http://ascenteq.com/project/epdp

 ቤት ጽሕፈት ዜና ሰዲህኤ

ኤርትራውያን እቲ ምእንቲ ናጻነት ዝገበርናዮ ነዊሕን መሪርን ናይ ቃልሲ ጉዕዞ፡ ንካልኦት በሃግቲ ናጽነት  እውን፡ ናይ ጽንዓትን ተወፋይነትን ኣብነት ክኸውን ብዝኽእል ደረጃ ኣዕዊትናዮ ኢና። ብዝሒ ህዝብና፡ ብቕዓት ዕጥቅና፡ ንዋታዊ ትሕዝቶናን ዲፕሎማሲያዊ ርክባትናን ኣብ ግዜ  ቃልሲ ዝተዓዘቡ እሞ ናይ ምዕዋትና ምስጢር እንታይ ምንባሩ ዘገረሞም ብዙሓት እዮም። ንሕና ዋናታቱ ከም እንርደኦ ግና፡ እቲ ሓቀኛ ናይ ምዕዋትና ምስጢር ብመሰረቱ ሕቶና ፍትሓዊ ምንባሩ ክኸውን እንከሎ፡ ዝሓዝናዮ ናይ ቃልሲ መንገዲ ቅኑዕ ዝኸፈልናዮ ዋጋ ከኣ  ክቡር  ምንባሩ እውን፡ ንምዕዋትና እጃም ነይርዎ እዩ።

ኣብ ጉዕዞ ቃልስና እቲ ኣንጻር መግዛእቲ ዝነበረና ሓያል ግጥም ጥራይ ዘይኮነ፡ ውሽጣዊ ጸገማትን ሓጐጽገጽን እውን ነይሩና እዩ። እቶም ውሽጣዊ ጸገማትና ንመሰረታዊ ዕላማናኳ እንተዘይኮለፍዎ፡ ኣብ ምድንጓይ ዓወትና ግና  ግደ ኣይነበሮምን ማለት ኣይኮነን። ጸላእትና እውን ኣይተዓወቱን እምበር፡ ነዚ ድኹም ጐድንና ንምስፋሕን ቃልስና ንምምካንን ኩሉ ዝከኣሎም ገይሮም እዮም። እቲ ተጣዒስካ ክምለስ ዘይክእልን ኣብ ታሪኽና ጸሊም በሰላ ገዲፉ ዝሓለፈን፡ በብግዜኡ ዘጋጠመና “ውግእ ሕድሕድ”  ንኣብነት ዝጥቀስን መንእሰይ ወለዶ ክመሃረሉ ዝግበኦን እዩ።

ኣብዚ እዋንዚ ነካይዶ ዘለና ቃልሲ፡ ካለኣይ ምዕራፍ ኮይኑ፡ ናይ ቀዳማይ ምዕራፍ ቃልስና ኣውንታዊ ውርሻ ዘይዝንግዕ፡ ኣብ ናጻን ልኡላዊትን ኤርትራ፡ ምውሓስ ሰላም፡ ምትካል ቅዋማዊ ዲሞክራስያዊ ስርዓትን ህዝቢ ዝማእከሉ ዕቤት ኣብ ዘተኣማምን መሰረት ምህናጽን እዩ። ካብቲ ዝሓለፈ ምዕራፍ ዘይፍለ  ፍትሓውን ተዓዋትን እውን እዩ። ምኽንያቱ መሰረቱን ዋንኡን ህዝቢ ስለ ዝኾነ። ናብቲ መሰረታዊ ሸቶ ብምብጻሕ ዓወት ንምቅልጣፍ እምበኣር፡ “ነቲ  ዘደናጐየና መንገዲ እንተዘይኣዕሪናዮ!” ውሕስነት የብልናን። 

ካብቶም ኣብዚ ነካይዶ ዘለና ናይ ሓርነት ቃልሲ ብጥንቃቐ ክንሕዞ ዝግበና ብሓባር ዘቃልሰና መድረኽ ንምጥጣሕ እንገብሮ ዘለና ቀጻሊ ጻዕሪ እዩ። ምኽንያቱ ቅድም ኮነ ሎሚ ሓደ ኤርትራዊ ፖለቲካዊ ሰልፊ፡ ውድብ ወይ ማሕበር በይኑ ከዕውቶ ኣብ ዘይክእለሉ ኩነታት፡ ንሓቢርካ ምቅላስ ካልእ መተካእታ ስለ ዘየብሉ። ሓቢርካ ምቅላስ ህግደፍ ንምስዓር ቀንዲ ቅድመ ኩነት ምዃኑ፡ ብክለሳ ሓሳብ ደረጃ ኣብ ምርድዳእ ካብ እንበጽሕ ነዊሕ ግዜ ኮይኑ እዩ። እዚ መሰረታዊ ተረደኦ ሎሚ ኣባና ዝጅመር ዘሎ ዘይኮነ፡ ኣብ ተመኩሮ ብዙሓት ናይ ኣተሓሳስባ ብዙሕነት ኣኽቢሮም ተቓሊሶም  ዝተዓወቱ ዝተራእየ እዩ።  ነቲ ክለሰ ሓሳባዊ ግንዛበና ኣብ ግብሪ ንምውዓል ዘካየድናዮምን ጌና ኣብ መስርሕ ዘለዉን ፈተነታት ኣዝዮም ብዙሓት እዮም። እንተኾነ ክሳብ ሎሚ ካብቶም ፈተነታት፡  ዘዕግብ ውጽኢት ኣየመዝገብናን። ምኽንያቱ እቲ ናብቲ ንደልዮ መስርሕ ምውሓስ ሓባርዊ ምቅላስ  ክንከደሉ ዝጸናሕና መንገዲ ቅኑዕ ስለ ዘይኮነ። ሕጽረትና እዚ ካብ ኮነ፡ ኣብ ቅድሜና ካብቲ ክንከዶ ዝጸናሕና ዝተፈልየ ኣገባብ ሃሰስ ክንብልን ዝያዳ ሓላፍነትን ምጽውዋርን ከነጥርን ኣብቲ መስርሕ ከጋጥሙ ዝጸንሑ ዕንቅፋታት ኣለሊና ከነዕርን  ዘይስገር ኮይኑ ኣሎ። በቲ ዘለናዮ ዘይሰርሐ ስምዒታት እንተቐጺልና ግና ውጽኢቱ እቲ ከጋጥማና ዝጸንሐ  ዘይምዕዋት እዩ ክኸውን። ምኽንያቱ ካብ ተመሳሳሊ ዘርኢ ተመሳሳሊ እቶት ክትሓፍስ ግድን ስለ ዝኸውን። በየናይ ደረጃ ብዘየገድስ፡ ሓድነትና  ኣንጻር ህግደፍ እንዕወተሉ ፍቱን መሳርሒና ካብ ኮነ፡ ህግደፍ ካብ ስዕረት ንምድሓን ኣንጻር ሕድነትና ኩሉ ዝከኣሎ ኣእማን ካብ ምድርባይ ዓዲ ከምዘይውዕል እውን ምርዳእ ኣገዳሲ እዩ።

