ምክትል ኣቦመንበር ልኡላዊ ኮሚተ ሱዳን፡ ማሊክ ኣጋር ኢሳያስ ኣፈወርቂ ንዞባውን ዓለምለኻውን ተበግሶታት ፖለቲካዊ ፍታሕ ሱዳን ከም ዝነጸገ ኣፍሊጡ። ኣጋር ነዚ ዝገለጸ ብ8 ሓምለ 2023 ከም ኣካል ዞባዊ ዑደቱ ኣብ ኣስመራ ምስ ኢሳያስ ኣፈወርቂ ድሕሪ ምርኻቡ እዩ።
ማሊክ ኣጋር ኣብ ዘውጸኦ መግለጺ፡ ኣብ ርክቦም፡ ንኢሳያስ ንህልዊ ኩነታት ውግእ ሱዳን ብመንጽር መዳያት ፖለቲካን ቁጠባን ዘሕደሮ ሰብኣዊ ሳዕቤንን ብዝርዝር ከም ዝሓበሮ ኣረጋጊጹ። ኣተሓሒዙ ድማ ኢሳያስ ብዛዕባ ምሕዝነቱ ምስ ህዝቢ ሱዳንኳ እንተ ኣረጋገጸ፡ ነቲ ብዝተፈላለዩ ወገናት ውግእ ሱዳን ብሰላም ንምፍታሕ ዝግበር ዘሎ ተበግሶታት ግና ናይ ፖለቲካዊ ንግዲ ምርኢት እዩ ከም ዝበሎ ጠቒሱ።
እቲ ማሊክ ኣጋር ዘለዎ ወገን ጀነራል ዓብደል ፈታሕ ኣልቡርሃን፡ ነቲ ብኣቦመንበርነት ኬኒያ ብኢጋድ ተጀሚሩ ዘሎ፡ ኤርትራ ኣባል ዘይኮነትሉ ተበግሶ ሰላም፡ ኣይደገፎን። በዚ መሰረት ነቲ ብኣቦመንበርነት ኬንያ ዝግበር ተበግሶ ብምቅዋም ኢሳያስ ክፈርስ ምድላዩ ኣይጸልኦን።
እዚ ከምዚሉ እንከሎ፡ እቲ ንኢጋድ ወኪሉ ንጉዳይ ሱዳን ፖለቲካዊ መፍትሒ ንምርካብ ዝተመዘ ኮሚተ ኢጋድ ብ10 ሓምለ 2023 ኣብ ኣዲስ ኣበባ ኣኼባ ከም ዘካየደን ምስቲ ብሕቡራት መንግስታት ኣሜሪካን ሱዕዲ ዕረቢያ ኣቐዲሙ ዝተጀመረ ጻዕሪ ንምውህሃዱ ተመያይጡ። ኣብ ወጻኢ ጉዳይ ኣሜሪካ ሓላፊት ኣፍሪቃዊ ጉዳያት ሞሊ ፊ ድማ ኣብቲ ናይ ኣዲስ ኣበባ ርክብ ከም ዝተሳተፋ ተፈሊጡ።
እተን ኣሜሪካዊት ዲፕሎማት ምስ ሲቪላዊ ኮሚተ ሱዳን ተራኺበን፡ ብዛዕባ ኣብ ሱዳን ዲሞክራሲያዊ ስርዓት ዝትከለሉ ከም ዝተዘራረባ ተሓቢሩ።
ኢሳያስ ኣብዚ እዋንዚ “ሱዳናውያን ባዕላቶም ጸገሞም ይፍትሑ” ዝብል ዘሎ፡ ሓጋዚ ከም ዘድልዮም ጠፊእዎ ዘይኮነ፡ ንሱ ካብቲ ተበግሶታት ብምንጻሉ ስግኣት ስለ ዝሓደሮ እዩ።
ኤርትራውያን ብ8 ሓምለ 2023 ኣብ ሃገር ጀርመን ከተማ ጊሰን፡ ብሪገድ ንሓመዱ ዝወደቦን ኣሸሓት መንእሰያት ዝተሳተፍዎን፡ ኣንጻር ፈስቲቫል ህግደፍ ሓያል ተቓውሞ ከም ዘካየዱ ዝተፈላለያ ሰፊሕ ዝርጋሐ ዘለወን ማዕከናት ዜና ገሊጸን። እተን ማዕከናት ዜና ብዘቕረበኦ ጸብጻብ መሰረት ኤርትራውያን ዝተቓወምዎ እቲ ፈስቲቫል ባህላዊ ዘይኮነ መንግስቲ ኢሳያስ ኣፈወርቂ መርዛምን ፈላላይን ምልዕዓላት ዘካይደሉን ገንዘብ ዝእክበሉን ብምዃኑ እዩ።
ኣብዚ ቅድም ብጸጥታዊ ምኽንያታት ብምምሕዳር ከተማ ጊሰን ንኸይካየድ ዝተኣገደ፡ ደሓር ግና ብቤት ፍርዲ ክካየድ ዝተፈቕደ ፈስቲቫልን ኤርትራውያን መንእሰያት ሓያል ተቓውሞ ዘርኣይሉን ሰላማዊ ሰልፊ፡ ንሓለዋ ብግቡእ ዝተዓጥቁን ብሄሊኮፕተራት ከይተረፈ ዝተሰነዩን ኣሸሓት ኣባላት ፖሊሲ ጀርመን ዝተመደቡ ኮይኖም፡ ኣብቲ ሰልፊ ብዝተፈጥረ ግብግብ፡ ካብቶም ኣባላት ፖሊስ 26 ከም ዝቖሰሉ ክፍለጥ እንከሎ፡ ከባቢ 100 ኤርትራውያን ኣባላት ብሪጌድ ንሓመዱ ድማ ከም ዝተኣስሩ ተፈሊጡ።
ዋላኳ ጓይላ ህግደፍ ኣብ ትሕቲ ጽኑዕ ሓለዋ ፖሊስን ፍርሕን እንተተኻየደ፡ እቲ ዝተፈጥረ ኩነታት፡ ጨቋኒ ባህርያት ህግደፍ ኣብ ቅድሚ ህዝቢ ጀርመንን ሕብረተሰብ ዓለምን ዝተቓለዓሉ ምንባሩ ተራእዩ። በዚ ድማ ከምቲ “ክረኣያ ክብላ ይእረያ” ዝበሃል፡ ህግደፍ መኽሰብ ዘይኮነ ክሳራ ዝሓፈሰሉ ምዃኑ ብዙሓት ተዓዘብቲ ዝተረዳድእሉ ኮይኑ ኣሎ። ዝተፈላለዩ ሓለፍቲ ጀርመን ብወገኖም ሃገሮም ብሰንክቲ ኣብ ኤርትራ ዘሎ ጭቋኒ ምምሕዳር ናይ ዕግርግር ቦታ ምዃና ከም ዘሕዘኖምን፡ ብዛዕባዚ ጉዳይ መንግስቶም ንኣንበሳደር ኤርትራ ተጸዊዑ ክሓቶ ክሳብ ምትሕስሳብ ዝበጽሑ፡ ናይቲ ከባቢ ሓለፊት ከም ዘለዉ ተፈሊጡ።
