http://ascenteq.com/project/epdp

ሚኒስትሪ ወጻኢ ጉዳይን ዓለም ለኻዊ ዝምድናን ሶማሊያ ብ4 ማዝያ 2024 ኣብ ዘውጸኦ መግለጺ፡  ኣንበሳደር ኢትዮጵያ ኣብ ሶማሊያሙክታር መሓመድ ዋረ   ኣብ ውሽጢ 72 ሰዓታት ካብታ ሃገር ንክወጽእ ከም ዝተወሰነ ኣፍሊጡ። ብዘይካዚ ሶማሊያ ኣብ ኣዲስ ኣበባ ዘሎ ኣንበሳድራ ናብ ሃገሩ ክምለስ ክትጽውዖ እንከላ፡ ኣብ ሶማሊያላንድ ሃርገሳን ኣብ ፑትላንድ ጋረወን ዘለዋ ኣብያተ-ጽሕፈት ጠቕላሊ ቆንስላዊ ጉዳያት ኢትዮጵያ ኣብ ውሽጢ ሓደ ሰሙን ክዕጸዋ ከም ዝተወሰነ እውን እቲ መግለጺ ኣፍሊጡ።

እቲ መግልጺ ኣተሓሒዙ፡ እቲ ስጉምቲ ንምዕቃብ ልኡላውነትን ሓድነትን ሶማሊያ ዝተወስደ ምዃኑ ኣፍሊጡ። ብምቕጻል ከኣ፡ ኣብ ልዕሊ ትካላት ኢትዮጵያ ስጉምቲ ዝተወስደ፡ ቤት ምኽሪ ሚኒስተራት ሶማሊያ፡ ነቲ ኢትዮጵያ ኣንጻር ሓድነት ሶማሊያ ዝወሰደቶ ዝበሎ ስጉምቲ ተኸቲሉ ብዝተወኖ መሰረት ምዃኑ ተሓቢሩ።

ንዝምድና ኢትዮጵያን ሶማሊያን ናብ ከምዚ ደረጃ ዘውደቖ፡ ቅድም እቲ ኢትዮጵያ ምስ ሶማሊላንድ ዝፈረመቶ ንሶማሊላንድ ከም ሃገር ኣፍልጦ ከም ዝህብ ዝተገልጸ፡ መረዳድኢ ሰነድ እሞ ሶማሊያ መቃድሾ “ኣንጻር ልኡላውነተይ እዩ” ብዝብል ብትሪ  ዝተጻረረቶ ነይሩ። ነቲ ኩነታት ብኣቀራራብነት መራሕቲ ጐረባብቲ ሃገራት ጅቡትን ኬያን ናይ ምህዳኡ ጻዕሪ እናተኻየድ፡  ኢትዮጵያ እንደጋ ምስ መራሕቲ እታ ንሕገመግስታዊ ምምሕያሽ ሶማሊያ ኣፍልጦ ከምዘህቡ ዝኣወጁ ካልእ ግዝኣት ሶማሊያ ፑትላድ ብዘያፍልጦ መቃድሾ ካልእ ዝምድና ክትፈጥር ምጅማራ ከም ዘጋደዶ ተፈሊጡ።

እዚ ኣብ መንጎ ኢትዮጵያን ሶማሊያን ዝምዕብል ዘሎ ቅልውላው፡ ብድሕሪኡ ብዙሓት ሓይልታት የሰልፍ ስለ ዘሎ፡ ሓድሽ ፖለቲካዊ ኣሰላልፋ ፈጢሩ ናብ ዝኸፈአ ዞባዊ ዘይምርግጋእ ከይብርኽ ናይ ብዙሓት ስግኣት እዩ።

ዝተፈላለያ ቦታታት፡ ብዝተፈላለዩ ታሪኻዊ ኣጋጣምታት፡ ኣብ ዓይኒ ብዙሓት ክኣትዋን እዋናዊ መዛረቢ ኣጀንዳ ክኾናን ዝተለምደ እዩ። ንኣብነት ሓውሲ ከተማ ባድመ ቅድም ካብ ኤርትራን ትግራይ ኢትዮጵያን ወጻኢ ብደረጃ ዓለም ዘይትፍለጥ ዝነበረት፡ ድሕሪ ውግእ ኤርትራን ኢትዮጵያን 1998-2000 ግና ብዓለም ደረጃ፡ ኣዛራቢት ከም ዝኾነትን ጌና ኣዛራቢት ከም ዘላን ዝዝከር እዩ።

