ርእሰ-ዓንቀጽ ሰዲህኤ

ኣብዚ ዝሓለፈ ዓመታት ኤርትራን ህዝባን፡ ብሓፈሻ ኣብ ኩሉ መዳያት ክጭነቑ፡  ብፍላይ ከኣ ብሰንክቲ ዓቢሱ ሒዝዎም ዘሎ ዘይርጉእ ስርዓት፡ ኣንጻር  ጐረባብቲ ሃገራት ኣብ ጐንጺ ክኣቱ እንከሎ ወትሩ ክንሻቐል ጸኒሕና። ሻቕሎት ጥራይ ዘይኮነ፡ ነቲ ዘይምኽኑይ ጠንቂ ወራሩ ከነወግዝን ክንድቲ ዝድለ ዳኣ ሰማዒ ኣይረኸበን እምበር፡   መዋጸኦ ኢልና ዝኣመናሉ መፍትሒ ክንእምትን ጸኒሕና ኢና። ከምዚ ናይ ምኽታልና ምኽንያት ከኣ ህዝብን ሃገርን ካብ ናይ ምድሓን ሓልዮትናን ግደናን  ዝነቅል እዩ። እንተኾነ ከምቲ “ዘንቀደ ኣይትምዓድ”  ዝበሃል፡ ስርዓት ኤርትራ  ንስምዕታና እዝኒ ኣይሃቦን። እኳደኣ ህዝብና ደኣ ክንድቲ ዝደለዮ እዝኒ ኣይሃቦን እምበር፡ ንምሕጽንታና ናይ ሓልዮት ዘይኮነስ፡ ናይ ክድዓትን ምንብርካኽን መግለጺ ኣምሲሉ ከቕርቦ ህርድግ ኢሉ እዩ።

እቲ ስርዓት፡ ነቲ ሓቀኛ ኣንጻር ጐረባብቲ ውግኣት ክኸፍተሉ ዝጸንሐን ዘሎን ምኽንያት እናሓበአ፡ ንስጉምትታቱ ከም ምእንቲ ህዝብን ሃገርን ክብል ተገዲዱ ዝኣተዎ ኣምሲሉ  እዩ ዝገልጾ። ክሳብ ሎሚ እውን ካብዚ መዕሸዊ ምህዞ ኣይወጸን። ነዚ ዘይርትዓዊ ምኽንያቱ መዝሚዙ ህዝቢ ጉልበቱ፡ ንብረቱን ደቁን ክህቦ ክጉስጉስን “እዚስ ንረብሓይ ኣይኮነን” ንዝበሉ ወገናትና ከኣ ርእሶም ከድንን ክመቁሕን ጸኒሑን ኣሎን። እዚ ዘኸተሎ፡ ቅትለት፡ ማእሰርቲ፡ ስደትን ምምዝባልን ከኣ ምዝርዛሩ ስለ ዘጸግም “ኣዲኡ ትቑጸሮ” ኢልካዮ ዝሕለፍ እዩ።

ነቲ ካብ ጽባሕ ናጽነትና ጀሚሩ ክኸይድ ዝጸንሐን ዘሎን ትዕቢተኛን ዘይሓላፍነታውን መስርሕ ክንመዝኖ እንከለና፡ ንህዝቢ ኤርትራ ዘኽሰሮን ዘዋረዶን እምበር ዘኽሰቦ ወይ ዘሕበኖ ከም ዘይኮነ፡ ካብቲ ህዝቢ ባዕሉ ዝረኣዮ ሓቅን ዝሓልፎ ዘሎ ህይወትን ወጻኢ ካልእ ምስክርነት ዘድልዮ ኣይኮነን። ስለዚ ብሰንክቲ ተደጋጋሚ ህውከት ህግደፍ፡ ህዝብን ሃገርን ኤርትራ ድሒኖም ወይ ሃብቲሞም ዘይኮኑ፡ እናሓደሩ ይበርሱን  ይዓንዉን ከም ዘለዉ ኣስተብህሎ ዘድልዮ እዩ። ዝነበረ ኤርትራዊ ክብሪ ምብልሻዉ፡ ትሕተ-ቅርጺ ሃገር እናሓደረ ይዓኑ ምህላዉ፡ ኣብ ቁጠባ ምስ ባህሉ ዘይከይድ ህዝብና ተጸባይ ኢድ ሰብ ምዃኑ፡ ሃገር ናይ ምህናጽን ምስግጋርን ሓላፍነት ዘለዎ መንእሰይ ወለዶ ሃገር ራሕሪሑ ስደት ምምራጹን ኣውራ ከኣ ብጅግንነትን ጽንዓትን ዝፍለጥ ዝነበረ ህዝብና፡ መለለይኡ ስደትን ፍርሕን  ኮይኑ፡ እዚ ተኣኻኺቡ ንጥፍኣት ኣቃሊዕዎ ምህላዉ  ዘርኢ እዩ። እዚ ሓደጋ ኣብዚ ወለዶዚ ዘብቅዕ ዘይኮነ፡ መጻኢ ዕድል ህዝብን ሃገር ኤርትራ  ኣብ ሕማቕ ከየውድቕ  እውን ዘየሰክፍ ኣይኮነን።  ሰለዚ ተግባር ህግደፍ ክሳብ ክንድዚ ረማሲ ካብ ኮነ፡ ንሕና ብኣንጻሩ  ኣብ ምድሓን ህዝብን ሃገርን  ግደና ከነበርክት ክንቅልጥፍ ግድን እዩ።