እዚ ኣብ ጀርመን ከተማ ጊሰን ዝተራእየ መኸተ ኤርትራውያን ኣባላት ብሪገድ ንሓመዱ፡ ንካለኦት ሃገራት ኤውሮጳ እውን ትምህርቲ ከም ዝኸውንን ድሕሪ ሕጂ ህግደፍ ብጉልባብ ባህላዊ ፈስቲቫል ናይ ጽልኢ ምልዕዓል ናይ ምክያድን ገንዘብ ናይ ምዝማትን ዕድሉ ከም ዝጸብብ ዝግመት እዩ።
ፈስቲቫል ህግደፍ ሓያልን ተደጋጋምን ሰላማዊ ሰልፍታት፡ ናብ ምምሕዳር ከተማ ፍራንክፎርት ይቐርብ ብዝነበረ መዘክራት ደለይቲ ለውጥን ካልእ ምኽንያታትን እዩ ካብ 2009 ጀሚሩ ካብ ፍራንክፎርት ወጺኡ ኣብ ጊስን ክካየድ ዝጀመረ።
ማእከላይ ባይቶ ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ)፡ ብ8 ሓምለ 2023 ዓመታዊ ስሩዕ ኣኼባኡ ኣካይዱ። ነቲ ኣኼባ ዝመረሐ ኣቦመንበር ማእከላይ ባይቶ፡ ብጻይ ተስፋይ ወልደሚካኤል (ደጊጋ) ኣብ መኽፈቲ ኣብ ዘስመዖ ቃል፡ ኣብ ዝሓለፉ 4ተ ዓመታት ለበዳ ኮቪድ-19ን ካልእ ዕንቅፋታትን ብምብዳህ ኣብ ዝተኻየደ ቃልሲ ብሓፈሻ ኣባላት ሰዲህኤ፡ ብፍላይ ከኣ ኣባላት ማእከላይ ባይቶ ንዘርኣይዎ ዕዙዝ አበርክቶን ተሳትፎን ኣመልኪቱ መርሂ ሂቡ። ኣብቲ መብርሂኡ ኣብ ዝሓለፉ 4 ዓመታት ካብ ዝተዓሙ ኣገደስቲ ስረሓት ንኣብነት ዝኾኑ ጠቒሱ።
ማእከላይ ባይቶ፡ ኣብዚ ኣኼባኡ ብኣቦመንበር ንዝቐረበሉ ናይ 4ተ ዓመታት ጸብጻብ ኩለን ኣብያተ-ጽሕፈት ፈጻሚ ሽማግለን ክፍሊ ምቁጽጻር ገንዘብን ንብረትን (ኦዲት) ሰዲህኤ ብዝርዝር ምይይጥ ኣካይዱ። ኣብቲ ምይይጥ ሓለፍቲ ኣብያተ-ጽሕፈትን ክፍሊ ኦዲትን ንዝመርሕዎ ቤት ጽሕፈት ዝምልከቱ ሕቶታት መሊሶም። ብምቕጻል እቲ ጸብጻባት ናብ 4ይ ጉባአ ዝቐርብ ውዱእ ሰነድ ባይቶ ኮይኑ ጸዲቑ።
ምስዚ ብዝተተሓሓዘ ምድላው 4ይ ጉባአ በጺሕዎ ዘሎ ደረጃን፡ ተሳተፍቲ ናይቲ 23 ሓምለ 2023 ዝጅመር ጉባአ፡ ካብ ጉዕዘኦም ጀሚሮም ክሳብ ቦታን ግዜን ጉባአ ክኽተልዎ ብዛዕባ ዝግበኦም ኣገባብ ብኣደመንበር ኣሰናዳኢት ሽማግለ ብጸይቲ ኣድያም ተፈራ መብርሂ ተዋሂቡ። ብጸይቲ ኣስገደት ምሕረተኣብ ኣደመንበር ሓጻይቲ ሽማግለ ብወገናውን ናይታ ዕማማታ ኣብ ምስልሳል ዘላ ሽማግለ ስረሓት በጺሕዎ ዘሎ ደረጃ ብዝምልከት ነቲ ኣኼባ መግለጺ ኣቕሪባ።
ኣብ መወዳእታ ኣኼባ ሓደሓደ ኣገደስቲ ዝበሎም ጉዳያት ርእዩ፡ መደባት ሰልፎም ንምዕዋት ኣብ ኩሉ መዳያት ብትግሃት ክነጥፉ ንዝጸንሑ ኣባላትን ኣካላትን ሰልፊ ከምኡውን ጉባኤ ሰልፊ ንምዕዋት ተሓባበርቲ ሰልፊ ንዘበርከትዎ ግደ መጎሱ ገሊጹ ኣብ መጻኢ ንክቕጽልዎ ድማ ኣተባቢዑ።
ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ
ኣብ 2018 ኢሳያስ ኣፈወርቅን ኣብይ ኣሕመድን፡ “ሓድሽ ዝምድና ፈጢርና” ኣብ ዝበልሉ ብዝተፈላለዩ እቲ ጉዳይ ሃንደበት ዝኾኖም ወገናት ብዙሓት ሕቶታት ዝተላዕልሉ እዋን ምንባሩ ናይ ቀረባ ግዜ ተዘክሮ እዩ። ካብቶም ሽዑ ዝቐርቡ ዝነበሩ ክሳብ ሎሚ’ውን ዕቱብ መልሲ ዘይረኸቡ ሕቶታት ንኣብነት እዞም ዝስዕቡ ይጥቀሱ።