ኣብ ትግራይ 2020-2022 ዝተኻየደ ውግእ ድሕሪ 2ተ ዓመታት፡ ብውዕል ፕሪቶርያ ናብ ካልእ ምዕራፍ ኣትዩ። በዚ ምኽንያት ከተማ ፕሪቶርያ’ውን ብዙሓት ቅድሚኡ ብዘይፈልጥዋ ዝነበሩ ትለዓል ኣላ። ኣብ መስርሕ ትግባረ እቲ ውዕል ውልቃይት (ዞባ ምዕራብ ትግራይ)፡ ዝያዳቲ ቅድሚኡ ዝነበረ እትለዓል ኮይና ኣላ። ምልዓል ጥራይ ዘይኮነ እናሓደረት ኣብ ምትግባርን ዘይምትግባርን እቲ ውዕል ወሳኒ ቀላሲ ቦታ ሒዛ ኣላ።

ካብዚ ብምንቃል ድማ፡ ኣብ ካልእ ዝርዝር ንምእታው ዘይኮነ፡ ብጀኦግራፊያዊ ኣቀማምጣኣ ምስ ወልቃይት ብሓጺሩ ከነላልየኩም። ከባቢ ወልቃይት ብክልላዊ ሕገመንግስቲ ትግራይ፡ ሓንቲ ካብተን ዞባታት ትግራይ ኮይና፡ ዞባ ምዕራብ ትግራይ ትበሃል።

ዞባ ምዕራብ ትግራይ፡ 3 ወረዳታት ኣለዋኣ። ንሳተን ድማ  ቃፍታ-ሑመራ፡ ወልቃይትን ጸገደን ይበሃላ።  ኣብታ ዞባ ዝዓበየትን ማእከል ምምሕዳርን ከተማ ሑመራ እያ። እዛ ዞባ፡ ብምብራቕ ምስ ዞባ ሰሜናዊ ምዕራብ ትግራይ፡ ብደቡብ ምስ ክልል ኣምሓራ፡ ብምዕራብ ምስ ሱዳን፡ ብሰሜን ድማ ምስ ሃገረ ኤርትራ ትዳወብ። ቃፍታ-ሑመራ፡ ሰቲት-ሑመራ፡ ወልቃይት፡ ጸገደ፡ ዳንሻ፡ ማይገባን ማይካድራን ኣብዛ ዞባ ዘለዋ ፍሉጣት ቀበሌታት  እየን።

ግዝያዊ ምምሕዳር ትግራይ (ግምት) ኣብ ግዜ ውግእ ካብ ዝማረኾም ኣባላት ሓይልታት ምክልኻል ኢትዮጵያ ብ22 መጋቢት 2024፡ 112 ብናጻ ከም ዘፋነወ ኢትዮጵያን ኢንሳይደር ኣፍሊጣ።  እቲ ምምሕዳር ጌና ካለኦት ምሩኻት ኣብ ትሕቲ ምቁጽጻሩ ከም ዘለዉ ብምጥቃስ፡ እቲ ምፍናው ብመሰረት እቲ ኣብዚ ቀረባ ግዜ ዝተኻየደ  ንኣተገባብራ ውዕል ፕሪቶሪያ ዝምልከት ገምጋም ዝተኻየደ ምዃኑ ምግላጹ እቲ ዜና ሓቢሩ።

መግለጺ ቤት ጽሕፈት ግዝያዊ ምምሕዳር ትግራይ፡ እዞም 112 ምሩኻት ካብቶም “ከቢድ ገበን ዝፈጸሙ” ተባሂሎም ተታሒዞም ዝጸንሑ ክኾኑ እንከለዉ፡ ድሕሪ ምኽታም ውዕል ፕሪቶርያ ልዕሊ 16 ሺሕ ምሩኻት ወተሃደራት ፈደራላዊ መግስቲ ኢትዮጵያ ብናጻ ከም ዝፈትሐ ኣፍሊጡ።

