ሓደ ፖለቲካዊ ውዳበ፡ ኣብ ርእሲት ንምዕዋቱ ዝቃለሰሉ መሰረታዊ መደብ ዕዮኡን ራኢኡን፡ ዝምረሓሉ ቅዋም ወይ ህንጻ-ሕጊ ኣለዎ። እዚ ቅዋም ኣባላትን ኣካላትን ናይቲ ውዳበ እንታይ ከም ዝዓሙ ዘነጽር ኣብ ልዕሊ ምዃኑ፡ ኣብ ሕድሕድ ኣካላት ናይቲ ሰልፊ ወይ ውድብ ዝህሉ ዝምድና፡ ምትእስሳርን ምንባብን ዝቕይስ እዩ።
ሰልፊ ዲሞክራሲ ህዝቢ ኤርትራ (ሰዲህኤ)፡ ከም ሓደ ብዝተፈላለዩ ተመኩሮታት ዝሓለፈ ፖለቲካዊ ውዳበ፡ ናይ ርሑቕን ቀረባን ዕላማኡ ዝእምት ፖለቲካዊ መደብ ዕዮ ኣለዎ። ነዚ ፖለቲካዊ መድብ ዕዮኡ ኣብ ዘተግብረሉ መስርሕ፡ ዝምረሓሉን ዝቕለሰሉን ቅዋም እውን ኣለዎ። እዚ ቅዋሙ፡ ኣብ ሕድሕድ ትካላቱ ዘሎ ዝምድናን ርክባትን ዘነጽር፡ ብጉባኤ ዝጸድቕ ሰነድ እዩ። እዚ ሰነድ ኣካላት ሰልፊ ጨንፈር፡ ንኡስ ዞባ፡ ዞባ፡ ፈጻሚ ሽማግለን ሓጋጊ ኣካል ማእከላይ ባይቶን ኢሉ መምስ ተግባሮምን ሓላፍነቶምን ዝዝርዝር፡ ናይ ነፍሲ ወከፍ ትካልን ኣባልን ሰልፊ ግቡእ፡ መሰልን ተሓታትነትን ዘብርህ ዝለዓለ ሕጊ እዩ። ብዓብይኡ ከኣ ዝለዓለ ስልጣን ናይቲ ሰልፊ ኣብ ነፍሲ ወከፍ 4ተ ዓመታት ዝጋባእ ጉባኤ እዩ።
ኣብ መወዳእታ ወርሒ ሓምለ 2023፡ ብመሰረት ዓንቀጽ 5. 13.1፡ ናይቲ ቅዋም፡ እቲ ኣብ ኣርባዕተ ዓመት ሓደ ግዜ ዝጋባእ ጉባኤ ሰዲህኤ፡ ንኣተሃላልዋ ኣባላቱ ኣብ ግምት ብዘእተወ ክካየድ እዩ። ነዚ 4ይ ስሩዕ ጉባኤ ንምዕዋት ቅድሚ ሓደ ዓመት ብማእከላይ ባይቶ ዝተመዘዘት ኣሰናዳኢት ሽማግለ ስረሓታ ኣብ ምጽፋፍ ትርከብ። በዚ መሰረት፡ ቦታን ዕለትን ጉባኤ ተነጺሩን ኣድላይ ቀረብ ተሰናዲኡን፡ ናብቲ ጉባኤ ዝቐርቡ ሰነዳት ብዝተፈላለዩ መስርሓት ሓሊፎም ኣብ ናይ መወዳእታ ደረጃ በጺሖም ኣለዉ። በቲ ካልእ ወገን ድማ ብተመሳስሊ ብማእከላይ ባይቶ ተመዚዛ ስረሓታ ተካይድ ዘላ፡ ኣብ ጉባኤ ቀሪቦም ብዲሞክራስያዊ ኣገባብ ንመሪሕነት ዝወዳደሩ ሕጹያት ኣጻርያ ናብ ጉባኤ እተቕርብ “ሓጻይት ሽማግለ” በቲ ዝተዋህባ ዕማም መሰረት ስረሓታ ብምጽፋፍ ኣብ ናይ መወዳእታ ምዕራፍ በጺሓ ኣላ። ተሳተፍቲ ጉባኤ ዝተዘለ ብቑዕ ባእታ ኣሎ ምስ ዝብሉ፡ ኣብ ጉባኤ ብናይ ዓስርተ ሰባት ደገፍ ሕጹይ ክውስኹ ይኽእሉ እዮም። ኣባላት ሰልፊ ኣብ ጉባኤ ዝውክልዎም ተሳተፍቲ ብዲሞክራሲያዊ ምርጫ መዚዞም ኣለዉ። ኣብ ርእሲዚ ተሳትፎ መሰረታት ኣብቲ ጉባኤ ንምስፋሕ፡ ብፍላይ ነቲ ናብ ጉባኤ ቀሪቡ ዝጸድቕ መሰረታዊ ሰነዳት ንምህብታም ኣብ ርእሲቲ ኣቐዲሞም ብደረጃ ጨናፍር ዘካየድዎ ምይይጥን ዝሃብዎ ሃናጺ ርኢቶታትን፡ ቅድሚ ጉባኤ መላእ ኣባላት ብዝሳተፍሉ ኮንፈረንስ ተወሳኺ ርኢቶኦም ዘንጸባርቕሉ መደብ ተሰሪዑ ኣሎ።
ካብቲ ኣገደስቲ ዕማማት ናይቲ ጉባኤ፡ ናይ ዝሓለፈ 4ተ ዓመታት ምንቅስቓስ ሰልፊ ዘንጸባርቕ ጸብጻብ ማእከላይ ባይቶ ተመያይጡ ብምምዛን ከም ሰልፋዊ ሰነድ ምዕቃብ፡ ምጽዳቕ ንድፊ ሰነዳት ፖለቲካዊ መደብ ዕዮን ቅዋምን፡ ኣብ ኣገደስቲ እዋናዊ ኤርትራውን ከባብያውን ኩነታት ፍሉይ ቆላሕታ ኣብ ዝወሃቦም ፍሩያት ዛዕባታት ተመያይጥካ ፖለቲካዊ ውሳነታት ምሕላፍን መሪሕነት ምምራጽን ንኣብነት ዝጥቀሱ እዮም። ምስዚ ንርከበሉ ዘለና ህልዊ ኩነታት፡ ካብቶም ጉባኤ ኣዕሚቑ ክመዝኖም ትጽቢት ዝገብረሎም ኤርትራዊ ዘቤታዊ ዛዕባታት፡ ብህግደፍ ኣብ ልዕሊ ህዝቢ ኤርትራ መልከዓቱ እናቐያየረ መመሊሱ ዝገድድ ዘሎ ጭቖናን መዋጸኦኡን፡ ኣብ ኤርትራዊ ሓይልታት ለውጢ ዘዕውት ደረጃ ዘይሓዘ ዘሎ መስርሕ ሓቢርካ ምቅላስ ምድህሳስን መዋጸኦ ምእማትን፡ ከምኡ ድማ ኣብ ዓለምና ዝምዕብል ዘሎ ሓዲሽ ኣሰላልፋ ፖለትካዊ ሓይልታትን ኣብ ከባቢና ዝሕዞ ዘሎ መልክዕ ምንጻርን ድሕነት ኤርትራን ህዝባን ዝዕቀበሉ ኣቕጣጫ ምእማትን ካብቶም ኣገደስቲ ዛዕባታት ክኾኑ ትጽቢት ይግበረሎም።
ኤርትራዊ ጉዳይና በይኑ ተነጺሉ ዝረአ ስለ ዘይኮነ፡ እዚ ጉባኤ ኣብ ትሕቲ ከመይ ዝኣመሰለ ዓለማውን ከባብያውን ኩነታት ከም ዝካየድ ኣብ ግምት ከእቱን ክድህስስን ባህርያዊ እዩ። ብፍላይ ከኣ ብዛዕባቶም ተጽዕኖኦም ብቐሊሉ ዝጸልወና ኣብ ኢትዮጵያን ሱዳንን ዝረኣዩ ዘለዉ ምዕባለታት ቆላሕታ ዝወሃቦም ክኾኑ ግድን እዩ። ኣብቲ ጉዳይ ኢትዮጵያን ትግራይን ጌና ናብ ወግእ ዘይማዕበለሉ ዝነበረ እዋን 2019 ዝተኻየደ፡ 3ይን ሓድነታውን ጉባኤ ሰዲህኤ፡ እቲ ወጥሪ ናብ ውግእ ከይዓረገ ብሰላማዊ ኣገባብ ክፍታሕን ጉጅለ ህግደፍን ካለኦት ናይ ግዳም ሓይልታትን ኢዶም ኣእትዮም ህውከት ካብ ምብላሕ ክዕቀቡን ዘተሓሳስብ ውሳነ ምሕላፉ ዝዝከር እዩ።
