ርእሰ ዓንቀጽ ሰዲህኤ
ጉጅለ ህግደፍ ካብ ምፍጣሩ ጀሚሩ፡ ንኤርትራን ህዝባን ሓደገኛ እዩ። ግብራዊ ኣፍራሲ ተግባራቱ ድማ መስካሪ እዩ። እቲ ጉጅለ ኣብ ልዕሊ ህዝቢ ኤርትራ ብተኸታታሊ ክፍጽሞ ዝጸንሐ፡ ጥልመት፡ ክሕደትን ግህሰት መሰላትን ንሓደገኛነቱ መረጋገጽቲ እዮም። ኣብዚ እዋንዚኳ ብሰንኪ ወተሃደራዊ ክተቱ ዘይምቕባሎም፡ ህግደፍ ኣብ ልዕሊ ኤርትራውያን ዜጋታት ዝወስዶ ዘሎ ግፍዓዊ ስጉምትታትን ማእሰርትን ከም ኣብነት ዝውሰድ ጨካን ተግባራቱ እዩ። ኣብቲ ቅድም: እዞም ግፍዕታት ኣብ ኤርትራ ጥራይ ተደሪቶም ዝተርፉ ዝመስሎም ወገናት ነይሮም። እንተኾነ ኣብዚ እዋንዚ እዚ ጉጅለ ብተግር ካብ ኤርትራ ሓሊፉ ዞባዊ ሓደጋ ከም ዝኾነ ንብዙሓት ነጺርሎም ኣሎ።
ህግደፍ ካብ መጀመርታኡ ሓሓሊፉ ምስ ጐረባብቲ ሃገራት ውግኣት ክጽሕትርን ጽልኢ ክዘርእን እንከሎ፡ ክልተ ዕላማታት ነይረምዎ። እቲ ሓደ ህዝቢ ኤርትራ ኣብ ክንዲ ናብ ውሽጣዊ ሃገራዊ ወኒኑ ዝርኢ፡ ናብ ግዳም ከም ዘማዕዱ ንምድራኹ ነይሩ። እቲ ካለኣይ ድማ ጸረ ህዝቢ ተግባራቱ ዞባዊ መልክዕ ንምትሓዝን “እቲ ጸገም ኣባና ጥራይ ኣይኮነን” ብዝብል መሰነይታ ንምርካብን ነይሩ። እቲ ጉዳይ ኣብ ርእሲኦም ዘይበጸሖም ናይ ቀረባን ርሑቕን ሓይልታት፡ ተግባራት ህግደፍ ኣብ ኤርትራ ዝድረት እምበር፡ መሊኡ ናብኣቶም ከም ዝፈስስ ይርድእዎ ኣይነበሩን። ካብዚ ነቒሎም ብንቡር ዝመርሕን ጉዳይ ህዝቢ ዝዓጦን ስርዓት መሲልዎም፡ ምስኡ ናይ ዝምድና ውዕል ዝኽትሙን ንዝተወሰነ ግዜ ዝተጠቕመሎምን ነይሮም። ድሕሪ ዝተወሰነ ግና እቲ ኣብ ኤርትራ ዝጀመረ ኩሉ ዓይነት ዓመጽን በደልን ኣብ ረርእሶም’ውን ምስ ወረደ፣ ጸጸግዖም ዝሓዙ ነይሮም። ሱዳን፡ የመንን ጅቡትን ብዓብይኡ ድማ ኢትዮጵያ ናይዚ ኣብነት እየን።
ኣብቲ መጀመርያ መድረኽ ድሕሪ ናጽነት፡ ህግደፍን ንኢትዮጵያ ዝመርሕ ዝነበረ ግንባር ኢህወደግን ጥቡቕ ዝምድና ነይርዎም። ናይዚ ግዝያዊ ጥቡቕ ዝምድና ግዳይ ዝኾኑ ኣብ ኢትዮጵያ ዝነበሩ ኤርትራውያን ተቓለስቲ ከኣ ውሑዳት ኣይኮኑን። ድሕሪ ዝተወሰነ ግዜ ግና “ክቱርያ ፍቕርስ ሕሱም ጽልኢ ይፈጥር” ከም ዝበሃል፡ እቲ ዝምድና ብዙሓት ኣብኡ ክበጽሕ እዩ ኢሎም ብዘይተጸብይዎ ሃንደበት ናብ ናይ 1998-2000 ዘስካሕክሕ ደማዊ ውግእ ተሰጋጊሩ። ክሳብ ሎሚ በሰላኡ ዘይሓወየ ዕንወትን ጽልእን ድማ ኣኸቲሉ። ህግደፍ ነቲ ኣብቲ ውግእ ዝወረደ ስዕረትን ዕንወትን፡ ዝያዳ ቂም ሒዝሉ እምበር ኣይተማህረሉን። በዚ መሰረት ድሕሪ ናይ 20 ዓመታት ኣብ ናይ “ኣይሰላም ኣይውግእ” ዝምድና ምጽናሕ፡ ኤርትራን ኢትዮጵያን ብ2018 ናብ ሓድሽ ግና ድማ ትሕዝቶኡ ዘይፍሉጥን ዘይግሉጽን ምዕራፍ ዝምድና ኣትየን። ኢሳያስ ኣፈወርቅን ኣብይ ኣሕመድን ድማ፡ ነቲ ኣይኮነንዶ ክትደግሞስ ክትዝክሮ’ውን ዘስካሕክሕ ተመኩሮ ውግእ 1998-2000 ክደግምዎ ላዕልን ታሕትን ክብሉ ጀመሩ።
ኣብ 2018 ምስ ህግደፍ ካብ ዝተዛመዱ ኢትዮጵያዊ ወገናት፡ ነቲ ህግደፍ ኣብ ልዕሊ ህዝቢ ኤርትራ ከውርዶ ዝጸንሐ ርኡይ በደላት ስለ ዘየቕለብሉ ወይ ድማ ተግባራት ዲክታተር ኢሳያስ ኣብ ኤርትራ ተደሪቱ ዝተርፍ እምበር ናብ ዝረገጾ መሬት ከም ዝልሕም ገይሮም ስለ ዘይተረድእዎ ኣጣቒዐምሉ። ብሄር ኣምሓራን ገለ ተቓወምቲ ኮይኖም ኣንጻር ኢህወደግ ኣብ ኤርትራ ዝነበሩ ውድባትን ናይቲ ግርህነት ግዳይ ዝኾኑ እዮም። ብኣንጻሩ ነቲ ህግደፍ ኣብ ልዕሊ ህዝቢ ኤርትራ ከውርዶ ዝጸንሐ በደላት ተረዲኦምን ህግደፍ ንህዝቢ ኤርትራ ዘይጠቐመ፡ ንህዝቢ ኢትዮጵያ ከምዘይኮኖ ተገንዚቦምን “ብዛዕባዚ ዘይብሱል ዝምድና ሕሳብና ንግበር” ዝበሉ ኢትዮጵያውያን ወገናት እውን ነይሮም። ብወገን ክልል ትግራይ ዝነበረ ትኩር ኣጠማምታ ናይዚ መርኣያ እዩ።
ሓደገኛነት ህግደፍ፡ ኣብ ኤርትራ መሊኡ ፈሲሱ ኣብ ጐረባብቲ ዝድረት ዘይኮነ፡ ኪነኡ ክሳብ ሶማልያን ካለኦት ዞባውያንን መልከዓቱ እናቐያየረ ዝምጠጥ እዩ። ክሳብ ሎሚ ዘይጠዓየ ዝምድናኡ ምስ ኢጋድ ንኣብነት ዝጥቀስ እዩ። እዚ እዩ ድማ ንሓደገኛነት ጉጅለ ህግደፍ ዞባዊ መልክዕ ዘትሕዞ። ወዮም ንናቶም ሕዱር ህርፋን፡ ብናይ ኢሳያስ ኣፈወርቂ “ሓደ ህዝቢ ኢና፡ ኣይከሰርናን፡ ሰላሳ ዓመታት ትርጉም ኣብ ዘየብሉ ኣባኺና፡ ዶክተር ኣብይ ኣሕመድ ክመርሕና እዩ” ብዝብሉ ሓረጋት ተሃራሪፎም በቲ ግጉይ መንገዲ ነዊሕ ተጓዒዞም እዮም። ክንድቲ ዝኸድዎ ርሕቀት ከኣ ጉዳዮም ኣብ ሓደጋ ወዲቑን ተሓላሊኹን። ኣብቲ ክካየድ ዝጸንሐ ውግእ ኢትዮጵያ-ትግራይ ጥራይ ዘይኮነ፡ መስርሕ ሰላሞም’ውን ክሳብ ክንደይ ብሰንኪቲ ሓደገኛ ውዲት ህግደፍ ክተሓላለኽ ከም ዝኽእል ምርዳኡ ዘጸግም ኣይኮነን።
