ኣነ ክሓልፍ ንስኻ ጽናሕ” እንዳበሉ ነታጒ ረጊጾም ቡንባ እንዳደርበዩ፡ ካብ የማነ-ጸጋሞም ዝሓለፉ፡ ሎሚ ብህይወት ዘለዉ መቓልስቶም ዝያዳ ተረከብቲ ሕድሪ እዮም። ነዚ ረሲዖም ኣብ ጐኒ ህግዲፍ ኮይኖም፡ ብገንዘብን ጹሩራን ተዓሽዮም፡ ሕድሪ ሰማእታት ዘዕብሩ ዘለዉ ውሑዳት ኣብ ላዕለዋይ ጽፍሒ ህግዲፍ ዘለዉ፡ ኣብዚ ታሪኻዊ ኣጋጣሚ ብዛዕባቶም “እቶ” እንዳበሉ ዘሰውእዎም ጀጋኑ፡ ነብሶም ክሓቱ ይግበኦም። ኣባላት ሓይልታት ምክልኻል ኤርትራ እቲ ረጊጽኩምዎ ዘለኹም መሬትን ጨቢጥኩምዎ ዘለኹም ዕጥቅን ካብ ሰማእታት ዝተረከብኩምዎ ምልክት ጽንዓቶም እዩ እሞ ሕድሮም እንተ ጠሊምኩም ዓጽሞም ከይወግኣኩም ሕሰብሉ። ውላዶም ወይ ናይ ቀረባ ሰቦም ምእንቲ ሃገር ሞባእ ዝኸፈሉ ኤርትራውያን ስድራቤታት፡ ምእንቲ ሓላፊ ጠቕሚ፡ ምስቲ ሕድሪ ሰማእታት ዝጠለመ ጉጅለ ክትመሓዘዉ እንከለኹም ክሳብ ክንደይ ካብቲ ሓቂ ርሒቕኩም ከም ዘለኹም እተስተብህልሉን ናብ ልብኹም እትምለስሉን ኣጋጣሚ ምዃኑ ኣይትዘንግዑ።
ጉጅለ ህግዲፍ ድሕሪ ሕጂ ኣብ ኣጋ ሞቱ፡ ናብ ልቡ ተመሊሱ ንቡር መንገዲ ሒዙ ሕድሪ ሰማእታት ከኽብር ክንጽበዮ ዘይኮነ ክንቀብጾ ይግበኣና። ስለዚ ሕድሪ ሰማእታትና መኺኑ ከይተርፍ፡ ብቃል ዘይኮነ ብግብሪ “ሰማእታትና ንሕና ኣለናልኩም ቅሰኑ” ናይ ምባል ሓላፍነትና ከነሕይል ይግበኣና። 20 ሰነ ክንዝክር እንከለና ከኣ ነቲ “ንሕና ንሓልፍ ኣለና፡ ንስኻትኩም ከኣ ሓደራ ንሕድርና ቀጽልዎ” ዝብል ቃሎም ድምጽና ኣበሪኽና ከነቃልሖን ብግብሪ ከነሰንዮን ኣብ ቅድሜና ዘሎ ረዚን ዘይስገር ግቡእና እዩ። ነዚ ሕድሮም ዝጠለመ ህግዲፍ ነወግድ ክንብል እንከላና፡ መሰረታዊ ትሕዝቶኡ፡ ሕድሪ ሰማእታትና ንኽብር ማለት ምዃኑ ርዱእ እዩ። እዚ ከኣ ንጽባሕ ንጽበየሉ ዘይኮነ ሎሚ ቃልና ከነሕድሰሉ ዝግበኣና ሓላፍነት እዩ።
ዝኽርን ክብርን ንሰማእታት ኤርትራ!
ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ
“ምስ ኩለን ሃገራት፡ ኣብ ሕድሕድ ረብሓታት፡ ምክብባርን ጣልቃ ዘይምትእትታውን፡ ዓለም-ለኻዊ ውዕላት ምኽባርን ዝተሰረተ ዝምድናታት ምፍጣር”፡ (ኣብ ፖለቲካዊ መደብ ዕዮ ሰዲህኤ፡ ካብቲ ንኣህጉኡራዊ ዝምድና ዝምልከት መዳይ ዝተወስደ።)
መሰረታዊ ዕላማ ቃልሲ ህዝቢ ኤርትራ መሰል ርእሰ-ውሳነኻ ምርግጋጽ ኮይኑ፡ ኣብቲ ዝርዝር ድማ ሰላም፡ ልምዓት፡ ዲሞክራሲ፡ ቅሳነትን ሓቢርካ ምንባርን ኣብ ዘተኣማምን ባይታ ምውሓስ ነይሩ። እዚ ሎሚ እውን ዘይቅየር እዩ። ነዚ ንምዕዋት ምስ ርኢቶና ዝመሳሰል ኣተሓሳስባ ዘለዎምን ኣብ ውሽጣዊ ጉዳይና ኢዶም ዘየእትዉን፡ ንሕና እውን ኣብ ጉዳዮም ጣልቃ ዘይነእቱ ኣካላት ምትሕግጋዝን ምትሕብባርን ክህልወና ዘይስገር’ዩ። ብኣንጻሩ ዕላማ ናይቲ ኣንጻሩ ተቓሊስና ናጽነት ዘውሓስና መግዛእታዊ ሓይሊ፡ ወነንቲ መሰልና ዘይኮነ ተመጽወቱ ገይሩ ክድህከና እዩ ነይሩ። ነዚ ዕላማኡ ንከዕውት ከኣ ምስ ሓያሎይ ናይቲ መግዛእታዊ ሕልሙ ተረባሕትን ተኸላኸልትን ኣካላት ተመሓዝዩ። ድሕሪ መሪር ምርብራብ ከኣ ሓቀኛ ናይ መሰል ሕቶ ክስዕር ናይ ግድን ስለ ዝኾነ፡ ህዝቢ ኤርትራ እቲ ዝተሓቶ ዋጋ ተኸፊሉ ብግብሪ ኮነ ብሕጊ ልኡላውነቱ ኣረጋጊጹ።