ኣብቲ ናይ ሓባር መቃለሲ መድረኽ ንምፍጣር እንገብሮ ዘለና ጻዕሪ ድኽመታትና ከርኣየሎም  ካብ ዝጸንሑ ዛዕባታት፡ ቀዳምነታት ቃልስኻ ዘይምንጻርን ናይ ሎምን ጽባሕን ዕማማትካ ምድውዋስን፡ ፍልልያትካ እተመሓድረሉ ዝተጸንዐ ቀጥዒ ዘይምቕያስን ኣብቶም ዘሰማምዑኻ ንምትካል ዘኽእል ምትእምማን ዘይምጥራይ ንኣብነት ዝጥቀሱ እዮም። ከም ፖለቲካዊ ውዳበታት ሓላፍነት ወሲድካ ክትውግኖም ዝግበኣካን ድሕሪ ውድቀት ህግደፍ ብህዝቢ ኤርትራ ክውሰኑ ዝግበኦምን ከተነጽር ዘይምብቃዕ እውን፡ ሓቢርካ ኣንጻር ሕሉፍ መላኺ ኢሳያስ ኣፈወርቅን ጸቢብ ዓንኬሉን ከይትቃለስ ዝዕንቅጽ እዩ። እቲ ሓቢርካ ንምቅላስ በብግዜኡ ዝእመም፡ መጻኢ “ብኸመይን ብመንን ይመራሕ” ዝብል ምጽብጻብ ከኣ ከምቲ “መርዓዊ ከይሓዛስ ዓርኪ ይሕዛ” ዝባሃል፡ ዓቢይ ዕንቅፋት ኮይኑ ዘሎ ሕዱር ሕማም  እዩ።

ስለዚ ኣብዞም ዝተጠቕሱ ዛዕባታት፡ ዝሓለፍናዮ ተመኩሮ መዚና ዝተጸንዐ፡ ሓዳግ፡ ሓላፍነታውን ኣራምን ስጉምቲ ክንወስድ እንተዘይበቒዕና ኣብቲ እንብህጎ ዘተኣማምን ናይ ሓባር መኣዲ ቃልሲ ክንበጽሕ ኣይንኽእልን ኢና። ከምቲ “ዋላኳ ርሑቕ እንተተጐዓዝካ እቲ ዝሓዝካዮ መንገዲ ግጉይ እንተኾይኑ፡ ንድሕሪት ተመሊስካ ኣርሞ።”  ዝበሃል፡ ናብቲ ንቡር ተመሊስና ሃጓፍና ክንመልእ ክንግደድ ኢና።

ብፍላይ ኣብዚ ብሓፈሻ ዓለምና፡ ብፍላይ ከኣ ዞባና ሓድሽ ኣሰላልፋ ፖለቲካዊ ሓይልታት ክትወልድ ትጸዓረሉ ዘላ ተሃዋሲ እዋን፡ ኤርትራዊ ናይ ለውጢ ሰልፍታት፡ ውድባት፡ ማሕበራትን ህዝባዊ ምንቅስቓሳትን፡ ብሓባር ዘቃልሰና ጽላል ክንፈጥር እንተዘይበቒዕና፡ በበይንና ኣይኮነንዶ ክንዕወት ክንህሉ’ውን ከጸግመና እዩ። ከምኡ ስለ ዝኾነ እዩ ከኣ ናይዚ እዋንዚ ቃልስና ናይ ምዕዋትን ዘይምዕዋትን ጥራይ ዘይኮነ ናይ ምህላውን ዘይምህላውን ዝኸውን።

ጸሓፊ ወጻኢ ጉዳይ ሕቡራት መንግስታት ኣሜሪካ ናብ ኢትዮጵያ ኣብ ዝገሽሉን ባይቶ ሰብኣዊ መሰል ሕቡራት ሃገራት ኣብ መበል 52 ጉባአኡ ኩነታት ሰብኣዊ መሰል ዞባና ከም ቀንዲ ኣጀንዳኡ ኣብ ዝሓዘሉን ቅነ ኢና ንርከብ ዘለና። ኣብ ከምዚ ኩነታት ኣብ ሓደ መዓልቲ ቀዳማይ ሚኒስተር ኢትዮጵያ ናብ ደቡብ ሱዳን፡ መራሕቲ ሱዳንን ሶማልያን ድማ ናብ ኤርትራ ምጉያዮም ቅልውላው ከባቢና ደድሕሪ ኩነታት ዩክረይንን ሩሲያን ተሰሪዑ  ኣብየናይ ደረጃ ቅልውላው በጺሑ ከምዘሎ ዘርኢ እዩ። ፈደራል መንግስቲ ኢትዮጵያን ክልል ትግራይን ስምምዕ ደቡብ ኣፍሪቃ ከተግብሩ ይጽዕሩ ኣብ ዘለዉ፡ ሓይልታት ኣምሓራን ጉጅለ ኢሳያስን ድማ ብድሕሪ መጋረጃ ዘርእይዎ ዘለዉ ምዕልባጥን ኢድ ኣእታውነትን  ናባና እውን፡ ኣሰላልፋና  ከነዕሪ  ዘመሓላልፎ መልእኽቲ ከም ዘለዎ ኣይንዘንግዕ።

ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ

ደቂ ኣንስትዮ ብቁጽሪ ዘይኮነስ ብተሳትፎን ኣበርክቶን ፍርቂ ኣካል ሕብረተሰብ ብምዃነን ንሳተን ከይተሳተፈኦ ዝዕወት ናይ ለውጢ መስርሕን ዕብየትን የለን። ወሳንነት ደቂ ኣንስትዮ ኣብ ሕብረተሰብ  ኣብ ኩሉ ዓውዲ ህይወት ወዲ ሰብ ዝንጸባረቕ እዩ። ካብዚ መሰረታዊ ቦታአን ብዝነቐለ 8 መጋቢት ከም ዓለምለኸዊት  መዓልቲ ደቂ ኣንስትዮ ክትክበር ተወሲና።  8 መጋቢት ናብዚ ደረጃዚ ዝማዕበለት ድሕሪ ነዊሕ ውረድ ደይብን ቀጻሊ ቃልስን እዩ።

8 መጋቢት ኣህጉራዊ  ቦታ ንክትሕዝ ዝኸኣለት ኣብታ መዓልቲ ብ1908 ኣብ ሕቡራት መንግስታት ኣሜሪካ ጾታዊ ወጽዓ ብዘንቀሎ  ኣስታት 15 ሺሕ ደቂ ኣንስትዮ ዝተሳተፋሉ ምልዕዓል ስለ ዝተራእየላ እያ።  ቀንዲ ሕቶ ናይተን ደቂ ኣንስትዮ፡ ማዕረ ክፍሊት ንተመሳሳሊ ስራሕ፡ መሰል ምድማጽ ኣብ ምርጫን፡ ገደብ ናይ ስራሕ ሰዓታትን ከም ዝነበረ መዛግብቲ ታሪኽ ይሕብሩ። ብሳላዚ ብቃልሰንን ዝተኸፍሎ መስዋእትን፡ መዓልቲ ደቂ ኣንስትዮ ብ28 ለካቲት 1909 ኣብ ሕቡራት መንግስታት ኣሜሪካ ክትክበር ጀሚራ። ድሕሪዚ ብ1910 ኣብ ከተማ ኮፐንሃገን ካብ 17 ሃገራት ዝተወከላ ኣስታት 100 ደቂ ኣንስትዮ ዝተሳተፋሉ ኮንፈረንስ ተኻይዱ። ዕላማ ናይዚ ኮንፈረንስ ብዛዕባ ድርብ ወጽዓ ደቂ ኣንስትዮን መፍትሒኡን  ምዝታይ ነይሩ። ብምቕጻል ብ19 መጋቢት 1911 ኣብ ሃገራት ኦስትሪያ፡ ደንማርክ፡ ጀርመንን ስዊዘርላንድን ዝያዳ ሓደ ሚልዮን ደቂ ኣንስትዮን ደቂ ተባዕትዮን ዝተሳተፍሉ ማዕርነት ደቂ ኣንስትዮ ዝጠልብ ሰላማዊ ሰልፍታት ተኻየደ።  እዚ ምብርባር ደቂ ኣንስትዮ ኣብ 1914-1918 ቀዳማይ ውግእ ዓለም ጠጠው ንክብል ግደ ነይርዎ። ብድሕሪኡ ኣብ ዝተፈላለዩ ቦታታትን ዕለታትን ክትዝከር ድሕሪ ምጽናሕ እታ ብ1913 ዝጀመረት 8 መጋቢት ብደረጃ ዓለም ክሳብ ሎሚ ኣህጉራዊ መዓልቲ ደቂ ኣንስትዮ ኮይና ትዝከር ኣላ። ብ1975 ከኣ ንመጀመርያ ግዜ 8 መጋቢት ኣጉራዊ  ማዓልቲ ደቂ ኣንስትዮ ኮይና ብደረጃ ውድብ ሕቡራት ሃገራት ብወግዒ ክትክበር ክኢላ።

ደቂ ኣንስትዮ  ፍርቂ  ሕብረተሰብ ኣብ ርእሲ ምዃነን፡ ጓለንስተይቲ መሰረት ሕብረተሰብ ስለ ዝኾነት ናታ ዓወት፡ ናይ መላእ ሕብረተሰብ ዓወት እዩ። “ንጓለንስተይቲ ምስትምሃር ሕብረተሰብ ምስትምሃር እዩ”  ዝበሃል እውን ወሳኒ ግደ ጓለንስተይቲ ኣብ ኩለመዳያዊ ዕቤት ንምንጽብራቕ እዩ። እዚ ተሳትፎን ማዕርነትን ደቂ ኣንስትዮ ብጭረሖን ድልየትን ጥራይ ዘይኮነ፡ ብግብራዊ ቃልሲ ከም ዝረጋገጽ ተመኩሮ ኣርእዩና እዩ። እቲ ምእንቲ ማዕርነት ደቂ ኣንስትዮ ዝግበር ቃልሲ እንተላይ ብተሳትፎ መላእ ሕብረተሰብ እምበር፡ ብናተን ፍሉይ ኣበርክቶን ጻዕርን ጥራይ ክረጋገጽ ከምዘይክእል ከኣ ካልእ  ኣብ ተመኩሮ ዝተረጋገጸ  ሓቂ እዩ።