ህግደፍ ኣብ ጉዳይ ኢትዮጵያ ኢዱ ኣእትዩ ነቲ ኩነታት ዞባዊ መልክዕ ንምትሓዙ ኣገዲዱኒ ካብ ዝብሎም ምኽንያታት ሓደ ምውሓስ ልኡላውነት ኤርትራ እዩ። እንተኾነ ኣብዚ እዋንዚ ኮነ ኢሎም ርእዮም ከምዘይረኣዩ ክኾኑ ንዝደለዩ ውሑዳት ዕዉራት ደገፍቲ ህግደፍ እንተዘይኮይኑ፡ በዚ ዘይርትዓዊ ምኽንያት ንማንም ርትዓዊ ኣተሓሳስባ ዝውንን ከእምን ኣይክእልን እዩ። ምኽንያቱ ምዕቃብ ልኡላውነትን ህግደፍ ዝኸዶ ዘሎ ዘይሓላፍነታዊ ዕንደራን ፈጺሞም ዝዛመዱ ኣይኮኑን። ምናልባት ነቲ ኣብ ፈቐዶ ኣዳራሻት ኢትዮጵያ ባዕሉ ተጠሊዑ ዝበሎን፡ ዝተፈላለዩ ወገናት ህርፋን ዓባይ ኢትዮጵያ ከም ዘለዎ ዘመልክት ዘቕርብዎ ዘለዉ ታሪኽ ጠቀስ ምስክርነትን፡ እቲ ቀንዲ ንኢሳያስ ዝህውጾ ዘሎ፡ ኤርትራ ንኢሳቶስ ምስ ኢትዮጵያ ደሚሩ ኣስታት 126 ሚልዮን ህዝቢ ዘለዋ ዓባይ ሃገር ኢትዮጵያ ናይ ምምራሕ ሕልሚ ከይህልዎ ግምት ዝወሃቦ እዩ።
ኢሳያስ ክሳብ ሎሚ ኣዘራራብን ዘይግሉጽን ኮይኑ ዘሎ ኣብ ውግእ ኢትዮጵያ ኢድ ምእታዉ ከይኣኽሎ፡ ኣብዚ ሎሚ እዋን ኣብ መስርሕ ሰላም ኢትዮጵያውያን ክልል ትግራይን ብቐጥታ ይኹን ብተዘዋዋሪ ኣሉታዊ ታራ ይጻወት ምህላዉ ዞባዊ ሓደገኛነቱ ዘርኢ እዩ። ኣብ ጉዳይ ሩሲያን ዩክረይንን ኣንጻር ውጹዓት ዩኩረናውያን ምስላፉ እውን ምስዚ ደሚርካ ዝረአ እዩ። ቤት ጽሕፈት ወጻኢ ጉዳይ ሕቡራት መንግስታት ኣሚሪካ ኣብዚ ቀረባ መዓልታት ኣብ ዘውጸኦ መግለጺ “ኣብ ልዕሊ ኤርትራ ዝውሰድ ስጉምቲ ብዞባዊ ረብሓ ኣሜሪካ ዝቃነ እዩ” ዝበሎ’ውን መልእኽቱ ረዚን እዩ።
ስለዚ ጉጅለ ህግደፍ ኣብዚ እዋንዚ ጸላኢ ህዝቢ ኤርትራ ካብ ምዃን ሓሊፉ፡ ዘባዊ ሓደጋ’ውን እዩ። ንምውጋዱ ዝግበር ቃልሲ ድማ ዞባዊ ባህሪ ከም ዝህልዎ’ውን ርዱእ እዩ። እቲ መሪሕ ግደ ናትና ናይ ኤርትራውያን ምዃኑ ግና ኣይንዘንግዕ።
ላዕለዎት ወተሃደራዊ ኣዘዝቲ ኢትዮጵያን ክልል ትግራይን ስምምዕ ከቲሞም
Written by ቤት ጽሕፈት ዜና ሰዲህኤ
ብፊልድ ማርሻል ብርሃኑ ጁላ ዝተመርሐ ወተሃደራዊ ልኡኽ ኢትዮጵያን ብሌተናል ጀነራል ታደሰ ወረደ ዝተመርሐ ወተሃደራዊ ልኡኽ ክልል ትግራይን ብ12 ሕዳር 2022 ኣብ ኬንያ ናይሮቢ ንኣፈጻጽማ ስምምዕ ደቡብ ኣፍሪቃ ፕሮተርያ ዝምልከት ናይ ኣተገባብራ ስምምዕ ሰነድ ከም ዝኸተሙ ዝተፈላለያ ማዕከናት ዜና ብቐጥታ ኣመሓላሊፈናኦ።
እቲ ናይ ናይሮቢ ስምምዕ፡ ኣብቲ ናይ ደቡብ ኣፍሪቃ ተመስሪቱ፡ ኣብ ትግራይን ኣብ ከባቢኣ ዝርከባ ክልላትን ብዘይ ዝኾነ ይኹን ዕንቅፋት ሰብኣዊ ረዲአት ብቐጻሊ ክቐርብን፡ ኣብ መስርሕ እቲ ምቕራብ ሰብኣዊ ረዲአት ንሰራሕተኛታትን ትካላት ሰብኣዊ ረዲአት ኣድላይ ዝኾነ ሓለዋ ክግበረሎም ኣረጋጊጹ። ብዘይካዚ ንምንቅስቓስ ሲቪል ወገናት እውን ኣድላይ ናይ ሰላም ውሕስነትን ሓለዋን ንክግበረሎም ኣብቲ ስምምዕ ተጠቒሱ። እቲ ኣቐዲሙ ዝተበጽሐ ቀጻሊ ተኹሲ ጠጠው ምባል ክጸንዕ እውን ኣብቲ 6 ገጻት ዝሓዘ ክልቲኦም ወገናት ዝኸተምሉ ስምምዕ ሰነድ ሰፊሩ ኣሎ።
ነቲ ካብ 7 ክሳብ 12 ሕዳር 2022 ድሕሪ ምዝታይ ዝተበጽሐ ናይ ኣተገባብራ ስምምዕ ምስ ከተሙ፡ ናይቲ ወተሃደራዊ ልኡኻት መራሕቲ ሓጸርቲ ቃል ኣስሚዖም። በዚ መሰረት ፊልድ ማርሻ ብርሃኑ ጁላ፡ እቲ ዘተ ብጽቡቕ መንፈስ ከም ዝተኻየደ ጠቒሱ ኣብ ግብሪ ንምውዓሉ ክልቲኦም ወገናት ዘለዎም ድልዉነት ኣረጋጊጹ። ጀነራል ታደሰ ወረደ ብወገኑ፡ ህዝቢ ትግራይ ኣብዚ ዝሓለፈ 2ተ ዓመታት ብኣዝዩ ከቢድ መከራን ጨንቅን ከሕልፍ ከም ዝጸንሐ ጠቒሱ።
ኣተሓሒዙ ድማ እዚ ንኽትሞ ዘለና ስምምዕ ፡ ንህዝብና ካብቲ ዝጸንሖ መከራ ከናግፎ እዩ ብዝብል ተስፋን ትጽቢትን እዩ ኢሉ። ኣብ መወዳእታ ድማ ንረብሓኦም ክብሉ ክዕንቅፍዎ ዝደልዩ ወገናት ከም ዝህልዉ ጠቒሱ፡ እቲ መፈራርምቶም ወገን፡ ህውከት ጠጠው ኣብ ምባል ጥራይ ዘይኮነ፡ ሰብኣዊ ቀረብ ኣብ ምቕጻል እውን ብዘይገደብ ክሰርሕ ጸዊዑ።
ብመሰረት እቲ ኣቐዲሙ ዝተበጽሐ ናይ ደቡብ ኣፍሪቃ ስምምዕ፡ መስርሕ ምውራድ ዕጥቂ ሓይልታት ትግራይ ዝቕጽል ኮይኑ፡ ኣፈጻጽማኡ ግና ከምቲ ቅድም ዝተሓስቦ ብታህዋኽ ዘይኮነ፡ ኩነታት ኣብ ግምት ብምእታው ዝትግበር ምዃኑ ኣብቲ ሰነድ ተጠቒሱ ኣሎ። ኣብቲ 6 ገጻት ዝሓዘ ዝርዝር ስምምዕ ኣብ ቁጽሪ 2.1/D፡ “ምፍታሕ ከቢድቲ ብረት ዝትግበር፡ ብዘይካ ናይ ኢትዮጵያ ፈደራላዊ መከላኸሊ ሓይሊ፡ ካልኦት ናይ ወጻኢ ሓይልታትን ኣብቲ ቦታ ዘለዉ ኩሎም ዕጡቓትን ምስ ወጹ ዝትግበር እዩ” ብዝብል ሰፊሩ ኣሎ።
ንኣገባብን ኣተገባብራን ናይቲ ስምምዕ እትከታተል፡ ካብ ክልቲኡ ወገናትን ካብ መንጐኛታትን ዝኣባላታ ናይ ሓባር ኮሚተ ከውጽኡ ከም እተሰማምዑ ኣብቲ ዝተኸተመ ሰነድ ሰፊሩ ኣሎ።