ህዝቢ ኤርትራ ኣብዚ ወሳኒ ቃልሲ ምስተጸምደ ከምቲ፡ “ጭራ ነብሪ ዘይምሓዝ፡ እንተሒዝካ ግና ዘይምስዳድ” ዝበሀል፡ ዋላኳ እቲ ኩነታት ጽንኩር እንተነበረ ክምህ ኣይበለን። እቶም ኣብ ምርግጋጽ መሰል ርእሰ-ውሳነ ህዝቢ ኤርትራ፡ ረብሓኦም ዝጐድል ኣካላት ኣብ ልዕሊኡኳ ኩሉ ዓይነት ግፍዒ እንተፈጸሙ፡ እቲ ናጻ ክወጽእ ዝሓረነ ህዝቢ ንቕድሚት እምበር ንድሕሪት ኣይጠመተን። ሳላ ክንድኡ ዝጸንዐ ከኣ ነቲ ሎሚ ኢሳያስ ኣፈወርቅን ጉጅለኡን ንድሕሪት ክመልስዎ ዝመጣልዕሉ ዘለዉ ግና ዘይኮነሎም፡ ናጽነትን ልኡላውነትን ጽኑዕ ባይታ ኣትሒዝዎ ኣሎ። “ሕድሪ ስዉኣተይ ጠሊሙ ነዚ ክብረይ ዝነቕነቐ ወይልኡ” ዝብል ኤርትራዊ ኒሕን ሓቦን ከኣ ከም ቀደሙ በብኩርናዑ የድምጽ ኣሎ።
ህዝቢ ኤርትራ ነዚ ዓወትዚ ከመዝግብ እንከሎ፡ ኣብቲ መስርሕ ገለን ካብ ርሑቕ ገለን ድማ ካብ ቀረባ ዝተፈላለዩ መልከዓት ሒዞም ክኸፋፍልዎ፡ ዝህቅኑ ፈተነታት ኣጋጢመሞ እዮም። ናይ ሎሚ ኣካይዳ ጉጅለ ህግዲፍ እውን መቐጸልታ ናይቶም ብምክፍፋል ህዝቢ ኤርትራ ክዕንገሉ ዘንባህቑን ንምዕዋት ደገደገ ዘማዕድዉን ወገናት እዩ። እንተኾነ ህዝቢ ኤርትራ፡ ሃይማኖታዊ፡ ብሄራውን ከባብያውን ብዙሕነቱ ንፋስ ከየውቀዐ ሳላ ዝምክት እቶም ናይ ቅድም ኮነ እዞም ሓደስቲ መንበሃቚቲ ክዕወቱ ማለት ዘበት እዩ። እቲ “ኣስላማይ ክስታናይ ወዲ ቆላ ደጋ፡ ንውዲት ጸላኢ ኣይትሃቦ ዋጋ” ዝብል ኤርትራዊ መዝሙር ከኣ ንኹሉ ኣፍራሲ ተጻብኦታት ጥሒሱ ህያው ኮይኑ ክቕጽል እዩ።
ህዝብና ንዘንበረሉ ሕድሪ ጠሊሙ፡ ንመስዋእቲ ጀጋኑ ከዲዑ፡ ንምሕጽንታን ስምዕታን ህዝብና ጸማም እዝኒ ሂቡ፡ ኣዝዩ ጸቢብ ጉጅለ ረብሓን ጥልመትን ደኲኑ ዝብድለና ዘሎ ህግዲፍ እዩ። እዚ ጉጅለ ኮነ ኢሉ ህዝቢ ንምብዳልን ብዋጋ ጀጋኑ ዝተመዝገበ ልኡላውነት ንምጥላምን ዝተዓጥቀ ስለ ዝኾነ፡ ብውሁድ ቃልሲ ጥራይ እዩ ዝሰዓር። ምኽንያቱ ተረዲኡ፡ ሓሲብሉን ግዜን ኩነታትን ኣጽኒዑን ንዝጠለመ፡ ኣረዲእካ ናብ ንቡር ክትመልስ ምሕላን “ኣብ ዘይሰምዓካ ደብሪ ምምህላል” ስለ ዝኾነ። ህግዲፍ በሓቲ ህልውናኡ ንምርግጋጽ ኩሉ ቅዱስን ርኹስን መንገዲ ካብ ምጥቃስ ንድሕሪት ከምዘይብል ኣጽኒዕና ክንሕዞ ዝግበኣና ግንዛበ እዩ። እቲ ሓደ እዋን ነታ ኣንጻር ኤርትራዊ መግዛእቲ ትቃለስ ዝነበረ ተጋድሎ ሓርነት ኤርትራ ንምጥፋእ፡ ምስ ህዝባዊ ወያነ ሓርነት ትግራይ ፈጢርዎ ዝነበረ ኣብ ታሪኹ ብጸሊም ዝጸሓፍ ምሕዝነት፡ ሎሚ “ክቱር ፍቕርስ ክቱር ጽልኢ ፈጠረ” ከም ዝበሃል፡ ኣበይ በጺሑ ከም ዘሎ ንዕዘቦ ዘለና እዩ። ህዝቢ ኤርትራ ግና ነዚ ዘይቅዱስን ዋጋ ዘኽፈሎን ተመኩሮ፡ ንናይ ታሪኽ መወከስን ከይድገም መለበምን እምበር ሎሚ ንቕድሚት ኣምጺኡ ዝዓየሉን ዝጸባጸበሉን ኣይኮነን።