ግደ ኤርትራውያን ደቂ ኣንስትዮ ኣብቲ ናይ 30 ዓመታት ቃልሲ ንናጽነት ወሳኒ ነይሩ።  ድሕሪ ናጽነት፡  መላእ ህዝቢ ኤርትራ በቲ ዲክታተር ኢሳያስ ዝመርሖ ዘሎ ጉጅለ ከም ዝተጠልመ ርዱእ እዩ። ናይቲ ጥልመት ስንብራት ኣብ ልዕሊተን ብሓርነትን ማዕርነትን ክካሓሳ ትጽቢት ዝነበረን ኣንጻር ድርብ ወጽዓ ዝተቓለሳ ደቂ ኣንስትዮ ዝኸበደ ከም ዝኾነ፡ ብግብሪ ዝተራእየን ዝረአ ዘሎን እዩ።

ታሪኻዊ ኣመጻጽኣን ኣገዳስነትን ኣህጉራዊ መዓልቲ ደቂ ኣንስትዮ 8 መጋቢት ነባሪ እዩ። እቲ ዝዝከረሉ ኣገባብ ግና ምስቲ እዋናዊ ምዕባለ ዝቃነ እዩ። መሰረታዊ ዕላማ ምዝካር 8 መጋቢት፡ ደቂኣንስትዮ ከም ፍርቂ  ሕብረተሰብ ኣብ ኩሉ መዳያት ህይወት ብማዕረ ክሳተፋን መሰል ናይ ተጠቃምነተን  ከውሕሳን እዩ። ነዚ ንምዕዋት “ኣብ መጻኢ እንታይ ይገበር?” ኣብ ዝብል ዝያዳ ዘድህብ ስራሓት ክሰላስላ ይግበአን። ብመንጽር’ዚ ናይ ሎሚ ዓመት 8 መጋቢት 2023 ከም ናይ ዓሚ ኣብ ሃገርና ወጽዓ ህግደፍ ምረቱ ብሓፈሻ ኣብ ልዕሊ ህዝብና፡ ብፍላይ ከኣ  ኣብ ልዕሊ ደቂ ኣንስትዮ ቀጻሊ ኣብ ዝሃለወሉ ኢና ንዝክራ ዘለና። ኮታ ኣብ  ርእሲቲ ሱር ሰዲዱ ዝጸንሐ ብዙሕ ገጻት ዘለዎ  ጸገም ህዝቢ፡ ተወሳኺ ሕሰም ኣብ ዘለዎ ኢና  ዘለና።  ከምቲ “ኣብ ርእሲ ዘላታስ ተወሰኸታ” ዝበሃል ከኣ፡ ኤርትራውያን ኣደታት መንእሰያት ደቀን ተገዲዶም ተዓስኪሮም ኣብ ዘይምልከቶም ውግእ ኢትዮዮጵያ ኣትዮም ዝሃለቕሉ መርድእ ንምስማዕ ኣብ ስግኣት ኣብ ዘለዋሉ ኢና  8 መጋቢት 2023 ትዝከር ዘላ። ነዚ ሻቕሎተን ናብ ግብራዊ ብደሆ ኣንጻር ጉጅለ ህግዲፍ ክቕይረኦ ከኣ ኣብ ቅነ እዛ ተሪኻዊት ዕለት ቃል ክኣትዋ ይግበአን። እዚ ብደሆ ናብ መላእ ሕብረተሰብ ኤርትራ’ውን ናይ ቃልሲ መጸዋዕታ ዘቕርብ ምዃኑ ክዝንጋዕ ኣይግበኦን።

8 መጋቢት ደቂ ኣንስትዮ ዝሓለፈ ቃልሰንን ኣብ መስርሕ ዝተዓወተ ሸቶን ናብ ወለዶታት ዝሰጋግራላን መሰለንን ማዕርነትንን መሊኡ ንክረጋገጽ “ብድሆ” ዝብላላ ዕለት ክትከውን ይግባእ።  ከምኡ’ውን ናብ ብሩህ ማዕረ ተሳተፍነትን ተጠቃምነትን ዝመርሕ መንገዲ ዝጸርጋላ ክትከውን ዝግበኣ። ብጽሒት ደቂ ተባዕትዮ ኣብ ቃልሲ ምእንቲ ማዕርነት ደቂ ኣንስትዮ  ኣነኣኢስካ ዝረአ ኣይኮነን። ደቂ ኣንስትዮ ተቓሊሰን ካብቲ ድርብ ወጽዓ ምእንቲ ክወጻ ምቃል ጐነን ደቂ ተባዕትዮ ኣብ ምስኣተን ናይ ምስላፍ ሓላፍነት ኣለወን። ናብዚ ንክበቕዓ ከኣ ደቂ ተባዕትዮ መተሃላልኽተን ዘይኮኑ ተደጋገፍተን ምዃኖም ተገንዚበን ነዚ ዘብቅዐን ስልጡን ኣቀራርባን ኣተሓሳስባን ክሕዛ ግድን’ዩ።

ኣብ ኤርትራ ምልኪ ኣወጊድካ፡ ብዲሞክራስያዊ ምምሕዳር ንምትካእ እነካይዶ ዘለና ቃልሲ ተሳትፎ ደቂ ኣንስትዮ ናቱ ምኽንያታትኳ እንተለዎ፣ ድሩት ምዃኑ ካብቲ ቀንዲ ሕጽረታትና ሓደ። ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ) ንተሳትፎ ደቂ ኣንስትዮ ፍሉይ ግምት ሂቡ እዩ ዝቃለሰሉ።  በዚ መሰረት ኣብ ፖለቲካዊ መደብ ዕዮኡ፡ ”ሰዲህኤ፡ ደቂ ኣንስትዮ ኤርትራ ልክዕ ከም እዋን ብረታዊ ቃልሲ፡ ጉጅለ ህግዲፍ ንምውጋድ ኣብ ዝካየድ  ዘይጎነጻዊ ቃልሲ’ውን ብትግሃት ክዋስኣ ዘኽእለን ባይታ ንምጥጣሕ ክሰርሕ እዩ።” ዝብል ኣስፊሩ ኣሎ። ነዚ ኣብ ግብሪ ንምውዓል   ምቅላስ ከኣ ቀንዲ ዕማም እዩ።

8 መጋቢት ኣህጉራዊ መዓልቲ ደቂ ኣንስትዮ፡ ንዘለኣለም ትንበር!