ድሕሪኡ ኣብ ዝተራእዩ ምዕባለታት ከኣ መሪሕነት ሰዲህኤ ነዚ ናይ ጉባኤ ውሳነ ተኸቲሉ እዩ መርገጻት ክወስድን ርትዓዊ መፍትሕታት ክእምትን ዝጸንሐ። ኣብ ቅድሜና ዘሎ 4ይ ጉባኤ ድማ ጉዳይ ኢትዮጵያ ነዚ ሎሚ ሒዝዎ ዘሎ ምስርሕ ትግባረ ውዕል ሰላም ደቡብ ኣፍሪቃ ዘተባብዕን መንግስቲ ኢትዮጵያ ካልእ ጸገማቱ እውን ብሰላማዊ ኣገባብ ክፈትሕ ዝጽውዕን ሚዛን ክህልዎ ተገማቲ እዩ። ኣብ ጉዳይቲ መቕዘፍቲ ህይወት ብዙሓት ሰላማውያን፡ ዕንወት ትሕተ ቅርጻ፡ ሰብኣዊ ጥሕሰታትን ምምዝባላትን ዘኸትል ዘሎ ውግእ ሕድሕድ ጀነራላት ሱዳን ዝሕዞ መርገጽ እውን ንፍሉይ ባህርያት ሱዳን ኣብ ግምት ብምእታው ካብቲ ናይ ኢትዮጵያን ትግራይን ናይ ኣተሓሕዛ ተመኩሮ ዘይፍለ ክኸውን ከምዝኽእል፡ እቲ ድሕሪ ምብራዕ ውግእ ሱዳን ዝሓዞ ፍትሓዊ መርገጽ ዘመላኽት እዩ።
ኣብ ጽባሕ እዚ 4ይ ጉባኤ ሰዲህኤ፡ ንዓሰርተታት ዓመታት ክካየድ ዝጸንሐ፡ ኣብ ዝሓለፈ ሰለስተ ዓመታት ግና ብሰንኪቲ ንዓለምና እውን ኣጨኒቕዋ ዝጸንሐ ኮቪድ-19 በዂሩ ዝነበረ ፈስቲቫል ኤርትራውያን ፍራንክፈርት ክጋባእ እዩ። ነዚ ካብ 28 ክሳብ 30 ሓምለ 2023 ዝካየደ ፈስቲቫል ዝምልከት ምድላው ድማ ጐኒ ንጐኒ’ቲ ምድላው ጉባኤ ምቅርራብ ተገይሩ ኣሎ። እዚ ፈስቲቫል ውጽኢት 4ይ ጉባኤ ዝብሰረሉን ተፈላልዮም ዝጸንሑ ኤርትራውያን ብኣካል ተራኺቦም እሂምሂን ዝበሃሃሉሉን ዝዘናግዕሉን ስለ ዝኾነ፡ ፍሉይ ግምት ዝወሃቦ እዩ’ሞ ኤርትራውያን ክሳተፍዎ ይዕደሙ።
ኣባላትን ደገፍትን ሰዲህኤ፡ ጉባኤ ይኹን ፈስቲቫል ንክዕወት ዘርኣይዎ ኩለ-መዳያዊ ደገፍን ገንዘባዊ ወፈያን ከም ወትሩ ኣዝዩ ዝነኣድ እዩ። ኣበርክተኦም ኣብ ምድላው ዝድረት ዘይኮነ፡ ውጽኢት ጉባኤ ኣብ ምትግባር’ውን ከምዘይስልክዩ እሙን እዩ።
(ክቱር ፍቕሪሲ፡ ሕሱም ጽልኢ ይወልድ ደኣ ከይከው)