“ክልቲአ ሃገራት ክምረሓሉ ዝጸንሓ ፖሊሲታት ዝተፈላለየ ክነሱ፡ ኣበየናይ መራኸቢ ነጥቢ ኣቲክሎም እዮም ተሰማሚዖም?፡ ከዕውትዎ ዝተለምዎ ናይ ቀረባን ርሑቕን፡ ውጥኖም እንታይ እዩ?፡ ዝምድናኦም ግሉጽን ወግዓዊ መስርሕ ዝተኸተለን ናይ ዘምዃኑ ምስጢርከ እንታይ እዩ?፡ እዚ ዝምድና በቲ ሽዑ ኣብ ኢትዮጵያ ዝቀላቐል ዝነበረ ለውጢ ኣብ ኤርትራ ኣውንታዊ ጽልዋዶ የሕድር ወይ ብናይ ኢሳያስ ሕዱር ምልኪ ይኹለፍ?” ዝብሉ ካብቶም ብዙሓት ሒደት እዮም።
ነዚ ዝተጠቕሰን ካልእ ተዛማድን ሕቶታት ዝምልስ ምናልባታት ኣብ ምቕራብ ብዙሓት ፍልልያት ነይሮም። “ብፍላይ በቶም ንመናውን ጠላምን ተመኩሮ ኢሳያስ ኣብ ግምት ዘእትዉ፡ እቲ ስምምዕ ኣብ ዝተወሰነ ዛዕባታት ንሓጺር ግዜ ዘይቅዱስ ውጽኢት ይህልዎ ይኸውን እምበር ፈራሲ እዩ” ዝብል ነይሩ። ብኻልእ ወገን ድማ “ክልቲኦም ወገናት ነንህልውናኦም ክብሉ ነቲ ዝምድና ኣጽኒዖም ሒዞም ከቕጽልዎ እዮም” ዝበሉ’ውን ኣይተሳእኑን። ዕድመ ናይቲ ስምምዕ እናነወሐ ምስ ከደን ዳንኬራ በዓል ኢሳያስ በብቑሩብ ምስ በርሀን ግና “እዚ ስምምዕ ኪኖ ሓቢርካ ንህዝባዊ ወያነ ሓርነት ትግራይ ምውቃዕ ካልእ ዕላማ ዘየብሉ ሓጺር ዝዕድሚኡ እዩ” ዝብል ብዙሓት ዝተሰማምዕሉ ግምት ኮይኑ ቀሪቡ። ክልቲኦም ናብዚ ንምብጻሕ ዝኽተልዎ ቅኒት በበይኑ ከም ዝነበረ ከኣ ካልእ ከሎ ጌና ዝተቀልቀለ ምልክት ነይሩ ።
እቲ ዝምድና ንድሕሪት ዘይምለስ ብዘምስል ወደኽደኽን ብዘይትግበር መብጸዓታትን ዝተሰነየንኳ እንተነበረ፡ ኣድቂቑ ንዝከታተሎ ግና ካብ ምንዕዓቕን ሕቡእ ጉርሕን ናጻ ኣይነበረን። እዚ ዘይብሱልን ኣብ “ኣጥፊካ ምጥፋእ” ዘትከለን ዝምድና ዝወለዶ ኣዕናዊ ውግእ ኣብ ትግራይ ንክልተ ዓመታት ድሕሪ ምክያዱ፡ ህዝቢ ትግራይ ብዘርኣዮ መኸተን ብናይ ዝተፈላለዩ ወገናት ጻዕርን ተጽዕኖን ኣብ ናይ ሰላም ስምምዕ ተበጺሑ። ድሕሪ ስምምዕ ደቡብ ኣፍሪቃ ፈደራላዊ መንግስቲ ኢትዮጵያን ክልል ትግራይን ወዮ ተጐልቢቡ ዝነበረ ናይ ኢሳያስ ኣፈወርቅን ዶ/ር ኣብይ ኣሕመድን ኣብ ጽኑዕ ባይታ ዘይተመስረተ ዝምድና፡ እቲ ሓቀኛ ዘይምትእምማኑ ባህሪኡ ተጋሂዱ። ኢሳያስ በቲ ሓደ ወገን ኣካል እቲ ውዕል ሰላም ኮይኑ ናይ ምዝራግ ዕድል ዘይምርካቡ፡ በቲ ካልእ ወገን ከኣ ኣብቲ ውግእ ብዘይምቕጻሉ ሓሪቑን ኣንጸርጺሩን “ኣሜሪካ ኣግሊላትናን ኮሊፋትናን” ብዝብል ቁጠዓኡን ሕርቃኑን ኣብ ኣደባባያት ገሊጹ። ብኣንጻሩ ዶ/ር ኣብይ ቀንዲ ናይ ሰላማዊ መፍትሒ ሰባኺ ኮይኑ ቀሪቡ። እዚ ድማ ኣንጻር ህወሓት ናብ ውግእ ክኣትዉ እንከለዉ፡ ከምቲ “ክልተ ጐረሓትሲ ሓሙኽሽቲ ስንቆም” ዝበሃል፡ በበይኑ ሕሳብ ከም ዝነበሮም ተነጺሩ። ኣብዚ ጠጠው ከይበሉ ክልቲኦም እንተ ተፋቲሖም፡ ድሕሪኡ፡ ሓደ ኣንጻርቲ ካልእ ኣብ ዘካይድዎ ህልኽን ምውጣጥን ዝሕግዞም ናይ ርሑቕን ቀረባን ኣሰላልፋ ሃሰስ ኣብ ምባል ኣትዮም።
ናይ ቀረባ ኣብነት ንምጥቃ ኢሳያስ ኣፈወርቂ ምስቲ ፈደራላዊ መንግስቲ ኢትዮጵያ “ዘይስሩዕ” ዝበሎ ዕጡቕ ሓይሊ ኣምሓራ ፋኖ ክተዓራረኽ እንከሎ፡ መንግስቲ ዶ/ር ኣብይ ኣሕመድ ዓሊ ድማ ዝምድናኡ ምስቲ ኢሳያስ ከጥፈኦ ሓሊኑ ዘይሰመረሉ ብህወሓት ዝምራሕ ግዝያዊ ምምሕዳር ትግራይ ዝምድናኡ ናብ ንቡር ንምምላስ ብወግዒ ክሰርሕ ተራእዩ። ኢሳያስ ኣፈወርቂ ኤርትራዊ ቀዳምነቱ ረጥሪጡ፡ ኣብ ዘይጉዳዩ ኣትዩ ኣብ ፖለቲካዊ ኣሰላልፋ ሓይልታት ኢትዮጵያ ተሰላፊ ምዃኑ ከኣ ዘገርም ኣነዋሪ ተግባር እዩ። ርሕቕ ኢልካ ካብ ኢጋድን ሕብረት ኣፍሪቃን ክሳብ ቤት ምኽሪ ጸጥታ ሕቡራት ሃገራት፡ ካብ ጉዳይ ሱዳን ክሳብ ዩክረይን ክልቲኦም ወገናት ሒዘምዎ ዘለዉ ኣሰላልፋ እውን ተጸራሪ እዩ። ኢሳያስ ሓድሽ ክልተ ቀጽራዊ ኣሰላልፋ ከም ዝተጋህደ እናጠቐሰ፡ ደድሕሪ ሩሲያን ቻይናን ዞኽዞኽ ክብል እንከሎ፡ ዶ/ር ኣብይ ናብ ኣመሪካን ሃገራት ምዕራብን ምዝንባሉ ከኣ ካልእ ኣብ ግምት ዝኣትው ኮይኑ’ሎ።