ጉጅለ ህግዲፍ ከምቲ ዓሳ ካብ ማይ ወጻኢ ክነብር ዘይክእል፡ ህውከትን ዕግርግርን ኣብ ዘየብሉ ህዱእ ሃዋህው ክነብር ከም ዘይክእል ብተመኩሮ ኣርእዩና እዩ። እዚ ንስለ ምባል ዝበሃል ዘይኮነ፡ ብግብሪ ዝተራእየን ዝረኣይ ዘሎን እዩ። እቲ በብግዜኡ፡ ናብ ጐንጺ ዘየብጽሕ ምኽንያታት ብምጽሕታር፡ ብሓፈሻ ምስ ኩለን ጐረባብትና ሃገራት ብፍላይ ከኣ ኣንጻር ኢትዮጵያ ዝኸፈቶ፡ ንህልውናኡን ልኡላውነት ኤርትራን ኣብ ምልክት ሕቶ ዘእተወ ስዕረት ዝሓፈሰሉ ውግኣት፡ ብዘይካ ትዕቢቱ ምስ ረብሓ ህዝቢ ዝምድና ዝነበሮም ኣይኮኑን። እዚ ጉጅለ ኣብቲ መጀመርያ ግዜ ምስቲ ንኢትዮጵያ ዝመርሕ ዘነበረ ኢህወደግ ብሓፈሻ፡ ምስ ህወሓት ከኣ ብፍላይ ክቱር ፍቕሪ ከም ዝነበሮ ኩሉ ዝፈልጦ እዩ። እንተኾነ ነቲ “ከም ሓው ተፋቐር፡ ከም ጓና ከኣ ተሓሳሰብ” ዝብል ናይ ምክእኣልን ሓቢርካ ምርባሕን ዝምድና ስለ ዘይበቕዖ፡ ኣብ ውግእ ኣትዩ፡ ብሳዕቤን’ዚ ውግኣት ከኣ ሰፊሕ ክፋል ህዝብና ግዳይ ኮይኑ።
እዚ ንኤርትራ ዝገዝእ ዘሎ ጉጅለ ከይርዳእ ዝተረደአ ትዕቢተኛ ምዃኑ ከም ርዱእ ንውሰዶ። ከምኡ ስለ ዝኾነ ከኣ ሎሚ እውን ንኤርትራዊ ኣጀንዳ ብዘይትግበር ቃላት እንዳ ጓሰየ፡ ደገደገ ምምዕዳው ኣይገደፎን። እቲ ንህዝቢ ኤርትራ ብጉልባብ ምሕላው ልኡላውነት፡ ካብ ውድዕነት ንምህዳም ዘካይዶ ሽሕጣን ሎሚ እውን ኣየቋረጾን። ቅድሚ ሕጂ ምስ ረብሓ ህዝቢ ኤርትራ ዝምድና ዘይነበሮ ውግኣት ከፊቱ ህይወት ብዙሓት ከከላብትን እንከሎ፡ ህዝቢ ኤርትራ ከም ዝተገረሀ ኩልና እንሰማማዐሉ እዩ። እዚ መታለሊ ጉጅለ ሎሚ እውን ኣብ ስልጣን ንምቕጻል ካልእ ውሕልነት ስለ ዘየብሉ፡ ካብቲ ህዝቢ ኤርትራ ኣቐዲሙ ዝፈልጦ ዓምጣሪ ተግባሩ ኣይወጽአን። ህዝቢ ኤርትራ ግና ዝሓለፎ ተመኩሮ መዚኑ፡ ኣነ የለኹሉን ክብል ይግበኦ። ከምኡ እንተዘይገይሩ ግና እቲ ጌጋ ኣብቲ ህዝቢ’ውን ከም ዘሎ ክእመን ይግበኦ።
ኢሳያስ ኣብዚ ቀረባ ኣብ ዝሃቦ ቃለ መሓትት፡ “ጉዳይ ኢትዮጵያ ኣእዳውና ኣጣሚርና ንዕዘብ ዘይኮነ፡ ናትና ኢልና ኢድና ከነእቱ ኢና” ክብል ሰሚዕናዮ ኣሎና። እዚ ዘይውሕሉን ዘይሓላፍነታውን ኣበሃህላ ንብዙሓት ኣዛሪቡ እዩ። ንዓና ንኤርትራውያን ከኣ ካብ ምዝራብ ሓሊፉ ከሻቕለናን ብጽሞና ክንሓስበሉን ናይ ግድን እዩ። ኣዝዮም ውሱናት ካብ ናይ ጽልእን ቅርሕንት ታኸይላ ክወጹ ዘይከኣሉን ኪኖ ኣፍንጨኦም ዘይሓስቡን፡ ኤርትራውያን ነቲ ኣበሃህላ ከም ናይ ጅግንነት መምዘኒ ወሲዶም “ኣይበልናኩምዶ ሰብኣይ ናይ ልቡ ከይገበረ ዝድቅስ ኣይኮነን” ክብሉ ይስምዑ እዮም። እዚ ክንሰምዕ እንከለና፡ እቲ ናይ ኮቪድ-19 ጥራይ ዘይኮነ ናይቲ ዲክታቶር ናይ ኣተሓሳስባ ቫይረስ’ውን ናይ ምምካት ድርብ ሓላፍነት ከም ዘለና ክንርዳእ ግድን እዩ። ካብዚ ሓሊፉ ኤርትራ ውያን “ኢድ ምትእትታው ዘይኮነ፡ ምትሕግጋዝ’ዩ ዘርብሓና”።
ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ
ድሕሪ ምዝዛም ካልኣይ ውግእ ዓለም፡ ኤውሮጳዊ መግዛእቲ ኣብ ኣፍሪቃ ክፈርስ ከሎ መብዛሕትአን ሃገራት ኣፍሪቃ ናጽነተን ክረኽባ ከለዋ፡ ኤርትራ ግን ነዚ መሰል'ዚ ኣይተዓደለትን። ናይቲ እዋን'ቲ ጎብለል ሃገራት ጠቕመንን ጠቕሚ መሻርኽተንን ልዕሊ መሰል ርእሰ-ውሳኔ ህዝቢ ኤርትራ ገይረን ስለ ዝረኣየኦ፡ ሓለይቲ ህዝቢ ኤርትራ ንምምሳል፡ "ኤርትራ ምስ ኢትዮጵያ ኢዩ ዝሕሻ፡ በይና ክትነብር ዓቕሚ የብላን" ብዝብል መመኽነይታታት ምስ ኢትዮጵያ ክትቁረንን ኣብ መወዳእታ ድማ ከምትጉበጥ ገይረነኣ። እዚ ኣብቲ እዋኑ ኣዝዩ ኣዘራራቢ ነይሩ፤
ኤርትራ ናይ ዓለምና መዘራራቢት ኣጀንዳ ዝኾነትሉ ኣጋጣምታት ብዙሕ እዩ። እቲ ኣዛራብነታ ንሓንሳብ ከም ናይ ጽቡቕ ኣብነት ይኸውን ንሓንሳብ ድማ ከም ናይ ሕማቕ መርኣያ ኮይኑ ክቀያየር ዝጸንሐን ዘሎን እዩ። ድሕሪ ናይ 30 ዓመታት መሪር ቃልሲ ናጻ ወጺኣ፡ ብውሳነ ህዝባ ልኡላዊት ኮይና ባንዴረኣ ኣንበልቢላ ኣብ መዝገብ ሕቡራት ሃገራት ምምዝጋባ፡ ናይ ጽንዓት፡ ትብዓትን ተወፋይነትን ኣውንታዊ ኣብነት ኮይና ኣዛሪባ ቀልቢ ብዙሓት ተመራመርቲ ስሒባ። እዚ ዘረጋግጾ ሓቂ እንተሊዩ ድማ፡ ህዝቢ ኤርትራ ካብ ናቱ ሓይሊ ንላዕሊ፡ ኣዚዩ ዝተዓጻጸፈ ዝሰዓረ፡ ኣብ ሰላም ርእሱ ክመርሕን ከማዕብልን ከሸግሮ ዝኽእል ነገር ከም ዘይህሉ ኢዩ።
እንተኾነ ግና ብሰንክቲ “እመርሓ ኣለኹ” ዝብል ብግብሪ ግና ሃገር ኣብ ምብራስ ዝዓዪ ዘሎ፡ ሃሰስ ኢልካ ኣወንታ ዘይትረኽበሉ ዝተጐርበሰ ጉጅለ፡ ናይ ሕማቕን ሕሰምን መዛረቢት ሞዴል/ቅዲ ኮይና። እቶም ብዛዕባ ህልዊ ኩነታት ኤርትራን ህዝባን ዝደርሱን ዝመራመሩን ወገናት ዝበጽሕዎ መደምደምታታት ዝተፈላለየ ደረጃን ክብደትን ዘለዎ ኮይኑ፡ ሓፈሻዊ ትሕዝትኡ ኤርትራን ህዝባን ኣብ ኣዝዩ ሕማቕ ኩነታት ከም ዘለዉ ዝሕብር እዩ። ከከምቲ ውጽኢት ምርምሮም ዝመርሖም ከኣ፡ “ኣብ ቀራና መንግዲ ዘላ፡ ዝቖሰለት፡ ዝፈሸለት …….. ወዘተ ሃገር” ኢያ ክብሉ ይመዝንዋ። ነስተውዕል እቲ ሓደ ግዜ “ኣይኮነንዶ ሰባ እምና’ውን ዝዋጋእ” ዝብል ዝነበረ ጽንዓትን ብሩህ ተስፋን ኤርትራ እዩ ናብዚ ኣቐዲሙ ዝተጠቕሰ ሚዛን ወሪዱ ዘሎ። ገለ ካብቶም ነቲ ንኤርትራ ናብዚ ኣዝዩ ዝሓመቐ ደረጃ ኣውዲቕዋ ዘሎ መሰረታዊ ጠንቂ ኣድቂቖም ዘይረኣይዎን ምናልባት እውን ፍሉይ ሕሳብ ስለ ዘለዎም ኮነ ኢሎም ዝሰግርዎን፡ ናይ ኤርትራ ዋሕዲ ህዝቢ፡ ዕሸልነት ተመኩሮ ህዝባ ኣብ ምምሕዳር ልኡላዊት ሃገርን ዘይእኹል ተፈጥሮኣዊ ጸጋታትን ከም ጠንቂ ናይዚ ትሓልፎ ዘላ ሃለዋት ኣምሲሎም ዘቐልቅልዎ ዘይቅቡል መጐት ኣሎ። ምስ እዚ ኩሉ ግና ዕምቆታቱ ደኣ ይፈላለ እምበር፡ ናይ ጉጅለ ኢሳያስ ኣፍራሲ ተግባራት ጓስዮም ዝሓልፉስ የለዉን።
ንህልዊ ወድዓዊ ኩነታት ኤርትራን ህዝባን ዳህሲሶም ኣዕሚቖም ዝመምዩ ርትዓውያን ወገናት ግና፡ መደምደምታኦም ብሱልን ኣብ ዙርያ “ህግዲፍ እምበር፡ ኤርትራ ኣይፈሸለትን ” ዘትክልን ንዓኡ ዘዕሙቕን ዘስፍሕን እዩ። ኤርትራ ናይ ጉጅለ ህግዲፍ፡ ዘይሕገምንግስታዊ፡ ዘይህዝባዊ፡ ዓመጸኛን ሸፋጥን ባህርያት ናብዚ ሕጂ ዘላቶ እንተዘየውድቓ፡ እቲ ፍሽለት ዝበሃል እሞ ይትረፍ፡ ልኡላዊትን ብልጽግትን ሃገረ ከይትኸውን ዝዕንቅጻ ተፈጥሮኣዊ ህያብ፡ ዘይምቹእ ኣቀማምጣ ኮነ ተጸባይን ሃካይን ህዝቢ የብላን።