ኣብ ውሽጣዊ ዕማም ኮነ ግዳማዊ ኢድ ምትእትታዋት ብምሉእ ድሌት ናይቲ ጀማሪኡ ጥራይ ኣይውዳእን እዩ። በይንኻ ስለ ዝጀምርካዮ ከም ድላይካ ጌርካ ቆጸራ ሒዝካ በይንኻ ትውደኦን ትዝውሮን ኣይኮነን። እቶም  ብሰንክኻ ተገዲዶም  ነቲ  መስርሕ ዝጽንበርዎ ወገናት’ውን  ነናቶም ብጽሒት ስለ ዘለዎም፡ ኣብቲ ኣወዳድኣ’ውን ሰብ ብጽሒት እዮም። እዚ ኣብ ተመኩሮ ናይዚ ህያው ዘሎ ውግእ ትግራይን ኢድ ኣእታውነት ስርዓት ኤርትራን ብጋህዲ ዝረአ ዘሎ እዩ። ህግደፍ ድሕሪ ናጽነት ግዜ እንዳመረጸን ምኽንያታት እንዳመሃዘን ኣንጻር፡ ሱዳን፡ የመን፡ ጅቡቲ፡ ኣብ ኢትዮጵያ ድማ ክልተ ግዜ ኢዱ ክስንዝር እንከሎ፡ ከምቲ ብድሌቱ ዝጀመሮ ብድሌቱ ከም ዝውደኦ ይመስሎ ከም ዝነበረ  ካብቲ “ንሓንሳብ ከነሕጽሮ ኢና ንሓንሳብ ድማ ከነንወሖ ኢና” ዝብሎ ዝነበረ ፈኸራታቱ ክንርደኦ ዝጸናሕና እዩ። ብግብሪ ግና ከምቲ ስዉእ ስዩም ዑቕባሚካኤል ኣብ መበል 14 ዓመታዊ ፈስቲቫል ኤርትራ ኣብ ዘስመዖ ማሃሪ  መደረ “ኮነ ኢልካ ብዝጽሕተር ጐንጽን ዝፍጠር ደጋዊ ጸላእን፡  ነቲ ስርዓት ኤርትራ ኣብ ምምሕዳራዊ ጉዳያት ዝበጽሖ ውድቀት ክትሰትሮ ዘይከኣል እዩ። ብመንገዲ ወራራውን ሽበራውን መጥቃዕትታት፡ ዶብ ሰገር ምዝመዛዊ ስርሒታትን ሕጊ ኣልቦ እቶትን ኣቢልካ ድማ ናይ ሓደ ፓርቲ ወይ መራሒ ዞባዊ ልዕልና ክረጋገጽ ዘበት እዩ።”  ዝበሎ፡ እቲ ኣብ ኤርትራ ዘየድመዐ ስርዓት፡ ኣብ ደገ እውን ከምቲ ዝተጸበዮ ኣይኮነሉን።   ምኽንያቱ እቶም ንሱ ዘስተናዕቖም ዝነበረ ወገናት፡ ነናቶም ቀያሪ ግደ ስለ ዘርኣዩ። ንኣብነት “ጸወታ ወያነ ተወዲኡ” ዝበሎ ነቲ ሜዳ በይኑ ናብቲ ዝደልዮ ክዝውሮ ከም ዝኽእል ይመስሎ ከም ዝነበረ ዘመልክት እዩ። ኣብቲ ባይታ ከመይ ከም ዝኾነን ከምዘሎን ንህዝቢ ኤርትራ ጥራይ ዘይኮነ፡ እንተላይ ንህዝቢ ኢትዮጵያን ክልል ትግራይን እንታይ ጐቲቱ ከምጸኣሎም ከም ዝኽእል ብሩህ እዩ። መራሕቲ ኢትዮጵያኸ ተበላሒቶምዶ ህዝቦም ሃገሮምን የድሕኑ ወይ በቲ ህግደፍ ዝሃንደሶ መንገዲ ጥፍኣት ይጸድፉ ከኣ ኣብ ቅድሚኦም ዘሎ ሓደገኛ ፈተና እዩ።