ዘለኣለማዊ ክብርን መጐስን ንሰማእታትና

ህዝቢ ኤርትራ ካብ ነዊሕ ግዜ ጀሚሩ ህግደፍ ክምልሰሉ ዝጽበዮ ዝነበረ ሕቶታት ብዙሓት እዮም። እንተኾነ ዋላ ሓደ ብህግደፍ ዝተመለሰ  ህዝባዊ ሕቶ የለን ኢልካ ምድምዳም ዘጸግም ኣይኮነን። ካብቶም ክሳብ ሎሚ ዘይተመለሱ ኣብ መጻኢ እውን ብህግደፍ ክምለሱ እዮም ኢልካ ዘይትጽበዮም ብዙሓት ሕቶታት፡ ሕቶ ዲሞክራስን ሰላምን፡ ማሕበራዊ ድሕነትን ቁጠባዊ ዕቤትን፡ ፍትሕን ሓሳብካ ምግላጽን ምውዳብን ወሲኽካ መሰረታዊ ሰብኣዊ መሰላትን፡ ናይ ሓባር ተጠቃምነት ዘውሕስ ዝምድና ምስ ጐረባብትን ……… ወዘተ ዝምልከቱ ይርከብዎም። ህግደፍ ክሳብ ሎሚ ካብዚኣቶም ንዋላሓደ ዘይምምላሱ ድማ መርኣያ ናይቲ ፍሉይን ክቱርን ወጻዒ ባህሪኡ እዩ።

“ህግደፍ ስለምንታይ እዩ ነዚ መሰረታዊ ሕቶታት ዘይምልስ?”፡ ዝብል ሕቶ ናይ ብዙሓት  ኣዛራቢ ኮይኑ ዝጸንሐን ዘሎን ሰፊሕ ዝርዝራዊ መልሲ ዘድልዮን እዩ። እቲ መልሲ ካብቲ ዓመጸኛ ጉጅለ ክመጽእ ዝግበኦኳ እንተነበረ፡ ንሱ ግና “ይምልከተኒ እዩ”  ከምዘይብሎ ብግብሪ ኣርእዩና ስለ ዝኾነ፡ ካብኡ ካብዘይንጽበዮ ነዊሕ ግዜ ኮይኑ እዩ። ካብ ተመኩሮና ነቒልና ግና ካብ ዝርዝር ናይቲ መልስታት “ኣብ ልዕሊ ህዝቢ ኤርትራ ዘለዎ ክቱር ንዕቀት እዩ”  ዝብል ንኣብነት ዝጥቀስ እዩ። እቲ ቀንድን መሰረታውን ማእከል ናይቲ መልሲ ግና፡ “ናይዚ ሕቶታት ብግብሪ ምምላስ ዕድመ ስልጣኑ ዘሕጽር ስለ ዝኾነን ንኹሉ ድሕሪ ኣብ ስልጣን ምቕጻሉ ስለ ዝሰርዖን እዩ” ኢልካ ምስፋሩ ይከኣል። እዚ ብንጹር ባህጊ ህዝቢ ኤርትራን ምርጫ ህግደፍን ኣብ ኩሉ መዳያት ተጻረርቲ ምዃኖም ዘርኢ እዩ።

ህግደፍ ካብቲ ኤርትራዊ መሰረታዊ ዘቤታዊ ዛዕባ ንምልጋስን ሕቶ ህዝቢ ንዘይምምላስን ብጥሪኡ “እምብለይ” ኣይብልን። ኣብ ክንድኡ  ዘቕርቦም ናይ ሓሶት ምስምሳት ኣለዉዎ። ንመሰረታዊ ሕቶታት ህዝቢ በብግዜኡ ካለኣይ ሳልሳይ ደረጃ ብምትሓዝ ወይ ፈጺሞም ከም ዝዕበጡ ብምግባር፡ በብግዜኡ ናእሽቱ ጸገማት ብምትዕብባይን ንልኡላውነት ኤርትራ ከም መፈራርሒ ብምጥቃምን ምስ ዝተፈላለያ ጐረባብቲ ሃገራት ውግእ ይኸፍት፡ ናይ ውግእ ቁስልና ኣይሓወየን ዝብል ዕባራ ምኽንያት ይፈጥር፡ ንሓንሳብ እውን ከም ምርጫ ንዝኣመሰሉ ዲሞክራስያዊ ኣዕኑድ “መፍትሒ ኣይኮኑን እዮም” እናበለ ምንእኣስን ምብጫውን ካብቶም ዝጥቀመሎም መህደሚ ተንኮላት እዮም።

ናይ ቀረባ ጸላኢ ምፍጣር ክጽግሞ እንከሎ ድማ፡ ምስ ናይ ርሑቕ ሓይልታት ኣብ ዳርባ ቆይቊ ምእታው ልሙድ ተግባሩ እዩ። ኣንጻር ኣሜሪካ ምኩርባቡን ኣብ ሕቑፊ ሩሲያ ክሕባእ ምፍታኑን ናይዚ ኣብነት እዩ። ዘይትግበር መብጸዓ እናኣተኻ ምጥላው እውን የዘውትር። ሕገመንግስቲ ምጽዳቕ፡ እቲ ዝጸደቐ ከይተሰርሓሉ መይቱ ምባልን ደሓር መሊስካ ሓድሽ ንነድፍ ኣለና ምባልን ናይዚ ዕንክሊል ኣካይዳኡ ሓባሪ እዩ። እዚ ኩሉ ተደሚሩ ዕላማኡ ህዝቢ ኣብ ክንዲ ናብ ውሽጣዊ ኤርትራዊ ጉዳዩ ዘቕልብ ናብ ደገ ጥራይ ከማዕዱ ንምሽባቡ ዝተኣልመ እዩ። እንተኾነ ኣብዚ እዋንዚ ኩሎም’ዞም ምህዞታት ኣይኮነንዶ ኣብ ቅድሚ ህዝቢ ኤርትራ ኣብ ቅድሚ ሕብረተሰብ ዓለም እውን ኣሪጎም ኣገልግለቶም ዝውድኡ  እዮም።