ኣብ መንጎ ኢሳያስ ኣፈወርቅን ኣብይ ኣሕመድን ብ2018 ዝተፈጥረ ዘይቅዱስ ዝምድና፡ ናይ ብዙሓት መዛረቢ ከም ዝነበረ ዝዝከር እዩ። ከምኡ ክኸውን ዘገደደ እቲ ዝምድና ሃንደበታውን ዘይግሉጽን ስለ ዝነበረ ጥራሕ ዘይኮነ፡ ዲፕሎማስያዊ ቅጥዒ ዘይተኸተለ ምብባሩ’ውን እዩ። ንሓያሎ ኤርትራውያን ግና ካብቲ ቅድሚኡ ዝነበረ ተመኩሮታት ህግደፍ ነቒልካ፡ ብውሕዱ ንረብሓ ኤርትራን ህዝባን ከምዘይነበረ ርዱእ ነይሩ። ኣይተሰምዑን እምበር፡ ናይ “ግጉይ ኣካይዳ እዩ” ስምዕታኦም ዘቕረኡ’ውን ነይሮም። እናወዓለ እናሐደረ ከኣ፡ ቀንዲ ዕላማ ዝምድናኦም ኣንጻር ህዝባዊ ወያነ ሓርነት ትግራይ ከም ዝነበረ፡ ብግብሪ ተራእዩ።
እዞም ብቐጥታ ብምሉእ ዓቕሞም ኣንጻር ሰራዊት ትግራይ ዝተሰለፉ፡ ህግደፍ፡ ፈደራላዊ መንግስቲ ኢትዮጵያን ፍሉይ ሓይሊ ኣምሓራን፡ ነናቶም ዝተፈላለየ ሕሳባት ሒዞም ስለ ዝኣተዉዎ፡ ካብቲ ውግእ ዝጽበይዎ ውጽኢት ተመሳሳሊ ኣይነበረን። ብሰንክ’ዚ ድማ ከምቲ ናብቲ ውግእ ብሓባር ዝኣተዉዎ ብሓባር ክወጹ ኣይተሰማምዑን። ትጽቢት ኢሳያስ ካብቲ ውግእ ንህወሓት ሓንሳብን ንሓዋሩን ምጥፋእ ከም ዝነበረ፡ ኣቐዲሙ “ጸወታ ወያነ ተወዲኡ” ብዝብል ህንዱድ ጭረሖኡ ኣግሂድዎ እዩ። ፈደራላዊ መንግስቲ ኢትዮጵያ ድማ ንህወሓት፡ ብደረጃ ሃገር ኣብ ስልጣን ናብ ዘይወዳደሮ ደረጃ ንምድኻሙ ምንባሩ ምልክታት ይህብ ነይሩ። ፍሉይ ሓይሊ ኣምሓራ ብወገኑ፡ ንህወሓት ኣዳኺምካ “ብሓይሊ ዝተወስደ መሬት ብሓይሊ ይምለስ” ብዝብል፡ ዘይሕገመንግስታዊ ቅኒት፡ ወልቃይትን ራያን ካብ ክልል ትግራይ ናብ ክልል ኣምሓራ ምኽላል ከም ዝነበረ ሎሚ’ውን ኣፍ ኣውጺኡ ዝዛረበሉን ክተት ዝእውጀሉን ዘሎ እዩ።
ኣብ ትግራይ ንክልተ ዓመታት ዝተኻየደ ውግእ ኣብ ልዕሊ ኤርትራን ኢትዮጵያን ሰፍ ዘይብል፡ ሰብኣዊ፡ ንዋታዊ፡ ገንዘባውን ካልእ ተዛመድቲ ዕንወታትን ከም ዘኸተለ ዓለም ብዓለማ ተገንዚባቶ ዘላ እዩ። ድሕሪዚ ግና ዝተፈላለዩ ሓይልታት ብዘሕደርዎ ተጽዕኖታትን ብምርብራብ ናይቶም ክልተ ኢትዮጵያውያን ተዋጋእቲ ወገናትን ናብ መኣዲ ዘተ ቀሪቦም። ከም ውጽኢቱ ድማ ብ2 ሕዳር 2022 ኣብ ደቡብ ኣፍሪቃ ከተማ ፕሪቶርያ ኣብ መንጎ ፈደራላዊ መንግስቲ ኢትዮጵያን ህዝባዊ ወያነ ሓርነት ትግራይን ውዕል ሰላም ተኸቲሙ። እቶም ናብቲ ውግእ ብሓባር ዝኣተዉ ንስምምዕ ፕሪቶርያ ብማዕረ ኣይተቐበልዎን። ኢሳያስን ሓይሊ ኣምሓራን ቅድም ስምምዕ ከይብጻሕ ዝከኣሎም ጽዒቶም። ድሕሪ ካብ ድሌቶም ወጻኢ ስምምዕ ሰላም ምኽታሙ ከኣ፡ ምስምሳት ክፈጥሩ ጸኒሖም። ሕጂ እውን ዓንቃፊ ጻዕሮም ኣየቋረጹን። ኢሳያስ ምርጫኡ ኣብ ውግእ ምቕጻል ከም ዝነበረ በቲ ከይሓፈረ፡ “ኣሜሪካ ካብቲ ውግእ ኮሊፋትና” ዝበሎ ክሳብ ክንደይ ህውከተኛ ድሌቱ ከምዘይረወየ ኣርእዩ እዩ። ካብዚ ሓሊፉ ብመሰረት ውዕል ሰላም ደቡብ ኣፍሪቃን ከንያን፡ ሰራዊት ኤርትራ ብቕጽበት ካብ ትግራይ ክወጽእ እናተገበኦ፡ ዘርኣዮ ዕጥይጥይ፡ ብዙሓት ዝምልከቶም ዝተዓዘብዎን ክሳብ ሎሚ “ዓገብ” ዝብልዎ ዘለዉን እዩ።
ፈደራላዊ መንግስቲ ኢትዮጵያ፡ በቲ ሓደ ወገን ብመሰረት እቲ ስምምዕ፡ ሰራዊት ኤርትራን ፍሉይ ሓይሊ ኣምሓራን ካብ ትግራይ ከውጽእ ተጽዕኖ እናሓየሎ፡ በቲ ካልእ ወገን ድማ ንምምሕዳር ኢሳያስ ከየቐይምን ጉዳይ ኣምሓራ ናብ ግጭት ከእቱ ብዘይክእል ኣገባብ ክፈትሕን ተቐርቂሩ ከም ዝጸንሐ ብሩህ እዩ። ኢሳያስ በወገኑ ኣብ ርእሲቲ ሰራዊቱ ካብ ትግራይ ከየውጽእ ዘርኣዮ ኣብያ፡ ፍሉይ ሓይሊ ኣምሓራ ካብ ትግራይ ንከይወጽእ ከተባብዕ ከም ዝጸንሐ ኣይኮነንዶ ንመንግስቲ ኢትዮጵያ፡ ነቶም ህላወ ሰራዊት ኤርትራ ኣብ ትግራይ ዕንቅፋት ሰላም ምዃኑ ዝኣምኑ ተዓዘብቲ ወገናት ብሩህ እዩ። ኢሳያስ ፍሉይ ሓይሊ ኣምሓራ ከም ዘዕቁብ፡ ዘሰልጥንን ዘዕጥቕን የዛርብ ከም ዘሎ’ውን ሸለል ዝባህል ኣይኮነን። ፕረሲደንት ኣመሪካ ብ4 ጉንበት 2023 ብዛዕባ ህልዊ ኩነታት ዞባ ምብራቕ ኣፍሪቃ፡ ኣብ ዝሃብዎ ርኢቶ፡ “ሰራዊት ኤርትራ ካብ ትግራይ ከምዝወጸን ከምዘይወጸን ዝከታተል ተወሳኺ ተቖጻጻሪ ኣካል ምምዛዝ ከድሊ እዩ” ዝበልዎ ድማ ግምት ዝወሃቦ እዩ።
ቀዳማይ ሚኒስተር ኢትዮጵያ ኣብይ ኣሕመድ፡ ብሰንኪ ኢድ ኣእትውነት ኢሳያስ ኣብ ጉዳይ ሃገሮም፡ ዝኸፍልዎ ዋጋ እናኸበዶም ከም ዝመጸ ከተንብሁ ጸኒሖም እዮም። ከም መቐጸልታ ናይዚ እዮም ከኣ ብ1 ጉንበት 2023 ኣብ ደቡብ ኢትዮጵያ ሃላላ ኬላ ዝበሃል መዘናግዒ ቦታ ክምርቑ እንከለዉ፡ “ኣባና ዝኾነት ነገር ቀርማሕ ክትብል እንከላ፡ ኣብ ውሽጣዊ ጉዳይና እናኣተዉ፡ ክፍትፍቱ ዝደልዩ ሓይልታት፡ ብፍላይ፡ ድማ ኢትዮጵያዊ ዘይኮኑ፡ ተግባሮም ከቋርጹ የተሓሳስብ። ኢትዮጵያ ብምሕማስ ዝርከብ ረብሓ ከምዘየለ ተረዲኦም ናትና ጉዳይ ናባና ክገድፍዎ ፡ ብዙሕ ዘይሰርሕዎ ናቶም ጉዳይ ስለ ዘለዎም፡ ናታቶም ክሰርሑ፡ ከተሓሳስቦም እፈቱ።” ዝበልዎ ኣዝዩ ኣዛራቢ ኣበሃህላ ኮይኑ ኣሎ።