እዚ ከምዚሉ እንከሎ ግዝያዊ ምምሕዳር ትግራይ፡ ብዝተፈላለዩ ምኽንያታት ድሕሪ’ቲ ውግእ ምጅማሩ ብፈደራላዊ መንግስቲ ተኣሲሮም ዘለዉ፡ ኣባላት ሓይልታት ምክልኻል ኢትዮጵያ ዝነበሩ ተጋሩ ብናጻ ንክፍትሑ ብተደጋጋሚኳ ክጽውዕ እንተጸንሐ ክሳብ ሎሚ ዘይተፈትሑ ኣሸሓት ኣለዉ። ኣብ መጻኢ መዓልታት ግና  ክፍትሑ ተስፋ ኣሎ ዝብል ናይ ብዙሓት ትጽቢት እዩ።

ብኻልእ ወገን ድማ ካብ 16 ክሳብ 23 መጋቢት 2024 ክካየድ ዝቐነየ፡ 1055 ላዕለዎት ሓለፍቲ ህዝባዊ ወያነ ሓርነት ትግራይ (ህወሕት) ዝተሳተፍዎ ኣብ ትሕቲ ‘‘ውድብና ብምድሓን ንመድረኻዊ ተልእኹኡ ነብቕዕ’’  ዝብል ጭረሖ ዝተኻየደ፡ ሰፊሕ ኣኼባ መግለጺ ብምውጻእ ከም ዝተዛዘመ ናይቲ ውድብ ልሳናት ኣፍሊጠን።

ኣብቲ መግለጺ 11 ኣገደስቲ ነጥብታት ዘስፈረ ኮይኑ፡ ኣብ ትሕቲ ዝኾነይኹን ኩነታት ውዕል ፕሪቶርያ ብምትግባር ሰላማዊ መፍትሒ ምርካብ እምበር፡ ውግእ ከም ምርጫ ከምዘይድግፍ ኣፍሊጡ። ኣተሓሒዙ ድማ ምስ ግዝያዊ ምምሕዳር ትግራይን ፈደራላዊ መግስቲ ኢትዮጵያን ምትሕብባሩ ከም ዝቕጽልን ኣብ ቀረባ ግዜ መበል 14 ውድባዊ ጉባአ ከም ዘካይድን ኣፍሊጡ።

ማሕበር ኣካለ ጽጉማን ኤርትራ፡ ኣብዚ ቀረባ ግዜ ብኤርትራውያን ገበርቲ ሰናይ ንዝተገብረሉ ዝተፈላለዩ ደገፋት ብምንጽብራቕ፡ ከምቲ “ኣመስጊንካ ንኣመስገንቲ ምሃብ” ዝብል ምስላ ወለድና፡ ብዘውጸኦ መግለጺ ኣፍሊጡ። በዚ መሰረት ኦርተደኩሳዊት ኤርትራ፡ ኣብ ሃገረ ሱዳን ይሳቐዩ ዘለዉ ኤርትራውያን ኣካለ-ጽጉማን ንምሕጋዝ፡ ገንዘባዊ በጀት መዲባ ንምሕጋዝ ናይ ዝኣተዎ ቃል ቀዳማይ ክፋል ዓቐን ገንዘብ ከም ዝተረከበ  እቲ ማሕበር ገሊጹ።

ኣብ ከተማ ዳላስ ሕቡራት መንግስታት ኣሜሪካ ዝነብሩ ኤርትራውያን ብወገኖም፡ 1390 ዶላር፡ ነቶም ጽጉማት ዝውዕል ሓገዝ ከም ዘበርከቱ፡ ከምኡ እውን ኣብ ከተማ ኒውዮርክ ቤት ብልዒ ማሳዋ ኣብ ዝተፈጥረ ርክብ፡ ኤርትራውያን ነዞም ኣብ ሃገረ ሱዳን ኣብ ትሕቲ ዝተፈላለዩ ጸገማትን ሕማማትን ይነብሩ ንዘለዉ ኤርትራውያን 1500 ዶላር ምብርካቶም ዕዙዝ ሓበን ከም ዝተሰምዖ ብምጥቃስ፡ ንሬስቶራንት ማሳዋ እውን ኣመስጊኑ።

እቲ ማሕበር ኣካለ ጽጉማን ኤርትራ፡ ነዚ ልግሲ ብዝምልከት ኣብ ዘውጸኦ መግለጺ፡ እቲ ሓገዝ ነቶም ብዝተፈላለዩ ሕማማት ይሳቐዩ ንዘለዉ ኣካለ- ጽጉማን ንምሕብሓብ ኣብ ዘድሊ በጀት ዘለዎ ኣበርክቶ ኣዝዩ ዕዙዝ ምዃኑ ምስ ዓሚቕ ምስጋና ገሊጹ።