ኢሳያስ ዝመርጾ ርቡጽ ኣሰላልፋ ካብ ቀደሙ እንቃወሞ፡ ሳዕቤኑ ኣብ ሃገርናን ህዝብናን ዘኸትሎ ሓደጋ ከም ዘለዎ ስለ እንግንዘብ ኢና። እቲ ሳዕቤን ፈልዩ ንኢሳያስን ጉጅለኡን ጥራይ ዘረኻኽበሎም ነይሩ እንተዝኸውን ግና ኣይመሻቐለናን ጥራይ ዘይኮነ ኢድና ሓዊስና’ውን መራጐድናዮ። ብመጽርዚ ኣብዚ እዋንዚ ክጻረዩ ዝግበኦም፡ ነቲ “ኢሳያስን ኣብይን ሎሚኸ ናበይ ገጾም?” ዝብል ሕቶ ኣብ ምምላስ ጽልዋ ዘለዎም ኣብ ማሕበራዊ መዲያ ዝለዓሉ ሓያሎ ዛዕባታት ኣለዉ። “ኢትዮጵያ ሓድሽ ኮማንዶ ሓይሊ ባሕሪ ኣመሪቓ ናይ ውግእ ጀላቡኣ ኣሕዲሳ፡ ነፈርቲ ውግእ ኤርትራ ኣብ ትግራይ ዘንብየን፡ ዶ/ር ኣብይ ኣሕመድ ኣብ ሓደ ዕጽዊ ኣኼባ ድሕሪ ሕጂ ነካይዶ ውግእ ኣፍደገ ባሕሪ ንምውናን እዩ ኢሎም፡ ኤርትራውያን መንእሰያት ኣብ ኣዲስ ኣበባ ይእሰሩን ናብ ሃገሮም ይስጐጉን ኣለዉ፡ ሓይልታት ፋኖ ኣምሓራ ኣብ ኤርትራ ይዕለሙ ኣለዉ፡ ኣመርካ ንመንግስቲ ኣብይ ኣሕመድ ካብ ዝርዝር ብጥሕሰት ሰብኣዊ መሰላት ዝኽሰሳ መንግስታት ኣውጺኣ ካብ ኢሳያስ ክርሕቕ ቃል ኣእትያቶ…… ወዘተ” ካብቶም እዋናዊ ኣጀንዳታት ኮይኖም ዘለዉ እዮም።
እዚ ትንዕምንዕ ነቲ ኣብ ጽኑዕ ባይታ ተደኲኑ ዘሎ ልኡላውነት ኤርትራ ንድሕሪት ዘይመልሶኳ እንተኾነ፡ “ኣንታ እዚ ዕቡድ ዲክታተር በቲ ሓደ ወገን ኣብ መድረኻት ኢትዮጵያ ኣፍልቡ እንዳወቕዐን ዘይውርዙይን ዘይሓላፍነታውን መደረታትት እናስመዐን በቲ ካልእ ወገን ድማ ኣብ ዝተፈላለያ ሃገራት ከይዱ መዳልያታት እናተሸለመን ገለ ጸይቑ ከይከውን?” ኢልካ ምጥርጣርን ምስጋእን ግቡእ እዩ። እንተ ህዝቢ ኤርትራ ኣብ ሃገሩ ካብ ኢሳያስ ኣፈወርቂ ጽቡቕ ዘይተፈድየ፡ ምስ ኣብይ ኮነ ናይ ካልእ ሃገር መራሒ ተዓራሪኹ “ካብ ጸባ ዘይተረኽበስ ካብ ማይጨባ” ከም ዝበሃል ከኽስሮ እንተዘይኮኑ ከርበሖ ክጽበ ኣይግበኦን። ብግብሪ ከኣ ትርጉም ኣብ ዘይብሉ ህይወት መላምል ደቁ ኣብ ዝኸፈለሉ ከቢድ ክሳራ ወዲቑ ኣሎ። እቲ ክሳራ በዚ ዝውሰን ዘይኮነ፡ እቲ ብሃውኽ ሃወኽ ጠፋጢፍካ ዝተሰርሐ ዝምድና ኢስያስን ኣብይን ኣብ ልዕሊኡ ፈሪሱ ከይጸቕጦ’ውን ኣዝዩ ዘስግእ እዩ።
ሲቪላዊ ልኡኽ ሱዳን ምስ ፕረሲደንት ዩወሪ ሞሶቪኒ
ሱዳናውያን መራሕቲ ሓይልታት ናጽነትን ለውጥን (FFC) ብ3 ሓምለ 2023 ኣብ ካምፓላ ምስ መራሒ ኡጋንዳ ዩወሪ ሞሶቪኒ ኣብ ዝገበርዎ ርክብ፡ ኣብ ሱዳን ውግእ ጠጠው ክብልን ሓደ ሰራዊት ጥራይ ክህሉን ዝብል ኣተሓሳስባኦም ከም ዘሕደሱ ማዕከናት ዜና ሱዳን ኣፍሊጠን። እዚ ልኡኽ ቅድሚ ሓደ ሰሙን እዩ ብዝለዓለ ምስጢር ካብ ሱዳን ወጺኡ።
እቲ ሃዲ እድሪስ፡ ጣህር ሓጃር፡ መሓመድ ኣልፋቒ፡ መሓመድ ሓሰን ናስር ኣል ዲኢን ዝተባህሉ ሱዳናውያን ፖለቲከኛታት ዝርከብዎ ልኡኽ፡ ኣብ ቤተመንግስቲ ኢንተበ ኣብ ዝሃብዎ መግለጺ ድሕሪ ውግእ 15 ማዝያ 2023 ሰብኣዊ፡ ፖለቲካውን ቁጠባውን ኩነታት ካርቱም ኣዝዩ የንቆልቁል ከም ዘሎ ገሊጾም።