እዚ መጠንቀቕታ ዶ/ር ኣብይ ኣሕመድ በይኑ ወሲድካ ዝምዘን ዘይኮነ፡ ምስቲ ኢሳያስ ኣቐዲሙ “ጉዳይ ኢትዮጵያ ጉዳይና ስለ ዝኾነ፡ ኢድና እነእትወሉ እምበር ስቕ ኢልና ኣይንሪኦን ኢና፡ ውግእ ትግራይ ከይወዳእናዮ ኣሚሪካ ኮሊፋትና” ዝበሎ፡ ሰራዊቱ ካብ ትግራይ ንምውጻእ ልዕሊ 6ተ ኣዋርሕ ምውሳዱ፡ ኣብ ቅትለት ላዕለዋይ ሓላፊ ሰልፊ ብልጽግና ግርማ የሺጥላ ኢድ ዝነበሮም፡ ሳሚን ልዑልን ዝተባህሉ ኤርትራውያን ሰለይቲ “ኣብ ባህርዳር ተታሒዞም” ብዝብል ኣብ ማሕበራዊ መዲያ ተደጋጊሙ ዝውረ ዘሎ፡ ብዙሓት ኢትዮጵያውያን ነጠፍቲ ማሕበራዊ መራኸቢ፡ “ኣብ ኢትዮጵያ ኣብ ኮንትሮባንድ፥ ዘይሕጋዊ ሸርፊ ገንዘብን ካልእ ገበናትን ተዋፊሮም ዘለዉ ኤርትራውያን ይውጽኡልና” ይብልዎ ምስ ዘለዉ ኣዛሚድካ ክረአይ ዝግበኦ እዩ። እቲ ናይ ብዙሓት ጸለውቲ ኣካላት፡ ዶ/ር ኣብይ ኣሕመድ ካብ ኢሳያስ ኣፈወርቂ ንክርሕቕ ተደጋጊሙ ከም ቅድመ-ኩነት ንገንዘባዊ ረዲአት ክንገሮም ዝጸንሐ መጠንቀቕታ’ውን፡ ን”ብጎቦ ዓይኒ ምጥምማት ኢሳያስን ኣብይን” ዝህልዎ ተጽዕኖ ቀሊል ኣይኮነን። ድሕሪ ውግእ ሱዳን ናብ ኢትዮጵያ ክኣትዉ ንዝፈተኑ ኤርትራውያን፡ ሓይልታት ጸጥታ ኢትዮጵያ “መንግስትኹም ከይተእትዉዎም ኢሉና እዩ” ብዝብል ይዓግትዎም ምህላዎም’ውን ካብ ቃል ናይቶም ግዳያት ይስማዕ ኣሎ።
ምስዚ ከነዛምዶ እንከለና፡ ኣብቲ ዶር ኣብይ፡ “……ኢትዮጵያዊ ዘይኮኑ ሓይልታት፡ ካብ ተግባሮም ከቋርጹ የተሓሳስብ። …...፡ብዙሕ ዘይሰርሕዎ ናቶም ጉዳይ ስለ ዘለዎም፡ ናታቶም ክሰርሑ እሞ፡ ነቲ ናትና ናባና ክገድፍዎ፡ ከተሓሳስቦም እፈቱ።” ዝበልዎ፡ እታ “ኢትዮጵያውያን ዘይኮኑ” እትብል ሓረግ፡ ናይ ብዙሓት ቀልቢ እያ ስሒባ። “ብዙሕ ዘይሰርሕዎ ናቶም ጉዳይ ስለ ዘለዎም፡” ክውሰኻ እንከሎ ናብ መን የመልክቱ ከም ዘለዉ ምግማት ዘጸግም ኣይኮነን። በዚ ዘይተጸብይዎ ዝሰንበዱ ደገፍቲ ህግደፍ፡ ነዚ ኣበሃህላ ናብ ካልኦት ከላግብዎ ዘይምህዝዎ የብሎምን። እንተኾነ እዚኣ ካብ ንኢሳያስ ሓሊፋ ንኻልእ ትምልከት ኣይኮነትን። ኣብዚ ዕዉራት ደገፍቲ ህግደፍ፡ ደድሕቲ ኢሳያስ ካብ ምህውታት፡ ነባሪ ረብሓን ጉርብትናን እምበር፡ ነባሪ ፖለቲካዊ ዕርክነት ከምዘየለ ኣቐዲሞም ክግንዘቡ ምተገብኦም።