ኣሳናዳኢት ሽማግለ ዋዕላ ፖሓኤ ብዕለት 24 ለካቲት 2024 ኩሎም ኣባላታ ኣብዝተረኽብሉ ፈላሚ ኣኼባኣ ኣካይዳ። ኣሳናዳኢት ሽማግለ ዋዕላ፣ ሓንቲ ካብተን ብላዕለዋይ ኣዋሃሃዲ ኣካል ቆይመን ኣብ ስራሕ ዝርከባ ዘለዋ ኣካላት ኮይና፣ ተሓታትነታ ድማ ነቲ ዘቆማ ኣካል እያ። እቲ ኣኼባ ድሕርቲ ናይ ዕለት 11 ለካቲት 2024 ብመሪሕነት ላዕለዋይ ኣዋሃሃዲ ኣካል ሰለስቲኡ ሓይልታት ዝተሰላሰለ ናይ ሌላ ርክብ ንመጀመርታ ዝተኻየደ እዩ ነይሩ።

ኣብቲ ኣኼባ፣ ንምክትታልን መበገሲ ስራሕ ንኽከውንን ኣብቲ ብኣቦ መንበራት ዝተመርሔ ርክብ ንዘይነበሩ ኣሓት ዕማምን ከመይነት ኣመራርሓ ኣሰናዳኢት ሽማግለን መብርሂ ብምቕራብ እዩ ጀሚሩ። ድሕር’ዚ፣ ናይቲ ኣኼባ ደቓይቕ ዝሕዝ ኣባል ቀሪቡ፣ ኣሳናዳኢት ሽማግለ ዋዕላ ነብሳ ኣብ ናይ ስራሕ ዕማማት ንምምቃል፣ ብቐዳምነት ሰለስተ ዝኣባላታ ነቲ ስራሕ እተማእክል ኣካያዲት ኣካል ብዲሞክራስያዊ ኣገባብ መሪጹ። ኣካያዲ ኣካል ሽማግለ ዋዕላ፣ ነፍሲ ወከፍ ኣካል ዋንነትን ሓላፍነትን መታን ክስምዖ ካብተን ንፖሓኤ ዘቆማ ሓይልታት ክሳተፍዎ ከምዝግባእ ድማ ርእዩ። በዚ መሰረት ኣድያም ተፈራ፣ ዑመር ዓሊ ዓብዱን ክብራኣብ ምስግናን ዘለዉዎ ኣካያዲ ኣካል ምምራጹ ተፈሊጡ።

ስዒቡ፣ ኣሳናዳኢት ሽማግለ ዋዕላ ፖለቲካዊ ሓይልታት ኤርትራ፣ ነብሳ ናብ ኣርባዕተ ንኡሳን ሽማግለታት ማለት ናይ ሰነድ፡ ናይ ገንዘብ፡ ናይ ዜናን ምምሕዳራዊ ጉዳያትን ሽማግለታት መቓቂላ ስራሓታ ከተካይድን ምስዘድሊ ነፍሲ ወከፍ ንኡስ ሽማግለ ካልኦት ተወሰኽቲ ተሓባበርቲ ኣባላት ካብ ውዳቤታቱ ክሓትት ከምዝኽእልን ብምርድዳእ ዳግማይ ሽማግለ እትራከበሉ ናይ ቆጸራ ግዜ ብምውሳን ኣኼባ ተደምዲሙ። 

ከባቢ ቀርኒ ኣፍሪቃ ስሙ ካብቲ መልከኣ-ምድራዊ ኣቀማምጣኡ እዩ ወሲድዎ። ነዚ ቀርኒ ዘቑማ ሃገራት ኤርትራ፡ ኢትዮጵያ፡ ሶማሊያን ጅቡትን እየን። ናይዘን ሃገራት ድምር ስፍሓት መሬት 1,882,757 ትርብዒት ኪሎሜተር ኮይኑ፡ ብዝሒ ህዝበን ድማ  140,683,144 ይግመት። ካብዘን ሃገራት ብስፍሓት ኮነ ብዝሒ ህዝቢ ኢትዮጵያ ቀዳመይቲ  ሶማሊያ ድማ ብኽልቲኡ መለክዒ ካለኣይቲ’ያ። ኤርትራ  ደሴታታ ወሲኽካ 2,234 ኪሎሜተር፡ ጅቡቲ 314 ኪሎሜተር፡ ሶማሊያ 3,330 ኪሎሜተር ገማግም ማሕሪ ኣለወን። ኢትዮጵያ ግና ኣፍደገ ባሕሪ የብላን።