ረብሓ ኣሜሪካ ኣብ ጉዳይ ኤርትራ ብመንጽር ምልዋጥ፡ ናይ ኤርትራ ኣብ ዞባዊ ምርግጋእ ስግኣት ምዃን፡ ኣብ ፖለቲካ ደሞክራስያዊ ባህሊ ዘውሕስ ለውጢ ዘይምትእትታው፡ ንሃይማኖታዊ ነጻነት ወሲኽካ ኣብ መሰረታዊ ሰብኣዊ መሰል ዘይምኽባርን ቁጠባውን ልምዓታውን ጽገናታት ዘይምትእትታውን ከም ዝምስረት ወጻኢ ጉዳይ ኣሜሪካ ብ7 ሕዳር 2022 ኣብ ዘውጸኦ መግለጺ ጠቒሱ።
እቲ ካብ ግዜ ናጽነት ዝጅምር ነቲ ነዊሕ ድሕረባይታ ዝምድና ኤርትራን ኣሜሪካን ዝዳህሰሰ መግለጺ ወጻኢ ጉዳይ ኣሜሪካ፡ ዋላኳ እቲ ዝተሓልፈ መስርሕ ብዙሕ ብደሆታት ዝነበሮ እንተኾነ፡ መንግስቲ ኣሚሪካ ምስ ህዝቢ ኤርትራ ዝህልዎ ዝምድና ኣብ ባህላዊ መዳይ ከይተረፈ፡ ዝህልዎ ዝምድና ከም ዝቕጽሎ ኣብሪሁ። ምስ ኤርትራ ብመንጽርቲ መንግስቲ ከቕርቦ ዝጸንሐ ብሓፈሻ ናይ ምትሕግጋዝ ጠለባት፡ ብፍላይ ድማ ኣብ ወተሃደራዊ መዳይ ኣብ መንጎ ክልቴን ዝምድና ከምዘየለ እቲ መግለጺ ጠቒሱ።
በቲ መግለጺ መሰረት፡ መግስቲ ኤርትራ ኣብ ቁጠባ ናይታ ሃገር ጽኑዕ ምቁጽጻር እዩ ዝገብር። ንንግዲ ኣብ ዝምልከት ኣብ መንጎ ኤርትራን ኣሜሪካን ዘሎ ዝምድና ኣዝዩ ንኡስ ኮይኑ፡ ንሱ እውን ኣብ ዘይምትእምማን ዝተሰረተ እዩ። ኤርትራ ኣባል ናይ ሓባር ዕዳጋ ምብራቕን ደቡብን ኣፍሪቃን እያ። እዚ ኣካልዚ ድማ ምስ ኣሜሪካ ስምምዕ ዘለዎ እዩ።
ኣብ ወርሒ ሕዳር 2021 ኣሜሪካ ኣብ ልዕሊ ብሕታዊ ገዛኢ ሰልፊ ህግዲፍ፡ በዚ ገዛኢ ሰልፊ ኤርትራ ኣብ ልዕሊ ዝጽለዉ ኮባንያታት ሕድርን ቀይሕ ባሕርን፡ ሓይልታት ምክልኻል ኤርትራን ክልተ ላዕለዎት ሓለፍትን ገንዘባዊ እገዳ ከም ዝወሰነት እዚ መግለጺ ኣዘኻኺሩ።
እዚ ከምዚሉ እንከሎ ዘጋርዲያን/THE GAURDIAN ዝተባህለ ሰፊሕ ዝርጋሐ ዘለዎ ጋዜጣ ብ10 ሕዳር 2022 ኣብ ዘስፈሮ ጽሑፍ፡ ኣብ ደቡብ ኣፍሪቃ ኣብ መንጎ ፈደራላዊ መንግስቲ ኢትዮጵያን ህዝባዊ ወያነ ሓርነት ትግራይ ብዝተበጽሐ ስምምዕ፡ ናይ ትግራይ ሓይሊ ዕጥቁ ክፈትሕኳ ኣብ ስምምዕ እንተተበጽሐ፡ ናይቲ ስምምዕ ኣካላት ዘይኮኑ ኣብ ትግራይ ዝርከቡ ሓይልታት ኤርትራን ኣምሓራንከ መዓስ እዮም ካብ ትግራይ ዝወጹ? ዝብል ኣተሓሳሳቢ ሕቶ ምዃኑ ኣስፊሩ። ሰራዊት ኤርትራ ኣብ ጐኒ ሓይልታት ኢትዮጵያ ተሰሊፉ ኣብ ትግራይ ክዋጋእ ከም ዝጸንሐን እቲ ዝኸፈአ ግፍዕታት ዝፈጸሞ ንሱ እዩ ተባሂሉ ከም ዝሕመን ድማ ዘጋርዲያን ኣቃሊዑ።
ብሰንኪ ውግእ ትግራይ ተበታቲኖም ዝጸንሑ ኤርትራውያን ስደተኛታት፡ ናብቲ ኣብ ከባቢ ዳባት ጐንደር ዝርከብ ኣለምዋጭን ኣብ ዓፋር ናብ ዘሎ በርሓለን መደበራት ይተኣካኸቡ ከምዘለዉ ዝተፈላለያ ማዕከናት ዜና ገሊጸን።
ኣብቲ ክሳብ ሕጂ ምሉእ ብምሉእ ከይተዓጽወ ዝጸንሐ ኣብ ከባቢቲ ጽዕጹዕ ውግኣት ዝካየደሉ ዝነበረ ከባቢ ዝርከብ መደበር ስደተኛታት ዓዲ ሓርሽን ማይዓይንን ዝጸንሑ ኤርትራውያን ስደተኛታት ናብቲ ቅድሚ ሓደ ዓመት ኣቢሉ ዝተኸፍተ ሓድሽ መደበር ስደተኛታት ኣለምዋጭ ይውሰዱ ኣለዉ። እዚ ላዕለዋይ ኮሚሽ ጉዳይ ስደተኛታት ሕቡራት ሃገራትን ናይ ኢትዮጵያ ትካል ስደተኛታትን ካብ ስደት ተመለስትን ብሓባር ዝካየድ ዘሎ ስርሒት፡ ብመደበር ዓዲ ሓርሽ ከም ዝጀመረን ናብ ማይ ዓይኒ ከም ዝቕጽልን ተፈሊጡ ኣሎ። በቲ ሓበሬታ መሰረት ክሳብ ሕጂ ካብ ዓዲ ሓርሽ 6 ሺሕ ዝኾኑ ናብቲ ሓድሽ መደበር ኣትዮም ኣለዉ።
ኣብቲ ውግእ ዝጀመረሉ ግዜ ኣብ ክልቲኡ መደበራት ክሳብ 100 ሺሕ ስደተኛታት ክነብሩ እንከለዉ፡ እንተኾነ ብዝተፈላለዩ እቲ ውግእ ዘስዓቦም ምኽንያታት ዝበዝሑ ተበቲኖም ውሑዳት እዮም ተሪፎም። ኣብዚ እዋንዚ ናብ ኣለምዋጭ ዝሰጋገሩ ዘለዉ ከኣ መብዛሕቶም ብሕማምን ብዝተፈላለዩ ጸገማትን ካብቲ መደበራት ክወጹ ዘይከኣሉ እዮም። ምስዚ ብዝተተሓሓዘ ኣብ ዝተፈላለየ ግዜ ከም ዝተገልጸ መደበር ኣለምዋጭ ብኹሉ መለክዒ ንስደተኛታት ዘይጥዕም ቦታ ምዃኑ በቶም ኣብቲ ቦታ ዘለዉ ኤርትራውያን ስደተኛታት ክግለጽ ዝጸንሐ።
ብኻልእ ወገን ድማ ብሰንክቲ ካብ ክልል ትግራይ ናብ ክልል ዓፋር ዝተለሓመ ውግእ፡ ካብቲ ነባር መደበር በርሓለ ተበታቲኖም፡ ገሊኦም ናብ ሰመራ፡ ገሊኦም ድማ ናብ ሰርዶን ኣፍዴራን ተበቲኖም ዝጸንሑ ኤርትራውያን ስደተኛታት ናብ መደበር በርሓለ ክምለሱ ጀሚሮም ኣለዉ። ቅድሚ እቲ ውግእ ኣብ በርሓለ ልዕሊ 34 ሺሕ ስደተኛታት ክነብሩ እንከለዉ፡ ናይቲ ከባቢ ጸጥታ ስለ ዝተመሓየሸ ዝምለሱ ዘለዉ ግና ከባቢ 26 ሺሕ ምዃኖም ተፈሊጡ። እዚ መደብ እዚ እውን ብምትሕብባር፡ ላዕለዋይ ኮሚሽ ጉዳይ ስደተኛታት ሕቡራት ሃገራትን ናይ ኢትዮጵያ ትካል ስደተኛታትን ካብ ስደት ተመለስትን ዝዕመም ዘሎ መደብ እዩ።