ኣባላት እቲ ልኡኽ ኣብቲ ዝሃብዎ መግለጺ፡ ውግእ ተቛሪጹ፡ ኣብ ሱዳን ኩሉ ሓቛፍን ሞያውን ሰራዊት፡ ሲቪላዊ ዲሞክራሲያዊ ምምሕዳርን ቀጻሊ ሰላምን ዝረጋገጸሉ ሃዋህው ክፍጠር ጸዊዖም። ኣተሓሒዞም ድማ ኣብቲ መስርሕ ግደ ኣፍሪቃዊ መፍትሒ ወሳኒ ምዃኑ ጠቒሶም።
ነቲ መግለጺ ብጽሞና ዝተኸታተሉ ፕረሲደንት ኡጋንዳ ዩወሪ ሞሶቪኒ፡ ጸገም ሱዳን ንክፍታሕ ዝኽእልዎ ዘበለ ከበርክቱ ቅሩብ ምዃኖም ገሊጾም። ኣተሓሒዞም ድማ፡ ምስ ወተሃደራዊ መራሕቲ ሱዳን ቀጻሊ ርክብ ከም ዘለዎም ብምሕባር፡ ሱዳናውያን ተዛትዮም ኣብ ፍታሕ ንክበጽሑ ንምዕጋቦም ይጽዕሩ ከም ዘለዉ ኣረዲኦም። እቲ መፍትሒ፡ ኣብ ህጹጽ ምቁራጽ ውግእ፡ ምምስራት ሲቪላዊ ዲሞክራሲያዊ ምምሕዳርን ስሙር ሰራዊትን ዘትከለ ክኸውን ከም ዝግበኦ ገሊጾም።
Strange flights from UAE via Uganda and on to the Central African Republic and Chad. What’s happening?
Written by Martin Plaut
|
ሕቡራት መግስታት ኣመሪካ ኣባልነታ ኣብ ትካል ሳይነስ፡ ትምህርትን ባህልን/UNESCO ክምለሰላ ብ30 ሰነ 2023 ዘቕረበቶ ሕቶ ብዝለዓለ ድምጺ ተሳተፍቲ ሃገራት ተቐባልነት ረኺቡ ከም ዝሓለፈ ቻይና ዕለታዊ/ CHINADAILY ዝተባህለት ማዕከን ዜና ሓቢራ።
ኣብቲ ኣመሪካ ኩሉ ቅድመ-ተደላይነት ዘረጋገጽትሉ ኣጀንዳ ዘድመጻ 193 ሃገራት ኮይነን፡ 168 ደጊፈን 10 ተቓዊመን 15 ድማ ድምጸን ዓቂበን። እተን ኣንጻር ኣባልነት ኣመሪካ ኣብ ዩኒስኮ ዘድመጻ ኤርትራ እትርከበን 10 ሃገራት ሩሲያ፡ ሰሜን ኮርያ፡ ፍልስጥኤም፡ በላሩስ፡ ቻይና፡ ኢንዶንዚያ፡ ኢራን፡ ኒካራጉዋን ሶርያን እየን። በዚ መሰረት ኣባልነት ኣሚሪካ ዋና ጸሓፊ ሕቡራት ሃገራት ክታሞም ምስ ኣንበርሉ፡ ካብ ወርሒ ሓምለ 2023 ጀሚሩ ህያው ክኸውን እዩ።
ኣመሪካ ኣባልነታ ምስ ተመልሰ ካብቲ ስሩዕ ዓመታዊ በጀት ዩኒስኮ 22% ክትሽፍን እያ። ኣብ ርእሲዚ 619 ሚልዮን ዶላር ስሩዕ ክፍሊት በጀት፡ እቲ ትካል ኣብ 2023 ሒዝዎም ካብ ዘሎ መደባት፡ ትምህርቲ ኣብ ኣፍሪቃ፡ ንምሕጋዝ 534 ሚሊዮን ዶላር ዓመታዊ ወለንታዊ ክፍሊት ከም እተበርክት ድሕሪቲ ምድማጽ ዝወጸ ጋዜጣዊ መግለጺ ኣፍሊጡ።
ንቻይና ኣብ ዩኒስኮ ወኪሎም ኣብቲ ኣኼባ ዝተሳተፉ ያንግ ጂን፡ ኣመሪካ ናብዚ ዓለም ለኻዊ ትካል ካብ ተመልሰት፡ ምሕዝነት ዘደልድል ኣስተዋጸኦ ከተበርክትን ልኡላውነት ሃገራት ከተኽብር እምበር፡ ኣብቲ ትካል ምክፍፋል ክትፈጥር ከም ዘይግበኣ ምትሕስሳቦም ተፈሊጡ።
ኣመሪካ ኣብ 1984ን 2017ን ካብቲ ማሕበር ስሒባ ነይራ። ብ2011 ድማ ዩኒስኮ ኣባልነት ፍልስጤም ተቐቢሉ ምስ ኣጽደቐ፡ ፕረሲደንት ኦባማ ነቲ ትካል ዝኽፍሎ ዝነበረት ገንዘብ ኣቋሪጸምዎ።
ዝተፈላለያ ሃገራት ዝድህሰስን ዘይድህሰስን ውርሻታተን ናብ ዩኒስኮ ኣመዝጊበን ሓገዝ ዝረኽባሉ ኮይነን፡ ኣብ ኤርትራ ግና ከተማ ኣስመራ ብዓባያ በቲ ዘለዋ ጥንታዊ ህንጻታት ኣብ ዩኒስኮ ምዝግብቲ ክነሳ፡ ብሰንኪ ናይቲ መንግስቲ ግቡእ ምክትታል ዘይምግባር ኣብ ምስሕሓብ ምእታውን ዝተገብረላ ጽገና የለን።
More...