ገለ ወገናት ንቀርኒ ኣፍሪቃ ኣስፊሖም ክገልጽዎ እንከለዉ፡ ኬንያ፡ ኡጋንዳ፡ ደቡብ ሱዳንን ሱዳንን እውን ይውስኽወን።

ቀርኒፍ ኣፍሪቃ ብሰንክቲ ተሃዋሲ ስትራተጅካዊ ኣቀማምጣኡ፡ ብብዙሓት ዝበሃግ፡ ወጥሪ፡ ቅልውላውን ሕድሕድ ዘይምትእምማንን ዘይፍለዮ ኮይኑ፡ ብፍላይ ኣብዚ እዋንዚ መመሊሱ ኣቕራኑ ዘብልሕ ዘሎ ከባቢ እዩ። ጠንቂ ናይቲ ወጥርታት፡ ሓያላት ነቲ ከባቢ ዝብህግዎ ምዃኖም ጥራይ ዘይኮነ፡ እተን ሃገራት ኣብ ሕድሕደን ዘየሳንያን ብውሽጣዊ ግርጭታት ዝሕመሳን ምዃነን ንዘይምርግገአን መሰረታዊ ምኽንያት እዩ።

ኤርትራ፡ ኣብ ሓደ ሰልፊ ዘይኮነ፡ ኣብ ኢድ ሓደ ውልቀ ዲክታተር ወዲቓ ዘላ ሃገር እያ። ልዕሊ 350 ኣብያተ-ማእሰርታ ካብ ምቁጻር፡ “ናብ ዓብይ ቤት ማእሰርቲ ተቐይራ ዘላ ሃገር’ያ” ምባላ ኣብ ዝቐለሉ ደረጃ’ያ እትርከብ። እቲ ዝገዝኣ ዘሎ ኣካል፡ ዝኾነ ይኹን ምስቲ ህዝቢ ዘዛምዶ ሕገ-መንግስቲ ኮነ ካልእ ዘራኽቦ ሕጋዊ ቀጥዒ ዘየብሉ ኢደ-ወነናዊ እዩ። ብሓጺሩ ኤርትራ ፓርላማ ዘየብላ፡ ኣብ ትሕቲ ምሕረት ሓደ ግንባር ጥራይ ዝወደቐት እንኮ  ኣፍሪቃዊት ሃገር እያ።

ኢትዮጵያ፡ ኣብዚ እዋንዚ፡ ማእከላይ መንግስታ ምስ ክልላት ትግራይ፡ ኣምሓራን ኦሮሞን ዘለዎ ዝምድና  ዝመንመነ እዩ። ዘይዝረበሉ ኮይኑ እምበር፡ ምስተን ዝተረፋ ክልላት ዘለዎ ዝምድና’ውን ካብዚ ዝተፈልየ ኣይኮነን። እተን ክልላት’ውን ምስ ማእከላይ መንግስቲ ዘለወን ዝምድና ምልሕልሑ ጥራይ ዘይኮነ፡ ኣብ ሕድሕደን ኣብ ዝኸፈአ ምፍጣጥ ዘለዋ እየን። ኣብ መንጎ ትግራይን ኣምሓራን፡ ኣብ መንጎ ኣምሓራን ኦሮሞን፡ ኣብ መንጎ ኦሮሞን ሶማልን ከምኡ እውን ኣብ መንጎ ሶማልን ዓፋርን ዘሎ ዝምድና ብቐጻሊ ጐነጽን ናይ ዶባት ምስሕሓብን ዝተሰነየ እዩ፡ ውሽጣዊ ኩነታት ነፍሲ ወከፍ ክልል ከኣ ቅሱን ኣይኮነን።