ስለዚ እቲ ኣጀማምራኡ ቅንዕና ዘይነበሮ፡ ብዘይካ ኢሳያስ ንግዜኡ ካብ እገዳ ዝወጸሉን ንዶር ኣብይ ኣካታዒ ሽልማት ኖቤል ዝተመጠወሉን ስምምዕ፡ ኣብ ከምዚ ንዕዘቦ ዘለና ሓደጋ ናይ ምውዳቑን መሃዝቱ ብጐቦ ዓይኒ ምርእኣዮምን እትጽበዮ እዩ። ኣብ መወዳእታኸ እንታይ ክወልድ እዩ? ድማ፡ ከምቲ ስነ-ጥበባዊ ኪሮስ ኣለማዮ፡ “ ምቕናይ ምቕናይ ኩሉ ንምርኣይ” ዝበሎ፡ እንከታተሎ ክኸውን እዩ። ብሓፈሻ ኣብ ኢትዮጵያ ብፍላይ ከኣ ኣብ ኣዲስ ኣበባ፡ ዘለዉ ኤርትራውያን ብኣግኡ ሕሳቦም ክገብሩ ከኣ ነዘኻኽሮም።
ኣባላት እቲ ልኡኽ ኣብ መዓርፎ ነፈርቲ ቦለ ኣዲስ ኣበባ
እቲ ልኡኽ ኣብ መዓርፎ ነፈርቲ ኣሉላ ኣባ ነጋ መቐለ
ርእሰ-ምምሕዳራት 11 ክልላት ኢትዮጵያ፡ ከንቲባታት ከተማታት ኣዲስ ኣበባን ድሬዳዋን ካለኦት ዘብ መዚ ፈደራላዊ መንግስት ኢትዮጵያን ዝርከብዎ ላዕለዋይ ልኡኽ፡ ብ27 ማዝያ 2023 ኣብ ሰዓታት ንግሆ ብምክትል ፕረሲደንት ሰልፊ ብልጽግና ኣቶ ኣደም ፋራሕ ተመሪሑ ዋና ከተማ ክልል ትግራይ መቐለ ኣትዩ። ነቲ ልኡኽ ኣቶ ጌታቸው ረዳ ፕረሲደንት ግዝያዊ ምምሕዳር ትግራይን ካለኦት ናይቲ ክልል ሓለፍትንን ኣብ መዓርፎ ነፈርቲ ኣሉላ ኣባ ነጋ መቐለ ተቐቢለምዎም።
ዕላማ ናይዚ ምብጻሕ እቶም ሓለፍቲ ኣብ ትግራይ ዘሎ ኩነታት ንምዕዛብን ስምምዕ ፕረቶርያ ብግሪ ይትርጐም ከም ዘሎ ንምርግጋጽን ምዃኑ ተገሊጹ። ብዘይካዚ በቲ ሓደ ወገን ክልላት ኣብ መጻኢ ኣብ ዳግመ-ህንጻ ትግራይ ዝተሓባበራሉ መንገዲ ንምድህሳስ ዝሕግዝ ኮይኑ፡ ክልላት ሓገዝ ንምሃብ ቃል ክኣትዋ ድማ ትጽቢት ኣሎ። ኣብዚ ምብጸሖም ዝተመዛበሉ ዝተዓቖብሉ ቦታታትን ካልእ በቲ ውግእ ዝተጐድአ ቦታታን ክበጽሑ እዮም።
ኣብዚ መገሻ ናይቶም ምስ ትግራይ ኣብ ሓያል ምስሕሓብ ዝጸንሑ ክልላት ዓፋርን ኣምሓራን ምህላዎም፡ ናይ ብዙሓት ስምዒት ዝሰሓበን ትግራይ ኣብ ቀረባ ግዜ ምስ ጐረባብታ ክልላት ሰላም ክትገብር ተስፋ ዝህብን ኮይኑ’ሎ።