ኣብዚ እቲ ፍሽለት ናይቲ ጉጅለ ምዃኑ ምርድኡ ዘጸግም ኣይኮነን። ፍሽለት ንኤርትራ ከም ልኡላዊት ሃገር ጥቓኣ ዘይቀርብ ምዃኑ ንምብራህ ንክሕግዝ፡ ኤርትራ እኹል ቁጽርን ህርኩትን ህዝቢ ኣለዋ፡ ምስቲ ቁጽሪ ህዝባን ስፍሓታን ዝመጣጠን ንሕርሻ ዝኸውን ስቡሕ መሬትን፡ ንምርባሕ እንስሳን ምግራብን ዘብህግ ከባብን ትውንን፡ ኣብ ዓመት ካብ ሓደ ግዜ ንላዕሊ ሓሪስካ ምህርቲ ምሕፋስ ዘኽእል ዝተፈላለየ ክሊማ ይነፍሳ፡ ምልክታቱ ይረአ ከም ዘሎ ዕቑር ናይ ማዕድን ሃብቲ ኣለዋ፡ ምስቶም ውሑዳት ኣብ ዓለምና ዘለዉ ሰሓብቲ ገማግም ዝወዳደር ባሕሪ ምስ ወደባቱ፡ ወሳኒ ናይ ንግዲ ኣሳላጥነቱን ዝተፈላለዩ ሃብቲ ማዩን ኣለዉዋ። ስለዚ ኤርትራ ነዚ ጸጋ'ዚ ሒዛ ምስ ጥዑይ ምምሕዳር እቲ ፍሽለት ጥቐኣ’ውን ከም ዘይሓልፍ ርዱእ እዩ። ነዚ ጸጋ'ዚ ወኒና ምስ ህዝባዊ፡ ሕገ-መንግስታውን ትካላውን ምምሕዳር “እቲ ርእሳ ኣይትኽእልን” ዝብል'ሞ ንረሰዓዮ፡ ንህዝባ ኮይና ንካልእ ክንዲ ህዝባ ዝኸውን እትዕግልን ናብ ዝያዳ ዕቤትን ምዕባለን እትስጉምን ሃገር ዘይትኾነሉ ምኽንያት የለን። ነዚ ተገንዚብካ ብርትዓዊ ሚዛን እቲ ፍሽለት ናይቲ ጉጅለ ምዃኑ ብሩህ እዩ።
ናይ ህግደፍ መግለጽታት ፍሽለት ብዙሓት እዮም፡ ካብኣቶም፡ ብዘይ ሕገ-መንግስቲ ዝመርሕ ዘይኮነስ ዝገዝእ፡ ንኤርትራዊ መንእሰይ ምስምሳት ብምፍጣርን ህውከት ብምጽሕታርን ብዘይ ክፍሊት ኣብ ባርነት ኣውዲቑ መወዳእትኡ ዘይፍለጥ ምዝመዛ ዘካይድ፡ ናይ ኣብ ዝኣመንካሉ ሃይማኖት ምምላኽ፡ ሓሳብካ ምግላጽን ምውዳብን መሰላት ዝእግድ፡ ደርሆ ጻሕቲራ እትረኽቦ ውዲት ምሂዙ “ደጊም ናብ ንቡር ተመሊስና ውሽጣዊ ኣሰራርሓና ነመዓራሪ፡ ኣብ ደጋዊ ተረኽቦታት ምሕባእ ይኣክል” ስለ ዝበሉ ንዝኣሰሮም ኣብ ቤት ፍርዲ ዘየቕርብ፡ ብቤተ-ሰቦምን ማሕበር ቀይሕ መስቀል ወሲኽካ ብዓለም ለኻዊ ሰብኣዊ ትካላት ከይብጽሑ ዝሕንግድ፡ ህዝቢ ብገዛእ ገንዘቡ ኣብ ወርሒ ካብ ባንኪ ዘውጽኦ ገንዘብ ብመቑነን ዝቐጽዕ፡ እቲ ድሕረትን ድንቁርናን ናብ ወለዶታት ምእንቲ ክመሓላለፍ ዩኒቨርስቲ ዝዓጹ ምዃኑ ናይ ምፍሻሉ መርኣያታት ኢዮም
ናብ ኢትዮጵያ ከይዱ ነቶም ተቐበልቱ እውን ብዘደንጸወ ናይ ፍኹሰት ኣካላዊ ምንቅስቓሳት፡ ካብ ሓደ ጫፍ ናብቲ ካልእ እንዳነጠረ፡ “ምሳኹም ኢና እምበር ነናትና ሃገራት እንብሎ የብልናን”፡ ደሓር ከኣ ኣብቲ ምሳኹም ዘካየድናዮ ውግእ ኣይከሰርናን…..ወዘተ ምባሉ ካብ ፍሽለት ሓሊፉ እንታይ መግለጺ ቅጽል ክውህቦ ይኽእል? ምናልባት ነዚ ዘይርጉእ ኣካይዳኡን ጽላለኡን “ናይ ምሕያሉ ምልክትዩ እዩ'ዶ ሜላ እዩ” ኢሎም ከመላኽዕዎ ዝደልዩ ኣካላት እንተልዮም፡ ንሳቶም እውን ምስኡ ሓቢሮም ይፈሽሉ ከይህልዉ ኣብ ጽምዋ ኮይኖም ነብሶም ክሓቱ ይግበኦም። ናይ ገዛእ ርኡሱ ጸወታ ናበይ ገጹ ይኸይድ ከም ዘሎ ክርዳእ ዘይከኣለ፡ ናብ ናይ ካልኦት ጸወታ እናኣማዕደወ “ጸወታ ተወዲኡ (Game is over)” ክብል ዝሰምዐ ኣካል ኢሳያስ ከም ዝፈሸለ ክርዳእ ኣይጽገምን።