ኣብ ፖለቲካዊ ጉዳይ ቀርኒ ኣፍሪቃ ዝግደስ እንግሊዛዊ ጋዜጠኛን ተመራማርን ማርቲን ፕላውት፡ ኣብዚ ቀረባ ግዜ “ብሰንኪ ውግእ ትግራይ ናይ ዝተረስዑ 100 ሺሕ ኤርትራውያን ስደተኛታት መጻኢ ዕድል” ብዝብል ኣብ ዘቕረቦ መጽናዕታዊ ጽሑፍ፡ ሎሚ ካብቶም 100 ሺሕ ኣብ ትግራይ ዝነበሩ ኤርትራውያን ስደተኛታት፡ ላዕለዋይ ኮሚሽን ጉዳይ ስደተኛታት ቅድሚ ሓደ ዓመት ብዝሃቦ ጸብጻብ መሰረት፡ 10 ሺሕ ጥራይ ከም ዝተረፉ ይጠቅስ። ኣብዚ እዋንዚ ኣብ ክልል ኣምሓራ ዘለዉ ኤርትራውያን ስደተኛታት ክሳብ 14, 603 ከም ዝበጽሕ እውን እቲ ተመራማሪ በቲ ጽሑፉ ሓቢሩ።
ፕረሲደንት ሶማሊያ ኣብ 3 ወርሒ ንካለኣይ ግዜና ናብ ኤርትራ ክገሹ እዮም
Written by ቤት ጽሕፈት ዜና ሰዲህኤ
ፕረሲደንት ሶማሊያ ሓሰን ሸኽ ማሕሙድ ዝመጽእ ዘሎ ሰሙን ናብ ኤርትራ ከም ዝገሹ ሸበለ መዲያ/ Shabelle Media ዝተባህለት መርበብ ሓበሬታ ካብ መቓድሾ ኣፍሊጣ። እቲ ካብ ቪላ-ሶማሊያ ዝተረኽበ ሓበሬታ፡ እቶም ፕረሲደንት ኣብ ሰለስተ ኣዋርሕ ንካለኣይ ግዜ ናብ ኤርትራ ከም ዝገሹ ጠቒሱ ናይ መገሸኦም ምኽንያት ሰፊሕ ዝርዝር ግና ኣይሃበን።
እቲ ሓበሬታ ኣብ ሰፊሕ ዝርዝርኳ እንተዘይኣተወ፡ ፕረሲደንት ሓሰን ሸኽ ማሕሙድ፡ ብዛዕባቶም ወተሃደራዊ ትምህርቲ ክወስዱ ከይዶም ኤርትራ ዘለዉ ናይ ሶማሊያ መንእሰያት ናብ ሃገሮም ክምለሱ ዝኽእልሉ ኩነታት ብዝምልከት ምስ ኢሳያስ ኣፈወርቂ ከም ዝዛረቡ ጠቒሱ። እቲ ኣብ መጻኢ ሰሙን ክልቲኦም መራሕቲ ብዛዕባ ምምላስ ናይዞም ኣስታት 5ሺሕ መንእሰያት፡ ዝገብርዎ ዝርርብ ንመጻኢ ዝምድና ናይተን ሃገራት ዝትንክፍ ከም ዝኸውን እውን ምፍላጥ ተኻኢሉ።
መራሒ ሶማልያ ኣብ ዝሓለፈ ጉንበት 2022 ብፓርላማ ሃገሮም ፕረሲደንት ኮይኖም ምስተሰየሙ፡ ቀልጢፎም ናብ ኤርትራ ከም ዝገሹ ዝዝከር ኮይኑ፡ ኣብዚ እዋንዚ ወለዲ ናይቶም ወተሃደራዊ ትምህርቲ ክወስዱ ከይዶም ካብ 2019 ጀሚሮም ክሳብ ሎሚ ኣብ ኤርትራ ጅሆ ተታሒዞም ዘለዉ ሃለዋቶም ክፍለጥን ናብ ሃገሮም ክምለሱን ኣብ ልዕሊ እቶም ፕረሲደንት ተደጋጋሚ ተጽዕኖ ይፈጥሩ ኣለዉ። ነቲ ኩነታት ብቐረባ ዝከታተልዎ ወገናት ድማ፡ እዞም ሶማላውያን ካብ ኤርትራ ናብ ውግእ ትግራይ ኣትዮም ነይሮም ዝብል ግምት ኣለዎም።
Ethiopia’s Redwan Hussien briefing on Tigray agreement, as military leaders due to meet
Written by Martin Plaut
Ethiopia's senior negotiator, Redwan Hussien, has given a public briefing on how the cessation of hostilities will roll out. You can find it here. Some of the points he made were well know. What follows is not verbatim and needs to be checked against delivery. · Only one national defence force · Restoring Constitutional order · Stop fighting immediately and permanently · End hostile propaganda · ENDF will enter Mekelle · Open channel of communication between senior commanders · Disarmament of Tigrayan military · TPLF will respect authority of Federal Government to deploy forces and law and order · External relations only via the federal authorities · Restoring services and aid At 9:58 he states: "That the ENDF shall safeguard all of Ethiopia's international borders including air space. Because during the conflict we faced on both sides in the air and on the ground that our territorial integrity and borders were violated. We are busy fighting each other……that paved the way for a third party to undermine us. So the only way we save the country was to avoid such opportunity for a third party to undermine us." (unnamed) The federal government will take charge of Federal Institutions - airports, airstrips, universities. Government must have easy control and access. Elections in Tigray to an interim administration which must be inclusive. Accepts that there are many parties in Tigray. Accepts that the TPLF can stand, but not be armed. "When we say disarm TPLF we are not denying Tigray right for a regional police/militia. Tigray can have arms, but the Regional Government, not the party." Accountability: some atrocities simply cannot be forgotten. At the same time we need forgiveness and healing. Communal discussions are needed. Next steps: · Open channel of communications between commanders. · Commanders must meet and discuss how to resolve issues - they will meet in Nairobi on Monday. · Timetable for TPLF to hand over heavy weapons to our army. Light weapons will remain and handed over to a transitional administration in Tigray and then a Tigray administration. · Re-integration of armed forces. · Publicise the agreement. · All losses - colossal damage - weakened all of Ethiopia. We will rebuild Afar and Amhara region as well as of course Tigray region. · It will require nearly US$20 billion to rebuild health facilities, educational facilities roads etc. We are aware that there will be many disgruntled groups who will not welcome the agreement. But now we are in continuous communications with the Tigrayans and will address any hiccups in the agreement. We are re-connecting telecoms and electricity. We will do this rapidly. The government has begun supplying aid and equipment, but it is still risky to allow flights until agreed by the commanders. "There may also be a third party which may not be interested in this peace process." Source: Borkena Ethiopian Defense Chief, TPLF rebel military leaders to meet in NairobiNovember 5, 2022
Ethiopian Defense Force Chief of Staff, Field Marshal Berhanu Jula, and TPLF rebels military leader, Tadesse Worede, will be meeting in Nairobi, Kenya, on Monday. Redwan Hussien, Security Advisor to the Prime Minister and who led the Ethiopian Delegation at the peace talk in South Africa, briefed members of the diplomatic community in Addis Ababa. The brief focused on the outcome of the peace talk, the agreement that was reached, and its implementation. According to Mr. Redwan, the two military leaders already had a phone conversation after the agreement was announced. Their next meeting in person is expected to discuss ways of disarming the TPLF combatants as per the agreement reached in South Africa. It is unclear why it is taking place in Kenya when the two leaders could meet in Ethiopia. Also unclear is whether the United States will attend their meeting as an “observer.” It was on November 2 that the Ethiopian government and the TPLF rebels reached an agreement, in South Africa, that ended the two years of bloody war. The rebel groups renounced their claim of government power as “Government of Tigray” and the Tigray region is to be under transitional administration until the regional election is organized by the National Electoral Board of Ethiopia. The rebels also agreed to the principle of a single national defense force in the country and recognized the constitutional rights of the National Defense Force to be deployed anywhere in the Tigray region of Ethiopia. Mekelle city, seat of the regional government, is to be under the Federal forces with immediate effect. Ethnic Tigray activists based in the Diaspora are rejecting the agreement and putting pressure on the TPLF. On the other hand, Ethiopians, including in the Tigray region, are saying that they are relieved that the agreement ended the war. The Ethiopian government has embarked on efforts to restore services in the region and planning reconstruction of infrastructures damaged during the war. |
Redwan Hussien , middle, briefing diplomatic community in Addis Ababa on November 5, 2022 (Photo : Public Domain)ባህግና bahgna 95፣ ኣገደስቲ ሰሙናዊ ዜንታታን ቀጻሊ ሰላም ብዘተ’ምበር፡ ብወግእ ኣይረጋገጽን ዘርእስቱ ርእሰ ዓንቀጽ ሰዲህኤን 07.11.2022
Written by Bahgna MediaMedia
ኣባላት ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ ጨንፈር ኖርወይ፣ ብ6 ሕዳር 2022 ኣብ ከተማ ኦስሎ ብኣካል ተራኺቦም ዕዉት ኣኼባ ኣሰላሲሎም። ኣብዚ ድሕሪ ነዊሕ ግዜ ብኣካል ናይ ምርኻብ ኣኼባ ኣኼበኛታት ኣብ ኩነታትን መደባትን ጨንፈር፣ ዞባን ሰልፍን ዘተኮረ ዓሚቊ ምይይጥ ኣካይዶም። ኣብ ኩነታት ጨንፈር ብምኽንያት ኩነታት ለበዳ ኮቪድ 19 ዘኸተሎ ምስንባድ፣ ብሓፈሻ ኩሉ መዳያዊ ኣኼባታት ብፍላይ ድማ ብኣካል ናይ ምርኻብ ዕድላት ንሓያለይ ግዜ ተኾሊፉ ብምጽንሑ፣ ናህሪ ቃልሲ ብኡ መጠን ኣብ ዘገምታ ወሪዱ ከምዝጸንሐ ተገምጊሙ። ብመንጽር እዚ ኣኼበኛታት ናህሪ ቃልሶም ኣብ ንቡር ክመልሱን፣ ምስ ጠለብ ኩነታት ሃገሮምን ህዝቦምን ከቃንዩን ንኹሉ ኣብ ቀረባን ርሑቅን ዘሎ ኣባል ጨንፈር ከሳትፍ ዝኽእል ኣገባብን ግዜን እንዳተመርጸ ጽዑቅ ኣኼባታት ክካየድ ከምዘለዎ፣ ነዚ ድማ መሪሕነት ጨንፈር ዝያዳ ዓቲቡ ክሰርሓሉ ከምዘለዎ ኣስሚሮምሉ።
ኣባል መሪሕነት ዞባ ኤውሮጳ ዝኾነ ሓው ሙሴ ዓማር ኣብቲ ኣኼባ ተረኺቡ፣ ንኣኸበኛታት ብዛዕባ ኩሉ መደባት፣ መምሪሕታትን ኣካይዳን ዞባ እኹል ዝርዝራዊ መብሪሂ ሂቡ። ተጋባእቲ ንዝተዋህቦም ሓበረታ ምርኩስ ብምግባር፣ ንትግባረ መደባት ዞባ ብዘለዎም ዓቅሚ ድልውነቶም ኣረጋጊጾም፣ ንምሕያል ጨናፍርን ዞባን ብዝምልከት መሪሕነት ዞባ ኣብ ግምት ከእትዎ ኣለዎ ዝበልዎ ናይ ስራሕ እማመታት እውን ኣቕሪቦም።