ስርዓት ህግደፍ “ፈስቲቫል” ብዝብል ጉልባብ ተሓቢኡ፡ ገንዘብ ንምእካብን ጸረ ሓድነት ህዝቢ ኤርትራ ፕሮፖጋንዳ ንምንዛሕን ኣብ ሃገር ጀርመን ከተማ ጊሰን ክካየድ መዲብዎ ዝነበረ መደብ፡ ብምምሕዳር ናይታ ከተማ ከም ዝተሰረዘ ዝተፈላለያ መድያታት ደለይቲ ለውጢ ኤርትራ፡ ኣብቲ መስርሕ ክነጥፉ ዝጸንሑ ባእታታትን ነዚ ጉዳይ ዘቃልሓ ጋዜጣታት ጀርመን ብምጥቃስ ሓቢሮም።
እዚ 8ን 9ን ሓምለ 2023 ክካየድ ተመዲቡ ዝነበረ ኣዕናዊ ፈስቲቫል ንክስረዝ፡ ብሓፈሻ ሓይልታት ለውጢ ኤርትራ ከምኡ ድማ ድሕርቲ ናይ 2022 ምርጻም ዝተሓዎሶ ሰላማዊ ሰልፊ ጊስን ዝቆመ ናይ ርክብን ሕጋዊ መስርሕን ሓይሊ ዕማም ብዘካየድዎ ቀጻሊ ሕጋዊ መስርሕ ምዃኑ ነቲ ኰነታት ብቐረባ ክከታተሉ ዝጸንሑ ወገናት’ውን ሓቢሮም። ህግደፍ መዲብዎ ዝነበረ ፈስቲቫል ብወግዒ ምስተገልጸ፡ እቲ ሓይሊ ዕማም ምስ ናይ ሕጊ ክኢላታት ብምምኽኻርን ጻዕርታት ብሪገድ ንሓመዱን ኣብ ግምት ብምእታውን እዩ ክሰርሕ ጸኒሑ።
ምምሕዳር ከተማ ጊሰን ካብ ጀርመን ጥራይ ዘይኮነ፡ ካብ ዝተፈላለያ ሃገራት ኢውሮጳ ኤርትራውያን መንእሰያት መደባት ህግደፍ ንምፍሻል ናብታ ከተማን ከም ዝመጹ ተረዲኡን ጸጥታዊ ሳዕቤኑ ሓደገኛ ከም ዝኸውን ተገንዚቡን ነዚ ዝከላኸል ሓይሊ ፖሊስ ክምድብ ከምዘይክእል ኣብ ግምት ብምእታው ከም ዝሰረዞ ተፈሊጡ።
እዚ ፈስቲቫል ናይ ምስራዝ ስጉምቲ፡ ንህግደፍ ሰፍ ዘይብል ስዕረት ክኸውን እንከሎ፡ ነቶም ንለውጢ ዝቃለሱ ዘለዉ ኤርትራዊ ሓይልታት ድማ ፍናን ዝህብ እዩ። እቶም ነቲ ኩነታት ብቐረባ ዝከታተልዎ ዘለዉ ወገናት ህግደፍ ኣንጻርቲ ውሳነ “ይግባይ” ክብል ስለ ዝኽእል፡ ቀጻሊ ምክትታል ከም ዘድሊ ኣተሓሳሲቦም።
ቅድሚ ሎሚ፡ ኤርትራውያ ደገፍቲ ህግደፍ ኣብ ሃገር ሆላንድ ኣብ ወርሒ ሓምለ 2023፡ ኣብ ኣዳራሽ ኢቨንት ፕላዛ/EVENT PLAZA መዲበምዎ ዝነበሩ ኣኼባታት ክካየድ ከምዘይደልያ፡ ከንቲባ ከተማ ራይስዊክ ሃገረ ሆላንድ ሁሪ ሳሂን ምግላጸን ዝዝከር እዩ።
The United States begins cracking down on the operations of Wagner group mercenaries in Africa
Written by Martin Plaut
The US has issued two statement, outlining the action they are taking to end the Wagner group's activities in Africa, which help fund their operations in Ukraine, while also furthering Russia's objectives in Africa. The United States Issues an Advisory Focused on the Gold Sector Across Sub-Saharan AfricaMEDIA NOTE JUNE 27, 2023 Today, the U.S. Department of State, the U.S. Department of the Treasury, the U.S. Department of Commerce, the U.S. Department of Homeland Security, the U.S. Department of Labor, and the United States Agency for International Development issued a unique business risk advisory focused on the gold sector across sub-Saharan