ደራሲ ወንድሙ ኣሳምነው፡ ኣብዚ ሒዝናዮ ዘለና ዓመት 2020፡ “ከኣደባባይ ባሻገር፡ የኢትዮጵያ ፖለቲካ ተስፋና ስጋቶች/ ኪኖ’ቲ ኣደባባይ፡ ናይ ኢትዮጵያ ፖለቲካ ተስፋን ስግኣታትን” ብዝብል ኣብ ዘሕተምዎ መጽሓፍ፡ ንካልእ ደራሲ ዳንየል ቢል ጠቒሶም ኣብ ዘስፈርዎ፡ ካብ ህዝቢ ቻይና 85% ኣብቲ ሃገሮም ዝሓዘቶ መንገዲ እምነት ኣለዎ። ኣብ ኣሜሪካ 26%፡ ኣብ ዓባይ ብሪታንያ 19% ካብቲ ህዝቢ እውን ከምኡ መንግስታቶም ንዝመርጽዎ መንገዲ ይኣምንዎ እዮም” ይብል። እሞ ኸድኣ ጉጅለ ኢሳያስ ኣፈወርቂ፡ ብዘይካቶም ግዝያዊ ንዋትን ስልጣንን ኣስዲዕዎም፡ እቲ ጉጅለ ናበይ ገጹ ይኸይድ ከም ዘሎ ከይተረድኡ “ንኺድ ጥራይ ምሳኻ ኣሎና” ዝብልዎ ሒደት ባዕሉ እውን ክጸልኦም እንከሎ “መዋቓዕቲ” ዝብሎም፡ ህዝቢ ኤርትራ ነቲ ሒዝዎ ዘሎ መንግዲ፡ ኣይኮነንዶ ክኣምኖ ዘይፈልጦ ምዃኑ፡ ብዘይካ ብፍሽለት ብምንታይ ክግለጽ ይከኣል።
ስለዚ እቲ ኣብ ኤርትራ ዝረአ ዘሎ ናይ ፍሽለት ምልክታት፡ ናይታ ነባሪት ኤርትራን ህዝባን ዘይኮነ፡ ነቲ ጽባሕ ብቃልሲ ቁልቁል ኣፉ ዝድፋእ ህግዲፍ ዝምልከት እዩ። ኤርትራ ምስ ህዝባ ናብቲ ፍሽለት ብጥቓኡ ዘይሓልፍ ክቡር ቦታኣ ንክትምለስ እምበኣር፡ ነቲ ናይ ፍሽለት ቫይረስ ዘራብሕ ጉጅለ ምውጋዱ ግድን እዩ። እዚ ከኣ ኣብ ቅድሚ ህዝቢ ኤርትራን ዝተወደበ ናይ ለውጢ ሓይልታቱን ግዜ ዘይህብ ዕማም ምዃኑ ንካልኢት’ውን ክዝንጋዕ ዘይግበኦ እዩ።
ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ
እነሆ መበል 29 ዝኽሪ ናጽነት ኤርትራ ናብ እንዝክርላ ዕለት፡ 24 ጉንበት 2020 በጺሕና። ነዛ ዕለት'ዚኣ ክንዝክር እንከለና፡ መጀመርያ ዝዝከሩ እቶም ክቡር ሂወቶም ከፊሎም ሃገራዊ ናጽነት ዘውሓሱ ጀጋኑና እዮም። ንዓኣቶም ክንዝክር እንከለና ብጅግንነቶም ንሕበንን ነመስግኖምን። በቲ ካልእ ሸነኽ ግና፡ እቲ ንሳቶም ዝተሰውእሉ ዕላማ ተጨውዩ፡ ኣብ ጠቕሚ ዉሑዳት ክውዕል ክንርኢ እንከለና ንሓዝን። ነዚ ዝሓለፈ ናይ 29 ዓመታት ኩነታት ኤርትራን ህዝባን ክንመዝኖ እንከለና ከኣ “እምበርዶኸ እቲ ናብ ናጽነት ንምብጻሕ ዝተኻየደ መሪር ቃልስን ዝተኸፍለ ረዚን ዋጋን ንረብሓን ራህዋን ህዝቢ ኤርትራ እዩ ነይሩ?” ዘየብል ኣይኮነን። ምኽንያቱ መሰረታዊ ህይወት ህዝቢ ኤርትራ ኣብዘን ናይ ናጽነት ዓመታት ምስቲ ኣብ ትሕቲ መግዛእቲ ዘሕልፎ ዝነበረ ሕሰም ክነጻጸር እንከሎ ዘይሓይሽ፡ ወረ ኣብ ገሊኡስ ዝሓሰመ ግዜ እዩ ነይሩን ዘሎን ዘብል እዩ።
ህዝቢ ኤርትራ ኣብ ትሕቲ መሪር ኩነታት ዝነብር ዘሎ፡ ከምቲ ገለ ካብ ቀደም ናጽነትና ዘይተዋሕጠሎም ዝሓስብዎ "ኤርትራ ነብሳ ኣይትኽእልን እያ" ዝብል ዘይኮነ፡ ነቲ ብክቡር ዋጋ ዝተረኽበ ናጽነት፡ ሞሳ ህዝቢ ኤርትራ ብግቡእ ዘንጸባርቕ ሓላፍነታዊ መሪሕ ኣካል ዘይምርካቡ እዩ። ናጽነት ባዕሉ ግና፡ ጠንቂ ሕሰምና ኣይኮነን። ከምኡ ስለ ዘይኮነ ኢና ድማ፡ ብናጽነትና እንሕበንን ብማንም ከይድፈር ከም ብሌን ዓይንና እንከላኸለሉን። እምበኣር፡ ሎሚ’ውን “ዋጋ ዝተኸፍሎ ናጽነትና ወትሩ ህያው’ዩ” ኣሞ፡ ኣብ ዓድን ወጻእን ንዘሎ መላእ ህዝብና “ዮሃና እንኳዕ ኣብጸሓካ ኣብጸሓና” እንብሎ።