ብምቅጻል ኣባል ማእከላይ ባይቶ ሓው መድሃኔ ሃብተዝጊ ኣብቲ ኣኼባ ተረኺቡ፣ ንኣባላት ብዛዕባ እቲ ንሱ ንጨንፈር ወኪሉ ብኣካል ዝተሳተፎ ኣብ ዕለታት 23 24 25 መስከረም ኣብ ከተማ ፍራንክፎርት ዝተኻየደ ሰሚናር ሰልፍን፣ ብዛዕባ ኣብ ዝመጽእ ዘሎ ዓመት ክካየድ ተመዲቡ ዝስረሓሉ ዘሎ 4ይ ጉባኤ ሰልፍን፣ ንዕዉት ኣተገባብራ ናይዚ ጉባኤ ብዝምልከት ላዕለዋይ መሪሕነት ሰልፍን፣ ፍሉይ ኣሰናዳዊ ሽማገለ ጉባኤን ሓንጺጾምዎ ዘለዉ መደባትን ናይ ስራሕ ኣከፋፍላን ብዝምልከት መብሪሂ ሂቡ። ኣባላት ጨንፈር ብወገኖም ኣብ ኩሉ መዳይ ኣብ ጎድኒ መሪሕነት ሰልፎም ምህላውዎም ኣረጋጊጾም። ብመሰረት እቲ ኣብ ሰሚናር ፍራንክፎርቲ ዝተበጽሐ ናይ ሓባር መረዳእታን ገምጋምን ድማ ሰልፍና ክሕይልን ሓዪሉ ንቅድሚት ክሓንንን ኣብ መንጎ ጨናፍርን፣ ዞባን ላዕለዋይ መሪሕነት ሰልፍን ዘሎ ሰንሰለታዊ ርክብ ሓያልን ህያውን ክኸውንን፣ ዝያዳ ኣብ ፖለቲካዊ መደባት ዘድሃበን ክኸውን ከምዘለዎን ተላብዮም።
ኣኼበኛታት ኣብ መወዳእታ ንመጻኢ ግዜ ዝራኸቡሉ ዕለተን ሰዓትን ስሩዕ ኣኼባ ብሓባር ወሲኖም ተሰናቢቶም።
ዓወት ንዲሞክራስያውን ህዝባውን ቃልስና!
More...
ህግደፍ ኣገዲዱ ብጉልባብ 2% ዝእክቦ ገንዘብ ክምርመር ጸዋዒት ቀሪቡ
Written by ቤት ጽሕፈት ዜና ሰዲህኤ
ህግደፍ ኣብ ወጻኢ ካብ ዝነብሩ ኤርትራውያን ብጉልባብ ልምዓት ዝእክቦ 2% ካብ ኣታዊኦም ንክምርመር ኣባላት ፓርላማ ዓብይ ብሪታንያ ከም ዝሓተቱ ዘጋርዲያን ገሊጹ። እቶም ኣባላት ፓርላማ እቲ ዝእከብ ገንዘብ ህግደፍ ኣብ ውግእን ዞባዊ ህውከትን የውዕሎ ከም ዘሎ ዝሓደሮም ስግኣት ገሊጾም
ዘጋርድያን ኣብቲ “ዘሃውስ ኦፍ ሎርድስ” ብምጥቃስ ዘቕረቦ ሓበሬታ፡ እቶም ኣባላት ፓርላማ መንግስቲ ብሪጣንያ፡ ኣብ ሃገሩ ካብ ዝርከቡ ኤርትራውያን ብጉልባብ 2% ዝእከቦ ገንዘብ ብደቂቕን ወግዓውን ንክምርምሮ ከም ዝጸውዑ ኣስፊሩ። ኣብ ርእሲዚ መንግስቲ ብሪታንያ ብዛዕባቲ ክሳብ ሕጂ ብህግደፍ ብዘይሕጋዊ መንገዲ ካብ ኤርትራውያን ዝተኣከበ ገንዘብ ኣፍልጦ እንተልይዎ ንፓርላማ ክሕብር ጸዊዖም።
ኣብቲ ዜና ከም ዝተጠቕሰ፡ መንግስቲ ኤርትራ ብኤምባሲታቱን ካልኦት ኣካላቱን ኣቢሉ ኣብ ወጻኢ ሃገራት ካብ ዝርከቡ ኤርትራውያን ዜጋታት ዝእክቦ ገንዘብ፡ ንዳግመ ህንጻ ሃገር እዩ ዝብል’ኳ እንተኾነ፡ ኣብ ቃሉ ጸኒዑ ኣብ መዓልኡ ከምዘየውዕሎ ኣቃሊዑ።
መንግስቲ ብሪጣንያ፤ ኣቐዲሙ እውን ብዛዕባ’ዚ ጉዳይ ምስ ላዕለዎት ሓለፍቲ ኤርትራ ድሕሪ ምዝርራቡ፡ እቲ ናብ ኤምባሲ ኬድካ ብቕሉዕ ምኽፋል’ኳ እንተነከየ፡ ብዘይቅሉዕ መንገድታት እቲ መስርሕ ምእካብ ከምዘይተረፈ እቶም ኣባላት ፓርላማ ብሪጣንያ ከም ዝሓበሩ እቲ ዜና ሓቢሩ።
ኣብ መንጎ ፈደራላዊ መንግስቲ ኢትዮጵያን ክልላዊ መንግስቲ ትግራይን ብሕፈሻ ፖለቲካዊ ምስሕሓብ ካብ ዘጋጥም፡ ብፍላይ ድማ እቲ ምስሕሓብ ናብ ደማዊ ውግእ ምስ ተሰጋገረ፡ ኤርትራውያን ብዛዕባኡ ክንመያየጥን መርገጻትና ኣብቲ ጉዳይ ክንገልጽ ጸኒሕና ኢና። ክሳብ ክንድዚ ከም ኣጀንዳና ክንሕዞ ዘገደደና ከም ጐረቤት ስለ ዝጸልወና ጥራይ ዘይኮነ፡ ብሰንኪ ህግደፍ ኤርትራውያን መንእሰያት ኣብ ዘይጉዳዮም ኣትዮም ዝረገፍሉ ስለ ዝኾነን ህግደፍ ኣብ ዝኣተዎ ኣቲና ተግባራቱ ከነቃልዕ ናይ ግድን ስለ ዝኾነን ኢና።
ናይ ህግደፍ ኣብ ዘይጉዳዩ ኣብ ውግእ ኢትዮጵያ-ትግራይ ምእታዉ፡ ኤርትራውያን ብፍላይ ኣብ ዲያስፖራ ኣብ ኣመዛዝናኡ ክፈላልየና ከም ዝጸነሐ ንኹልና ብሩህ እዩ። ኣብ መንጎ እቶም፡ በቲ ሓደ ወገን “ትግራይ ትስዕር” በቲ ካልእ ወገን ድማ “ምስ ሰራዊትና” ክጭርሑ ዝጸንሑን ጌና ዘለዉን ዝተራእየ ምውጣጥ ቀሊል ግምት ዝወሃቦ ኣይኮነን። ኣብ’ቲ “ብዘይካ ናተይ ካልእ ቅኑዕ ምርጫ የለን” ክብል ዝጸነሓ ናይ ብዙሓት ፖለቲካዊ ኣሰላልፋ ዝቐየረ ናይ ኣተሓሳስባ ምውጣጥ እንፈልጦ እዩ። እዚ ናይ ፕሪቶርያ ናይ ሰላም ስምምዕከ ኣብ ኤርትራውያን ሓድሽ ኣሰላልፋዶ የምጽእ ኣየምጽእን ድማ ኣብ መጻኢ እንርእዮ እዩ፡ ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ) ካብ ሳልሳይ ጠቕላላ ጉባአኡ ጀሚሩ ኣብ ዝተፈላለየ መድረኻቱ ዘንጸባረቖም ሓሳባትን ብዝተፈላለዩ ትካላቱ ብዘመሓላለፎ ውሳነታትን እቲ መፍትሒ ኣብቲ ጫፋት ከምዘየለ ተገንዚቡ ብኣጋኡ ሰላማዊ መፍትሒ ኣሚቱ እዩ።
እቲ ውግእ ምስ ጀመረ ከይደንጐየ፡ ብደረጃ ማእከላይ ባይቶኡ “ናይ ዶር. ኣቢዪን ኢሳያስን ሽርክነት ውግእ ኣብ ልዕሊ ህዝብን መንግስትን ትግራይ ንዅንን። ኣብ ውሽጢ ኢትዮጵያ ተኸሲቱ ዘሎ ውግእ መበገሲኡ ቅዋማውን ፖለቲካውን ስለዝዀነ፡ ፖለቲካዊ ፍታሕ ክግበረሉ ንጽውዕ: ብዝተፈላለዩ ኣህጉራውን ዞባውን ትካላት፡ መንግስታት፡ ሃይማኖታዊ ትካላትን ተጣበቕቲ ሰብኣዊ መሰል ዝዀና ማሕበራትን፡ ነዚ ውግእ ጠጠው ንምባል ዘቕርብዎ ዘለዉ ጻውዒት ሰላም እናደገፍና፣ ብፍላይ ድማ፡ እዚ ሕጂ ውድብ ሓድነት ኣፍሪቃ ወሲዱዎ ዘሎ ናይ ዕርቂ ተበግሶ ኩሎም ወገናት ክቕበሉዎ ነማሕጽን። ኣብ ክሊ’ዚ ምዕባሌታት ውግእ ተፈጢሩ ንዘሎ ኩነታት ስደትን ምዝንባልን፡ ኣህጉራዊ ማሕበረሰብ ዕቱብ ኣቓልቦ ክህበሉ፡ ንኹሎም ስደተኛታት ዝምልከት ሓልዮትን ሰብኣዊ ረድኤትን ድማ ከበርክት ማእከላይ ባይቶ ምሕጽንታኡ የቕርብ።” ዝበሎ ምስዚ ሎሚ ኣብ ደቡብ ኣፍሪቃ ከተማ ፕሪቶርያ፡ መንግስቲ ኢትዮጵያን ክልል ትግራይን በጺሖሞ ዘለዉ ስምምዕ ሰላም ኣገናዚብካ ክረአ እንከሎ፡ ክሳብ ክንደይ ኣርሒቑ ዝጠመተ ርትዓዊ ርኢቶ ከም ዝነበረ ምርዳኡ ኣየጸግምን። ሽዑኳ ከምቲ ዝድለ ሰማዒ እንተዘይነበሮ፡ ሎሚ ናብኡ ምምላሶም ምሉእ ዳኣ ይግበሮ እምበር፡ ዘሓጉስን ዝድገፍን እዩ።