Africa. The advisory highlights the opportunities and specific risks raised by the gold trade across sub-Saharan Africa and encourages industry participants to adopt and apply strengthened due diligence practices to ensure that malign actors, such as the Wagner Group, are unable to exploit and benefit from the sector, which remains essential to the livelihoods of millions of people across the continent. The advisory provides integrated and holistic guidance to those connected to the gold sector in sub-Saharan Africa, which produces approximately 25 percent of the world’s gold each year. It encourages U.S. businesses to undertake responsible investment in all aspects of the sector: mining, trading, refining, manufacturing, and retail of end products. In particular, the advisory discusses the multi-faceted context related to artisanal and small-scale mining, reviewing the opportunities for development in the sector and ways in which the U.S. government has provided support. At the same time, there are numerous risks that are directly and indirectly connected to the gold sector in sub-Saharan Africa. Without adequate due diligence and appropriate mitigating measures, an industry participant may inadvertently contribute to one or more of these risks, including conflict and terror financing, money laundering, corruption, sanctions evasion, human rights and labor rights abuses, and environmental degradation. The United States shares the same interests and objectives as gold producers across sub-Saharan Africa in ensuring the development of a responsible and sustainable gold sector that eliminates the role of predatory and malign actors. This advisory serves as another tool to achieve those objectives.