ናይ ሎሚ ዘመን መዓልቲ ናጽነት ኤርትራ፡ ከምተን ናይ ቅድሚ ሕጂ በዓላት ናታ መለለይ፡ ስግኣታትን ተስፋታትን ኣለዋ። ልዕሊ ኩሉ እቲ ንመላእ ዓለም ኣጨኒቑ ዘሎ ተላጋቢ ሕማም ኮሮና ቫይረስ፡ ጌና ናይ ስግኣት ደበናኡ ኣንጠልጢሉ ኣብ ዘለወሉ ኣስጋኢ ህሞት ኢና ንዝክራ ዘለና። ስግኣት ህዝቢ ኤርትራ ግና እዚ ጥራይ ኣይኮነን። እቲ ህዝብና ንናጽነቱ ንዝኸፈሎ ክቡር ዋጋ ጠሊሙ፡ ብኢደወነኑ ንዝሓለፈ 29 ዓመታ ኣብ ስልጣን ተኾዲጩ ዘሎ በላዒ ሰብ ጉጅለ ክወርዶ ዝጸንሐ ውርደትን ዓመጽን መመሊሱ ዝውስኽ እምበር ናይ ምንካይ ምልክት ኣብ ዘየርኣየሉ ኩነታት ኢና ቅነ ዝኽሪ መዓልቲ ናጽነትና ንርከብ ዘለና።
ብኣንጻሩ ኤርትራውያን ናይ ለውጢ ሓይልታት ብዝተፈላለዩ ኣገባባትን ኣብ ዝተፈላለዩ ኩርንዓትን ዲክታትርነትን ምልክን ኣወጊድካ ብዲሞክራስያዊ ስርዓት ተኪእካ፡ ኤርትራን ህዝባን እቲ ተሓሪምዎም ዘሎ፡ ሰላም፡ ልምዓት፡ ዲሞክራስን ምኽባር ኩሉ መሰላትን ናጽነታትን ንክውንኑ ዘካይድዎ ቃልሲ ኣብ ዘበረኽሉ ደረጃ ምብጻሕና ተስፋ ኣብ ዝህብ ኩነታት ምህላውና ዘመልክት እዩ። በብዘለኻዮ ምልዕዓል ጥራይ ዘይኮነ፡ እቲ “ኣብ ክንዲ በበይንኻ ብሓባር፡ ኣንጻር ህግዲፍ ምቅላስ” ዝብል ኒሕ እውን ብኹሉ ወገናት ቆላሕታ ረኺቡ ኣብ ደሓን ደረጃ ምድያቡ ካልእ ኣብዚ እዋንዚ ዘሎ ትስፉው ምዕባለ እዩ። ስለዚ ንናይ ሎሚ ዘበን መዓልቲ ናጽነት ብስግኣታትን ተስፋታትን ኢና ንዝክራ ዘለና።
ናጽነት ኤርትራ ንኹሉ ኤርትራዊ ብማዕረ ዝብጸሖ ክብሪ ጥራይ ዘይኮነ፡ ኩሉ ኤርትራዊ ዋጋ ዝኸፈለሉ እዩ። እቲ ሓቂ፡ እቲ ውሑዳት መራሕቲ ጉጅለ ኢሳያስ ብሒትካ ንምግዛእ ንክጥዕሞምን ንመገዛእታዊ ኣታሓሳስባኦም ምኽኑይ ንምምሳልን፡ ናጽነት ኤርትራ ብናይ ውሱናት ወገናት ከም ዝመጸ ኣምሲሎም ከቕርብዎ ዝፍትኑ ዘይኮነ፡ ከምቲ ኣብ መቕድም ፖለቲካዊ መደብ ዕዮ ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ) “ብተጋድሎ ሓርነት ኤርትራ (ተሓኤ) ብ1961 ኣንጻር መግዛእታዊ ሓይሊ ኢትዮጵያ፡ ዝተባርዐ ነዊሕ ሓርበኛዊ ዕጥቃዊ ቃልሲ፡ ድሕሪ ሰላሳ ዓመታት ብ24 ግንቦት 1991 ብወሳኒ ተራ ህዝባዊ ግንባር ሓርነት ኤርትራ (ህግሓኤ) ሃገራዊ ናጽነት ጋህዲ ኰነ።” ብዝብል ኣስፊርዎ ዘሎ፡ ኩሉ ኤርትራዊ ብዓድን ብበረኻን መምስቲ ዝመረጾ ውድብ ተሰሊፉ ከከም ክእለቱ ናይ ዘበርከቶ ውጽኢት እዩ።
ህዝቢ ኤርትራ ን30 ዓመታት ኣብ ዝተኻየደ ከምዚ ኢልካ ክትጽብጽቦ ዘጸግም ናይ ህይወትን ንብረትን ዕንወትን ምዝንባልን ዘኸተለ ዝተናውሐ ቃልሲ፡ ክቡር ዋጋ ክኸፍል እንከሎ፡ ደሓር እውን ኣብ ወርሒ ማዝያ፡ 1993 ኣብ ዘካየዶ ውሳነህዝቢ (ረፈረንደም)፡ ብኣዝዩ ልዑል ድምጺ “እወ ንናጽነት” ዝበለ፡ ኣብታ ዘውሓሳ ናጻን ልኡላዊትን ሃገሩ ትጽቢት ነይርዎ እዩ። ትጽቢቱ ድሕሪ ናጽነት ሰፊሕ ዝርዝር ዝነበሮ ኮይኑ፡ ክጠቓለል እንከሎ “ ሕረስ ሓረስታይ ንገድ ነጋዳይ” ዝብል ሓሳብ ዝተረጋገጸሉ፡ ሰላምን ዕቤትን ዝሓቑፍ ዘተኣማምን ሃዋህው ንፍምጣር እዩ ነይሩ። እንተኾነ ከምቲ ዝተጸበዮ፡ ራህዋን ሰላምን ዘዑቁብ፡ ምዕሩይ ቁጠባዊ ተጠቃምነት ዘውሕስ መንግስቲ ስለ ዘይተዓደለ፡ ነዚ ንዕዘቦ ዘለና፡ ኣብዚ መዋእልዚ “ኣብ እገለ ሃገር ተራእዩ” ንዘይበሃል ኣበሳ ተቓሊዑ ኣሎ። እቲ ቀጻሊ ነካይዶ ዘለና ቃልሲ ከኣ፡ ነዚ ኣብዚ ጻማኡ ዝተነፍገ ህዝብና ዝወርድ ዘሎ በደል ንምዕጻፍ እዩ።