ብዛዕባቲ ተበጺሑ ዘሎ ስምምዕ ሰላም ኣፍካ መሊእካ ንምዝራብ ናይቶም ብቐጥታ ዝምልከቶም ሰብ ጉዳይ ዝርዝር መብርሂታት ምጽባይ ዘድልዮ እዩ። ብውሕዱ ግና “ንወያነ ካብ ገጽ ምድሪ ምጥፋእ” ዝብል ጭረሖ ኣምሪሑ፡ ምስ ዶ/ር ኣብይ ኣሕመድ ተዓራሪኹ፡ ናብ ፖለቲካዊ ማዕበል ኢትዮጵያ ኢዱ ሰዲዱ ኣብ ውግእ መንእሰያት ኤርትራ ዘወደአ ህግደፍ ቀዳማይ ተሰዓሪ ምዃኑ ርኡይ እዩ። ምኽንያቱ ወያነ ቅድም ብውግእ ደሓር ብስምምዕ ሰላም ህልውናኡ ስለ ዘውሓሰ። ኣብቲ ኢሳያስ እንተተኻኢሉ ከይካየድ፡ እንተተኻይዱ ድማ በዓል ጉዳይ ኮይኑ ኣትዩ ከምክኖ ከንባህቖሉ ዝጸንሐ ዘተን ስምምዕን፡ ስም ኤርትራ ዘይምጥቃሱ፡ ናይ ህግደፍ ክብደትን ተፈራሕነትን ዘርኢ ኣይኮነን። ኣብ ዘይጉዳዩ ኣትዩ ዝጸንሐ ዘራጊቶ ምዃኑ ከም ዝተመዝነ ዘርኢ እዩ። ፈደራላዊ መንግስቲ ኢትዮጵያ “ወያነ ክሳብ እትጠፍእ ንዋጋእ” ዝብል ሃላሊ ምኽሪ ኢሳያስ ዘየዋጸኦ ምዃኑ ፈሊጡ፡ ዘዋጸኦ መንገዲ ዘተን ሰላምን ምምራጹ እውን ካልእ ህግደፍ ከም ዝተሳዕረ ዘርኢ መረዳእታ እዩ። በቲ ስምምዕ መሰረት መንግስቲ ኢትዮጵያ ኣብ ዶብ ኤርትራን ኢትዮጵያን ሓላው ዶብ ሰራዊቱ ምስ ኣስፈረኸ፡ ህግደፍ ክሳብ ክንደይ ኣብ ዘይጉዳዩ ኣትዩ ከም ዝጸንሐ ይርደኦዶ ይኸውን?፡ ከምዛ ሓጻር ጣፍዶ ምሉቕ ኢሉ ይወጽእ ወይ ኣንጻርቶም ከእንግዶም ዝጸንሐ ሰራዊት ፈደራል ይዋጋእ ክረአ እዩ። መሓዙቱ ፋኖ ግና በቲ ስምምዕ ከምኡ ቆዘምቲ ምዃኖም ምልክታት የርእዩ ኣለዉ። እቲ ሓቁ እምበኣር “ክረኣያ ክብላስ ይእረያ” እዩ።
ክልቲኦም ኢትዮጵያውያን ወገናት ናብቲ ዘተ ክኣትዉ እንከለዉ፡ ሒዘሞ ዝቐረቡ ርኢቶታት ዝተረሓሓቐ ምንባሩ ዝተዓዘብናዮ እዩ። እቲ ዝኸተምዎ ስምምዕ ግና ንናይ ሓዲኦም ርኢቶ ጥራይ ዘንጸባርቕ ዘይኮነ፡ ካብ ክልቲኡ ወገን ዝተወስደ መዋጸኦ ምዃኑ ፍሉጥ እዩ። ምኽንያቱ ምዝታይ ማለት እንካን ሃባን ሰለ ዝኾነ። ምስዚ ኩሉ ብክልቲኦም ወገናት ሰለምንታይ ናትና ርኢቶ ምሉእ ብምሉእ ኣብቲ ስምምዕ ተቐባልነት ኣይረኸበን ዝመንቀሊኡ ተቓውሞ ከም ዘጋጥሞም ዝጽበይዎ እዩ። ስለዚ ካብቲ ኣብ ስምምዕ ንምብጻሕ ዝኸፈልዎ ዋጋ ዘይንእስ፡ ተቐቢሉ ዘተግብር ባይታ ንምፍጣርን ውሑስን ቀጻልን ሰላም ንምርግጋጽን ካብ ምምካት ሸርሕታት ህግደፍ ጀሚርካ ዝጽበዮም ሓያል ብደሆታት ከም ዝህሉ ምልክታት ይቕልቀል ኣሎ።
በቲ ተበጺሑ ዘሎ ስምምዕ እገለ ከሰበ እገለ ከሰረ ዝብሉ ክርከቡ ይኽእሉ ኢዮም። እቲ በዚ ውግእዚ እናሞተን እናተቐንዘወን ዝመጸ ህዝቢ ቀንዲ ተረባሒ ናይዚ ስምምዕ ክኸውን እዩ። በዚ መንጽር ብልኡላውነት ኤርትራ እናተመጻደቐ ልኡላውነት ካለኦት ምድፋር ከም ሓላል ዝወስድ ህግደፍ ምስቶም ኣስኪርዎም ዝጸንሐ ኣካላት ከምቲ ኣቐዲሙ ዝተጠቕሰ ከሳራይ እዩ። እቶም ተዛትዮም ኣብ ስምምዕ ዝበጽሑ ወገናት ግና ብሚእታዊት ሓሲብካ እገለ ክንድዚ ከሲቡ እገለ ድማ ክንድዚ ከሲሩ ዝበሃሃሉ ዘይኮኑ፡ ብውሕዱ ዋላ ንሓንቲ ማዓልቲ ትኹን ህይወት ወገናቶም ካብ ህልቂት ብምድሓኖም ከሰብቲ እዮም። ማእከላይ ነጥቢ ስምምዖም ሕገመንግስቶም ምዃኑ ብምግንዛብ፡ ኣብቲ ክኾነሎም ክምነይዎ ዝጸንሑ ዘይኮነ፡ ኣብቲ ክኸውን ዝግበኦ እዮም ተሰማሚዖም ዘለዉ። ኣብ ከምዚ ኩነታት ክልተ ዓይኒ ምርኣይ ኣይቅኑዕን እዩ። ምስዚ ኩሉ እቲ ጉዳይ፡ ቀንዲ ዋኒን ኢትዮጵያውያን እዩ። ኤርትራውያን ድማ ቀዳምነትና ኣጽኒዕና ዋኒንና ንግበር።
ህዝቢ ትግራይ ንኹሉ ዘጋጠሞ ሞት፡ ምምዝባል፡ ጥሜትን ብኩራት መሰረታዊ ነገራትን ተጻዊሩ ስኑ ነኺሱ ፈልከት ከይበለ ኣብ ጐኒ ደቁ ኮይኑ ዘርኣዮ ጽንዓትን መኸተን ኣብዚ ስምምዕ ንምብጻሕ ኣስተዋጸኦኡ ልዑል ሰለ ዝኾነ፡ ህዝቢ ኤርትራ’ውን ጥልመትን ብደዐን ህግደፍ ንምስባር ክመሃረሉ ዝግበኦ ተመኩሮ እዩ። ኤርትራውያን ሓይልታት ለውጢ እውን ካብዚ ጌና ኣብ መስርሕ ምትግባር ብደሆታት ዝጽበዮ ስምምዕ ሰላም ኢትዮጵያውያን፡ ንመሃሮ ሕድገትን ምጽውዋርን ከም ዝህሉ ፍሉጥ እዩ። ስለዚ ኣብ ደውታ ኣትዩ ዝጸንሐ መስርሕ ምፍጣር ናይ ሓባር መድረኽ፡ ኣበራቢርና ናብ ግብራዊ ስራሕ ንእቶ። እንተ’ቲ “ቀጻሊ ሰላም ብዘተ’ምበር፡ ብወግእ ኣይረጋገጽን” ዝብል ሓሳብ ህያው እዩ።