ካብቲ ብቐጻሊ ብስርዓት ህግደፍ ክረአ ዝጸንሐ ተኹታዂ ተረኽቦታት፡ እቲ ውርደትን ክሳራን ኣብቲ ጉጅለ ጥራይ ኣይተደረተን።  ኣብ ልዕሊቲ “ዝሓሸ መጻኢ”  ሃንቀው እንዳበለ፡ ኣብ ኢዱ ዝነበረ ዝጠፍኦ ዘሎ ህዝብና’ውን ዝወርድ ዘሎ እዩ። እቲ ዝያዳ ዝመውት፡ ንብረቱ ዝዓኑ፡ ካብ መነባብሮኡ ዝመዛበል፡ ደቁ ዝጠፍኡን መጻኢኡ ዝጽልምትን ዘሎ ህዝቢ እዩ።  ሓደ ውግእ መዓስ ይጅመር መዓስከ ይውዳእ ወሰንቱ ኩሎም እቶም ተሳተፍቱን እንተላይ እቶም ካብ ነናቶም ሕሳብን ረብሓን ነቒሎም፡ ነቶም ተሳተፍቲ ዘዕጥቑ፡ ዘስንቑን “ኣጆኻ ድፋእ” ዝብሉን ምዃኖም ተገንዚብና ኣለና። ኣብዚ እዋንዚ ምስ ዞባና ብዝተኣሳሰረ ንዕዘቦ  ዘለና’ኳ፡ ኣብ ጐረቤትና ዝተኣጉደ ውግእ፡ በቲ ሓደ ጫፉ ክሳብ ወራር ሩሲያ  ኣብ ልዕሊ ዩክረይን ሰራውሩ ዝዝርግሕ ዘሎ እዩ። በቲ ካልእ ገጹ ከኣ እቲ ንኤርትራ፡ ኢትዮጵያን ሱዳንን ኣብ ዘራኽብ ኣል ፋሽቓ ፈኸም ዝብል ዘሎን ምስቲ ኣብ ትግራይ ዝጀመረ  ውግእ ምትእስሳር ዘለዎ ውግእን  ናይ ቀረባን ርሑቕን ዓንገልቱን ኣብ ግምት ዝኣቱ እዩ። እዚኣቶም ዋናታቶም ብዙሓት እምበር፡ ከምቲ ቅድሚ ሕጂ ህግደፍ ከድልዮ እንከሎ ዝኣትዎ፡ እንተዘየድልዮ ከኣ ሰተት ኢሉ ዝወጸሉ  ዝነበረ፡ በይኑ ዘጥፈኦን ዝኣጉዶን ሓዊ ኣይኮነን። እዚ ከኣ ነቲ “ራህዋ ዝጽበ ዘሎ”   ህዝብና ክሳብ ክንደይ መጻኢኡ ከም ዝሓላልኾ ብሩህ እዩ።

ኣብዚ ኩነታት ንሕና እቶም ንሕገመንግስታዊ ብዙሕነታዊ ስርዓት፡ ሰላምን ዲሞክራስን እንቃለስ ዘለና ኤርትራውያን ሓይልታት ለውጢ፡  በቲ ኣብ ኢድና ዘሎ ዓቕሚ፡ ኣብቲ ሜዳ ሰብ ዋኒን ኢና እሞ፡ ህዝብናን ሃገርናን  ኣብ ምድሓን ግደ ከም ዘለና ኣይንዘንግዕ። እጃምና ከነብርክት ክንበቅዕ ከኣ ኣጻብዕትና ናብ ስርዓት ኤርትራ ምቕሳር ጥራይ ዘይኮነ፡ ብዛዕባ ሰልፊ፡ ውድብ፡ ማሕበርን ካልኦት ውዳበታትን፡ ብዓብይኡ ከኣ ኣድላይነት ተቐራሪብና ንቃለሰሉ ናይ ሓባር መድረኽ ክንሓስብ እንከለና፡ ነዚ ዝጽበየና ዘሎ ከቢድ ሓላፍነት ብምሉእ ልብና ኣብ ግምት ከነእትዎ ሎሚ’ውን ሓደራ።