ኣብዚ እዋን'ዚ እዚ ሃገርናን ህዝባን ንሓልፎ ዘለና ጸገም፡ ብግቡእ ብሰንኪ ዘይምርዳእ፡ ወይ ቃልሲ ነዊሑካ ብምርብራብ፡ ጠንቁ ናጻ ሃገር ብምዃና ከም ዝመጸ ኣሉታዊ ሳዕቤን ኣምሲልካ ብምቕራብ፡ ንክብሪ ናጽነትን ነቲ ኣብኡ ንምብጻሕ ዝተኸፍለ ዋጋን ዝተኸደ መስርሕን ብምርኻስ፡ ናብቲ ፈቲንናዮስ ዘየርበሓናን ዘየዋጽኣናን ምዃኑ ተረዲእና፡ ኣንጻሩ ተቓሊስና ዝሰዓርናዮ መግዛእቲ ክመልሱና ዝደናደኑ ዝንባለታት ይቀላቐሉ ኣለዉ። ሕሉፍ ሓሊፎም ናብ ናይ ዘበን እኒ-እኒ ነበረ'ያ ነበረ ታሪኽ ተመሊሶም፡ ብዘብለጭልጭ ኣስማት ኤርትራዊ ሓድነትና ኣፍሪሶም፡ ንገሌና ብሄር ንደቡብ ንገሌና ቋንቋ ከኣ ንምዕራብ ክበታትኑና ይቕረ ዘይበሃሎ ትንዕምንዕ ዝብሉ ኣለዉ። ናይዚ ዝሓለፈ ክልተ ዓመታት ናይ ዲክታተር ኢሳያስ ጸፋዕፋዕን ምዕልባጥን እውን ነዚ ዘራጉድ እዩ። እዚ ንድሕሪት ዝጥምት ዝንባለ ካብቲ ኣንጻር ኢሳያስን ጉጅለኡን እነካይዶ ዘለና ቃልሲ ብዘይንእስ ክንምክቶ ዝግብኣና እዩ።
ዝኽሪ መዓልቲ ናጽነት ኤርትራ ንድሕሪት እንዳጠመትና፡ ናይ ግዜ ቃልሲ ምእንቲ ናጽነት፡ ጅግንነትን ተሳትፎን፡ ናይ ናጽነት ክብርን ክብደትን፡ ብጉጅለ ህግዲፍ ኣብ ልዕሊ ህዝብና ክወርድ ዝጸንሐ በደላት እንዝርዝረሉ ጥራይ ዘይኮነ፡ ንመጻኢ እንዳማዕደና “ኣብ መጻኢኸ እንታይ ንግበር?” ንዝብል ቀንዲ ቆላሕታ እንህበሉን ቃል እንኣትወሉን እዩ ክኸውን ዝግበኦ። ነቲ ሒዝናዮ ዝጸናሕና ቃልሲ ምሕያልን ምጽናዕን እንተዘይኮይኑ ሓድሽ ንጅምሮ ቃልሲ የብልናን። ናይ ቀረባን ቀዳማይን ዕማምና ንጉጅለ ህግዲፍን ናይ ጭቆና ትካላቱን ምውጋድ እዩ። እቲ ድሒሩ ዝመጽእ ከኣ ልኡላውነት ኤርትራ ዓቂብካ፡ ኣብ መቓብር'ቲ ዝተወገደ ጉጅለ፡ ሕገ-መንግስታዊ፡ ህዝባዊ፡ ዲሞክራስያውን ብዙሕነታውን ስርዓት ምትካል እዩ። ነዚ ኣብ ምዕዋት እቲ ቀንዲ እጃም ኣብ ህዝቢ ኤርትራ ዘሎ ሓላፍነት ኮይኑ፡ ብደረጃ ፖለቲካዊ ሰልፍታትን ውድባትን፡ ሲቪላዊ ማሕበራት፡ ካለኦት ውዳበታትን ህዝባዊ ምልዕዓላትን ኣብ መስርዕ ናይ ለውጢ ቃልሲ ዘለና ኣካላት፡ ባህርን ተልእኮን ውዳበታትና ብዘፍቅደልና ብሓባር ክንሰርሕ ዘለና ድልዉነት ኣብዚ ታሪኻዊ ኣጋጣሚ ከነሕድሶ ይግበኣና። ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ) ከኣ ከም ወትሩ፡ መጻኢና ትስፉው ክኸውን እናተመነየ፡ ነቲ ኣብ ምውጋድ ጉጅለ ህግዲፍ ቀንዲ መሳሪሕና ዝኾነ ሓድነት ሓይልታት ለውጢ፡ ንድሕሪት ብዘይምለስ ኣብ ምዕዋት ቃልሱ ኣሕይሉ ክቕጽሎ ምዃኑ ኣብዚ ታሪኻዊ ኣጋጣሚ ቃሉ የሕድስ።
24 ጉንበት መዓልቲ ናጽነት ኤርትራ ንዘለኣለም ትንበር!
ዘለኣለዊ ክብርን መጎስን ንሰማእታት ኤርትራ!