ኣብ ትግራይ ድሕሪቲ ውግእ፡ “ሕጂኸ ከመይ ንቐጽል?” ኣብ ዝብል፡ ክቱር ምስሕሓብ ኣሎ። ውሽጣዊ ኩነታት ናይቲ በይኑ ክመርሕ ዝጸንሐ ውድብ ህወሓት ድሕሪ’ቲ ናይ 2ተ ዓመታት ውግእ ጠጠው ምባሉ ብኸቢድ ዝሕቆን ዘሎ እዩ። በቲ  ውግእን ደርቅን ዘስዓቦ ጥሜት ናይ ሰባት ሞት ተወሲኽዎ፡ ኣዝዩ ዘሻቕል እዩ። ዳግማይ ኣብ ውግእ ከይኣትዉ ድማ ውሑስ ኣይኮነን። 

ኣብ ክልል ኣምሓራ፡ ኣብ መንጎ ንብልጽግና ዝድግፉን ምስቲ ዕጡቕ ሓይሊ ፋኖ ዝተሰለፉን ከቢድ ምፍጣጥን ደም ምፍሳስን ኣሎ። ሓይሊ ፋኖ እውን በብዘለዎ ከባቢ ኣንጻር ብልጽግና ዝትኩስ፡ ካብ ወጻኢ ብዝተፈላለዩ ዘይረዳድኡ ወገናት ዝምወል እምበር፡ ዝተማእከለ ውዳበ የብሉን። ሕቶኡ ብንጹር እንታይ ምዃኑ’ውን ብሩህ ኣይኮነን።  ኣብ ኦሮሞ፡ ደገፍቲ ብልጽግና፡ ተቓወምቲ ብልጽግናን እቲ ጐነጻዊ ምንቅስቓስ ዘካይድ ዘሎ ሰራዊት ሓርነት ኦሮሞን ብክቱር ጽልኢ ዝረኣኣዩ እዮም።

ኣብዚ እዋንዚ ክንድቲ ናይ ትግራይኳ እንተዘይኮነ፡ ኣብ ክልላት ኣምሓራን ኦሮሞን ብሰንኪ ውግእ ዕለታዊ ብዙሓት ሲቪል ዜጋታት ብድሮናት ከይተረፈ ይረግፉ ኣለዉ። ኣብ ኢትዮጵያ ስማዊ ኣብዘሓ ሰልፋዊ ስርዓት ኣሎኳ እንተተባህለ፡ ብግሪ ግና ኣብ ፍጹም ዓብላልነት እንኮ ሰልፋዊ ብልጽግና ወዲቑ ዘሎ እዩ። ኣብቲ ዝሓለፈ ናይ ኢትዮጵያ ምርጫ ካብቶም በቲ ሕገመንግስቲ 547 ክኾኑ ዝግበኦም ተወከልቲ 419 ጥራይ እዮም ተመሪጾም። ካብዚኣቶም ብጽሒት ብልጽግና 410 መንበር ኮይኑ፡ ኣብንን ኢዜማን ድማ 5ን 4ን ወናብር ኣለዎም።

ሶማሊያ፡ ከም ሃገር  ካብ ምውዳቕ ብዘተኣማምን ኣይደሓነትን። ምንቅስቓስ ኣልሸባብ እናወሰኸ፡ ካብ ጐረባብቲ ሃገራት ብዝተዋጸአ ሰራዊት ትሕለው ዘላ ሃገር እያ። ብፍላይ ኣብዚ ቀረባ ግዜ ኣብ መንጎ መንግስቲ ኢትዮጵያን ሶማሊላንድን መረዳድኢ ሰነድ ኣፍደገ ባሕሪ ድሕሪ ምኽታሙ፡ ኣብ ወጥሪ እያ ዘላ። ኣብ ሶማሊያ ዝተቐራረበ ዓቕምን ተቐባልነትን ዘለወን ሰልፍታት ይወዳደራ እየን። መንግስቲ ሶማሊያ 275 ኣባላት ፓርላማን 54 ሰኔተራትን ኣለዉዎ። ካብዚ እቲ ስዒሩ ዝመርሕ ዘሎ ሰልፊ ሕብረት ንሰላምን ዕቤትን 165 ወናብር ኣለዎ።