Sanctioning Entities and Individual Connected to Wagner Group in AfricaANTONY J. BLINKEN, SECRETARY OF STATE JUNE 27, 2023 The United States is imposing sanctions on several entities in the Central African Republic (CAR) today for their connection to the transnational criminal organization known as the Wagner Group and for their involvement in activities that undermine democratic processes and institutions in the CAR through illicit trade in the country’s natural resources. We are also designating one Russian national who has served as a Wagner executive in Mali. Wagner has used its operations in Mali both to obtain revenue for the group and its owner, Yevgeniy Prigozhin, as well as to procure weapons and equipment to further its involvement in hostilities in Ukraine. The United States has also issued a new business risk advisory focused on the gold industry across sub-Saharan Africa. Specifically, this advisory highlights how illicit actors such as Wagner exploit this resource to gain revenue and sow conflict, corruption, and other harms throughout the region. Death and destruction has followed in Wagner’s wake everywhere it has operated, and the United States will continue to take actions to hold it accountable. The Gold Advisory is a joint effort by Departments of State, the Treasury, Labor, Commerce, and Homeland Security, as well as the United State Agency for International Development. To read the full text of the Advisory, see here. The Department of the Treasury designated two CAR-based entities, Midas Resources SARLU and Diamville SAU; one UAE-based entity, Industrial Resources General Trading; and one Russia-based entity, Limited Liability Company DM, and also designated one Russian national, Andrey Nikolayevich Ivanov, pursuant to Executive Order 14024. For more information about these designations, please see the Department of the Treasury’s press release. |