ህግደፍ ኣብ ስልጣን ምቕጻሉ ብሓይልን ጥልመትን ዘረጋግጾ እምበር ካብ ህዝቢ “እወታ” ብምርካብ ከምዘይኮነ ይፈልጥ እዩ። ስለዚ ምርጫኡ ህዝቢ ዝበለ እንተበለ ኣብ ዝበጽሖ የብሉን ዝብል ትዕቢተኛ ኣካይዳ እዩ። ካብዚ ሓሊፉ እቲ ጉጅለ ብቐጻሊ ዝፍጽሞ ኣዝዩ ሕሱምን ኣብ ቅድሚ ፍርዲ ምቕራብ ዘየፍቅድን ማእሰርትን ዕረፍቲ ዘየብሉ ብዘይ ናይ ዕድመን ጾታን ፍልልይ ዝካየድ ግፋን ምእንቲ ህዝቢ ኣብ ክንዲ ብዛዕባ  መሰረታዊ ጉዳያት ዝሓስብ፡ ኣብ ዘሻቕል ናይ ብሕቲ ኣጀንዳ ከም ዝጽመድ ንምግባሩ ዝተሃንደሰ እኩይ ምህዞ እዩ።

ኣብዚ እዋንዚ ኣብ ህዝቢ ኤርትራ ዝረአ ዝተደጐለ ሓዊ ዝሓቖፈ ስቕታ፡ ጸረ ህዝቢ ባህርያት ናይቲ ጉጅለ ካብ ዘይምርዳእ ወይ ካብኡ መፍትሒ ካብ ምጽባይ ዝነቅል ኣይኮነን። ምኽንያቱ ህዝቢ ኣብዚ መዳይ ብግብሪ ኣብ ልዕሊኡ ዝተፈጸመ ሃብታም ተመኩሮ ስለ ዘለዎ። እቲ ኩነታት ኣንጻር ህግደፍ ክለዓል ከም ዝግበኦ እንዳተረደኦን እናተገበኦን ከምኡ ዘይምግባሩ፡ ስለ ዝጸገሞ ከም ዝኾነ ፍሉጥ እዩ። እንተኾነ “እቲ ስቕታ ክሳብ መዓስ እዩ?” ዝብል ሕቶ ዘየልዕል ኣይኮነን። 

እዚ ከባሃል እንከሎ ግና፡ ኣዝዮም ውሑዳት ካብ ህዝቢ ኤርትራ፡ ብገርሂ ዘይኮነስ ብጉርሒ፡ ብህግደፋዊ ናይ ሓሶት ስብከት ተሰሊቦም በብእዋኑ ተተሰሪሑ ብዝወሃቦም “ሎሚ ናይ ደገ ጉዳዩ ወዲኡ ናብ ዘቤታዊ ዋኒኑ ክምለስ እዩ” ዝብል መደንዘዚ መዝሙር ዘቃልሑ የለዉን ማለት ኣይኮነን።  ኣብዚ ቀረባ  ድሕሪ ውግእ ትግራይኳ፡ ኢሳያስ ኣፈወርቂ ጌና ምስ ኣሜሪካ ዝጀመሮ ሓድሽ ምኩርባብ ዘንጊዖም፡ ምስምሳቱ ከም ዝተወደአ ኣምሲሎም ክሰብኩ ይስምዑ እዮም። እቲ “ህዝቢ ኤርትራ ሎሚ’ውን ንህግደፍ ክጽበ ድዩ?” ዝብል ሕቶ ከኣ ናብዚኣቶም ዘቕነዐ እዩ።

ሎሚ ህዝቢ ኤርትራ ምሉእ ብምሉእ ካብ ህግደፍ ተስፋ ከም ዝቖረጸ ንፈታዊ ኮነ ንጸላኢ ብሩህ እዩ። እቶም ኣብቲ ይመርሖ ኣለኹ እናበለ ዓፊንዎ ዘሎ ህዝቢ ዋላ ሓንቲ ኣውንታዊ ኣሰር ዘየንበረ ክነሱ፡ ኢሳያስ ክገሾም ዝፈቕድሉ  መራሕቲ ሃገራት ክሳብ ክንደይ ከም ዝዕዘብዎ ምግማት ዘጸግም ኣይኮነን። ኣብ ጋዜጣዊ ዋዕላ ናይሮቢ ዘጋጠመ ትርኢት ነዚ ብዝምልከት ገላጺ እዩ። ንህዝቢ ኤርትራ ዘይኮኖስ ምስኡ ምዝማድ እንታይ ከም ዝጠቕሞም ከኣ ዘዛርብ እዩ።  ህዝቢ ኤርትራ ኣብ ከምዚ ኩነታት ህግደፍ ሕቶኻ ክምልሰልካ ምጽባይ ማለት፡ ኣግሂዱ “ተሪፈ እየ” ንዝበለካ በዓል ቆጸራ ካብ ምጽባይ ወይ ማይ ሓቚንካ ጠስሚ ክትረክብ ሃንቀው ካብ ምባል ፈሊኻ ዝረአ ኣይኮነን። ስለዚ ህዝብና ናይ ሕቶኻ መልሲ ካባኻ ምዃኑ ተገንዚብካ ክትንቀሳቐስ እንከለኻ ምሳኻ ከም እንስለፍ እናረጋገጽና፡ ከም ናይ ቅድሚ ሕጂ መጸዋዕታና ነቕርበልካ።

ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ

ኣብ ኤርትራ  ለውጢ ንምርግጋጽ ንቃለስ ዘለና ፖለቲካዊ ውዳበታት፡ ሲቪላዊ ማሕበራትን ህዝባዊ ምንቅስቓሳትን ብዙሓት ኢና። እምብዛ ብዝሒ ውዳበታትናን ምንቅስቓሳትናን ከኣ፡ ንነዊሕ ግዜ ኣሰካፍን ኣዘራብን ኮይኑ ዝጸንሐን ዘሎን እዩ። ናይቲ ስኽፍታት  ምኽንያት፡ “ናይ ለውጢ ዓቕምና ተበቲኑ ከይንደክም” ዝብል ሓልዮት እዩ። በቲ ካልእ ወገን ድማ ዘይሩ-ዘይሩ እነረጋግጾ ናይ ሓባር ሸቶ ምውጋድ ስርዓት ህግደፍን ብልዑል ተሳትፎ ህዝቢ ቅዋማውን  ዲሞክራሲያውን ስርዓት ምትካልን ክሳብ ዝኾነ ልብኻ ዝመልስ እዩ።

ኣብ ከምዚ ዘለናዮ ኣህላኺ መስርሕ ቃልሲ፡ ምብዛሕ ውዳበታት ብኣና ዝተጀመረ ዘይኮነ፡ ኣብ ተመኩሮ ካለኦት ዕዉታት እውን ዝተራእየ እዩ። ምውዳብ መሰልን ሓይልን ስለ ዝኾነ፡ “ድሕሪ ክንድዚ ውድባትን ማሕበራትሲ ይኣክል” ኢልካ ዝሕጸር ኣይኮነን። ናይ በይንኻ ዝተፈልየ ውዳበ ክህልወካ ዘገድድ መሰረታዊ ናይ ኣተሓሳስባ ፍልልይ ዘየብልካ ክነስኻ፡ ኣብ መስርሕ ክጻበብ ዝኽእል ዘይመሰረታዊ ፍልልይ መሰረት ጌርካ “ግድን ባይነይ እንተዘይተወድብኩ” ምባል ግና፡ ምርጫ ናይቲ ተግባሪኡ’ኳ እንተኾነ፡ ዝተባባዕ ግና ኣይኮነን።  ብድፍኑ ምብዛሕ ውዳበታት ጠንቂ ናይ ዘይምዕዋት ጌርካ ምውሳዱ ድማ ቅኑዕ ኣይኮነን። ኣብ ሕድሕድ እቲ ውዳበታት ዘሎ ፍልልያት ኣመሓዲርካን ተጸዋዊርካን፡ ኣብቲ ዘሰማመዓ ብጽንዓትን ቀጻልነትን ኣትኪልካ ብሓባር ዘይምቅላስ ግና ዕንቅፋት ዓወት  ምዃኑ ካብ ኤርትራውያን ንላዕሊ ዝተመኮረሉ የለን።

ናይ ኣተሓሳስባ ፍልልያትና ካብቲ ንጉዳያት ኣብ ምምዛንን ምንባብን ዘለና ፍልልያት ዝነቅል እዩ። ሓደ ኣካል ጐሊሁ ዝረአ ግጉይ ኣናብባ ከንጸባርቕን ንዓኡ ተኸቲሉ ውዳበ ክፈጥርን እንከሎ፡ ናብ ወድዓዊ፡ ርትዓውን   ሓላፍነታውን ኣናብባ ክምለስን ቅኑዕ ኣቕጣጫ ንክሕዝን ክትሕግዞ ምጽዓር ንቡር እዩ። እንተኾነ “ነዓይ ዝረኣየኒ ንባብን ተረድኦን እዚ እዩ። ተረድአይ ኣብ ግብሪ ንምውዓል ዝቃለሰሉ ውዳበ ድማ ክምስርት እየ” እንተ ኢሉ ግና፡ ነዚ ዝምልከት ቅዋማዊ ሕጊ ሰልፍታት ኣብ ዘይብሉ ስለ እንርከብ፡ ደው ከተብሎ ኣይከኣልን።  እቲ ምርጫ እምበኣር፡ ኣብ ሰላማዊ መስርሕ ናይ ሓሳብ እንካን ሃባን፡ ኣብ ቅድሚ ህዝቢ ተቓሊስካ ክትረትዖ ጥራይ እዩ። ኣብ ክንዲ ተመዓዳዲኻ ትተሃላለኽ ግን፡ ነቲ ዘሰማምዓካ ዛዕባታት ዝያዳ ንምሕያልን ፍልልያት ንምጽባብን ዘኽእለካ፡ ናይ ሓባር መድረኽ ምፍጣር  ኣዝዩ ኣገዳሲ እዩ። ካብዚ ሓሊፉ ሓደ ውዳበ፡ በይኑ ናይቲ መቃለሲ ሜዳ በሓትን ቀላስን ኮይኑ፡ ነቲ ካልእ ብጉልበት ደፊኡ ከውጸኦ ወይ ርኢቶኡ ንክቕበል ከገድዶ እንተፈቲኑ፡ ምስ መሰል ሓሳብካ ምግላጽን ናጽነት ምውዳብን ዝራጸም ስለ ዝኸውን ዝምረጽ ኣይኮነን።