ጅቡቲ፡ ኣብታ ሃገር ነዊሕ ግዜ ዝገበረ ኣብ መንጎ ዒሳን ዓፋርን ምስሕሓብ ኣሎ። ኣብዚ ቀረባ እኳ ኣብ ምዕራዊ ከባቢ ናይታ ሃገር ዕጡቓት ተቓወምቲ ኣብ ልዕሊ ሰራዊት መንግስቲ  ወተሃደራዊ ስርሒት ከም ዝፈጸሙ ብማዕከናት ዜና ተሓቢሩ። ኣብታ ሃገር ንስሙ ሰልፍታት ይንቀሳቐሳ እየን። ብግብሪ ግና ናይ ሓደ ሰልፊ ፍጹማዊ ዓብላልነት ዝረአየላ እያ። ኣብዚ እዋንዚ ፓርላማ ጅቡቲ 65 ወናብር ኣለዉዎ። ካብዚ ፕረሲደንታዊ ሕብረት 58 ወናብር ክህልዎ እንከሎ ንዲሞክራስያዊ ሕብረት ድማ 7 ጥራይ ኣለዎ።

እዘን ሃገራት ቀርኒ ኣፍሪቃ ኣብ ሕድሕደን ዘሎ ዝምድና ጥዑይ ኣይኮነን። ኤርትራ ምስ ኢትዮጵያን ጅቡትን ዝምድናኣ ሕማቕ እዩ። ዝምድና ኢትዮጵያ ምስ ኤርትራን ሶማሊያን ክሳብ ክንደይ ሓርፊፉ ከም ዘሎ ርኡይ እዩ። ኢትዮጵያን ጅቡትን እውን ብፍላይ ድሕሪ ምኽታም መረዳድኢ ሰነድ ኢትዮጵያን ሶማሊላንድን ሰንከልከል ዝብል ዘሎ እዩ። ሶማሊያ ምስ ኤርትራ ጥራይ እያ ደሓን ዝምድና ዘለዋ። ናይዘን 4ተ ሃገራት ቀርኒ ኣፍሪቃ ናይ ሕድሕድ ዝምድና ብኸምዚ ደረጃ ናይ “ድሙን ኣንጭዋን” ኮይኑ ዘሎ፡ ከካብ ናታተን ረብሓ ብዝነቅል ዘይኮነ፡ ጠንቁ ናይተን ዝልእከአን ተፈኻኸርቲ ሃገራት ዘይምቅዳው ምዃኑ ይእመን።

ምስ ናይዚ ቀርኒ ኣካል ዘይኮና ሃገራት ዘለወን ዝምድና ክንርኢ እንከለና ድማ እቲ ምጽላእ ካበይ ከም ዝነቅል ምግንዛብ ይከኣል። ኤርትራ ምስ ግብጺ፡ ኬንያ፡ ስዑድ ዓረቢያንን ብጀነራል ኣልቡርሃን ዝምራሕ ክፋል ሱዳንን ደሓን ዝምድና ኣለዋ። ብኣንጻሩ ኢትዮጵያ ምስ ግብጽን ወገን ጀነራል ኣልቡርሃንን ኣይተሳንን። ምስ ወገን ጀነራል ሕመቲን ዓረብ ኢሜረትን ግና ደሓን ዝምድና ኣለዋ። ሶማሊያ ምስ ግብጺ ኤምረትን ብፍላይ ከኣ ምስ ቱርኪ ወተሃደራዊ ዝምድና ኣለዋ። ንዝምድናአን ምስ ሕብረት ኣፍሪቃ፡ ኣሜሪካ፡ ሕብረት ኤውሮጳ፡ ሩሲያን ቻይናን ሰዓብተንን  ከኣ ኩለን “ምሳይ ምሳይ”  ክብለአን እየን ዝስመዓ። እተን ዓበይቲ ሃገራት ግና ንዋላ ሓደ ካብ ኣባላት ቀርኒ ኣፍሪቃ ክኸስራ ስለ ዘይደልያ ግሁድ መርገጸን ኣየርእየአንን።

እቲ እዘን 4ተ ብዛዕበአተን ንዛረበ ዘለና ሃገራት ኣባላቱ ዝኾናን ኣብ ዝምድናአን ኣውንታዊ ግደ ክህልዎ ዝነበሮን ኢጋድ ኣብዚ እዋንዚ ዳርጋ ህልውናኡ ከየኸትም ኣብ ዘስገኣሉ ደረጃ እዩ ዝርከብ። 