ብ26 ማዝያ 2023 እውን ዝተፈላለዩ ሓገዛት ዝሓዘ ፍሉይ ልኡኽ ክልል ኦሮሞ ናብ መቐለ በጺሑ ምስ ዝተፈላለዩ ኽፍሊ ሕብረተሰብ ናይታ ከተማ ተራኺቡ ከም ዝተመያየጠ ዝዝከር እዩ።
ካብቲ ኣብ ከተማ ካርቱም ብሰንክቲ ውግእ ኣጋጢሙ ዘሎ ወጥሪ፡ ካብ ካርቱም ንወገን ምብራቕ ዝሃደሙ ኤርትራውያን ኣብ ከባቢ ከሰላ ምስ በጽሑ፡ ብሓይሊ ተገዲዶም ናብ ኤርትራ ይውሰዱ ከም ዘለዉ ቢቢሲ ኣብ ዝተፈላለዩ ኩርነዓት ዘለዉ ምንጭታታ ብምጥቃ ሓቢራ።
ወተሃደራት ሱዳን እውን ነቶም ምስ ሱዳናውያን ተሓዊሶም ካብ ካርቱም ዝሃደሙ ኤርትራውያን፡ ኣብ ከባቢ ከሰላ ምስ በጽሑ፥ ፈልዮም ናብ ተላታ ዓሸር ገጾም ንክኸዱ እናገደዱ፡ ነቶም ብሓይሊ ዝወስዱዎም ናይ ኤርትራ ኣባላት ስለያ፡ ከም ዝተሓጋገዝዎም እቶም ምንጭታ ጠቒሶም። እቶም ምንጭታት ብተወሳኺ ከም ዝሕብርዎ እተን ኤርትራውያንን ሱዳናውያንን ዝጸዓና መካይን ካብ ካርቱም ከተማ ከሰላ ቅድሚ ምእታወን ኣብ ዘሎ መቆጻጸሪ ነቑጣ ይፍተሻ’ሞ፡ እቶም ኤርትራውያን በተን ዝመጽወን መካይን ናብ ተላታ ዓሸር ክቕንዑ ከም ዝግደዱን ካብኡ ድማ ኣባላት ህግደፍ ከም ዝርከብዎም ይገልጹ።
ካብቶም ኤርትራውያን ስድራ-ቤታት፡ ካብ ካርቱም በበይኖም ወጺኦም፡ ኣብ ከሰላ ክራኸቡ እሞ ኣብኡ ኮይኖም እንታይ ከም ዝገብሩ ክውስኑ እንዳተጸባበዩ፡ ከይተራኸቡ እቶም ኣቐዲሞም ኣብቲ ቦታ ዝበጽሑ ተገዲዶም ከም ዝተወሰዱ ዝሓበሩ ኣለዉ። ካብዚ ኩነታት ክሃድሙ ፈቲኖም ጉድኣት ዘጋጠሞም ኤርትራውያን ከም ዘለዉ እውን ይሕበር።
ምምሕዳር ህግደፍ ብዙሓት ሃገራት ዜጋታተን ካብ ካርቱም ከውጸኣ ክጽዕራን ክሻቐላን እንከለዋ፡ ንሳቶም ግና ነቶም ውሱናት ኣብ ስለላ ኣዋፊረምዎም ዝጸንሑ መሳርሒኦም ጥራይ፡ ብምስጢር ከበግስዎም ከም ዝተራእዩ ምንጭታት ሰዲህኤ ብወገኖም ካብ ካርቱም ኣረጋጊጾም።
እዞም ዝጋፍዑ ዘለዉ ኤርትራውያን፡ ስደተኛታት፡ ንሕክምና ናብ ሱዳን ዝኸዱ፡ ኣብ መርዓ ደቆም ናይ ምስታፍ መደብ ዝነበሮም ስድራ-ቤታትን ካብ ዝተፈላለያ ሃገራት ናብ ካርቱም ዝገሹን ከም ዝርከብዎም ተፈሊጡ። ኣብዚ እዋንዚ ኤርትርውያን ካብ ካርቱም ናብ ደቡብ ሱዳን፡ ኢትዮጵያን ቻድን ገጾም ይኸዱ ከም ዘለዉ’ውን ተፈሊጡ።