ኣብዚ እዋንዚ ብሓፈሻ ኤርትራውያን  ሓይልታት ለውጢ፡ ብፍላይ ድማ ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ (ፖሓኤ)፡ ናይ ሓባር መድረኽ ክንፈጥር ንቃለሰሉ ዘለና ምኽንያት ተቐራሪብና ፍልልያትና ነጻብበሉን ነቲ ዘሰማመዓና ነስፈሓሉን ነስርጸሉን ዕድል ንምፍጣር እዩ። ናይ ሓባር መቃለሲ መድረኽ ምፍጣር፡ ሓደ ካብ ጠለባት ህዝብና ኣብ ልዕሊ ምዃኑ፡ ዝተበተነ ዓቕምና ከድምዕን ህግደፍ ናብ ንስዕረሉ ደረጃ ንኽብርኽን ንከኽእለና ኢና። በቲ ካልእ መልክዑ “ብሓባር እንተዘይኮይኑ፡ በበይንና እነምጽኦ ናይ ዓወት ውሕስነትን መዋጸኦን የለን” ዝብል ዘይስገር መልእኽቲ ዘመሓላልፍ እዩ። ከምኡ ስለ ዝኾነ እዩ ከኣ ሕቶ ሓቢርካ ምቅላስ ናይ ውሱናት ውዳበታት ሓላፍነት ዘይኮነ፡ ናይ ኩልና ኤርትራውያን ግዱሳት ግደታ እዩ እንብሎ። ሕቶ ሓድነት ከከም ናይ ኣተሓሳስባ ቅርበትን ርሕቀትን ናይቶም ብሓባር ክጸምዱ ዝገበኦም ኣካላት ደረጃታት ኣለዎ። ንኡስ ፍልልያትካ ኣወጊድካ ብደረጃ ምሉእ ሓድነት ወይ ፍልልያትካ ዓቂብካን ኣመሓዲርካን ብምክብባር ቀዳምነትካ ሰሪዕካን፡ ብደረጃ፡ ግንባር፡ ልፍንቲ ወይ ምሕዝነት ብዝግለጽ ጽላል ይትግበር።

ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ ( ሰዲህኤ)፡ ንሓድነት ብዝምልከት ኣብ ጉባአኡ ዝጸደቐ ውሳኔ ተመርኲሱ፡ ብ4 ሓምለ 2017፡ ንፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ፡ ብሓባር የቃልሳና እየን ኣብ ዝበለን፡ “1. ምዕቃብ ልኡላዊ ግዝኣት ኤርትራ፡ 2. ምውዳቕ ዲክታቶርያዊ ስርዓት ህግደፍን ምልጋስ መሓውራት ጭቆናኡን፡ 3. ድሕሪ ውድቐት ስርዓት ህግደፍ ኣብዝሓ ሰልፋዊ ስርዓት ዝሰረቱ ህዝባዊ ዲሞክራስያዊ ስርዓት ምቛም፡ 4. ግዝኣተ ሕግን ዲሞክራስያዊ መሰላትን መላእ ሓርነታትን ህዝቢ ምቕባል” ኣትኪሉ ናብ ምሉእ ሓድነት የብጸሕና ወይ ኣብ ትሕቲ ሰፊሕ ጽላል የቃልሰና ዝበሎ፡ እማመ ኣቕሪቡ። እዚ እማመ ምስተዘርገሐ ዋላ ብሓደ ውድብ ተቓውሞ ኣይገጠሞን። እንተኾነ ክንድቲ ዝድለ ንዓኡ ዝምጥን ግብራዊ ውጽኢት ኣይተራእየን።

ኣብ ዝተፈላለዩ መድረኻት ዝንጸባረቑ፡ ኣብ ሰፊሕ ጽላል ብሓባር ንምቅላስ ከዕንቅፉና ዘይነበሮም መፈላለይ ዛዕባታት ብዙሓት እዮም። መብዛሕትኦም ከኣ ድሕሪ ውድቀት ስርዓት ህግደፍ ብህዝቢ ብዝጸድቕ ቅዋም እምበር ብውድባት ኮነ ምንቅስቓሳት ክውድኡ ዘይግበኦም እዮም። ካብቶም ፍልልያት ዝንጸባረቐሎም ሓደ፡ ህግደፍ ንምውጋድ እንኽተሎ ኣገባብ ቃልሲ እዩ። ጐነጻዊ፡ ዘይጐነጻዊ ወይ ክልቲኡ ዝብሉ ኣገባባት፡ ኣብ መደብ ዕዮ  ዝተፈላለዩ ፖለቲካዊ ውድባተታት ሰፊሮም እንረኽቦም እዮም። ውዳበታት፡ ስርዓት ህግደፍ ንምውጋድ ዝኽተልዎ ኣገባብ ብስምዒት ዘይኮነ፡ ባህርያት ጉጅለ ህግደፍ፡ ድልውነት ተሳትፎ ህዝቢ፡ ናይ ዝሓለፈ ውግኣት ስንብራት፡ ማሕበረ-ቁጠባዊ ዓቕሚ፡ ናይ ከባቢና ሓይልታት ኣሰላልፋ፡ ድሕሪ ለውጢ ከኸትሎ ዝኽእል ሳዕቤን …….ወዘተ ዝብሉ ኣብ  ግምት ዘእተወ ክኸውን ይግበኦ። ኣብዚ እቲ ቀንዲ ምስትውዓል ዘድልዮ፡ ኮሎም እዞም ኣገባባት፡ እቲ ስርዓት ንክውገድ  ናይ ምግዳድ ሸቶ ዘለዎም እዮም። ካብዚ ሓሊፉ ኩሎም ኣገባባት ለውጢ ብኻልእ ኣካል ክመጸሎም ወይ ህግደፍ ክተኹበሎም ዝጽበዩ  ኣይኮኑን።

ስለዚ ሎሚ እውን፡ እቲ ቀዳምነት ሂብና ከነጉለሖ ዝግበኣና፡ ነቲ ዝፈላልየና ዘይኮነ፡ ዘይሩ-ዘይሩ ሸቶና ሓደ ምዃኑ ተገንዚብና ነቲ ዘሰማምዓና ክኸውን ይግባእ።