ድሕርቲ ውግእ ኣብ መንጎ እስራኤልን ሓማስን ምጅማሩ፡ እቲ ካብ ናይ ዓለምና ንግዳዊ ምንቅስቓስ ልዕሊ 10% ይመሓላለፈሉ ዝበሃል ቀይሕ ባሕሪ፡ ኣብ ወጥሪ ብምእታዉ ንቅልውላው ቀርኒ ኣፍሪቃ ዝያዳ የጋድዶ ኣሎ።

እቲ ዝተሓሳስብ እምበኣር፡ ክሳብ ክንድዚ ዝተሓላለኸ ኩነታት ምፍጣሩ ዘይኮነ፡ ነዚ ክፈትሑ ዝኽእሉ ብቑዓትን ሓላፍነታውያንን መራሕቲ ዘይምህላዎም እዩ።

ማዕከን ዜና ኣሶሸይት ፕረስ፡ ኤርትራ ካብ ትግራይ መሊኣ ከምዘይወጸት ብምጥቃስ፡ ሰራዊታ፡ ኣበ ዶባት ዝነሩ ተጋሩን እንስሳ ዘቤቶምን  ጨውዮም ከም ዝወስዱ፡ ከምኡ እውን ንገለ ወገናት ኣገዲዱ ናይ ኤርትራ  ወረቐት መንነትን ንክሕዙ ከም ዘገድድዎም ሓቢሩ። ብሚኒስትሪ ጥዕና ኢትዮጵያን ዓለም ለኻዊ መሻርኽቱ ትካላትን ዝተኻየደ መጽናዕቲ’ው ነዚ ፍጻመ ከም ዘረጋገጽዎ ተሓቢሩ

ካብቲ ሰራዊት ኢትዮጵያ ከምዘይሰፈሮ ዝተጠቕሰ ዶባት ኤርትራን ትግራይን ኣብዚ ቀረባ ግዜ ዝተጨውዩ 14 ሓረስቶትን ኣስታት 150 እንስሳ ዘቤትን ምዃኖም ዝጠቐሰ እቲ ጸብጻብ፡ ሰራዊት ኤርትራ ካብዚ ጭውያ ዝፈጸመሉ ወረዳታት ንክወጽእ  ብዝተፈላለዩ ወገናት ተደጋጋሚ መጸዋዕታ ክቐርበሉ ከም ዝጸንሐ ተፈሊጡ።

ብኻልእ ወገን ድማ፡ ሚኒስተር ዜና ኤርትራ፡ ፈጻሚ ጉዳይ ዓባይ ብሪጣንያ ኣብ ኣስመራ፡ ናብ ወጻኢ ጉዳይ ሚኒስተር ቀሪቡ መጠንቀቕታ ከም ዝተዋህቦ ቢቢሲ ኣፍሊጣ። ኣብቲ መጠንቀቕታ ነቲ ፈጻሚ ጉዳይ ብሪጣንያ መሬት ኤርትራ ንኣስታት 20 ዓመታት ኣብ ትሕቲ ኢትዮጵያ ንክጸንሕ ከም ዝደገፈትን ሎሚ እውን ነቲ ተግባር ትደግሞ ኣላ ዝብል ክሲ ከም ዝተነግሮ እቲ ዜና ሓቢሩ።

ካብዚ ሓሊፉ ናይቲ ክሲ ካልእ ዝርዝርኳ እንተዘይቀረበ፡ ምስቲ ኣብ ቀረባ ግዜ ኩነታት ተመዛበልቲ ንምዕዛብ ናብ ትግራይ ዝገሸ ሚንኒስተር ልምዓት ኣፍሪቃ ብሪታያ፡ ከምኡ እው ኣንበሳደር ብሪታንያ ኣብ ኢትዮጵያ፡ “ኤርትራ ሰራዊታ ካብ ትግራይ ከተውጽእ ኣለዋ”  ብዝብል ዘቕረዎ መጸዋዕታ ዝምልከት ምዃኑ ይግመት።

ኤርትራን ብሪጣንያን፡ ኣቐዲመን እውን ኣብ መንጎአን ብዝተፈጥረ ዘይምርድዳእ፡ ዲፕሎማስያዊ ርክበን ካብ ኣንበሳደር ናብ ደረጃ ፈጻሚ ጉዳይ ስለ ዘውረደኦ፡ ኣንበሳደር እስጢፋኖስ ሃብብተማርያም ናብ ኣስመራ ከምዝተመልሰ ዝዝከር እዩ።